❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Modeli më i fundit i OpenAI do të ndryshojë ekonominë e softuerit

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
1 March 2025 at 22:02

Sa më shumë arsyeton, aq më shumë fuqi kompjuteri përdor, shkruan The Economist

 

Disa ditë para Krishtlindjeve, kur kompania OpenAI njoftoi një model të ri të Inteligjencës Artificiale gjeneruese, të quajtur O3, ky lajm ngjalli njëkohësisht entuziazëm dhe skepticizëm.

Pati entuziazëm nga ata që prisnin që aftësitë e tij arsyetuese të ishin një hap i madh përpara drejt inteligjencës mbinjerëzore.

Dhe gjithashtu pati skepticizëm sepse OpenAI nuk e publikoi atë për publikun e gjerë dhe u përhapën dyshime se firma kishte fryrë arritjet për të tërhequr vëmendjen e presidentit të zgjedhur Donald Trump, që asokohe nuk ishte përuruar ende në post.

MegjithatĂ«, qĂ« atĂ«herĂ« ka pasur njĂ« pajtim tĂ« gjerĂ« nĂ« lidhje me kĂ«tĂ« model. Ai, ashtu si paraardhĂ«si i tij O1 (O2 u anashkalua sepse Ă«shtĂ« emri i njĂ« rrjeti celular europian), jep rezultate mĂ« tĂ« mira, sa mĂ« shumĂ« kohĂ« qĂ« tĂ« kalojĂ« duke “u menduar” pĂ«r t’ju pĂ«rgjigjur njĂ« pyetjeje.

Më shumë mendim do të thotë më shumë fuqi kompjuterike dhe një kosto më e lartë.

Për rrjedhojë, po ndodh një ndryshim i madh në llogaritjet e kostove ekonomike të këtyre shërbimeve, të cilat mundësohen për një numër të madh njerëzish, me një kosto të ulët margjinale, falë shpërndarjes falas në internet.

Investitorët e vlerësojnë shumë kompaninë OpenAI. Ajo vlen 157 miliardë dollarë, sipas një vlerësimi të fundit të fondeve. Ata shpresojnë se falë suksesit të produkteve si ChatGPT, firma do të bëhet gjiganti i ardhshëm që do të arrijë vlerën një trilion dollar.

Por rritja e kostove të modeleve më të përparuara, si dhe trysnitë e tjera që vijnë nga furnitorët, shpërndarësit dhe konkurrentët, tregojnë se krijimi i modeleve mund të mos japë fuqi të ngjashme me monopolin që gëzojnë kompanitë e mëdha teknologjike.

“NjĂ« gjĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« duhet kuptuar pĂ«r tĂ« ardhmen Ă«shtĂ« se ekonomia e InteligjencĂ«s Artificiale do tĂ« ndryshojĂ« plotĂ«sisht”, tha François Chollet, njĂ« studiues i InteligjencĂ«s Artificiale nĂ« X, ditĂ«n kur modeli 03 u bĂ« publik.

Zoti Chollet ka rritur entuziazmin pĂ«r publikimin e versionit O3. NĂ« qershor, ai shpalli se do tĂ« jepej njĂ« çmim prej 1 milion dollarĂ«sh pĂ«r modelet e InteligjencĂ«s Artificiale qĂ« mund tĂ« zgjidhnin njĂ« sistem qĂ« ai e kishte krijuar pesĂ« vjet mĂ« parĂ«, tĂ« quajtur “Abstraktja dhe Trupi i Arsyetimit”, ose ARC.

Ai pĂ«rbĂ«het nga njĂ« sĂ«rĂ« enigmash ku duhet pĂ«rdorur arsyetimi pĂ«r tĂ« zgjidhur disa kleçka (shih diagramin) qĂ« janĂ« “tĂ« lehta pĂ«r njerĂ«zit dhe tĂ« pamundura pĂ«r InteligjencĂ«n Artificiale moderne”.

Zoti Chollet tha se zgjidhja e problemeve tĂ« sistemit ARC ishte njĂ« hap “jetik” drejt ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« Inteligjence Artificiale qĂ« ia kalon njeriut nĂ« shumĂ« detyra.

 

 

GjashtĂ« muaj mĂ« vonĂ«, kompania OpenAI e kaloi provĂ«n. Modeli i saj O3 arriti njĂ« rezultat shumĂ« tĂ« mirĂ« prej 91.5%. Suksesi tregoi se ka pasur njĂ« ndryshim hapi nĂ« aftĂ«sinĂ« e InteligjencĂ«s Artificiale pĂ«r t’u pĂ«rshtatur me detyrat e reja, tha Chollet. Modeli i ri nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m mĂ« i mirĂ«; Ă«shtĂ« ndryshe.

Ashtu si version O1, ai përdor një qasje llogaritëse, që jep rezultate më të mira, sa më shumë kohë që shpenzon për të arsyetuar përgjigjen.

Në vend që thjesht të japë një përgjigje sa më shpejt të jetë e mundur, modeli O3 është ndërtuar në një mënyrë që të kalojë më shumë kohë duke u menduar për pyetjen.

KĂ«tu hyjnĂ« nĂ« lojĂ« kostot mĂ« tĂ« larta. Zoti Chollet vendosi njĂ« kufi prej 10,000 dollarĂ«sh nĂ« shumĂ«n qĂ« garuesit mund tĂ« shpenzojnĂ« pĂ«r fuqinĂ« kompjuterike, pĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur 400 pyetjeve nĂ« sfidĂ«n e tij.

Kur OpenAI paraqiti një model nën kufirin e kësaj shume, duke shpenzuar 6,677 dollarë (rreth 17 dollarë për pyetje), ajo arriti një rezultat prej 82.8%.

Rezultati prej 91.5%, i arritur nga modeli O3, erdhi nga fryrja e buxhetit. Kompania nuk e zbuloi shumĂ«n e shpenzuar, por tha se versioni i shtrenjtĂ« pĂ«rdorte 172 herĂ« mĂ« shumĂ« “sasi llogaritĂ«se” se sa versioni mĂ« i lirĂ«.

Kjo tregon se makinerisë i duhen rreth 3,000 dollarë për të zgjidhur një pyetje të vetme për të cilën njerëzve i duhen disa sekonda.

Modelet e shkuara të Inteligjencës Artificiale e kishin kaluar tashmë normën me kosto të ulët margjinale të industrisë së softuerit, sepse për përgjigjen e pyetjeve nevojitej më shumë fuqi përpunuese sesa përdorimi i mjeteve të zakonshme si një motor kërkimi.

Por kostot e ndërtimit të modeleve të mëdha gjuhësore dhe funksionimit të tyre ishin mjaftueshëm të vogla në terma absolutë sa që OpenAI mund të mundësonte ende qasje falas.

Kjo nuk Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« pĂ«r modelet mĂ« tĂ« fundit. OpenAI e mundĂ«son versionin “profesional” tĂ« modelit O1 pĂ«r njĂ« abonim prej 200 dollarĂ«sh nĂ« muaj (dhe gjithsesi del me humbje, sipas shefit tĂ« saj Sam Altman, sepse klientĂ«t po shpenzojnĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r pyetje sesa kishte planifikuar kompania).

Pierre Ferragu nga kompania analitike New Street Research mendon se OpenAI mund të kërkojë deri në 2000 dollarë në muaj për një qasje të plotë në versionin e ri O3.

Fuqia e modeleve të tilla qëndron në faktin se deri tani, përparimi në Inteligjencën Artificiale ishte mbështetur në trajnime më të shumta dhe më të mira, me më shumë të dhëna dhe më shumë fuqi kompjuterike, duke krijuar më shumë inteligjencë.

Por pasi një model trajnohej, ishte e vështirë të përdorej mirë fuqia shtesë e përpunimit. Siç tregon suksesi i versionit O3 në sfidën ARC, kjo ka ndryshuar. Tashmë përgjigjet janë shumë më të sakta.

Zhvillime të tilla ndryshojnë kostot e prodhuesve të modeleve, si OpenAI. Varësia nga më shumë fuqi përpunuese i fuqizon furnizuesit, si Nvidia, një prodhues i çipave të specializuar të Inteligjencës Artificiale.

Gjithashtu dalin të fituar shpërndarësit e modeleve të Inteligjencës Artificiale, sidomos mundësuesit e shërbimeve cloud si Amazon, Microsoft dhe Alphabet.

Dhe kjo mund të justifikojë fatin që këta gjigantë të teknologjisë vazhdojnë të investojnë në qendrat e të dhënave, sepse duke qenë se modelet nxjerrin më shumë përfundime nga një detyrë, atëherë do të kenë nevojë për më shumë fuqi kompjuterike.

MĂ« 21 janar, Trump njoftoi “Stargate”, njĂ« projekt tĂ« madh tĂ« sektorit privat pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar qendra tĂ« dhĂ«nash nĂ« AmerikĂ«, ku pĂ«rfshihet edhe OpenAI.

 

Konkurrenca

Një problem është konkurrenca. Google ka lëshuar modelin e vet të arsyetimit, të quajtur Gemini 2.0 Flash, dhe firmat e tjera të teknologjisë ndoshta do të bëjnë të njëjtën gjë.

Kështu, klientët do të jenë në gjendje të përdorin modele të shumta nga ofrues të ndryshëm. Dhe megjithëse modelet gjeneruese me Inteligjencë Artificiale mund të përmirësohen paksa nëpërmjet ndërveprimeve me klientët, atyre u mungojnë efektet e vërteta të rrjetit, ndryshe nga produktet që bënin Google dhe Facebook më parë.

Me rritjen e kostove margjinale, ndërtuesit e modeleve duhet të prodhojnë një vlerë domethënëse në mënyrë që të ngarkojnë çmime të larta. Lan Guan, nga firma këshillimore Accenture, thotë se shpresohet që modelet e reja të Inteligjencës Artificiale si O3, do të mbështesin agjentët e Inteligjencës Artificiale me qëllim për të ndihmuar individët dhe kompanitë që të rrisin produktivitetin në punë.

Një çmim i lartë për përdorimin e një modeli arsyetimi mund të jetë edhe më i vlefshëm se kostoja e punësimit të një personi që ka doktoraturë në matematikë. Por kjo varet nga pyetja se sa të dobishme do të jenë modelet e Inteligjencës Artificiale.

Përdorimet e ndryshme mund të çojnë edhe në më shumë fragmentime. Për shembull, Jeremy Schneider nga firma këshillimore McKinsey, thotë se mundësimi i shërbimeve të Inteligjencës Artificiale për klientët e korporatave, do të kërkojë modele që janë të specializuara për nevojat e secilës ndërmarrjeje, në vend të atyre për qëllime të përgjithshme si aplikacioni ChatGPT.

NĂ« vend tĂ« mbizotĂ«rimit nga njĂ« firmĂ« e vetme, disa presin qĂ« krijimi i modeleve tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale, nĂ« tĂ« ardhmen t’i pĂ«rngjajĂ« njĂ« oligopoli, me barriera tĂ« larta pĂ«r hyrjen, por pa pengesa.

Tani për tani, OpenAI është udhëheqës në këtë fushë, por një nga rivalët e tij kryesorë, Anthropic, thuhet se po grumbullon fonde me vlerë 60 miliardë dollarë dhe firma xAI, e zotëruar me shumicë nga Elon Musk, ka një vlerë prej 45 miliardë dollarësh.

Kjo tregon se ka shpresa të mëdha edhe për to. Me versionin e ri O3, kompanitë OpenAI tregoi përparësitë teknike, por modeli i saj i biznesit mbetet i paprovuar./ Përktheu: Lira Muça

The post Modeli më i fundit i OpenAI do të ndryshojë ekonominë e softuerit appeared first on Revista Monitor.

Mbrojtja e të dhënave, penalitete deri në 20 milionë euro

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
28 February 2025 at 22:12

NjĂ« ligj i ri “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale”, qĂ« hyri nĂ« fuqi nĂ« janar tĂ« kĂ«tij viti, vendos detyrime tĂ« reja pĂ«r kontrolluesit privatĂ« dhe publikĂ«. Gati katĂ«r vjet nga disa precedentĂ« domethĂ«nĂ«s tĂ« rrjedhjes sĂ« tĂ« dhĂ«nave, siç ishin baza e tĂ« dhĂ«nave tĂ« pagave, ajo e targave apo patronazhimi, ndryshimi i kuadrit qĂ« vjen nĂ« pĂ«rputhje me rregulloren e Bashkimit Europian vendos kufij tĂ« rinj mbi ruajtjen, mbrojtjen dhe masat ndĂ«shkuese. Penalitetet shkojnĂ« deri nĂ« 20 milionĂ« euro pĂ«r ata qĂ« shkelin ligjin, por Komisioneri pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale qartĂ«son sesi do tĂ« llogariten gjobat, qĂ« pavarĂ«sisht tavanit qĂ« imponon rregullorja e BE (GDPR), ato t’i pĂ«rshtaten edhe parimit tĂ« proporcionalitetit. SfidĂ« reale nĂ« kĂ«ndvĂ«shtrimin e autoriteteve mbetet rritja e ndĂ«rgjegjĂ«simit tĂ« qytetarĂ«ve pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave tĂ« tyre.

 

Nertila Maho

Çdo informacion pĂ«r njĂ« person tĂ« identifikuar apo qĂ« mund tĂ« çojĂ« nĂ« identifikimin e tij pĂ«rkufizohet si e dhĂ«nĂ« personale.

Ky mund të jetë një nga këto elemente: emër dhe mbiemër, adresë shtëpie, email që përmban të dhëna identifikuese, një adresë IP, numri i kartës së identitetit, numri i telefonit, të dhëna që mbahen në spitale dhe mjekët, të cilat janë unike për identifikimin e një personi.

Ky është koncepti i përgjithshëm për atë që mund të konsiderohet e dhënë personale, ndjeshmëria ndaj të cilave në vende të zhvilluara është tepër e lartë.

Në Shqipëri, koncepti mbi të dhënat personale ende mbetet mes një lufte të vazhdueshme ndaj mendësisë së përgjithshme, ku mungesa e edukimit për rëndësinë që ka mbrojtja e këtyre të dhënave e bën sfiduese.

Pak vite mĂ« parĂ«, shqiptarĂ«t panĂ« sesi u hodhĂ«n lirisht njĂ« seri bazash me tĂ« dhĂ«na tĂ« ndjeshme, tĂ« tilla si numri i identifikimit dhe emĂ«r/mbiemĂ«r, pagat e secilit sipas njĂ« liste qĂ« u deklarua se kishte rrjedhur nga Tatimet, targat apo njĂ« tjetĂ«r listĂ« qĂ« u njoh si ajo e “patronazhistĂ«ve”.

TĂ« gjitha kĂ«to krijuan njĂ« vorbull konflikti mes palĂ«sh qĂ« e dĂ«nonin, tĂ« tjera qĂ« akuzonin dhe institucione qĂ« deklaruan se po hetonin. E ashtu si ndodh zakonisht, “çudia mĂ« e madhe tri ditĂ« zgjat”, njĂ«lloj u shua.

PĂ«rtej kĂ«saj, rrjedhja e kĂ«tyre tĂ« dhĂ«nave e vuri ShqipĂ«rinĂ« nĂ« atĂ« qĂ« njihet si viti zero, ku pĂ«rveç detyrimeve pĂ«r plotĂ«simin e kuadrit ligjor, rritjes sĂ« vigjilencĂ«s nga subjektet publike dhe private ishte edhe njĂ« “shkundje” pĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« publikut mbi pasojat qĂ« mund tĂ« ketĂ« diçka e tillĂ« nĂ« tĂ« ardhmen, apo kur rrjedhja e tĂ« dhĂ«nave mund tĂ« shtrihet nĂ« njĂ« tjetĂ«r shkallĂ«.

TashmĂ« me njĂ« ligj tĂ« ri “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale” qĂ« ka hyrĂ« nĂ« fuqi nga janari i kĂ«tij viti, pas njĂ« diskutimi me palĂ«t, nĂ« njĂ« proces tĂ« udhĂ«hequr nga Komisioneri pĂ«r tĂ« DrejtĂ«n e Informimit dhe Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale, ShqipĂ«ria ka hyrĂ« nĂ« njĂ« terren tĂ« ri pĂ«r mbrojtjen, kufizimet dhe dekurajimin nĂ«pĂ«rmjet penaliteteve.

 

ÇfarĂ« sjell ligji i ri pĂ«r tĂ« dhĂ«nat personale

Ligji i ri u mundëson subjekteve që të kërkojnë konfirmim nga kontrolluesi i tyre nëse të dhënat e tij personale përpunohen dhe në rast se po, cili është qëllimi i tyre. Kjo e vë kontrolluesin përpara përgjegjësisë që të jetë transparent.

Individët kanë gjithashtu më shumë të drejta mbi të dhënat e tyre. Besnik Dervishi, Komisioner për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, e kanalizon listën e përfitimeve në disa aspekte.

Sipas tij, me ligjin e ri përmirësohen të drejtat që subjekti gëzon aktualisht, me qëllim garantimin e një niveli kontrolli më të lartë mbi të dhënat e tij personale. Po kështu, rregullohet posaçërisht e drejta për të mos iu nënshtruar vendimeve automatike.

Kjo konsiston në të drejtën e subjektit për të mos iu nënshtruar një vendimi që bazohet vetëm në përpunimin automatik, përfshirë profilizimin, i cili shkakton pasoja ligjore ose pasoja të ngjashme të konsiderueshme për të, përveçse kur ky vendim është i nevojshëm për lidhjen ose zbatimin e një kontrate midis subjektit të të dhënave dhe kontrolluesit, ose bazohet në pëlqimin e dhënë nga subjekti i të dhënave.

Sipas z. Dervishi parashikohen pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« rregulla mbi pĂ«rpunimin e tĂ« dhĂ«nave personale nga autoritetet ligjzbatuese nĂ« sferĂ«n penale, “tĂ« cilat konsiderohen si lex specialis pĂ«r kĂ«tĂ« fushĂ«â€. NĂ« finale rishikohen nĂ« rritje sanksionet administrative.

