Veprat e humbura ose pak të njohura të artistes meksikane ofrojnë këndvështrime të reja për jetën dhe krijimtarinë e saj. Holly Williams eksploron artin e rrallë që përfshihet në një libër të ri mbi pikturat e plota të saj.
Frida Kahlo është artistja femër më e famshme e të gjitha kohërave dhe imazhi i saj është menjëherë i dallueshëm dhe i kudondodhur. Ajo gjendet kudo, në bluza, fletore, filxhanë. Ndërsa shkruaja këtë artikull, pashë disa suvenire me imazhin e saj në një vitrinë dyqani, vetëm tre minuta larg shtëpisë sime. Ndoshta edhe ju jeni afër ndonjë imazhi të saj, me vetullën karakteristike, veshjet tradicionale meksikane, kurorat me lule dhe buzëkuqin e kuq.
Një pjesë e këtij popullariteti vjen nga fakti që vetë imazhi i saj ishte subjekt i rëndësishëm në veprat e saj, rreth një e treta e pikturave të saj janë autoportrete. Edhe pse vdiq në vitin 1954, pikturat e saj duken ende të freskëta dhe të fuqishme: autoportretet e saj flasin për identitetin, për nevojën për të krijuar imazhin tënd dhe për të treguar historinë tënde. Ajo e pikturon veten duke parë drejt shikuesit, drejtpërdrejt, me forcë, sfiduese.
Për këtë arsye, Kahlo përshtatet mirë në narrativat feministe bashkëkohore, gruaja e fortë dhe e pavarur, që e përdor veten si subjekt dhe eksploron hapur aspektet e ndërlikuara dhe të dhimbshme të të qenit grua. Pikturat e saj shpesh pasqyrojnë dramën e jetës së saj: një abort, pamundësia për të pasur fëmijë; dhimbja trupore (për shkak të një aksidenti të tmerrshëm që pati në moshën 18-vjeçare); dashuria e madhe dhe e trazuar me artistin meksikan Diego Rivera, si dhe xhelozia e madhe (Rivera e tradhtoi disa herë, madje edhe me motrën e saj).
Por veprat e saj nuk flasin vetëm për jetën e saj, edhe pse kjo ide është shumë e përhapur. Librat janë shkruar për traumën e saj, për jetën e saj të dashurisë; është bërë një film nga Hollivudi ku e luan Salma Hayek. Kahlo është kthyer në një temë me ndikim të garantuar, që tërheq audiencë në galeri, edhe kur ajo që prezantohet është më shumë historia e saj sesa arti i saj.
PĂ«r shumĂ« historia nĂ« arti, fokusi i tepruar te personi dhe jo te krijimtaria Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« i lodhshĂ«m. Prandaj Ă«shtĂ« publikuar njĂ« libĂ«r monumental i ri nga shtĂ«pia botuese Taschen, me titull âFrida Kahlo: Pikturat e Plotaâ, qĂ« ofron pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« njĂ« vĂ«shtrim tĂ« plotĂ« mbi tĂ« gjithĂ« veprĂ«n e saj. Historiani i artit meksikan Luis-MartĂn Lozano, sĂ« bashku me Andrea Kettenmann dhe Marina VĂĄzquez Ramos, pĂ«rshkruajnĂ« çdo vepĂ«r tĂ« njohur tĂ« saj, gjithsej 152, pĂ«rfshirĂ« edhe shumĂ« vepra tĂ« humbura qĂ« njihen vetĂ«m pĂ«rmes fotografive.
Lozano thotĂ« se shumica e ekspozitave janĂ« pĂ«rqendruar te personaliteti i saj: si dukej, si vishej, me kĂ« flinte. Si rezultat, ekspozitat dhe katalogĂ«t shpesh ripĂ«rsĂ«risin tĂ« njĂ«jtat vepra dhe tĂ« njĂ«jtat interpretime. âE njĂ«jta pikturĂ«, tĂ« njĂ«jtat fjalĂ«: âsepse ajo e dashuronte RiverĂ«nâ, âsepse nuk mund tĂ« kishte fĂ«mijĂ«â, âsepse ishte nĂ« spitalâ. NĂ« disa raste, kjo Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«, por ka shumĂ« mĂ« tepĂ«r se kaq,â thotĂ« ai.
Nga 152 pikturat e saj, disa nuk janĂ« komentuar kurrĂ« mĂ« parĂ« nĂ« ndonjĂ« botim. ShumĂ« prej tyre janĂ« tĂ« panjohura sepse janĂ« nĂ« koleksione private ose janĂ« zbuluar nĂ« ankande vetĂ«m nĂ« dekadat e fundit. NdĂ«r to pĂ«rfshihet edhe njĂ« vepĂ«r e hershme âStill Life (with Roses)â nga viti 1925, qĂ« nuk Ă«shtĂ« ekspozuar qĂ« nga viti 1953 dhe qĂ« duket qartĂ« se Ă«shtĂ« ndikuar nga babai i saj, Guillermo, njĂ« fotograf profesionist dhe piktor amator.