 

Sanksionet, tavan deri në 20 milionë euro, por luan rol edhe proporcionaliteti

Rregullorja e Bashkimit Europian për Mbrojtjen e të Dhënave (GDPR) vendos një tavan prej 20 milionë eurosh si penalitet për subjektet që kanë kryer shkelje.

Në respektim të kësaj, Shqipëria në legjislacionin e saj ka vendosur penalitet me një tavan 2 miliardë lekësh apo e barabartë me 20 milionë euro. Pavarësisht këtij tavani, që vendos rregullorja, edhe vetë Bashkimi Europian aplikon parimin e proporcionalitetit në llogaritjen e tyre.

Sigurisht kjo varet nga lloji i shkeljes së kryer, dëmi i shkaktuar, shkalla e përgjithshme e saj.

Edhe pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, z. Dervishi sqaron se sanksionet kanĂ« natyrĂ« dekurajuese, pra t’i nxisin subjektet private apo publike qĂ« janĂ« kontrollues tĂ« tĂ« dhĂ«nave qĂ« tĂ« marrin masa pĂ«r tĂ« rritur vigjilencĂ«n nĂ« mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale dhe pĂ«r tĂ« respektuar detyrimet ligjore qĂ« lidhen me to.

Aktualisht është hartuar një draft-metodologji për përllogaritjen e sanksioneve administrative për të cilën z. Dervishi shprehet se do të miratohet së shpejti.

“NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, GDPR kĂ«rkon qĂ« gjobat tĂ« jenĂ« parandaluese, por edhe proporcionale. Kjo do tĂ« thotĂ« se nĂ« praktikĂ« gjobat – nĂ«se vendosen – janĂ« zakonisht shumĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta se tavanet. Bordi Europian pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave ka pĂ«rgatitur udhĂ«zime pĂ«r kĂ«tĂ« çështje.

Ndërkohë edhe Zyra e Komisionerit, bazuar në këtë akt, ka hartuar draftin e metodologjisë për përllogaritjen e sanksioneve administrative, e cila do të miratohet së shpejti.

Gjithashtu, në këto komunikime dhe takime u theksua edhe rëndësia e unifikimit të masave administrative për shkelje të njëjta në vende të ndryshme, duke theksuar se operatorë që veprojnë në vende të ndryshme duhet të marrin të njëjtin sanksion për të njëjtën shkelje.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, e drejta pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale Ă«shtĂ« njĂ« e drejtĂ« universale, e cila duhet t’u garantohet njĂ«soj qytetarĂ«ve shqiptarĂ«, si qytetarĂ«ve europianĂ«.

Parashikimi i kufijve tĂ« ndryshĂ«m nga ato tĂ« GDPR nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«, relativizon rĂ«ndĂ«sinĂ« e kĂ«saj tĂ« drejte pĂ«r shtetasit shqiptarĂ«â€, – vlerĂ«son z. Dervishi.

 

Në Europë në 2024 u lëshuan 1.2 miliardë euro gjoba si efekt i GDPR dhe rrjedhjes së të dhënave

Rrjedhja e të dhënave dhe mospërmbushja e detyrimeve që lidhen me mbrojtjen e të dhënave personale u bë shkak që në vitin 2024, në Europë të lëshoheshin në total 1.2 miliardë euro gjoba sipas privacymatters.dlapiper.com.

Në krye të listës qëndron Irlanda, që në total nga viti 2018 ka lëshuar 3.5 miliardë euro, që pasohet nga Autoriteti për Mbrojtjen e të Dhënave në Luksemburg, me 746 milionë euro gjoba për të njëjtën periudhë.

Në total, nga viti 2018 e deri në vitin 2024, autoritetet kudo në Europë kanë lëshuar në total 5.88 miliardë euro gjoba, si efekt i mosrespektimit të detyrimeve lidhur me mbrojtjen e të dhënave apo rrjedhjes së tyre.

Në krye të listës së atyre që janë dënuar me gjoba të mëdha qëndrojnë kompanitë e mëdha teknologjike dhe gjigantët e mediave sociale.

Së fundmi treguesit janë se edhe kompanitë që po operojnë platforma të fuqishme ku integrohet Inteligjenca Artificiale si OpenAI dhe Deepseek.

Konkretisht në fund të vitit të shkuar, Italia vendosi 15 milionë euro gjobë ndaj OpenAI, teksa kompania tjetër Deepseek është në telashe me autoritetet europiane, të cilat nënvizojnë se nuk ka adresuar shqetësimet që lidhen me mbrojtjen e të dhënave.

Pavarësisht përpjekjeve të vazhdueshme të autoriteteve që kanë nën mbikëqyrje mbrojtjen e të dhënave dhe investimeve në funksion të lidhura me rritjen e sigurisë duket se njoftimet për thyerje të sigurisë sa i takon të dhënave kanë ardhur në rritje në 2024.

Nga 335 në ditë që ishte mesatarja, ajo shkoi në 363 në ditë. Në krye të listës qëndrojnë vendet me ekonomi të zhvilluara apo informatizimin më të madh të sistemeve dhe proceseve të punës si Holanda, Gjermania.

 

Lexoni edhe:

“Si do tĂ« llogariten sanksionet pĂ«r shkeljen e tĂ« dhĂ«nave personale”

The post Mbrojtja e të dhënave, penalitete deri në 20 milionë euro appeared first on Revista Monitor.

“Si do tĂ« llogariten sanksionet pĂ«r shkeljen e tĂ« dhĂ«nave personale”

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
28 February 2025 at 22:10

Intervistë me Besnik Dervishi, Komisioner për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale

 

Ligji i ri “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale” ka hyrĂ« nĂ« fuqi kĂ«tĂ« vit, duke sjellĂ« ndryshime domethĂ«nĂ«se nĂ« disa aspekte si pĂ«r sa u takon tĂ« drejtave lidhur me individĂ«t nĂ« funksion tĂ« transparencĂ«s, ashtu edhe pĂ«r detyrimet e kontrolluesve privatĂ« dhe publikĂ«.

NĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r “Monitor”, z.Besnik Dervishi, Komisioner pĂ«r tĂ« DrejtĂ«n e Informimit dhe Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale sqaron nĂ« detaj disa risitĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« sjell ky kuadĂ«r i ri ligjor, teksa nĂ«nvizon se mbetet sfidĂ« ndryshimi i mendĂ«sisĂ« sĂ« publikut dhe rritja e ndĂ«rgjegjĂ«simit pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale.

 

Nga fillimi i kĂ«tij viti ka njĂ« ligj tĂ« ri pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale. ÇfarĂ« pĂ«rfaqĂ«son ky ligj nĂ« aspektin e tĂ« rejave dhe pĂ«rmirĂ«simeve qĂ« sjell?

Ligji nr. 124/2024 “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale” pĂ«rmban njĂ« sĂ«rĂ« rregullash qĂ« tĂ« gjitha subjektet duhet t’i respektojnĂ«, nĂ«se pĂ«rpunojnĂ« tĂ« dhĂ«nat e qytetarĂ«ve.

Objektivi kryesor i tij Ă«shtĂ« t’u japĂ« qytetarĂ«ve njĂ« kontroll mĂ« tĂ« madh mbi tĂ« dhĂ«nat e tyre personale, duke siguruar qĂ« ato tĂ« pĂ«rpunohen nĂ« mĂ«nyrĂ« transparente dhe tĂ« ligjshme.

Miratimi i tij përbën përmbushjen e një pikete të rëndësishme në kuadër të integrimit të vendit në Bashkimin Europian duke përafruar tërësisht kuadrin rregullator shqiptar të fushës së mbrojtjes së të dhënave personale me atë europian.

Rregullorja 2016/679 e Parlamentit Europian dhe Këshillit (GDPR) u miratua si një përgjigje e kuadrit legjislativ ndaj zhvillimeve të shpejta teknologjike të kohëve të fundit, për rrjedhojë edhe ligji nr. 124/2024 është produkt i këtyre zhvillimeve.

Nëpërmjet risive që sjell, ligji garanton për qytetarët, në cilësinë e subjekteve të të dhënave, standardet më të larta në fushën e mbrojtjes së të dhënave personale, në një kohë kur përpunimi i të dhënave personale në epokën dixhitale është shumëfishuar.

Ligji përmirëson një sërë aspektesh të garantimit në praktikë të mbrojtjes së të dhënave personale si më poshtë:

– Zgjerohet kategoria e tĂ« drejtave tĂ« individit (subjektit tĂ« tĂ« dhĂ«nave);

– PĂ«rmirĂ«sohen tĂ« drejtat qĂ« subjekti gĂ«zon aktualisht, me qĂ«llim garantimin e njĂ« niveli kontrolli mĂ« tĂ« lartĂ« mbi tĂ« dhĂ«nat e tij personale;

– Forcohet e drejta pĂ«r akses. ËshtĂ« e drejtĂ« e subjektit tĂ« tĂ« dhĂ«nave tĂ« marrĂ« nga kontrolluesi, me kĂ«rkesĂ«n e tij, konfirmimin nĂ«se tĂ« dhĂ«nat personale po i pĂ«rpunohen ose jo, informacion pĂ«r qĂ«llimin e pĂ«rpunimit, pĂ«r kategoritĂ« e tĂ« dhĂ«nave tĂ« pĂ«rpunuara dhe pĂ«r marrĂ«sit e kategoritĂ« e marrĂ«sve, tĂ« cilĂ«ve u pĂ«rhapĂ«n tĂ« dhĂ«nat personale.

– Rregullohet posaçërisht e drejta pĂ«r tĂ« mos iu nĂ«nshtruar vendimeve automatike.

Kjo e drejtë konsiston në të drejtën e subjektit për të mos iu nënshtruar një vendimi që bazohet vetëm në përpunimin automatik, përfshirë profilizimin, i cili shkakton pasoja ligjore ose pasoja të ngjashme të konsiderueshme për të, përveç kur ky vendim është i nevojshëm për lidhjen ose zbatimin e një kontrate midis subjektit të të dhënave dhe kontrolluesit, ose bazohet në pëlqimin e dhënë nga subjekti i të dhënave;

– Rregullohet “e drejta pĂ«r t’u harruar” e cila shĂ«rben si njĂ« garanci nĂ« mjedisin online pĂ«r subjektin e tĂ« dhĂ«nave, duke detyruar motorĂ«t e kĂ«rkimit tĂ« fshijnĂ« me kĂ«rkesĂ« tĂ« subjektit tĂ« tĂ« dhĂ«nave informacionin nĂ« lidhje me tĂ«, i cili me kalimin e kohĂ«s nuk Ă«shtĂ« mĂ« i nevojshĂ«m dhe ka ndikim negativ nĂ« reputacionin e tij;

– Parashikohen, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, rregulla mbi pĂ«rpunimin e tĂ« dhĂ«nave personale nga autoritetet ligjzbatuese nĂ« sferĂ«n penale, tĂ« cilat konsiderohen si lex specialis pĂ«r kĂ«tĂ« fushĂ«;

– Rishikohen nĂ« rritje sanksionet administrative, si njĂ« tregues i qartĂ« pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« qĂ« mbart mbrojtja e tĂ« dhĂ«nave personale.

 

Cilat janë detyrimet që lindin nga ky ligj për kontrolluesit apo përpunuesit e të dhënave personale?

Ligji parashikon detyrime të reja për kontrolluesit dhe përpunuesit, të cilat prezantohen për herë të parë në legjislacionin për mbrojtjen e të dhënave personale, me qëllim garantimin më efektiv të sigurisë së informacionit në procesin e përpunimit të të dhënave personale. Konkretisht:

– Kryerja e vlerĂ«simit tĂ« ndikimit nĂ« mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale pĂ«rpara fillimit tĂ« njĂ« procesi pĂ«rpunimi me qĂ«llim identifikimin e rreziqeve tĂ« mundshme pĂ«r tĂ« drejtat dhe liritĂ« e subjektit tĂ« tĂ« dhĂ«nave dhe minimizimin e tyre sa mĂ« shpejt tĂ« jetĂ« e mundur, nĂ«se rezulton se ky pĂ«rpunim pĂ«rbĂ«n rrezik tĂ« lartĂ«;

– Detyrimi pĂ«r t’u konsultuar paraprakisht me Komisionerin pĂ«rpara fillimit tĂ« pĂ«rpunimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave, nĂ« rast se ky pĂ«rpunim rezulton me rrezik tĂ« lartĂ« pĂ«r subjektin e tĂ« dhĂ«nave;

– Detyrimi pĂ«r njoftimin e Komisionerit nĂ« rast cenimi tĂ« tĂ« dhĂ«nave personale, si dhe subjekteve tĂ« tĂ« dhĂ«nave kur rreziqet e shkaktuara nga cenimi i tĂ« dhĂ«nave mund tĂ« jenĂ« tĂ« larta;

– Prezantimi i konceptit tĂ« mbrojtjes sĂ« tĂ« dhĂ«nave nĂ« projektim (by design) dhe mbrojtjes nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paracaktuar, si dhe inkurajimi i kontrolluesve dhe pĂ«rpunuesve pĂ«r pĂ«rdorimin e kĂ«tyre teknologjive;

– Detyrimi i organeve tĂ« sektorit publik dhe privat pĂ«r emĂ«rimin e njĂ« nĂ«punĂ«si tĂ« mbrojtjes sĂ« tĂ« dhĂ«nave me qĂ«llim garantimin e pĂ«rputhshmĂ«risĂ« sĂ« organizatĂ«s ku bĂ«n pjesĂ« me kĂ«rkesat e ligjit pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale gjatĂ« proceseve pĂ«rpunuese tĂ« tĂ« dhĂ«nave qĂ« kryejnĂ«, nĂ« kuadĂ«r tĂ« ushtrimit tĂ« veprimtarisĂ« sĂ« tyre;

– Hartimi i kodeve tĂ« sjelljes pĂ«r kategori tĂ« caktuara kontrolluesish dhe pĂ«rpunuesish, tĂ« cilat kanĂ« pĂ«r qĂ«llim tĂ« kontribuojnĂ« nĂ« zbatimin sa mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« ligjit pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale nga kĂ«ta tĂ« fundit;

– Organe Monitoruese tĂ« akredituara nga Komisioneri, tĂ« cilĂ«t kanĂ« si mision monitorimin e pĂ«rputhshmĂ«risĂ« ose jo tĂ« kontrolluesve dhe pĂ«rpunuesve me kodin e sjelljes, nĂ« rast se kĂ«ta tĂ« fundit kanĂ« marrĂ« pĂ«rsipĂ«r t’i pĂ«rmbahen atij;

– Ngritja e mekanizmit tĂ« certifikimit, si njĂ« instrument, i cili tregon se njĂ« proces pĂ«rpunimi Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje me kuadrin ligjor pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale dhe se gjatĂ« procesit tĂ« pĂ«rpunimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave ekzistojnĂ« garanci tĂ« mjaftueshme pĂ«r sigurinĂ« e tyre.

NĂ«se nĂ« ligjin e shfuqizuar, detyrimet e kontrolluesit pĂ«rcaktoheshin nĂ« njĂ« nen tĂ« vetĂ«m, nĂ« ligjin qĂ« sapo ka hyrĂ« nĂ« fuqi, kĂ«tij elementi i kushtohet njĂ« kapitull i tĂ«rĂ« (nenet 22 – 38), ku trajtohen gjerĂ«sisht detyrimet dhe masat qĂ« njĂ« kontrollues duhet tĂ« ndĂ«rmarrĂ«, me qĂ«llim garantimin e pĂ«rputhshmĂ«risĂ« me detyrimet e ligjit dhe sigurinĂ« e tĂ« dhĂ«nave.

 

ÇfarĂ« pĂ«rmirĂ«simesh ofron kuadri i ri ligjor tek individĂ«t dhe sigurinĂ« e tĂ« dhĂ«nave tĂ« tyre?

Ligji i kushton një vëmendje dhe rëndësi të veçantë garantimit në praktikë të të drejtave të individëve nga njëra anë dhe prezantimit të koncepteve të reja, si detyrim për kontrolluesit dhe përpunuesit e të dhënave, në anën tjetër, të cilat kanë për qëllim vënien në qendër të çdo procesi përpunues, sigurinë e të dhënave të individëve.

Për këtë qëllim, ligji përmban një dispozitë të posaçme (neni 28), i cili prezanton në mënyrë të shtjelluar kontrolluesit dhe përpunuesit me masat që duhet të marrin për të garantuar sigurinë e të dhënave.

Më pas çdo element i përmendur në këtë nen zbërthehet në vijim si koncepte të ndara, për të garantuar sigurinë e të dhënave dhe përputhshmërinë me këtë ligj.

Ligji prezanton edhe disa mekanizma vetërregulluese për kontrolluesit dhe përpunuesit, të cilat shërbejnë si elemente që demonstrojnë përputhshmërinë me ligjin dhe garantimin e sigurisë së të dhënave.

Të tillë janë sipas dispozitës në fjalë kodet e sjelljes apo mekanizmi i certifikimit.

 

Sa të ndërgjegjësuar dhe informuar janë qytetaret nga ajo që ju si institucion konstatoni në lidhje me përpunimin e të dhënave të tyre personale dhe kufizimeve që ekzistojnë me ligj në mbrojtje të tyre? Si ka ndryshuar kjo qasje e tyre ndër vite?

Zyra e Komisionerit është tepër e angazhuar në organizimin e aktiviteteve ndërgjegjësuese për garantimin e njohjes së qytetarëve me të drejtat që iu takojnë, sipas legjislacionit për mbrojtjen e të dhënave, së bashku me kufizimet përkatëse dhe vënien e këtyre njohurive në praktikë.

Për këtë qëllim, aktivitetet ndërgjegjësuese shtrihen tek institucionet arsimore, duke përfshirë që nga arsimi 9-vjeçar, deri tek ai i lartë.

Nga ana tjetër, edhe aktivitetet ndërgjegjësuese të organizuara me kontrollues publikë ose privatë, sipas fushave të veprimtarisë, shërbejnë edhe për qëllimin e ndërgjegjësimit të qytetarëve, të cilët marrin pjesë në to si përfaqësues të këtyre kontrolluesve.

Lidhur me ndërgjegjësimin e qytetarëve vërehet një ndryshim pozitiv nga viti në vit. Kjo pasqyrohet edhe në rritjen e numrit të ankesave. Mund të sillet si shembull fakti që në vitin 2015, numri i ankesave të trajtuara ishte 140 dhe në vitin 2024, ky numër ka arritur në 455.

 

Ligji i ri ka ndryshuar edhe penalitetet e rasteve kur ka shkelje lidhur me mbrojtjen e të dhënave personale, ku parashikohen gjoba deri në 20 milionë euro. Në fakt, kjo është në përshtatje me rregulloren e BE (GDRP) për mbrojtjen e të dhënave dhe vjen në funksion të përafrimit me direktivën. A mendoni se një nivel i tillë penaliteti shkon në harmoni me realitetin ekonomik shqiptar dhe si mendoni se ndikojnë këto penalitete të reja në përgjegjshmërinë e subjekteve?

Sikurse përmendet edhe në dispozitën përkatëse (neni 93), penalitetet e përcaktuara në ligj kanë jo vetëm efekt sanksionues për kontrolluesit apo përpunuesit, por edhe efekt dekurajues.

Pra, niveli i sanksionit shërben si një element frenues për raste të përpunimit të paligjshëm të të dhënave apo shkelje të mundshme të ligjit nga kontrolluesit apo përpunuesit.

Në lidhje me sanksionet administrative për shkeljen e ligjit, duhet theksuar se gjatë gjithë fazës së hartimit të këtij projektligji dhe bashkërendimit të tij me institucionet shtetërore, Komisionin Europian, si dhe në vijim të komenteve të përcjella nga grupet e interesit, dispozita përkatëse ka ndryshuar.

Fillimisht gjatë procesit të hartimit të ligjit janë përcaktuar sanksione të njëjta me ato të parashikuara në Rregulloren e Bashkimit Europian GDPR.

Në vijim të komenteve të përcjella nga grupet e interesit, sanksionet administrative u rishikuan, duke u bazuar në të dhënat e disponueshme nga INSTAT dhe EUROSTAT, mbi pagën mesatare, si një komponent i rëndësishëm i aftësisë paguese të subjekteve në caktimin e masës së sanksionit administrativ.

Masa e sanksioneve ndryshoi sërish pas shqyrtimit të projektligjit nga Komisioni Europian, i cili theksoi se GDPR nuk vendos masa fikse të sanksioneve, por vetëm kufij maksimalë.

Brenda këtij kufiri, gjoba përkatëse përcaktohet nëpërmjet një vlerësimi global duke parë një sërë faktorësh, si rëndësia e shkeljes, faji, kohëzgjatja e shkeljes, shkeljet e mëparshme, masat e marra për të zbutur çdo dëm, etj.

NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, GDPR kĂ«rkon qĂ« gjobat tĂ« jenĂ« parandaluese, por edhe proporcionale. Kjo do tĂ« thotĂ« se nĂ« praktikĂ« gjobat – nĂ«se vendosen – janĂ« zakonisht shumĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta se tavanet.

Bordi Europian për Mbrojtjen e të Dhënave ka përgatitur udhëzime për këtë çështje. Ndërkohë edhe Zyra e Komisionerit, bazuar në këtë akt, ka hartuar draftin e metodologjisë për përllogaritjen e sanksioneve administrative, e cila do të miratohet së shpejti.

Gjithashtu, në këto komunikime dhe takime u theksua edhe rëndësia e unifikimit të masave administrative për shkelje të njëjta në vende të ndryshme, duke theksuar se operatorë që veprojnë në vende të ndryshme duhet të marrin të njëjtin sanksion për të njëjtën shkelje.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, e drejta pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale Ă«shtĂ« njĂ« e drejtĂ« universale, e cila duhet t’u garantohet njĂ«soj qytetarĂ«ve shqiptarĂ« si qytetarĂ«ve europianĂ«.

Parashikimi i kufijve të ndryshëm nga ato të GDPR në Republikën e Shqipërisë, relativizon rëndësinë e kësaj të drejte për shtetasit shqiptarë.

Në këto kushte, dispozitat në lidhje me masat administrative janë ripunuar me qëllim reflektimin e komenteve dhe sugjerimeve të Komisionit Europian.

 

Rrjedhja e disa të dhënave sensitive pak vite më parë duket sikur e vendosi Shqipërinë në vitin zero. Nga ai moment, cilat kanë qenë disa nga masat që janë marrë, që në gjykimin tuaj kanë përmirësuar mbrojtjen e të dhënave personale në vend, qoftë nga institucionet ashtu edhe nga subjektet private që kanë pjesë të tyre baza të dhënash?

Me gjithë efektet negative që episode të tilla si rrjedhjet masive të të dhënave mund të kenë në sferën personale të gjithsecilit dhe jo vetëm, këto episode shërbejnë edhe si momente reflektimi te qytetarët, apo te kontrolluesit.

Zyra e Komisionerit ndërmori një hetim administrativ te të gjithë kontrolluesit e përfshirë në rastet e rrjedhjeve të të dhënave disa vite më parë, në përfundim të të cilit u nxorën edhe aktet përkatëse administrative, të cilat në disa raste u shoqëruan me sanksione.

Përveç sanksionit, në të gjitha rastet u lanë detyra dhe rekomandime për kontrolluesit, kryesisht në marrjen e masave tekniko-organizative për mbrojtjen e të dhënave, ngritjes së sistemeve të menaxhimit të sigurisë së informacionit, si dhe trajnimeve të stafit apo aksesit të kufizuar në bazat e të dhënave.

Detyrat e lĂ«na verifikohen nĂ« mĂ«nyrĂ« periodike dhe çdo akt administrativ lidhur me verifikimin publikohet nĂ« faqen zyrtare tĂ« Komisionerit, me mundĂ«sinĂ« pĂ«r t’u konsultuar nĂ« çdo moment.

 

Cilat janë sfidat që shihni në horizont në lidhje me zbatimin e kuadrit të ri ligjor në njërën anë, por edhe dinamikave të lidhura me edukimin e qytetarëve dhe subjekteve për një qasje të kujdesshme ndaj të dhënave personale, investimeve të vazhdueshme në teknologji dhe inovacion dhe a keni ju një strategji komunikimi për të rritur vëmendjen e këtyre grupeve?

Sfida kryesore mbetet ndryshimi i mendësisë dhe kulturës qytetare në orientimin e saj drejt mbrojtjes së të dhënave personale, si diçka e çmuar, siç i konsideron edhe vetë Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, duke i klasifikuar si të drejta vetjake.

Për këtë arsye, Zyra e Komisionerit ka planifikuar një fushatë kombëtare ndërgjegjësimi lidhur me legjislacionin e ri dhe të drejtat dhe detyrimet që ai sjell për qytetarët dhe kontrolluesit publikë e privatë.

Mbetet gjithnjë problematike, sigurimi i burimeve njerëzore e financiare për realizimin e projekteve të tillë, që kërkojnë mbështetje.

Për këtë arsye, Zyra e Komisionerit ka aplikuar për një projekt binjakëzimi me fondet e Bashkimit Europian, i cili ndër të tjera do të asistojë pikërisht në hartimin dhe realizimin e kësaj fushate ndërgjegjësuese, me qëllim që edhe kultura e privatësisë dhe mbrojtjes së të dhënave të fitojë vëmendjen e duhur dhe të bëhet pjesë e kulturës dhe përditshmërisë tonë.

 

Lexoni edhe:

Mbrojtja e të dhënave, penalitete deri në 20 milionë euro

 

The post “Si do tĂ« llogariten sanksionet pĂ«r shkeljen e tĂ« dhĂ«nave personale” appeared first on Revista Monitor.

Ngadalësohet Teknologjia e Informacionit, si po ndikohet tregu i punësimit në vend

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
28 February 2025 at 22:08

Pas dixhitalizimit masiv në pandeminë e Covid-19, ngadalësimi i rritjes së kërkesës globale për shërbime teknologjike, po ndikon te tregu vendas i punësimit për sektorin. Kërkesa globale më tepër është e fokusuar te risitë teknologjike të fushës së Inteligjencës Artificiale. Për të garantuar qëndrueshmëri, kompanitë vendase po diversifikojnë kontratat. Për rrjedhojë, edhe oferta për punësim po orientohet drejt profileve specifike.

 

Dorina Azo

Transformimet globale të kërkesës në sektorin e Teknologjisë së Informacionit, po nxisin ndryshime në tregun vendas të punësimit. Për disa nga drejtuesit e kompanive kryesore të Teknologjisë së Informacionit, oferta për punë në tregun e brendshëm ka nisur të ngadalësohet.

Operatorë të tjerë pohojnë se punësimet e tyre janë të orientuara për profile specifike inxhinierësh, duke e bërë më të vështirë përfshirjen e të rinjve pa eksperiencë.

Ndryshimi në tregun e punës, sipas drejtuesve të kompanive të sektorit TI, fillimisht është ndikuar nga rënia e kërkesës globale për shërbime në teknologji, pas rritjes së vrullshme që pati në pandeminë e Covid-19.

Në 2021 pati një bum të përdorimit të teknologjive të reja informatike, si për aplikacionet e shitblerjeve online, të kontrollit shëndetësor dhe të aplikacioneve për lojëra virtuale. Kjo solli rritje të jashtëzakonshme të kërkesës për zhvillues jashtë, por edhe në Shqipëri.

Në atë periudhë në mbarë botën, për të përballuar rritjen e kërkesës, kompanitë u shtuan në staf, të cilat prej muajve të verës së vitit 2022 filluan të bien në mënyrë drastike. Për rrjedhojë, shumica e kompanive u detyruan të largojnë nga stafi një numër të konsiderueshëm punonjësish.

Aktualisht transformimi dixhital global po nxit mĂ« tepĂ«r kĂ«rkesĂ«n e kompanive pĂ«r investime tĂ« reja nĂ« fushat e InteligjencĂ«s Artificiale (AI) dhe sigurisĂ« kibernetike. PĂ«r t’u pĂ«rshtatur me kĂ«rkesĂ«n dhe pĂ«r ruajtur qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« financiare, kompanitĂ« ofruese tĂ« shĂ«rbimeve po diversifikojnĂ« kontratat.

“NĂ« treg, kĂ«rkesa pĂ«r investime nĂ« teknologji ka pĂ«suar rĂ«nie tĂ« dukshme, veçanĂ«risht pas periudhĂ«s sĂ« pandemisĂ« sĂ« Covid-19, kur sektori pĂ«rjetoi njĂ« flluskĂ« tĂ« fortĂ« pĂ«r shkak tĂ« dixhitalizimit masiv. MegjithatĂ«, kjo ulje kĂ«rkese nuk Ă«shtĂ« uniforme pĂ«r tĂ« gjithĂ« aktorĂ«t nĂ« treg.

KompanitĂ« qĂ« janĂ« pozicionuar si ofrues tĂ« shĂ«rbimeve tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« lartĂ«, dhe jo thjesht suport IT, vazhdojnĂ« tĂ« pĂ«rjetojnĂ« kĂ«rkesĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme nga klientĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« zgjidhje teknologjike tĂ« avancuara dhe me vlerĂ« tĂ« shtuar”, pohon themeluesi dhe drejtuesi i kompanisĂ« “Ritech”, AleksandĂ«r Risilia.

Ai shton se pĂ«r tĂ« ruajtur qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« financiare, kompania “Ritech” ka diversifikuar kontratat dhe ka pĂ«rmirĂ«suar proceset e brendshme.

“NĂ« kĂ«tĂ« kuadĂ«r, kompania jonĂ« ka adoptuar njĂ« qasje tĂ« orientuar drejt risive teknologjike, duke sjellĂ« shĂ«rbime tĂ« reja qĂ« pĂ«rfshijnĂ« automatizimin inteligjent, implementimin e sistemeve tĂ« bazuara nĂ« InteligjencĂ« Artificiale dhe zhvillimin e zgjidhjeve tĂ« personalizuara pĂ«r menaxhimin e tĂ« dhĂ«nave dhe optimizimin e proceseve tĂ« biznesit.

Fokusi nĂ« inovacion dhe pĂ«rshtatja ndaj nevojave specifike tĂ« klientĂ«ve na ka lejuar jo vetĂ«m tĂ« mbajmĂ« klientĂ«t ekzistues, por edhe tĂ« tĂ«rheqim biznese tĂ« reja qĂ« synojnĂ« transformimin dixhital tĂ« operacioneve tĂ« tyre”.

GjatĂ« vitit 2024, njĂ« ndĂ«r kompanitĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« sektorit tĂ« teknologjisĂ« sĂ« informacionit “Lufthansa Industry Solutions”, sipas administratores Albana Shkurta, ka parĂ« rritje tĂ« kĂ«rkesave pĂ«r shĂ«rbime teknologjike dhe dixhitale, duke reflektuar njĂ« tendencĂ« globale tĂ« investimit nĂ« inovacion dhe dixhitalizim.

Zonja Shkurta shton se kompania pret një rritje të qëndrueshme të kërkesës, por me një ritëm më të ulët, duke reflektuar tendencat e industrisë në botë.

“KĂ«rkesa e bizneseve pĂ«r investime nĂ« teknologji ka shfaqur njĂ« tendencĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme nĂ« rritje, pasi kompanitĂ« pĂ«rpiqen tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« efikasitetin, tĂ« optimizojnĂ« proceset dhe tĂ« forcojnĂ« pozicionin e tyre nĂ« treg.

Transformimi dixhital dhe nevoja për të qenë të qëndrueshëm përballë kërkesave të tregut po nxisin investime të reja, veçanërisht në fushat e Inteligjencës Artificiale (AI), cloud computing dhe sigurisë kibernetike.

Brenda grupit Lufthansa (LH Group), ka njĂ« trend nĂ« rritje tĂ« investimeve nĂ« teknologji, duke reflektuar pĂ«rkushtimin pĂ«r inovacion dhe pĂ«rmirĂ«simin e vazhdueshĂ«m tĂ« proceseve operacionale”.

Edhe administratorja e kompanisĂ« “Soft Solutions”, znj. Arjola Koromani, thotĂ« se kĂ«rkesa pĂ«r investime nĂ« teknologji ka pasur rritje tĂ« qĂ«ndrueshme, sidomos nĂ« zgjidhje pĂ«r automatizim dhe optimizim procesesh.

“Kompania jonĂ« ka sjellĂ« disa shĂ«rbime risi nĂ« treg, duke pĂ«rfshirĂ« zgjidhje tĂ« avancuara nĂ« zhvillimin e InteligjencĂ«s Artificiale, shĂ«rbime pĂ«r sigurinĂ« kibernetike dhe sisteme pĂ«r analizĂ« tĂ« tĂ« dhĂ«nave qĂ« i ndihmojnĂ« bizneset tĂ« marrin vendime mĂ« tĂ« informuara.

Industria nĂ« tĂ« cilĂ«n ne operojmĂ« Ă«shtĂ« vazhdimisht e ndryshueshme me prurje tĂ« reja dhe pĂ«r kĂ«tĂ«, ne kemi gjithashtu nĂ« fokus fushĂ«n e kĂ«rkimit dhe research-it, e cila lidhet shumĂ« ngushtĂ« me tĂ« gjithĂ« pikat qĂ« sapo pĂ«rmenda mĂ« lart”.

Por në këtë periudhë, problem kryesor mbetet edhe fuqizimi i Lekut, i cili ka krijuar presion mbi eksportuesit, përfshirë ata të shërbimeve IT, duke ulur konkurrueshmërinë e produkteve dhe shërbimeve në tregjet ndërkombëtare.

“Kjo situatĂ« kĂ«rkon njĂ« qasje tĂ« balancuar pĂ«r tĂ« mbrojtur biznesin nga kĂ«to ndikime tĂ« jashtme dhe pĂ«r tĂ« ruajtur avantazhet konkurruese nĂ« njĂ« sektor tĂ« sfiduar globalisht”, thekson drejtuesi i kompanisĂ« “Ritech”.

 

Si po ndryshon oferta dhe kërkesa e tregut të punës

Kompanitë e Teknologjisë së Informacionit në vend ofrojnë shërbime ndaj të tretëve, të fokusuara kryesisht në tregun amerikan dhe europian. Ngadalësimi i kërkesës për shërbime teknologjike në tregun e huaj krahasuar me periudhën e pandemisë, po ndikon edhe tek oferta për punësime në tregun vendas.

“Tregu i punĂ«s ka nisur tĂ« ngadalĂ«sohet pĂ«r shkak tĂ« njĂ« cikli ekonomik global nĂ« industrinĂ« e IT-sĂ«, qĂ« ka çuar nĂ« ulje tĂ« ritmit tĂ« punĂ«simeve dhe nĂ« njĂ« ngopje pĂ«r disa pozicione specifike”, thotĂ« z. Risilia.

Nga ana tjetër, kërkesa e të rinjve për punësime në këtë sektor vijon të mbetet e lartë, për shkak të pagesave të larta që ofron sektori për të punësuarit. Në shumë raste, për shkak të përfitimeve, të rinjtë janë nxitur për të ndjekur studime apo kurse profesionale në teknologji.

Por aktualisht, në kushtet e rënies së ofertës dhe kërkesës së lartë për punësime dhe orientimeve globale për shërbime sa më inovatore, punësimet e kompanive janë të orientuara kryesisht për punë të specializuara në profile pune me risitë e novacionit ose me eksperiencë.

“KĂ«rkesa e tĂ« rinjve pĂ«r tĂ« punuar nĂ« sektorin e IT-sĂ« vijon tĂ« jetĂ« shumĂ« e lartĂ«, duke ndjekur trendin e viteve tĂ« fundit. Kjo kĂ«rkesĂ« ndikohet dhe diktohet veçanĂ«risht nga pĂ«rfitimet e larta qĂ« ofron kjo fushĂ«, si pagat konkurruese, mundĂ«sitĂ« pĂ«r punĂ« fleksibĂ«l dhe shanset pĂ«r njĂ« zhvillim tĂ« shpejtĂ« tĂ« karrierĂ«s.

Megjithatë, edhe pse shumë të rinj po ndjekin studime dhe trajnime në fushën e teknologjisë, oferta ende nuk arrin të plotësojë tërësisht kërkesën e tregut, i cili aktualisht shkon drejt profileve specifike dhe me përvojë, duke bërë kështu pak të vështirë punësimin e të rinjve pa eksperiencë në tregun e punës.