Kahlo krijoi gjatë gjithë jetës piktura të mrekullueshme me natyrë të qetë, me fruta, lule dhe simbole, edhe pse ato nuk janë aq të njohura sa autoportretet e saj. Këto vepra kanë fituar rëndësi të re pas zbulimit të letrave mes saj dhe gjysmë-motrës Margarita, ku flitet për kuptimin simbolik të luleve dhe trupit si kopshti i Edenit.
NjĂ« nga interpretimet e reja Ă«shtĂ« pĂ«r pikturĂ«n âTunasâ nga viti 1938, tre fiq kaktusi nĂ« faza tĂ« ndryshme pjekjeje, qĂ« mendohet tĂ« pasqyrojĂ« maturimin e saj si artiste dhe si grua, por edhe tĂ« ketĂ« simbolikĂ« fetare.
Libri gjithashtu tregon se Kahlo ishte shumĂ« mĂ« tepĂ«r sesa njĂ« artiste qĂ« pikturonte vetĂ«m nga ndjenjat personale. Ajo hulumtonte rrymat artistike tĂ« kohĂ«s: nga modernizmi meksikan dhe kubizmi, te surrealizmi. QĂ« para se tĂ« njihte RiverĂ«n nĂ« vitin 1928, ajo po eksperimentonte me format avangardĂ«, si nĂ« pikturat âPancho Villa and Adelitaâ dhe njĂ« vepĂ«r e humbur âIf Adelitaâ.
Ajo ishte e ndikuar edhe nga mjeshtrit e vjetĂ«r tĂ« Rilindjes, pĂ«rmes printimeve qĂ« kishte nĂ« bibliotekĂ«n e tĂ« atit. Piktura âDy gra (Portret i Salvadora-s dhe Herminia-s)â nga viti 1928 u ndikua nga portretet e Leonardo da Vinçit, kjo vepĂ«r u bĂ« e njohur publikisht vetĂ«m pasi u ble nga Museum of Fine Arts nĂ« Boston nĂ« vitin 2015.
Duke qenĂ« se Kahlo nuk ishte shumĂ« e suksesshme gjatĂ« jetĂ«s, shumĂ« piktura tĂ« saj u dhuruan ose u shitĂ«n drejtpĂ«rdrejt miqve, artistĂ«ve, familjarĂ«ve dhe admiruesve tĂ« pasur, gjĂ« qĂ« e bĂ«n mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« gjurmimin e tyre sot. Ka disa imazhe tronditĂ«se qĂ« janĂ« humbur, si âGirl with Death Mask IIâ apo âThe Airplane Crashâ, pĂ«r tĂ« cilĂ«n ekziston vetĂ«m njĂ« foto. Kjo e fundit Ă«shtĂ« bazuar nĂ« njĂ« ngjarje reale, njĂ« aksident ajror, dhe pĂ«rbĂ«n njĂ« paralelizĂ«m tĂ« errĂ«t me dhimbjet personale qĂ« po pĂ«rjetonte nĂ« atĂ« kohĂ«.
Kahlo ishte komuniste e deklaruar dhe aktive politikisht. NĂ« vitet e fundit, megjithĂ« dhimbjen dhe operacionet (pĂ«rfshirĂ« amputimin e kĂ«mbĂ«s), ajo vazhdoi tĂ« pikturonte. NjĂ« nga veprat e saj tĂ« fundit Ă«shtĂ« âKongresi i Popujve pĂ«r Paqeâ (1952), njĂ« pemĂ« frutore me njĂ« pĂ«llumb dhe dy re atomike, qĂ« pasqyrojnĂ« ankthin e saj pĂ«r luftĂ«n bĂ«rthamore.
Në këtë periudhë, në pikturat e saj shfaqen gjithnjë e më shumë simbole politike, pëllumba, flamuj meksikanë, ngjyra të revolucionit, si dhe portrete dashamirëse të Stalinit.
Por ndoshta piktura mĂ« prekĂ«se e saj e fundit Ă«shtĂ« âFrida nĂ« FlakĂ« (Autoportret brenda njĂ« luledielli)â, ku ajo, para vdekjes, e gĂ«rvishti pikturĂ«n me thikĂ«, njĂ« akt simbolik i frustrimit, dhimbjes dhe, sipas dĂ«shmive, njĂ« âritual vetĂ«flijimiâ. ĂshtĂ« njĂ« vepĂ«r e dhimbshme, e papĂ«rfunduar, por jashtĂ«zakonisht e fuqishme. Edhe nĂ« shkatĂ«rrimin e vetvetes, Frida e bĂ«ri artin e saj tĂ« flasĂ« me forcĂ«./BBC/KultPlus.com
Login