“Rekrutimi Ă«shtĂ« gjithmonĂ« sfidues, sepse duhet gjithmonĂ« tĂ« bĂ«sh kombinimin e duhur midis aftĂ«sive specifike tĂ« kĂ«rkuara, konkurrencĂ«s nĂ« treg pĂ«r kandidatĂ« tĂ« kualifikuar dhe pritshmĂ«rinĂ« tĂ« larta tĂ« kandidatĂ«ve”, pohon Albana Shkurta, nga kompania “Lufthansa Industry Solutions”.

Themeluesi i kompanisĂ« “Ritech”, AleksandĂ«r Risilia, rekomandon se nĂ« kushtet e ndryshimeve tĂ« kĂ«rkesĂ«s pĂ«r shĂ«rbime nĂ« botĂ«, Ă«shtĂ« e domosdoshme qĂ« edhe programet mĂ«simore nĂ« vend tĂ« orientohen drejt risive teknologjike.

“KĂ«rkesa e tĂ« rinjve pĂ«r tĂ« punuar nĂ« sektorin e IT-sĂ« dhe numri i tĂ« diplomuarve nĂ« kĂ«tĂ« fushĂ« kanĂ« vazhduar tĂ« rriten nĂ« mĂ«nyrĂ« progresive, duke reflektuar interesin e lartĂ« pĂ«r profesionet teknologjike dhe pĂ«rfitimet qĂ« ato ofrojnĂ«.

Por tregu i punĂ«s ka nisur tĂ« ngadalĂ«sohet. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, ka njĂ« nevojĂ« urgjente pĂ«r tĂ« orientuar arsimin drejt themeleve tĂ« domosdoshme, si aftĂ«sitĂ« bazĂ« tĂ« komunikimit tĂ« shkruar dhe verbal, si dhe bazat teknike nĂ« TI, pĂ«rfshirĂ« AlgoritmikĂ«n, Struktura e tĂ« DhĂ«nave dhe Mendimin sipas Sistemeve (Systems Thinking)”.

 

Programues, Data Center, L

 

Profesioni i IT, ndër më të paguarit në 2023

Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« INSTAT, pĂ«r pagat sipas profesioneve, nĂ« vitin 2023 profesioni i dytĂ« mĂ« i paguar nĂ« vend ishte “SpecialistĂ« tĂ« TeknologjisĂ« sĂ« Informacionit dhe Komunikimit”, me pagĂ« mesatare prej 144 mijĂ« lekĂ«sh nĂ« muaj.

Profesionistët e IT kanë marrë mesatarisht 16 mijë lekë, ose 12.6% më shumë në 2023 krahasuar me vitin paraardhës. Për herë të parë në 2023, ky grup rezultoi i dyti ndër më të paguarit.

Grupi pĂ«r profesionin “Drejtues administrativĂ« dhe komercialĂ«â€ ka dhe pagĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« nĂ« vend, me 194 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj pĂ«r 2023. NĂ« krahasim me vitin e mĂ«parshĂ«m, paga e tyre Ă«shtĂ« rritur me 15 mijĂ« lekĂ«, ose 8.6%.

“Drejtues prodhimi dhe shĂ«rbimesh tĂ« specializuara” kaluan nĂ« profesionin e tretĂ« mĂ« tĂ« paguar, me pagĂ« mesatare prej gati 144 mijĂ« lekĂ«sh nĂ« muaj, me rritje 9.2% (+12 mijĂ« lekĂ«).

Në rritjen e pagave për punonjësit e punësuar në sektorin e Teknologjisë së Informacionit ka ndikuar orientimi i bizneseve drejt teknologjisë së bashku me mungesën e specialistëve të këtij sektori për shkak se është një nga profesionet që po emigron më shumë.

Krahas rritjes së pagave, me qëllim frenimin e emigracionit, për rritjen e numrit të inxhinierëve të kualifikuar, shumë kompani po fokusohen te përgatitja e tyre profesionale, nëpërmjet ngritjes së akademive, mbështetur në programe specifike të brendshme të kompanisë ofruese të shërbimeve teknologjike.

“Tregu i punĂ«s nĂ« fushĂ«n e teknologjisĂ« nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« nĂ« zgjerim dhe ne e kemi parĂ« nĂ« rastet konkrete tĂ« kompanisĂ« sonĂ«. KĂ«rkesa pĂ«r tĂ« rinj nĂ« IT dhe fushat e programimit Ă«shtĂ« e lartĂ«, por edhe ofertat pĂ«r pozicione pune janĂ« rritur.

PĂ«r ne ruajtja e standardeve Ă«shtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r “produktin final” prandaj, shpeshherĂ« hasim edhe sfida nĂ« rekrutim, pasi kĂ«rkohet qĂ« punonjĂ«sit tĂ« kenĂ« padyshim specializim dhe aftĂ«si tĂ« avancuara nĂ« pĂ«rputhje me pozicionet pĂ«r tĂ« cilat ato aplikojnĂ«.

PĂ«r ne Ă«shtĂ« shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m investimi te tĂ« rinjtĂ« gjithashtu, ndaj edhe kemi nĂ« fokus zhvillimin e talenteve pĂ«rmes ‘Soft Academy’ dhe programeve tĂ« brendshme pĂ«r tĂ« siguruar burime njerĂ«zore tĂ« pĂ«rgatitura”, pohon administratorja e “Soft Solutions”, Arjola Koromani.

 

Potencialet e zhvillimit dhe sfidat e tregut

Drejtuesit e kompanive kryesore tĂ« TeknologjisĂ« sĂ« Informacionit pohojnĂ« njĂ«zĂ«ri se tregu vendas ka ende shumĂ« potenciale pĂ«r t’u zhvilluar, pĂ«r shkak tĂ« kostos sĂ« ulĂ«t nga lehtĂ«sitĂ« fiskale. Por prej tyre kĂ«rkohet zgjidhja e mjaft sfidave, veçanĂ«risht frenimi i emigracionit tĂ« tĂ« rinjve.

“Tregu i TeknologjisĂ« sĂ« Informacionit nĂ« ShqipĂ«ri ka potencial tĂ« madh pĂ«r t’u zhvilluar dhe pĂ«r tĂ« kontribuar ndjeshĂ«m nĂ« ekonominĂ« e vendit. Ky potencial bazohet nĂ« disa avantazhe kryesore:

Rinia e talentuar shqiptare: Shqipëria ka një numër të madh të rinjsh të talentuar në fushën e IT-së, të cilët mund të gjejnë mundësi të mira për karrierë brenda vendit.

Institucionet arsimore të kualifikuara: Sistemi profesional ka institucione cilësore që përgatisin specialistë të mirëfilltë për tregun e teknologjisë.

Kosto e ulët: Shqipëria mbetet një vend me kosto tërheqëse për investime në IT, duke ofruar shërbime konkurruese në raport me kostot.

Lehtësi fiskale: Stimulimi në formë të përjashtimeve apo uljeve tatimore e bën më tërheqës zhvillimin e bizneseve në sektorin e IT-së në Shqipëri.

Nga ana tjetër, disa sfida pengojnë zhvillimin e plotë të këtij sektori:

Konkurrenca jo e ndershme: Praktikat jo të ndershme në treg ngadalësojnë investimet e huaja, pasi krijojnë pasiguri për investitorët.

Burokracia: Procedurat e ndërlikuara administrative janë një pengesë e madhe për kompanitë që kërkojnë efikasitet dhe zhvillim të shpejtë.

Tregu i vogël: Me një kërkesë të kufizuar në tregun vendas, kompanitë shqiptare duhet të mbështeten në tregje të huaja për rritje të qëndrueshme.

Emigracioni: Tendenca pĂ«r t’u larguar bĂ«n qĂ« shumĂ« talente tĂ« IT-sĂ« tĂ« zgjedhin mundĂ«si tĂ« tjera jashtĂ« vendit, duke dobĂ«suar bazĂ«n e ekspertizĂ«s sĂ« sektorit nĂ« ShqipĂ«ri.

Nëse zgjidhen këto sfida, Shqipëria ka potencial të bëhet një qendër e rëndësishme për shërbimet IT, duke ndikuar pozitivisht në zhvillimin ekonomik të vendit.

Edhe administratorja e kompanisĂ« “SOFT & SOLUTION”, znj. Arjola Koromani, e konsideron frenimin e emigracionit tĂ« tĂ« rinjve njĂ« nga sfidat qĂ« nevojitet tĂ« adresohet.

“Tregu i TeknologjisĂ« sĂ« Informacionit nĂ« ShqipĂ«ri ka njĂ« potencial tĂ« madh zhvillimi, ashtu si edhe nĂ« vendet e tjera ndĂ«rkombĂ«tare, duke kontribuar gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« nĂ« ekonominĂ« e vendit.

Avantazhet kryesore janĂ« rinia e edukuar teknologjikisht dhe kostot konkurruese pĂ«r investimet. FaktorĂ«t qĂ« pengojnĂ« zhvillimin e mĂ«tejshĂ«m tĂ« kĂ«saj industrie do tĂ« lidheshin pak me pjesĂ«n e emigracionit tĂ« tĂ« rinjve tĂ« specializuar”, pohon ajo.

Drejtuesi i kompanisĂ« “Ritech”, AleksandĂ«r Risilia, thotĂ« se duke tĂ«rhequr investime tĂ« huaja dhe duke zhvilluar njĂ« ekonomi dixhitale me start-up-e tĂ« suksesshme, ShqipĂ«ria mund tĂ« krijojĂ« njĂ« avantazh konkurrues afatgjatĂ«, duke u shndĂ«rruar nĂ« njĂ« qendĂ«r rajonale pĂ«r shĂ«rbime dhe inovacione teknologjike.

Lexoni edhe:

“Oferta pĂ«r punĂ«sime po orientohet drejt profileve specifike”

“Tregu i punĂ«s nĂ« vend po ngadalĂ«sohet nga hyrja e tregut global nĂ« njĂ« cikĂ«l tĂ« ri”

“Prioritet mbetet investimi te burimet njerĂ«zore pĂ«rmes akademisĂ«â€

The post Ngadalësohet Teknologjia e Informacionit, si po ndikohet tregu i punësimit në vend appeared first on Revista Monitor.

“Tregu i punĂ«s nĂ« vend po ngadalĂ«sohet nga hyrja e tregut global nĂ« njĂ« cikĂ«l tĂ« ri”

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
28 February 2025 at 22:04

Flet administratori i “Ritech”, AleksandĂ«r Risilia

 

PĂ«r themeluesin dhe drejtuesin e kompanisĂ« “Ritech”, AleksandĂ«r Risilia, aktualisht nĂ« sektorin e IT-sĂ« kĂ«rkesa pĂ«r shĂ«rbime Ă«shtĂ« nĂ« stanjacion, pas periudhĂ«s sĂ« artĂ« qĂ« sektori pĂ«rjetoi nĂ« pandeminĂ« e Covid-19.

Z. Risilia thotë se kërkesa globale për shërbime po orientohet më tepër te risitë teknologjike për sisteme inteligjente.

Si rrjedhojë, rënia e investimeve për shërbime teknologjike ka ndikuar te ngadalësimi i tregut të punësimeve në vend.

Ai rekomandon që është e domosdoshme që edhe programet akademike për përgatitjen e inxhinierëve të rinj të orientohen drejt risive në teknologji.

 

Si shfaqet ecuria e aktivitetit të kompanisë që ju drejtoni, të ardhurat, kontratat krahasuar me vjet?

Aktualisht, sektori i IT-së është në një fazë stanjacioni pas disa viteve tepër të suksesshme, të nxitura edhe nga një periudhë e fuqishme rritjeje gjatë pandemisë deri në vitin 2022, që disa e konsiderojnë si një flluskë.

Pavarësisht kësaj, kompania jonë ka arritur të ruajë një rritje të qëndrueshme dhe të kënaqshme, duke marrë parasysh sfidat e tregut global dhe lokal.

Ne kemi pasur sukses në diversifikimin e kontratave dhe përmirësimin e proceseve të brendshme, gjë që na ka ndihmuar në ruajtjen e qëndrueshmërisë financiare.

Megjithatë, një nga problemet kryesore mbetet fuqizimi i Lekut, i cili ka krijuar presion mbi eksportuesit, përfshirë ata të shërbimeve IT, duke ulur konkurrueshmërinë e produkteve dhe shërbimeve tona në tregjet ndërkombëtare.

Kjo situatë kërkon një qasje të balancuar për të mbrojtur biznesin nga këto ndikime të jashtme dhe për të ruajtur avantazhet konkurruese në një sektor të sfiduar globalisht.

 

Si shfaqet kërkesa e bizneseve për investime në teknologji, ka rritje apo rënie të saj? Cilat janë shërbimet risi që sjell kompania?

Në treg, kërkesa për investime në teknologji ka pësuar rënie të dukshme, veçanërisht pas periudhës së pandemisë, kur sektori përjetoi një flluskë të fortë për shkak të dixhitalizimit masiv. Megjithatë, kjo ulje kërkese nuk është uniforme për të gjithë aktorët në treg.

Kompanitë që janë pozicionuar si ofrues të shërbimeve të cilësisë së lartë, dhe jo thjesht suport IT, vazhdojnë të përjetojnë një kërkesë të qëndrueshme nga klientët që kërkojnë zgjidhje teknologjike të avancuara dhe me vlerë të shtuar.

Në këtë kuadër, kompania jonë ka adoptuar një qasje të orientuar drejt risive teknologjike, duke sjellë shërbime të reja që përfshijnë automatizimin inteligjent, implementimin e sistemeve të bazuara në Inteligjencë Artificiale dhe zhvillimin e zgjidhjeve të personalizuara për menaxhimin e të dhënave dhe optimizimin e proceseve të biznesit.

Ky fokus në inovacion dhe përshtatje ndaj nevojave specifike të klientëve na ka lejuar jo vetëm të mbajmë klientët ekzistues, por edhe të tërheqim biznese të reja që synojnë transformimin dixhital të operacioneve të tyre.

 

Si po ia arrini që me këtë lëvizje të lartë të kapitalit njerëzor, inxhinierëve të IT-së të specializuar në emigracion, të siguroni cilësi shërbimi, por edhe të përmbushni volum kontratash?

Aktualisht, lëvizja e talenteve në emigracion është mjaft e reduktuar, pasi industria globale e IT-së ndodhet në një fazë konsolidimi, duke ulur presionin e konkurrencës ndërkombëtare për rekrutimin e profesionistëve.

Kjo situatë përfaqëson një mundësi të artë për ne, jo vetëm për të tërhequr dhe për të rekrutuar inxhinierët më të mirë të IT-së, por edhe për të përmirësuar bazën tonë të talenteve dhe për të siguruar cilësinë e shërbimeve që ofrojmë.

Strategjia jonë përfshin jo vetëm mbajtjen e talenteve ekzistuese, por edhe zgjerimin në tregje të reja të talenteve, si Maqedonia e Veriut, ku mund të gjejmë profesionistë të kualifikuar dhe me potencial të lartë.

Duke fokusuar burimet tona në rekrutimin dhe zhvillimin e një ekipi të shkëlqyer, ne jo vetëm që mund të përmbushim me sukses volumin e kontratave ekzistuese, por edhe të rrisim kapacitetet për të shërbyer në tregje më të gjera dhe më të kërkuara.

 

Nisur nga analizat tuaja, çfarë po ndodh në tërësi aktualisht me tregun e punës qofte me burimet njerëzore, por edhe ofertën, si është kërkesa e të rinjve për të punuar në IT, krahasuar me ofertën?

Kërkesa e të rinjve për të punuar në sektorin e IT-së dhe numri i të diplomuarve në këtë fushë kanë vazhduar të rriten në mënyrë progresive, duke reflektuar interesin e lartë për profesionet teknologjike dhe përfitimet që ato ofrojnë.

Kjo rritje është ndihmuar nga programe arsimore të reja, por tregu i punës ka nisur të ngadalësohet për shkak të një cikli ekonomik global në industrinë e IT-së, që ka çuar në ulje të ritmit të punësimeve dhe në një ngopje për disa pozicione specifike.

Në këtë kontekst, ka një nevojë urgjente për të orientuar arsimin drejt themeleve të domosdoshme, si aftësitë bazë të komunikimit të shkruar dhe verbal, si dhe bazat teknike në TI, përfshirë Algoritmikën, Struktura e të Dhënave dhe Mendimin sipas Sistemeve (Systems Thinking).

Këto aftësi themelore jo vetëm që ndihmojnë në ndërtimin e bazës për të zhvilluar njohuri më të avancuara, por edhe i pajisin të rinjtë me kompetenca të qëndrueshme që mbeten të vlefshme, edhe në një treg pune dinamik dhe të paqëndrueshëm.

 

Cilat janë efektet e përdorimit të Inteligjencës Artificiale, a ka ndihmuar në automatizimin e proceseve të ndryshme dhe në zhvillimin e teknologjive të reja, apo ka krijuar sfida për tregun e punës dhe për burimet njerëzore?

Përdorimi i Inteligjencës Artificiale (IA) në Shqipëri ka filluar të ndikojë pozitivisht në automatizimin e proceseve në sektorë të ndryshëm si financa, shërbimet publike dhe Teknologjia e Informacionit, duke përmirësuar efikasitetin dhe duke reduktuar kostot operacionale.

Gjithashtu, IA ka nxitur zhvillimin e teknologjive të reja dhe rritjen e aftësive konkurruese të kompanive shqiptare në tregjet ndërkombëtare.

Megjithatë, ajo ka sjellë sfida për tregun e punës, pasi kërkon një forcë punëtore më të specializuar, duke krijuar presion për përmirësimin e arsimit dhe trajnimit profesional.

Përveç kësaj, integrimi i IA mund të shkaktojë zhvendosje në disa vende pune tradicionale, por gjithashtu hap mundësi për role të reja në zhvillimin dhe mirëmbajtjen e sistemeve inteligjente, duke bërë të nevojshme një qasje strategjike për të balancuar përfitimet dhe sfidat e saj në burimet njerëzore.

 

A ka potenciale të mëtejshme zhvillimi, sipas jush, tregu i Teknologjisë së Informacionit në Shqipëri, për të zënë një peshë të rëndësishme në zhvillimin ekonomik?

Tregu i Teknologjisë së Informacionit (TI) ka potencial të jashtëzakonshëm për të luajtur një rol qendror në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë.

Teknologjia rrit efikasitetin e burimeve, automatizon proceset dhe krijon njĂ« “ekonomi tĂ« ideve” ku njohuritĂ« dhe aftĂ«sitĂ« bĂ«hen mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme sesa burimet fizike, duke nxitur diversifikimin e ekonomisĂ«, krijimin e vendeve tĂ« punĂ«s dhe reduktimin e papunĂ«sisĂ«, veçanĂ«risht pĂ«r grupmoshat e reja.

Në sektorin publik, TI mund të përmirësojë efikasitetin dhe transparencën, ndërsa në sektorin privat, ndihmon bizneset shqiptare të hyjnë në tregje globale dhe të rrisin konkurrueshmërinë.

Duke tërhequr investime të huaja dhe duke zhvilluar një ekonomi dixhitale me start-up-e të suksesshme, Shqipëria mund të krijojë një avantazh konkurrues afatgjatë, duke u shndërruar në një qendër rajonale për shërbime dhe inovacione teknologjike.

The post “Tregu i punĂ«s nĂ« vend po ngadalĂ«sohet nga hyrja e tregut global nĂ« njĂ« cikĂ«l tĂ« ri” appeared first on Revista Monitor.

“Prioritet mbetet investimi te burimet njerĂ«zore pĂ«rmes akademisĂ«â€

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
28 February 2025 at 22:02

Flet administratorja e kompanisĂ« “SOFT & SOLUTION”, Arjola Koromani

 

Krahas rritjes së pagave për frenimin e emigracionit, për shtimin e numrit të inxhinierëve të kualifikuar në sektorin e Teknologjisë së Informacionit, kompanitë më të mëdha të sektorit po investojnë edhe në ngritjen e akademive për përgatitjen profesionale të burimeve njerëzore, veçanërisht të rinjve.

NjĂ« prej tyre Ă«shtĂ« edhe “Soft Academy”, e themeluar nga kompania “SOFT & SOLUTION”.

Sipas administratores znj. Arjola Koromani, kjo akademi ka në fokus zhvillimin e talenteve të reja dhe përgatitjen e burimeve njerëzore, nëpërmjet programeve të brendshme, me qëllim ruajtjen e standardeve në ofrimin e shërbimeve teknologjike.

 

Prej sa vitesh Ă«shtĂ« e pranishme nĂ« tregun vendas kompania “SOFT & SOLUTION”? Cilat janĂ« shĂ«rbimet qĂ« ofron dhe tregjet ku operon?

Kompania jonë operon që prej vitit 2011, pra prej 13 vitesh në tregun vendas dhe ndërkombëtar. Ne ofrojmë shërbime në zhvillimin e programeve softuerike, aplikacioneve, ndërtimin dhe implementimin e website-ve për klientët tanë dhe zgjidhjeve IT.

Gjithashtu, ofrojmĂ« trajnime nĂ«pĂ«rmjet “Soft Academy” pĂ«r kualifikime nĂ« teknologji pĂ«r punonjĂ«sit tanĂ«, tĂ« cilĂ«t dĂ«shirojnĂ« tĂ« bĂ«hen pjesĂ« e kompanisĂ« dhe tĂ« thellohen mĂ« tej nĂ« fushĂ«n e larmishme tĂ« teknologjisĂ«.

Prej më shumë se një dekade, ne operojmë, si në tregun shqiptar, ashtu edhe atë ndërkombëtar, me klientët tanë nga fusha të ndryshme në Francë, Turqi, Slloveni etj.

 

Si paraqitet për 2024 volumi i kontratave krahasuar me vjet, a ka një rritje të tyre?

Tashme si në prag të mbylljes së aktivitetit për vitin 2024, mund të themi me bindje të plotë që krahasuar me vitin e kaluar, kemi parë një rritje të ndjeshme të volumit të kontratave.

Kjo për shkak të zgjerimit të kërkesës për shërbime teknologjike dhe padyshim angazhimit tonë për të ofruar zgjidhje të reja dhe të personalizuara për klientët.

Për ne është shumë e rëndësishme kualiteti dhe ruajtja e standardit të shërbimit, e cila përkthehet në besim ndaj klientëve tanë dhe patjetër, në rritjen e volumit të kontratave.

 

Si shfaqet kërkesa e bizneseve për investime në teknologji, ka rritje apo rënie të saj? Cilat janë shërbimet risi që sjell kompania?

Kërkesa për investime në teknologji ka pasur rritje të qëndrueshme, sidomos në zgjidhje për automatizim dhe optimizim procesesh.

Kompania jonë ka sjellë disa shërbime risi në treg, duke përfshirë zgjidhje të avancuara në zhvillimin e Inteligjencës Artificiale, shërbime për sigurinë kibernetike, dhe sisteme për analizë të të dhënave që i ndihmojnë bizneset të marrin vendime më të informuara.

Industria në të cilën ne operojmë është vazhdimisht e ndryshueshme me prurje të reja dhe për këtë, ne kemi gjithashtu në fokus fushën e kërkimit dhe research-it, e cila lidhet shumë ngushtë me të gjithë pikat që përmenda më lart.

 

Nisur nga analizat tuaja, çfarë po ndodh në tërësi me tregun e punës, qoftë me burimet njerëzore, por edhe me ofertën për punësime? Si është kërkesa e të rinjve për të punuar në IT, krahasuar me ofertën? A po hasni vështirësi në rekrutimet?

Tregu i punës në fushën e teknologjisë në Shqipëri është në zgjerim dhe ne e kemi parë në rastet konkrete të kompanisë sonë. Kërkesa për të rinj në IT dhe fushat e programimit është e lartë, por edhe ofertat për pozicione janë rritur gjithashtu.

Sikurse pĂ«rmenda dhe pak mĂ« pĂ«rpara, pĂ«r ne ruajtja e standardeve Ă«shtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r “Produktin Final” prandaj, shpeshherĂ« hasim edhe sfida nĂ« rekrutim, pasi kĂ«rkohet qĂ« punonjĂ«sit tĂ« kenĂ« padyshim specializim dhe aftĂ«si tĂ« avancuara nĂ« pĂ«rputhje me pozicionet pĂ«r tĂ« cilat ato aplikojnĂ«.

Për ne është shumë i rëndësishëm investimi te të rinjtë gjithashtu, ndaj edhe kemi në fokus zhvillimin e talenteve përmes Soft Academy dhe programeve të brendshme për të siguruar burime njerëzore të përgatitura.

 

Si po ia arrini që, me këtë lëvizje të lartë të kapitalit njerëzor në emigracion të IT-së, të siguroni cilësi shërbimi dhe të përmbushni volum kontratash?

Për të ruajtur cilësinë e shërbimeve dhe për të përmbushur angazhimet ndaj klientëve, ne investojmë në zhvillimin e stafit tonë, përmes programeve të trajnimit, kualifikimeve, certifikimeve ndërkombëtare dhe pagave konkurruese.

Gjithashtu, kultivojmë një kulturë pune motivuese dhe ofrojmë mundësi rritjeje brenda kompanisë për të reduktuar migrimin dhe për të mbajtur profesionistët më të mirë në vend, gjë e cila është pritur me shume feedback pozitiv te punonjësit tanë vit pas viti.

 

A ka potenciale të mëtejshme zhvillimi, sipas jush, tregu i Teknologjisë së Informacionit në Shqipëri, për të zënë një peshë të rëndësishme në zhvillimin ekonomik? Cilët janë faktorët që i japin avantazh zhvillimit të tij, dhe cilët janë ata që e pengojnë?

Tregu i Teknologjisë së Informacionit në Shqipëri ka një potencial të madh zhvillimi ashtu si edhe në vendet e tjera ndërkombëtar, duke kontribuar gjithnjë e më shumë në ekonominë e vendit.

Avantazhet kryesore janë rinia e edukuar teknologjikisht dhe kostot konkurruese për investimet. Faktorët që pengojnë zhvillimin e mëtejshëm të kësaj industrie do të lidheshin pak me pjesën e emigracionit të të rinjve të specializuar.

 

Cilat janë efektet e përdorimit të Inteligjencës Artificiale, a ka ndihmuar në automatizimin e proceseve të ndryshme dhe në zhvillimin e teknologjive të reja, apo ka krijuar sfida për tregun e punës dhe për burimet njerëzore?

Përdorimi i Inteligjencës Artificiale ka sjellë përparime të rëndësishme në automatizimin e proceseve, duke lehtësuar shumë prej operacioneve dhe duke përmirësuar efikasitetin në shërbimet tona.

Megjithatë, ai ka sjellë edhe sfida për tregun e punës, pasi kërkon kualifikime të reja dhe zhvillim të vazhdueshëm të aftësive të stafit.

Për këtë fakt, ne e kemi vlerësuar me përpikëri dhe i kemi dhënë një vëmendje të veçantë investimit në trajnime për të mbajtur stafin të përgatitur për këtë transformim.

Një ndër politikat tona kryesore të kompanisë është të punojmë ngushtë për të përmirësuar mbarëvajtjen e gjithsecilit në raport me punën.

Për këtë arsye, edhe stafi ynë është përgjigjur në të njëjtën pikë dhe dëshirë për të qenë pjesë e këtyre certifikimeve dhe trajnimeve për hapat e mëtejshëm.

 

 

 

The post “Prioritet mbetet investimi te burimet njerĂ«zore pĂ«rmes akademisĂ«â€ appeared first on Revista Monitor.

Mbrojtja e të dhënave, deri ku shkojnë kufijtë e rinj

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
24 February 2025 at 09:56

NjĂ« ligj i ri “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale”, qĂ« hyri nĂ« fuqi nĂ« janar tĂ« kĂ«tij viti, vendos detyrime tĂ« reja pĂ«r kontrolluesit privatĂ« dhe publikĂ«. Gati katĂ«r vjet nga disa precedentĂ« domethĂ«nĂ«s tĂ« rrjedhjes sĂ« tĂ« dhĂ«nave, siç ishin baza e tĂ« dhĂ«nave tĂ« pagave, ajo e targave apo patronazhimi, ndryshimi i kuadrit qĂ« vjen nĂ« pĂ«rputhje me rregulloren e Bashkimit Europian vendos kufij tĂ« rinj...

Nevojitet abonim për të lexuar artikull të revistës

Plani juaj aktual nuk ofron qasje në artikujt më të fundit të revistës. Për të pasur qasje të plotë, ju lutemi përmirësoni abonimin tuaj në premium.

The post Mbrojtja e të dhënave, deri ku shkojnë kufijtë e rinj appeared first on Revista Monitor.

Gjurmimi i teknologjisë

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
22 February 2025 at 22:00

BE-ja është e shqetësuar për eksportet e ndjeshme ndaj rivalëve dhe armiqve. Do të ketë shumë burokraci, shkruan The Economist

 

Jo shumë kohë më parë, vendet që kufizonin Investimet e Huaja Direkte (IHD) zakonisht ishin të varfra, të nxitura nga dëshira për të mbajtur para dhe për të nxitur prodhimin në vend.

Kjo po ndryshon. Më 2 janar, hyri në fuqi një urdhër ekzekutiv i miratuar nga ish-presidenti amerikan, Joe Biden, për të kufizuar investimet në Kinë. Dhe tani, Bashkimi Europian po ndjek të njëjtin shembull.

Dy javë më vonë, Komisioni Europian zbuloi planet për të rishikuar IHD-të e jashtme në fushat që konsiderohen jetike për sigurinë e BE-së.

Komisioni po përqendrohet në tre lloje të teknologjisë së përparuar: gjysmëpërçuesit, Inteligjencën Artificiale dhe llogaritjen kuantike.

Vendeve anëtare të BE-së u është thënë të rishikojnë transaksionet që janë kryer që nga janari 2021, në fushat ku këto teknologji kanë qenë pjesë e investimeve jashtë shtetit.

Vendet duhet të dorëzojnë një raport progresi në korrik dhe një vlerësim gjithëpërfshirës të rrezikut një vit më vonë.

Komisioni pretendon se vlerësimi është asnjanës dhe duhet të përfshijë të gjitha investimet direkte në çdo vend jashtë BE-së.

Por qeveritĂ« lejohen t’u japin pĂ«rparĂ«si veprimtarive tĂ« tyre, mbĂ«shtetur nĂ« “profilet e rrezikut” tĂ« shteteve tĂ« caktuara. Kina ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« jetĂ« e dukshme nĂ« raportet pĂ«rfundimtare.

PajtueshmĂ«ria me kĂ«rkesat e BE-sĂ«, do tĂ« jetĂ« e ndĂ«rlikuar pĂ«r dy arsye. Komisioni pranon se shumica e qeverive nuk mbledhin sistematikisht tĂ« dhĂ«na mbi transaksionet individuale nĂ« vende tĂ« veçanta, aq mĂ« pak t’i rishikojnĂ« ato nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« do tĂ« nxirrte nĂ« pah rreziqet e mundshme.

Fakti që qeveritë kanë 18 muaj për të përgatitur raportet përfundimtare është një pranim i heshtur se ky informacion nuk është i disponueshëm.

VĂ«shtirĂ«sia e dytĂ« Ă«shtĂ« shtrirja e plotĂ« e rishikimit. QeveritĂ« duhet tĂ« kĂ«qyrin gamĂ«n e plotĂ« tĂ« IHD-ve, duke pĂ«rfshirĂ« bashkimet e kompanive dhe blerjet, sipĂ«rmarrjet e pĂ«rbashkĂ«ta, investimet e reja (“greenfield”) dhe riinvestimet nĂ« projektet e tanishme.

Transaksionet e kapitalit sipërmarrës dhe të pronës intelektuale janë gjithashtu të përfshira në listën e kontrollit të komisionit.

Sikur kjo të mos mjaftonte, vlerësimet e rrezikut duhet të mbulojnë edhe investimet e tërthorta të bëra nëpërmjet vendeve të treta, nëse ekziston mundësia që teknologjia e BE-së të përfundojë në duar të gabuara.

Kjo do tĂ« prodhojĂ« njĂ« sasi tĂ« madhe tĂ« dhĂ«nash. Nga frika se mos akuzohen pĂ«r nĂ«nraportim, qeveritĂ« europiane mund tĂ« pĂ«rfundojnĂ« duke gabuar nga kujdesi i tepĂ«rt dhe mund t’i shĂ«nojnĂ« tĂ« gjitha rastet si potencialisht shqetĂ«suese nĂ« raportet e tyre pĂ«rfundimtare.

Kjo do ta bënte të vështirë detyrën e gjetjes së asaj çka vërtet përbën rrezik për komisionin.

ÇfarĂ« do tĂ« bĂ«jĂ« komisioni me kĂ«tĂ« mal tĂ« dhĂ«nash? Mund tĂ« bĂ«hen kufizime tĂ« IHD-ve tĂ« jashtme pĂ«r shtetet jomiqĂ«sore, kur teknologjia e pĂ«rparuar Ă«shtĂ« pjesĂ« e investimit.

Duke ndier këtë prirje, disa qeveri europiane tashmë kanë ndërmarrë veprime parandaluese. Shtatorin e kaluar, Holanda shtrëngoi rregulloret që kontrollojnë eksportin e produkteve të përdorura për prodhimin e gjysmëpërçuesve në Kinë, duke ndikuar në kompaninë ASML me seli në Holandë (furnizuesi më i madh në botë i makinerive fotolitografike, të përdorura për prodhimin e mikroçipave).

Vende të tjera mund të bëjnë të njëjtën gjë.

E gjithë kjo krijon probleme për investitorët e mundshëm të BE-së. Asnjë nuk do ta kundërshtonte idenë se teknologjia e përparuar nuk duhet të përdoret aty ku mund të rrisë aftësitë ushtarake dhe të inteligjencës së vendeve që paraqesin rreziqe për sigurinë ndërkombëtare.

Por megjithĂ«se shumica e marrĂ«veshjeve tĂ« IHD-ve janĂ« tĂ« zakonshme dhe disa janĂ« qartazi tĂ« rrezikshme, shumĂ« prej tyre janĂ« tepĂ«r tĂ« paqarta pĂ«r t’u kategorizuar.

Gjurmimi se çfarë ndodh me teknologjitë me përdorim të dyfishtë në vendet e huaja mund të jetë një detyrë e frikshme. Kështu, në vend që të hedhë dritë mbi natyrën e IHD-ve të jashtme, rishikimi i BE-së mund të përfundojë duke i bërë gjërat edhe më të ngatërruara.

The post Gjurmimi i teknologjisë appeared first on Revista Monitor.

Pse Inteligjenca Artificiale kineze ka mahnitur botën?

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
21 February 2025 at 22:02

Modelet e DeepSeek janë shumë më të lira dhe pothuajse po aq të mira sa rivalët amerikanë, shkruan The Economist

 

“Modeli i arsyetimit”, njĂ« formĂ« e pĂ«rparuar e InteligjencĂ«s Artificiale, u paraqit nĂ« shtator 2024 nga kompania amerikane OpenAI.

Modeli i quajtur O1 pĂ«rdor njĂ« “zinxhir mendimi” pĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur pyetjeve tĂ« vĂ«shtira nĂ« shkencĂ« dhe matematikĂ«, duke zbĂ«rthyer problemet sipas hapave dhe duke vĂ«nĂ« nĂ« provĂ« qasje tĂ« ndryshme prapa skenave, pĂ«rpara se t’ia paraqesĂ« pĂ«rfundimin pĂ«rdoruesit.

Sapo u shpalos ky model, nisi menjĂ«herĂ« njĂ« garĂ« pĂ«r tĂ« kopjuar metodĂ«n. NĂ« dhjetor, Google paraqiti njĂ« model arsyetimi tĂ« quajtur “Gemini Flash Thinking”. Disa ditĂ« mĂ« vonĂ«, OpenAI u pĂ«rgjigj me O3, njĂ« pĂ«rditĂ«sim i modelit O1.

 

 

Por nĂ« fakt, Google, nuk ishte kompania e parĂ« qĂ« imitoi OpenAI. MĂ« pak se tre muaj pasi u paraqit modeli O1, gjiganti kinez i tregtisĂ« elektronike Alibaba, prezantoi njĂ« version tĂ« ri tĂ« chatbot-it tĂ« tij Qwen, tĂ« quajtur QwQ, me tĂ« njĂ«jtat aftĂ«si “arsyetimi”.

“ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« mendosh, tĂ« pyesĂ«sh, tĂ« kuptosh?” shkroi kompania nĂ« njĂ« postim nĂ« blog.

Disa javĂ« mĂ« parĂ«, njĂ« tjetĂ«r kompani kineze e quajtur DeepSeek kishte paraqitur njĂ« “tablo” tĂ« njĂ« modeli arsyetimi, tĂ« quajtur R1. PavarĂ«sisht pĂ«rpjekjeve tĂ« qeverisĂ« amerikane pĂ«r tĂ« frenuar industrinĂ« e InteligjencĂ«s Artificiale tĂ« KinĂ«s, dy kompani kineze u morĂ«n lehtĂ«sisht terren homologĂ«ve amerikanĂ« brenda disa javĂ«sh.

 

Rivaliteti

Firmat kineze nuk po rivalizojnë vetëm në fushën e modeleve të arsyetimit: në dhjetor, DeepSeek publikoi një model të ri të madh gjuhësor (LLM), që është një formë e Inteligjencës Artificiale që analizon dhe krijon tekst.

V3 ishte pothuajse 700 gigabajt, tepër i madh për çdo pajisje, përveç pajisjeve të posaçme, dhe kishte 685 miliardë parametra, që ndërthuren për të formuar rrjetin nervor të modelit.

Ai ishte më i madh se çdo gjë e lëshuar më parë për shkarkim falas. Llama 3.1, modeli i madh gjuhësor i kompanisë Meta, e cila zotëron Facebook-un, dhe që u publikua në korrik, ka vetëm 405 miliardë parametra.

Modeli i madh gjuhësor i DeepSeek nuk është vetëm më i madh se shumë nga homologët e tij perëndimorë. Ai gjithashtu është më i mirë, i krahasueshëm vetëm me modelet e Google dhe OpenAI.

Paul Gauthier, themeluesi i platformës së kodimit Aider, zbuloi nga matjet e kryera se DeepSeek i tejkalonte të gjithë rivalët, përveç modelit origjinal O1.

LMSYS, një renditje e chatbot-eve me burime të shumta, e rendit DeepSeek në vendin e shtatë, më lart se çdo model tjetër me burim të hapur dhe më lart se çdo model i prodhuar nga firma të tjera përveç Google ose OpenAI (shih grafikun).

 

Dragoi kinez

Inteligjenca Artificiale kineze tani u është afruar aq shumë rivalëve amerikanë, saqë shefi i OpenAI, Sam Altman, u ndie i detyruar të shpjegonte ngushtësinë e hendekut.

MenjĂ«herĂ« pasi DeepSeek lĂ«shoi modelin V3, ai shkroi nĂ« Twitter: “ËshtĂ« (relativisht) e lehtĂ« tĂ« kopjosh diçka kur e di qĂ« funksionon. ËshtĂ« jashtĂ«zakonisht e vĂ«shtirĂ« tĂ« bĂ«sh diçka tĂ« re, tĂ« rrezikshme dhe tĂ« vĂ«shtirĂ«, kur nuk e di nĂ«se do tĂ« funksionojĂ«â€.

Industria kineze e Inteligjencës Artificiale fillimisht ishte e dorës së dytë. Kjo ndoshta sepse i është dashur të përballet me sanksionet amerikane. Në vitin 2022, Amerika ndaloi eksportin e çipave të përparuar në Kinë.

Nvidia, një prodhues kryesor i çipave, është detyruar të modelojë produkte më të rëndomta për tregun kinez, duke përjashtuar disa tipare.

Amerika gjithashtu është përpjekur të parandalojë që Kina të zhvillojë aftësinë për të prodhuar vetë çipa më të mirë, duke ndaluar eksportet e pajisjeve të nevojshme dhe duke kërcënuar se do të ndëshkojë firmat jo-amerikane që ndihmojnë Kinën.

Një pengesë tjetër për Kinën është kultivimi në atdhe. Firmat kineze u përfshinë me vonesë në hartimin e modeleve të mëdha gjuhësore, pjesërisht për shkak të shqetësimeve rregullatore.

Ato ishin tĂ« shqetĂ«suara se si do tĂ« pĂ«rgjigjeshin censuruesit ndaj modeleve qĂ« mund tĂ« “krijojnĂ« halucinacione”, duke dhĂ«nĂ« informacione tĂ« pasakta, ose mĂ« keq, duke bĂ«rĂ« deklarata politikisht tĂ« rrezikshme.

Gjiganti kinez Baidu kishte eksperimentuar me modelet e mĂ«dha gjuhĂ«sore pĂ«r vite me radhĂ« dhe kishte krijuar njĂ« model tĂ« quajtur “ERNIE”, por ngurroi ta lĂ«shonte atĂ« pĂ«r publikun. Edhe kur u nxit nga suksesi i ChatGPT, kompania fillimisht lejoi hyrjen nĂ« ERNIEbot, vetĂ«m me ftesĂ«.

Më në fund, autoritetet kineze e nxorën rregulloren për industrinë e Inteligjencës Artificiale.

MegjithĂ«se u bĂ«nĂ« thirrje prodhuesve tĂ« modeleve qĂ« tĂ« kenĂ« kujdes pĂ«r tĂ« mundĂ«suar njĂ« pĂ«rmbajtje tĂ« shĂ«ndoshĂ« dhe t’u pĂ«rmbahen “vlerave socialiste”, ata gjithashtu u zotuan tĂ« “nxisnin zhvillimin inovativ tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale gjeneruese”.

Kina u pĂ«rpoq tĂ« konkurronte globalisht, thotĂ« Vivian Toh, redaktore e TechTechChina, njĂ« faqe lajmesh. Alibaba ishte njĂ« nga kompanitĂ« e para qĂ« u pĂ«rshtat me mjedisin e ri mĂ« tolerant, duke hedhur nĂ« treg modelin e vet gjuhĂ«sor, tĂ« quajtur fillimisht Tongyi Qianwen dhe mĂ« vonĂ« tĂ« shkurtuar nĂ« “Qwen”.

Për një vit apo më shumë, Alibaba nuk nxori ndonjë gjë interesante: thjesht një model të zakonshëm të mbështetur në versionin Llama LLM me burim të hapur të kompanisë Meta.

Por gjatĂ« vitit 2024, ndĂ«rsa Alibaba bĂ«ri pĂ«rditĂ«sime tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme tĂ« modelit Qwen, cilĂ«sia filloi tĂ« pĂ«rmirĂ«sohej. “KĂ«to modele duket se konkurrojnĂ« me modelet shumĂ« tĂ« fuqishme tĂ« zhvilluara nga laboratorĂ«t kryesorĂ« nĂ« PerĂ«ndim”, tha Jack Clark i laboratorit tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale Anthropic.

Kjo ishte një vit më parë, kur Alibaba lëshoi një version të Qwen që është në gjendje të analizojë edhe tekstet, edhe imazhet.

Gjigantët e tjerë kinezë, përfshirë Tencent dhe Huawei, po ndërtojnë modelet e tyre. Por DeepSeek ka origjinë tjetër. Ai as nuk ekzistonte në kohën kur Alibaba nxori modelin e parë Qwen.

DeepSake vjen nga High-Flyer, një fond mbrojtës i krijuar në vitin 2015, me qëllim për të përdorur Inteligjencën Artificiale për të fituar përparësi në tregtimin e aksioneve.

Kryerja e kërkimeve themelore e ndihmoi High-Flyer-in të bëhej një nga fondet sasiore më të mëdha në vend.

Arsyeja nuk ishte thjesht komerciale, thotĂ« Liang Wenfeng, themeluesi i High-Flyer. MbĂ«shtetĂ«sit e parĂ« tĂ« OpenAI nuk po kĂ«rkonin njĂ« kthim fitimi. Synimi i tyre ishte “tĂ« ndiqnin misionin”.

NĂ« tĂ« njĂ«jtin muaj kur u lĂ«shua Qwen nĂ« vitin 2023, High-Flyer njoftoi se edhe ai po hynte nĂ« garĂ« pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« InteligjencĂ« Artificiale tĂ« nivelit njerĂ«zor dhe e emĂ«roi njĂ«sinĂ« e tij kĂ«rkimore “DeepSeek”.

Ashtu si OpenAI, DeepSeek premtoi tĂ« zhvillonte InteligjencĂ«n Artificiale pĂ«r tĂ« mirĂ«n publike. Kompania do tĂ« bĂ«jĂ« publike shumicĂ«n e rezultateve tĂ« trajnimit, tha zoti Liang, nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« parandaluar “monopolizimin” e teknologjisĂ« nga disa individĂ« ose firma.

Ndryshe nga OpenAI, që u detyrua të kërkonte fonde private për të mbuluar kostot e larta të trajnimit, DeepSeek ka pasur gjithmonë qasje në rezervat e mëdha të fuqisë kompjuterike të High-Flyer.

Modeli i madh gjuhësor gjigant i DeepSeek shquhet jo vetëm për madhësinë, por edhe për efikasitetin e trajnimit të tij. Modeli ushqehet me të dhëna nga të cilat ai nxjerr parametrat.

Ky sukses nuk ka ardhur falĂ« njĂ« risie tĂ« vetme, thotĂ« Nic Lane nga Universiteti Cambridge, por nga njĂ« sĂ«rĂ« pĂ«rmirĂ«simesh tĂ« vogla me kalimin e kohĂ«s. PĂ«r shembull, procesi i trajnimit shpesh pĂ«rdorte rrumbullakosje pĂ«r t’i bĂ«rĂ« llogaritjet mĂ« tĂ« lehta, por i mbante numrat tĂ« saktĂ« atĂ«herĂ« kur ishte e nevojshme.

Serverat u rimodeluan për të lejuar çipat individualë të lidheshin me njëri-tjetrin, në një mënyrë më efikase.

 

Kostot

Falë këtyre dhe risive të tjera, për krijimin e miliarda parametrave të modelit kinez V3, u shpenzuan më pak se 6 milionë dollarë, ose afërsisht rreth një e dhjeta e fuqisë kompjuterike dhe shpenzimeve që shkuan për krijimin e modelit të Meta-s, Llama 3.1.

Trajnimi i modelit kinez V3 kërkonte vetëm 2,000 çipa, ndërsa Llama 3.1 përdori 16,000 të tillë.

Dhe për shkak të sanksioneve të Amerikës, çipat V3 të përdorur, nuk ishin as më të fuqishmit. Ky sukses kinez na shtyn të mendojmë se ndoshta firmat perëndimore i shpërdorojnë çipat.

Meta planifikon tĂ« ndĂ«rtojĂ« njĂ« “fermĂ«â€ serverash duke pĂ«rdorur 350,000 prej tyre. Andrej Karpathy, ish-kreu i InteligjencĂ«s Artificiale nĂ« kompaninĂ« Tesla, thotĂ« se DeepFake e ka bĂ«rĂ« trajnimin e njĂ« modeli “tĂ« duket i lehtĂ« dhe i lirĂ«â€.

Jo vetëm që modeli ishte trajnuar me çmim të lirë, por edhe funksionimi i tij kushton më pak. DeepSeek i ndan detyrat e çipave të shumtë në një mënyrë më efikase se të tjerët dhe fillon hapin tjetër të një procesi përpara se të ketë përfunduar hapin e tanishëm.

Kjo e lejon atĂ« t’i mbajĂ« çipat nĂ« kapacitet tĂ« plotĂ«. PĂ«r rrjedhojĂ«, nĂ« shkurt, kur DeepSeek do tĂ« fillojĂ« tĂ« lejojĂ« firmat e tjera tĂ« krijojnĂ« shĂ«rbime qĂ« pĂ«rdorin modelin V3, ajo do tĂ« tarifojĂ« mĂ« pak se njĂ« tĂ« dhjetĂ«n e shumĂ«s qĂ« tarifon Anthropic pĂ«r pĂ«rdorimin e modelit tĂ« tij tĂ« madh gjuhĂ«sor, tĂ« quajtur Claude.

“NĂ«se modelet janĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« e njĂ«jta cilĂ«si, atĂ«herĂ« kjo Ă«shtĂ« njĂ« kthesĂ« e re e madhe nĂ« koston e InteligjencĂ«s Artificiale”, thotĂ« Simon Willison, njĂ« ekspert i fushĂ«s.

Efikasiteti i DeepSeek nuk ndalet kĂ«tu. KĂ«tĂ« javĂ«, edhe pse publikoi modelin R1 tĂ« plotĂ«, ai lĂ«shoi gjithashtu njĂ« grup variantesh mĂ« tĂ« vogla, mĂ« tĂ« lira dhe mĂ« tĂ« shpejta “tĂ« distiluara”, tĂ« cilat janĂ« pothuajse po aq tĂ« fuqishme sa modeli mĂ« i madh.

Kjo nxiti imitime të ngjashme nga Alibaba dhe Meta dhe provoi sërish se DeepFake mund të konkurronte me emrat më të mëdhenj të biznesit.

 

 

Rruga e dragoit kinez

Alibaba dhe DeepSeek sfidojnë laboratorët më të përparuar perëndimorë, edhe në një mënyrë tjetër. Ndryshe nga kompanitë OpenAI dhe Google, laboratorët kinezë ndjekin drejtimin e kompanisë Meta dhe i bëjnë sistemet e tyre të disponueshme sipas një licence me burim të hapur.

Nëse dëshironi të shkarkoni një model Qwen dhe të ndërtoni programimin tuaj duke u mbështetur në të, nuk nevojitet asnjë leje e posaçme.

Ka edhe një transparencë të madhe. Të dyja kompanitë publikojnë të dhëna sa herë që nxjerrin modele të reja që mundësojnë një sërë detajesh në lidhje me teknikat e përdorura për të përmirësuar performancën e tyre.

Kur kompania Alibaba lĂ«shoi modelin QwQ, qĂ« janĂ« inicialet pĂ«r “Questions with Qwen”, ajo u bĂ« kompania e parĂ« nĂ« botĂ« qĂ« publikoi njĂ« model tĂ« tillĂ« nĂ«n njĂ« licencĂ« tĂ« hapur, duke lejuar kĂ«do qĂ« tĂ« shkarkojĂ« skedarin e plotĂ« prej 20 gigabajt dhe ta pĂ«rfshijĂ« atĂ« nĂ« sistemet e veta ose thjesht ta provojĂ« pĂ«r tĂ« parĂ« si funksionon.

Kjo është një qasje shumë e ndryshme nga OpenAI, e cila e mban të fshehtë funksionimin e brendshëm të modelit O1.

NĂ« vija tĂ« trasha, tĂ« dyja modelet zbatojnĂ« atĂ« qĂ« njihet si “llogaritje nĂ« kohĂ« testimi”: nĂ« vend qĂ« ta pĂ«rqendrojnĂ« fuqinĂ« llogaritĂ«se gjatĂ« trajnimit tĂ« modelit, ata gjithashtu e pĂ«rdorin gjatĂ« pĂ«rgjigjes sĂ« pyetjeve.

Ky Ă«shtĂ« ndryshimi kryesor i tyre nga modelet e mĂ«dha gjuhĂ«sore tĂ« mĂ«parshme. KĂ«tĂ« lloj operimi kompjuterik, mund ta krahasojmĂ« me versionin dixhital tĂ« “tĂ« menduarit tĂ« tipit 2” tek njerĂ«zit, siç e ka quajtur psikologu Daniel Kahneman procesin e tĂ« menduarit qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« i ngadaltĂ«, mĂ« i qĂ«llimshĂ«m dhe mĂ« analitik se “tipi 1” i shpejtĂ« dhe instinktiv. Ai ka dhĂ«nĂ« rezultate premtuese nĂ« fusha si matematika dhe programimi.

PĂ«r shembull, nĂ«se ju bĂ«het njĂ« pyetje e thjeshtĂ« faktike, si “cili Ă«shtĂ« kryeqyteti i FrancĂ«s?”, ju do tĂ« pĂ«rgjigjeni me emrin e parĂ« qĂ« ju vjen ndĂ«r mend dhe do tĂ« jeni tĂ« saktĂ«. Edhe njĂ« chatbot i zakonshĂ«m funksionon nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n mĂ«nyrĂ«: nĂ«se statistika gjuhĂ«sore i jep njĂ« pĂ«rgjigje shumĂ« mĂ« tĂ« parapĂ«lqyer se tĂ« tjerat, ai e zgjedh si pĂ«rgjigje.

Por nĂ«se ju bĂ«het njĂ« pyetje mĂ« e ndĂ«rlikuar, ju duhet tĂ« mendoni nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« analitike. PĂ«r shembull, nĂ«se ju pyesin cili Ă«shtĂ« qyteti i pestĂ« mĂ« i populluar i FrancĂ«s, ndoshta do tĂ« filloni duke sjellĂ« ndĂ«r mend njĂ« listĂ« tĂ« gjatĂ« tĂ« qyteteve tĂ« mĂ«dha franceze, mĂ« pas do tĂ« pĂ«rpiqeni t’i rendisni ato sipas popullatĂ«s dhe pastaj do tĂ« jeni nĂ« gjendje tĂ« jepni njĂ« pĂ«rgjigje.

Edhe modeli O1 dhe imituesit e tij, nxisin një formë mendimi të ndërlikuar: në vend që të japë përgjigjen e parë më të besueshme, sistemi e ndan problemin në disa hapa dhe përparon drejt një përgjigjeje, hap pas hapi, njëlloj si njeriu.

Por modeli O1 i mban mendimet e tij për vete, duke u zbuluar përdoruesve vetëm një përmbledhje të procesit dhe përgjigjen përfundimtare. OpenAI dha disa shpjegime për këtë zgjedhje.

Ndonjëherë, për shembull, modeli shqyrton nëse duhet të përdorë fjalë fyese apo të zbulojë të dhëna të rrezikshme, por më pas vendos të mos e bëjë këtë. Nëse zbulohet arsyetimi i tij i plotë, atëherë zbulohet edhe materiali i ndjeshëm. Modeli e mban të fshehur mekanikën e saktë të arsyetimit, edhe për të ruajtur veten nga kopjuesit e mundshëm.

Alibaba nuk ka shqetësime të tilla. Nëse i kërkoni modelit QwQ të zgjidhë një problem të ndërlikuar matematikor, ai ju shpalos me kënaqësi çdo hap të rrugëtimit të arsyetimit të tij, ndonjëherë edhe duke folur me vete ndërsa përpiqet të orientohet mes qasjeve të ndryshme për zgjidhjen e detyrës që i keni dhënë. Për shembull, modeli mund të shprehet:

“KĂ«shtu tani mua mĂ« duhet tĂ« gjej faktorin mĂ« tĂ« vogĂ«l primar tek, tĂ« shumĂ«s 20198 + 1. Hmm, kjo duket shumĂ« e madhe, por mendoj se mund ta zbĂ«rthej hap pas hapi”, dhe vazhdon tĂ« prodhojĂ« rreth 2000 fjalĂ« analizuese pĂ«rpara se tĂ« japĂ« pĂ«rgjigjen e saktĂ«, numrin 97.

Transparenca e Alibaba-s nuk është aspak një rastësi, thotë Eiso Kant, bashkëthemeluesi i kompanisë së Inteligjencës Artificiale Poolside, me seli në Portugali. Laboratorët kinezë janë zotuar në betejën për të tërhequr talent, vëren ai.

“NĂ«se je njĂ« studiues qĂ« po mendon tĂ« punosh jashtĂ« shtetit, cila Ă«shtĂ« e vetmja gjĂ« qĂ« nuk mund tĂ« tĂ« japin laboratorĂ«t perĂ«ndimorĂ«? Ne perĂ«ndimorĂ«t nuk mund t’i bĂ«jmĂ« transparente gjĂ«rat tona. Po e mbajmĂ« gjithçka tĂ« kyçur, pĂ«r shkak tĂ« natyrĂ«s sĂ« garĂ«s qĂ« po zhvillojmĂ«â€.

Edhe nĂ«se inxhinierĂ«t nĂ« firmat kineze nuk janĂ« tĂ« parĂ«t qĂ« zbulojnĂ« njĂ« teknikĂ«, ata janĂ« shpesh tĂ« parĂ«t qĂ« e publikojnĂ« atĂ«, thotĂ« zoti Kant. “NĂ«se doni tĂ« shihni ndonjĂ« teknikĂ« tĂ« fshehtĂ«, ndiqni studiuesit kinezĂ« me burim tĂ« hapur.

Ata publikojnĂ« gjithçka dhe po bĂ«jnĂ« njĂ« punĂ« tĂ« mrekullueshme”. Gazeta qĂ« bĂ«ri publikimin e modelit V3, renditi 139 autorĂ« me emĂ«r, vĂ«ren zoti Lane. NjĂ« njohje e tillĂ« mund tĂ« jetĂ« mĂ« tĂ«rheqĂ«se sesa puna e lodhshme dhe e panjohur nĂ« njĂ« laborator tĂ« errĂ«t amerikan.

Vendosmëria e qeverisë amerikane për të ndalur zhvendosjen e teknologjisë së përparuar drejt Kinës, ka penguar edhe punën e studiuesve kinezë në Amerikë.

Problemi nuk është vetëm barra administrative e vendosur nga ligjet e reja që synojnë të mbajnë të fshehta risitë e fundit amerikane. Ka edhe një hije dyshimi ndaj kinezëve në përgjithësi. Akuzat për spiunazh fluturojnë edhe në evente shoqërore.

 

Shefi i madh

Puna nĂ« KinĂ« ka edhe anĂ«t negative. PĂ«r shembull, nĂ«se do tĂ« pyesnit modelin DeepSeek V3 pĂ«r Tajvanin, do t’ju shpjegojĂ« me kĂ«naqĂ«si se ai Ă«shtĂ« njĂ« ishull nĂ« AzinĂ« Lindore “i njohur zyrtarisht si Republika e KinĂ«s”.

Por pasi formon disa fjali, ai ndalet, fshin pĂ«rgjigjen fillestare dhe kĂ«shillon shkurt: “Le tĂ« flasim pĂ«r diçka tjetĂ«r”.

Laboratorët kinezë janë më transparentë se qeveria e tyre, sepse duan të krijojnë një ekosistem firmash të përqendruar në Inteligjencën e tyre Artificiale.

Kjo ka njëfarë vlere komerciale, sepse kompanitë që ndërtojnë aplikacionet e tyre duke u mbështetur në modelet me burim të hapur, mund të binden që të blejnë produkte ose shërbime nga krijuesit e këtyre modeleve.

Gjithashtu sjell një përfitim strategjik për Kinën, sepse i krijon asaj aleatë në fërkimin me Amerikën mbi Inteligjencën Artificiale.

Firmat kineze sigurisht qĂ« do tĂ« parapĂ«lqenin tĂ« ndĂ«rtonin sisteme duke u mbĂ«shtetur nĂ« modelet kineze, pasi ato nuk duhet tĂ« shqetĂ«sohen se ndalimet ose kufizimet e reja mund t’i shkĂ«putin nga platforma themelore.

Gjithashtu e dinë se nuk ka gjasa të bien në kundërshtim me kërkesat e censurës në Kinë, të cilat modelet perëndimore nuk i marrin parasysh.

Për firmat si Apple dhe Samsung, të etura për të ndërtuar mjete të Inteligjencës Artificiale në pajisjet që shesin në Kinë, ortakët lokalë janë një domosdoshmëri, vëren Francis Young, një investitor teknologjie me seli në Shangai. Madje edhe disa firma jashtë vendit kanë arsye të posaçme për përdorimin e modeleve kineze:

Modeli Qwen Ă«shtĂ« qĂ«llimisht i rrjedhshĂ«m nĂ« gjuhĂ«t “me burime tĂ« ulĂ«ta” si Urdu dhe Bengali, ndĂ«rsa modelet amerikane janĂ« trajnuar duke pĂ«rdorur kryesisht tĂ« dhĂ«na nĂ« gjuhĂ«n angleze. NjĂ« tjetĂ«r joshje janĂ« edhe kostot e ulĂ«ta tĂ« modeleve kineze.

Kjo nuk do tĂ« thotĂ« domosdoshmĂ«risht se modelet kineze do tĂ« mbizotĂ«rojnĂ« botĂ«n. Inteligjenca Artificiale amerikane zotĂ«ron ende aftĂ«si qĂ« rivalĂ«t e saj kinezĂ« nuk mund t’i arrijnĂ«.

NjĂ« program kĂ«rkimor nga Google e dorĂ«zon browser-in e internetit tĂ« njĂ« pĂ«rdoruesi, nĂ« chatbot-in e tij Gemini, duke rritur mundĂ«sinĂ« e “agjentĂ«ve” tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale qĂ« ndĂ«rveprojnĂ« me web-in.

Chatbot-e si Anthropic dhe OpenAI ju ndihmojnë jo vetëm të shkruani kodin, por edhe ta zbatoni atë për nevojat tuaja. Modeli Claude do të ndërtojë dhe do të mirëpresë aplikacione të tëra.

Dhe arsyetimi hap pas hapi nuk është mënyra e vetme për të zgjidhur problemet e ndërlikuara. Nëse pyesni versionin e zakonshëm të ChatGPT për problemin matematikor që përmendëm më sipër, ai shkruan një program të thjeshtë për të gjetur përgjigjen.

Zoti Altman ka lajmĂ«ruar se priten mĂ« shumĂ« risi, duke njoftuar se sĂ« shpejti, OpenAI ka ndĂ«rtuar “super-agjentĂ« tĂ« nivelit tĂ« doktoraturĂ«s” tĂ« cilĂ«t janĂ« po aq tĂ« aftĂ« sa ekspertĂ«t njerĂ«zorĂ« pĂ«r njĂ« sĂ«rĂ« detyrash intelektuale. Gara e InteligjencĂ«s Artificiale mund ta nxisĂ« teknologjinĂ« amerikane tĂ« prodhojĂ« gjĂ«ra edhe mĂ« tĂ« mĂ«dha.

Përktheu: Lira Muça

The post Pse Inteligjenca Artificiale kineze ka mahnitur botën? appeared first on Revista Monitor.

“MIRA”, Inteligjenca artificiale qĂ« do tĂ« gjurmojĂ« punĂ«simin informal

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
19 February 2025 at 15:00

“MIRA” Matrica e InteligjencĂ«s dhe VlerĂ«simit tĂ« Rrezikut po pĂ«rdoret nga Inspektorati ShtetĂ«ror i PunĂ«s (ISHPSH) pĂ«r tĂ« luftuar punĂ«simin informal.

E zhvilluar për ISHPSH me mbështetjen e Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO) dhe financimin e Bashkimit Evropian, MIRA revolucionarizoi mënyrën se si kryhen inspektimet.

Duke u larguar nga mjetet tradicionale si “Matrix of Penalities” dhe vlerĂ«simet manuale me flamur tĂ« kuq, MIRA integron tĂ« dhĂ«na tĂ« avancuara dhe menaxhimin e rasteve me aftĂ«sitĂ« e vlerĂ«simit tĂ« rrezikut tĂ« mundĂ«suar nga pĂ«rpunimi shpejtĂ« i tĂ« dhĂ«nave.

Organizata Ndërkombëtare e Punës sqaron se, MIRA i ndihmon inspektorët të dallojnë më shpejt shkeljet në vendin e punës duke përdorur të analizuar rreziqet dhe për të parashikuar problemet. MIRA redukton supozimet, shkurton dokumentacionin dhe siguron inspektime më të drejta.

MIRA përdor njëkohësisht nëntë algoritme të ndryshme të avancuara me të dhëna historike të inspektimit për të zbuluar më saktë rastet e punës së padeklaruar ose të tjera shkelje të ligji, ndërkohë që redukton ndjeshëm kohën e analizës dhe raportimit.

Një nga përfitimet kryesore të MIRA-s është qasja e saj në kohë reale në ligjet dhe rregulloret më të fundit. Inspektorët kanë informacionin më aktual shumë të qartësuar, duke shmangur rrezikun e praktikave të vjetruara.

Për shembull, MIRA mund të parashikojë bizneset e mundshme dhe të zbulojë se ku mund të ndodhë puna e padeklaruar bazuar në madhësinë dhe llojin e biznesit, vendndodhjen, industrinë, variacionet sezonale, orët e punës, kohën e punës etj.

VĂ«nia nĂ« funksion e “MIRA” pĂ«rmirĂ«son 30 pĂ«r qind parashikimin e punĂ«s sĂ« padeklaruar nĂ« krahasim me metodat e mĂ«parshme tĂ« vlerĂ«simit me “flamuj tĂ« kuq”, informon ILO.

Fuqia parashikuese e MIRA-s, 70 pĂ«r qind bazohet nĂ« inspektimet bazuar nĂ« vlerĂ«simin e rrezikut e bazuara nĂ« tĂ« dhĂ«na. MegjithatĂ« “MIRA” sugjeron 30 pĂ«r qind e inspektimeve tĂ« rastĂ«sishme, tĂ« pĂ«rzgjedhura pĂ«r arsye tĂ« ndryshme nga ato tĂ« identifikuara nga intiligjenca artificiale.

Kjo përzgjedhje ka dy qëllime kryesore, mbledhjen e të dhënave të freskëta për të përmirësuar saktësinë e parashikimeve dhe përshtatjen me ndryshimet në tregun e punës, duke mbuluar të gjitha bizneset me inspektime të rastësishme.

Miratimi i mjeteve të drejtuara nga AI si MIRA nuk ishte pa sfida, analizon ILO. Inspektorët duhej të përshtateshin me idenë e mbështetjes në parashikimet e makinerive, të cilat ndonjëherë sfidonin supozimet e tyre.

Ndryshe nga sistemet statike, MIRA mëson dhe përmirësohet me kalimin e kohës.

Me mbi 12,000 inspektime të kryera çdo vit në Shqipëri dhe të dhëna të mbledhura për më shumë se 100 variabla për inspektim, aftësitë e të mësuarit të makinerive dhe parashikimit të MIRA rriten më shumë. Inteligjenca artificiale përshtatet me tendencat e reja, duke trajtuar grupe të dhënash më të mëdha pa kërkuar burime shtesë.

Në vendin tonë puna e zezë është një fenomen tashmë shumë i përhapur. Informaliteti në tregun e punës i përllogaritur para disa vitesh nga ILO ishte 56.7 për qind.

Nga totali i punonjësve informalë 63,9 për qind i përkasin sektorit të bujqësisë, 12.6 për qind sektorit të tregtisë, 7,6% ndërtimit, 4,2 për qind restoranteve dhe hoteleve.

The post “MIRA”, Inteligjenca artificiale qĂ« do tĂ« gjurmojĂ« punĂ«simin informal appeared first on Revista Monitor.

Ekonomia e romancës dixhitale, gati 100 mijë shqiptarë përdorues të Tinder

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
14 February 2025 at 22:12

Ekonomia e romancĂ«s dixhitale Ă«shtĂ« njĂ« koncept gjithnjĂ« e mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« botĂ«n moderne, duke pĂ«rfshirĂ« hapĂ«sirat online dhe aplikacionet pĂ«r takime. Kjo ekonomi e re ka evoluuar me shpejtĂ«si, duke u shndĂ«rruar nĂ« njĂ« industri me miliarda dollarĂ« qĂ« prek shumĂ« aspekte tĂ« jetĂ«s sociale dhe ekonomike tĂ« individĂ«ve. Si po funksionon nĂ« ShqipĂ«ri mblesĂ«ria e kohĂ«ve moderne? VetĂ«m nĂ« Tinder, pĂ«rdoruesit shqiptarĂ« numĂ«rohen nĂ« rreth 97 mijë 

 

Nga Deada Hyka

NĂ«se mendoni se njohjet e reja bĂ«hen ende nga mblesĂ«ritĂ« e fisit apo nga gratĂ« qĂ« mblidhen pĂ«r kafe nĂ« shtĂ«pitĂ« e njĂ«ra-tjetrĂ«s, jeni totalisht jashtĂ« mode! Sot, tĂ« rinjtĂ« shqiptarĂ« po i marrin gjĂ«rat vetĂ« nĂ« dorĂ«, duke bĂ«rĂ« “mblesĂ«ri moderne” nĂ« Tinder dhe rrjete sociale.

Por, kjo formë mblesërie kushton!

Teknologjia ka ndryshuar rrĂ«njĂ«sisht mĂ«nyrĂ«n se si njerĂ«zit lidhen me njĂ«ri-tjetrin dhe ky ndikim Ă«shtĂ« mĂ« i dukshĂ«m te njerĂ«zit qĂ« takohen pĂ«r qĂ«llime romantike. Para ardhjes sĂ« internetit dhe aplikacioneve tĂ« takimeve, njerĂ«zit pĂ«rballeshin me mundĂ«si tĂ« kufizuara pĂ«r t’u takuar.

Mjediset sociale tradicionale si puna, shkolla, miqtë e përbashkët, apo edhe ambientet publike si kafenetë dhe baret, ishin mënyrat kryesore për të krijuar marrëdhënie të reja.

Me zhvillimin e platformave online, si aplikacionet dhe faqet e takimeve (p.sh. Tinder, Bumble, OkCupid, etj.), individët kanë tashmë qasje në një bazë më të gjerë dhe më të diversifikuar të mundësive.

Ky fenomen ka zgjeruar ndjeshëm rrethin e njohjeve dhe ka transformuar mënyrën se si njerëzit shfaqin interes romantik. Aplikacionet e takimeve kanë bërë të mundur që individët të lidhen përtej kufijve gjeografikë, kulturorë dhe socialë, duke ofruar një liri të re në mënyrën e krijimit të marrëdhënieve.

Modeli i biznesit në ekonominë e romancës dixhitale është një ndërthurje midis përdorimit të të dhënave, teknologjisë së përparuar dhe strategjive të marketingut të synuar. Këto platforma kanë krijuar një ekosistem të gjerë që gjeneron të ardhura nga abonimet premium, reklamimi, përdorimi i të dhënave apo shërbime shtesë.

Ndërsa teknologjia vazhdon të përparojë, pritet që ky model të evoluojë më tej, duke krijuar edhe më shumë mundësi për rritje financiare dhe inovacion në botën e marrëdhënieve romantike dixhitale.

Bazuar në tendencat globale dhe përdorimin e teknologjisë në Shqipëri, disa nga aplikacionet më të njohura që shqiptarët përdorin për njohje dhe takime janë:

  1. Tinder – MĂ« i popullarizuari globalisht dhe mjaft i pĂ«rdorur edhe nĂ« ShqipĂ«ri. ËshtĂ« i preferuar pĂ«r format e tij tĂ« thjeshta dhe pĂ«rqindjen e lartĂ« tĂ« tĂ« rinjve qĂ« e pĂ«rdorin.
  2. Badoo – ShumĂ« i njohur nĂ« rajon, veçanĂ«risht pĂ«r pĂ«rdoruesit qĂ« kĂ«rkojnĂ« opsione mĂ« sociale dhe mĂ« pak tĂ« fokusuara te takimet romantike.
  3. Facebook Dating – NjĂ« opsion qĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« i disponueshĂ«m nĂ« vitet e fundit. PĂ«rdoruesit nĂ« ShqipĂ«ri e shfrytĂ«zojnĂ« kĂ«tĂ« pĂ«r shkak tĂ« integrimit tĂ« tij tĂ« lehtĂ« me Facebook-un, i cili Ă«shtĂ« shumĂ« i popullarizuar nĂ« vend.
  4. Dua.com – NjĂ« platformĂ« shqiptare qĂ« po fiton popullaritet. E krijuar posaçërisht pĂ«r tĂ« lidhur shqiptarĂ«t nĂ« mbarĂ« botĂ«n, duke u fokusuar te lidhjet serioze dhe njohjet mes bashkatdhetarĂ«ve.
  5. Happn – NjĂ« aplikacion qĂ« thekson takimet me njerĂ«zit qĂ« ke hasur gjatĂ« pĂ«rditshmĂ«risĂ«. ËshtĂ« mĂ« i pĂ«rdorur nĂ« qytete tĂ« mĂ«dha si Tirana.
  6. OkCupid – PĂ«rdoret kryesisht nga ata qĂ« preferojnĂ« njĂ« qasje mĂ« tĂ« thelluar, duke marrĂ« parasysh interesa dhe karakteristika personale pĂ«r njohjet e reja.

 

Modeli i Biznesit

Ekonomia e romancës dixhitale është ndërtuar rreth një modeli biznesi që përfiton nga nevoja bazë e njerëzve për të krijuar lidhje të reja dhe për të gjetur partnerë romantikë.

KĂ«to platforma zakonisht pĂ«rdorin njĂ« model biznesi “freemium”, ku bazat e aplikacionit janĂ« falas pĂ«r pĂ«rdorim, por pĂ«rdoruesit mund tĂ« zgjedhin tĂ« paguajnĂ« pĂ«r funksione shtesĂ« si mĂ« shumĂ« pamje tĂ« profileve, mundĂ«sia pĂ«r tĂ« biseduar me mĂ« shumĂ« njerĂ«z, ose shĂ«rbime pĂ«r t’i bĂ«rĂ« profilet e tyre mĂ« tĂ« dukshme.

Platforma tĂ« tilla si Tinder dhe Bumble kanĂ« pĂ«rmirĂ«suar pĂ«rvojĂ«n e pĂ«rdoruesve duke ofruar shĂ«rbime premium qĂ« ndihmojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« dallohen nga tĂ« tjerĂ«t, si mundĂ«sia pĂ«r t’u kthyer pas nĂ« njĂ« profil qĂ« mund tĂ« jetĂ« lĂ«nĂ« pa vĂ«mendje apo pĂ«r tĂ« parĂ« kush ka treguar interes pĂ«r ta.

Ky model ka rezultuar i suksesshëm financiarisht, duke krijuar një industri që arrin miliarda dollarë në të ardhura çdo vit.

Sipas të dhënave të hulumtuara, ka disa forma shërbimesh Premium me pagesë, edhe për përdoruesit shqiptarë dhe këto janë: Tinder Plus, i cili kushton 24.99 dollarë për një muaj ose 16.66 dollarë në muaj për një abonim gjashtëmujor.

Tinder Gold kushton 39.99 dollarë për një muaj, ose 23.33 dollarë në muaj për një abonim gjashtëmujor.

Së fundmi, Tinder Platinum kushton 49.99 dollarë për një muaj ose 29.99 dollarë në muaj për një abonim gjashtëmujor. Gjithashtu, ekziston një nivel premium, Tinder Select, që kushton 499 dollarë në muaj dhe është i disponueshëm vetëm me ftesë.

Ndërsa çmimet Premium të aplikacionit shqiptar Dua.com fillojnë nga 19 dollarë për paketën njëmujore, por ndryshojnë në varësi të kohëzgjatjes së paketës dhe moshës së përdoruesit.

Aplikacionet e takimeve mbështeten gjithashtu në algoritme që ndihmojnë përdoruesit të gjejnë përputhjet e mundshme, duke analizuar të dhëna të tilla si preferencat, vendndodhjen dhe sjelljet online.

 

PĂ«rdoruesit

Të dhënat e fundit të Start.io tregojnë një profil të qartë të përdoruesve të Tinder në Shqipëri, ku specifikohet se numri total i tyre ka arritur 96 739.

Aplikacioni mbetet kryesisht një platformë për të rinjtë dhe dominohet nga përdorues meshkuj. Pjesa më e madhe e përdoruesve të Tinder i përkasin grupmoshës 25-34 vjeç, duke përbërë 43.4% të totalit. Pas tyre vijnë të rinjtë nga 18-24 vjeç, që zënë 35.3%.

Grupmoshat më të mëdha janë më pak aktive: 35-44 vjeç përfaqësojnë vetëm 12.6%, ndërsa ata mbi 45 vjeç dhe më shumë kanë një përqindje minimale (5.2% për 45-54 vjeç dhe 3.5% për ata mbi 55 vjeç).

Përdoruesit meshkuj dominojnë platformën, duke përbërë 84.1% të përdoruesve totalë, ndërsa femrat përfaqësojnë vetëm 15.9%. Kjo ndarje e theksuar gjinore tregon një pabarazi të madhe në interesin ose përfshirjen e femrave në aplikacionet e takimeve online.

Për operatorët dhe zhvilluesit e aplikacioneve, këto statistika ngrenë pyetje për mënyrën se si mund të balancohet përdorimi i platformës mes gjinive dhe si të tërhiqen grupmosha më të mëdha.

Sipas të dhënave të ofruara nga drejtuesit e aplikacionit shqiptar dua.com, përdoruesit shqiptarë të territorit të Shqipërisë kanë arritur 252,909 profile, të cilat janë aktive.

 

Burimi: START.IO

 

Aspekti ekonomik i përdorimit

Të dhënat mbi përdorimin e aplikacioneve të takimeve, si ndarja sipas moshës dhe gjinisë, japin disa sinjale të rëndësishme si në aspektin ekonomik, ashtu edhe në atë shoqëror. Të dhënat tregojnë se po krijohet një treg i ri dhe në rritje për teknologjinë.

Popullariteti i aplikacioneve të takimeve tregon rritjen e interesit të shqiptarëve për shërbime dixhitale dhe abonime online, duke krijuar një treg të ri për zhvilluesit e aplikacioneve dhe platformat dixhitale.

Nga ana tjetër, shihet më tej, mundësia për bizneset lokale. Platforma si Tinder ose Dua.com krijojnë mundësi për zhvillimin e shërbimeve mbështetëse, si agjenci marketingu, këshillim marrëdhëniesh, apo shërbime premium të lokalizuara.

Përdorimi i abonimeve premium nga ana tjetër, tregon gatishmërinë e shqiptarëve për të shpenzuar për shërbime që përmirësojnë përvojat personale. Ky është një tregues i fuqizimit të ekonomisë dixhitale në vend dhe mund të ketë pasoja si: rritja e të ardhurave nga abonimet dixhitale, duke i bërë aplikacionet më të qëndrueshme financiarisht; gjithashtu ka ndikim në zakonet e shpenzimeve: përdoruesit do të mësohen të paguajnë për shërbime dhe përvoja dixhitale, duke zgjeruar ekonominë e konsumit online.

Rritja e njohjeve online dhe takimeve dixhitale mund të sjellë ndikim ekonomik edhe jashtë aplikacioneve. Për shembull, industritë e turizmit dhe mikpritjes do të përfitojnë nga takimet që shpesh ndodhin në kafene, restorante apo vende turistike. Kjo mund të nxisë më tej konsumin në këta sektorë.

Nga ana tjetĂ«r, do tĂ« nxitet edhe sektori i shitjeve me pakicĂ«. Çiftet e reja qĂ« krijohen nga njohjet dixhitale mund tĂ« nxisin blerjet e dhuratave, shĂ«rbime pĂ«r festa apo udhĂ«time romantike. EkspertĂ« tĂ« ndryshĂ«m botĂ«rore sugjerojnĂ« se, ekonomia e romancĂ«s dixhitale mund tĂ« krijojĂ« mundĂ«si pĂ«r kĂ«shilltarĂ« dhe mentorĂ« nĂ« marrĂ«dhĂ«nie, duke krijuar profesione tĂ« reja.

 

Ndikimi social

Ndikimi i këtyre aplikacioneve të takimeve shkon përtej thjesht mundësimit të njohjeve të reja; ato kanë ndryshuar mënyrën se si njerëzit i përjetojnë marrëdhëniet dhe dashurinë në përgjithësi.

Në disa raste, këto platforma kanë ndihmuar në thyerjen e barrierave sociale dhe kulturore, duke i lejuar njerëzit të lidhin marrëdhënie me individë që mund të mos i kishin takuar në rrethana tradicionale.

Nga ana tjetër, ekzistojnë edhe shqetësime mbi mënyrën se si aplikacionet e takimeve ndikojnë në marrëdhëniet njerëzore. Kritikat e shumta argumentojnë se shumë prej këtyre platformave promovojnë një qasje sipërfaqësore ndaj marrëdhënieve, duke theksuar vlerësimet fizike dhe pamjen e jashtme mbi cilësitë e brendshme të individëve.

Kultura e “swipe” (rrĂ«shqitjes pĂ«r tĂ« kaluar te personi tjetĂ«r) shpesh perceptohet si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar marrĂ«dhĂ«niet nĂ« njĂ« lloj shpejtĂ«sie, duke e larguar fokusin nga ndĂ«rtimi i lidhjeve tĂ« thella dhe afatgjata.

“NdĂ«rsa aplikacionet e takimeve kanĂ« mundĂ«suar njohje dhe lidhje mĂ« tĂ« shpejta, ato gjithashtu krijojnĂ« mundĂ«si pĂ«r gjĂ«ra sipĂ«rfaqĂ«sore dhe nxisin ndjenja tĂ« pavlera pĂ«r lidhjet e vĂ«rteta. Kultura e ‘swipe’, qĂ« bazohet nĂ« njĂ« vendim tĂ« shpejtĂ« pĂ«rmes vlerĂ«simit tĂ« pamjes fizike, shpesh pengon njohjen e thellĂ« tĂ« individĂ«ve dhe krijimin e marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« qĂ«ndrueshme.

Nga pikëpamja psikologjike, kjo mund të krijojë një ndjenjë pasigurie dhe të rrisë pritshmëritë e pasakta për marrëdhëniet, duke i bërë individët të ndihen të pasigurt për identitetin e tyre dhe vlerën që kanë përtej dukjes fizike.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kjo lloj shpejtĂ«sie dhe shtypje mund tĂ« kontribuojĂ« nĂ« ndjesi tĂ« ndarjes apo izolimit, duke e bĂ«rĂ« mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« zhvillimin e lidhjeve autentike qĂ« mbĂ«shteten te besimi dhe komunikimi i thellĂ«â€, – thotĂ« psikologe Valentina Telhaj.

 

Burimi: START.IO

 

Sfidat

Pavarësisht lehtësive që ofrojnë aplikacionet dhe platformat online për takime, ekzistojnë edhe sfida dhe rreziqe të konsiderueshme. Siguria dhe privatësia janë dy nga shqetësimet kryesore për përdoruesit e këtyre platformave.

Shpeshherë, individët mund të ekspozohen ndaj mashtrimeve, abuzimit, ose madje rreziqeve fizike nëse nuk janë të kujdesshëm në ndërveprimet e tyre online. Për shembull, mashtrimet online (catfishing) ku dikush shtiret si dikush tjetër janë një problem i zakonshëm në këto platforma.

“NjĂ« nga rreziqet kryesore qĂ« lidhen me aplikacionet e takimeve Ă«shtĂ« menaxhimi i tĂ« dhĂ«nave personale dhe mbrojtja e privatĂ«sisĂ«. NdĂ«rsa kĂ«to platforma ofrojnĂ« mundĂ«si pĂ«r lidhje tĂ« shpejta dhe efikase, ato shpesh nuk mund tĂ« sigurojnĂ« nivelet e kĂ«rkuara tĂ« sigurisĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur pĂ«rdoruesit nga sulme kibernetike, vjedhje identiteti dhe mashtrime.

Një tjetër shqetësim është që shumë aplikacione nuk përdorin mekanizma të mjaftueshëm për verifikimin e përdoruesve, çka mund të lejojë individë të keqinterpretuar ose të manipuluar që krijojnë profile të rreme.

PĂ«r tĂ« adresuar kĂ«to rreziqe, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« platformat tĂ« investojnĂ« mĂ« shumĂ« nĂ« algoritme tĂ« avancuara pĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave, si dhe tĂ« ofrojnĂ« mundĂ«si pĂ«r verifikimin e pĂ«rdoruesve nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« minimizohen rastet e mashtrimeve dhe tĂ« rritet siguria online”, – thotĂ« Said Duleviç, ekspert IT.

Gjithashtu, aplikacionet e takimeve kanĂ« ndikuar nĂ« shfaqjen e disa fenomeneve tĂ« reja psikologjike, siç Ă«shtĂ« “overload-i i zgjedhjeve”, ku individĂ«t ndihen tĂ« mbingarkuar nga numri i madh i mundĂ«sive qĂ« ofrojnĂ« kĂ«to platforma, duke bĂ«rĂ« qĂ« shumĂ« njerĂ«z tĂ« kenĂ« vĂ«shtirĂ«si pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« zgjedhje tĂ« qĂ«ndrueshme nĂ« marrĂ«dhĂ«nie.

Fenomeni shpesh çon në një qasje më të përkohshme dhe të pavendosur ndaj marrëdhënieve, duke penguar formimin e lidhjeve të forta dhe të qëndrueshme.

 

E ardhmja e romancës dixhitale

Me teknologjinë që vazhdon të përparojë, ekonomia e romancës dixhitale pritet të rritet dhe të diversifikohet edhe më tej. Teknologjitë e reja si Inteligjenca Artificiale dhe Realiteti i Shtuar (AR) kanë potencial për të ndryshuar mënyrën se si njerëzit lidhen dhe përjetojnë marrëdhëniet.

Për shembull, Realiteti i Shtuar mund të krijojë mundësi për takime virtuale më të gjalla dhe më të thella, duke bërë të mundur që njerëzit të krijojnë lidhje të reja nëpërmjet avatarëve ose mjediseve virtuale.

Evolucioni i mëtejshëm i algoritmeve të takimeve mund të përmirësojë përputhshmërinë midis individëve, duke bërë që aplikacionet të bëhen më të sakta në ndihmën që ofrojnë për gjetjen e partnerëve të përshtatshëm.

Kjo mund të zvogëlojë disa nga sfidat aktuale që lidhen me mbingarkimin e zgjedhjeve dhe mungesën e vendimeve të qëndrueshme në marrëdhënie.

Ndërsa teknologjia evoluon, po ashtu do të zhvillohet edhe ekonomia e aplikacioneve të takimeve. Ne mund të presim mblesëri më të sofistikuar të AI, integrim me platforma të tjera të mediave sociale dhe madje edhe data të realitetit virtual.

“Pyetja mbetet: a do tĂ« na ndihmojnĂ« vĂ«rtet kĂ«to pĂ«rparime tĂ« gjejmĂ« dashurinĂ«, apo thjesht tĂ« krijojmĂ« njĂ« terren lojĂ«rash mĂ« fitimprurĂ«se pĂ«r algoritmet dhe investitorĂ«t? Dashuria mund tĂ« jetĂ« njĂ« mister, por ekonomia e aplikacioneve tĂ« takimeve Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht komplekse.

NdĂ«rsa lundrojmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« peizazh dixhital, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« jemi tĂ« vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r algoritmet dhe stimujt nĂ« lojĂ« dhe tĂ« kujtojmĂ« se lidhja e vĂ«rtetĂ« shpesh shkon pĂ«rtej kufijve tĂ« njĂ« ekrani tĂ« rrĂ«shqitshĂ«m”- thotĂ« z. Duleviç.

 

Tendenca

Në epokën e romancës dixhitale, aplikacionet e takimeve janë bërë mblesëri për miliona njerëz. Tregu global i aplikacioneve për takime në internet arriti në 4.94 miliardë dollarë në vitin 2023 dhe pritet vetëm të rritet.

 

Reklamimi i Drejtuar

Një burim tjetër i rëndësishëm të ardhurash për këto platforma është reklamimi i drejtuar. Me miliarda përdorues aktivë në mbarë botën, aplikacionet e takimeve kanë një bazë të gjerë dhe të vlefshme përdoruesish për reklamuesit.

Platforma si Tinder dhe Bumble përdorin të dhënat e përdoruesve për të ofruar reklama të personalizuara, të cilat lidhen me interesat dhe sjelljet e përdoruesve.

Reklamat në këto platforma janë shpesh në formën e kartelave të sponsorizuara që shfaqen mes profileve të përdoruesve ose mesazhe të sponsorizuara që shfaqen në kutitë e bisedave.

Për shkak se këto aplikacione mbledhin të dhëna të detajuara mbi sjelljen, vendndodhjen, moshën dhe preferencat e përdoruesve, ato janë jashtëzakonisht tërheqëse për reklamuesit që kërkojnë të synojnë një grup të caktuar demografik. Reklamimi i drejtuar në këto platforma mund të përfshijë gjithçka, nga produktet dhe shërbimet që lidhen me stilin e jetesës, deri te përvojat apo eventet që synojnë audiencën e këtyre aplikacioneve.

 

Shërbime Shtesë

Disa platforma të takimeve kanë zgjeruar shërbimet e tyre, duke organizuar evente fizike ose evente virtuale për përdoruesit e tyre.

Për shembull, Bumble dhe platforma të tjera kanë filluar të organizojnë ngjarje ku përdoruesit mund të takohen personalisht, duke ofruar një mundësi për të kaluar nga lidhjet virtuale në ato reale.

Këto evente janë shpesh me pagesë ose sponsorizohen nga kompani të ndryshme, duke shtuar një tjetër burim të ardhurash për platformën.

Po ashtu, disa aplikacione kanë filluar të ofrojnë shërbime konsulence për marrëdhëniet, ku përdoruesit mund të paguajnë për këshilla nga ekspertë të marrëdhënieve ose psikologë. Këto shërbime të personalizuara synojnë të përforcojnë besimin e përdoruesve në gjetjen e partnerit të duhur dhe në ndërtimin e marrëdhënieve të shëndetshme.

 

Labirinti i modelit të fitimit të parave:

Shumica e aplikacioneve të takimeve përdorin një model freemium, duke ofruar veçori bazë si krijimi i profilit dhe shikimi i profileve që përputhen.

Leverdia qëndron në abonimet premium. Match Group, pronar i Tinder dhe Hinge, pa 3.1 miliardë dollarë të ardhura në vitin 2023, me abonimet që përbënin 62%. Tinder mund të jetë mbreti në fuqi i të ardhurave, por Badoo merr kurorën për shkarkime, me mbi 400 milionë përdorues të regjistruar në mbarë botën.

 

Algoritmi i tërheqjes

Aplikacionet e takimeve pĂ«rdorin algoritme tĂ« fuqishme qĂ« kurojnĂ« matching tuaja tĂ« mundshme, shpesh duke pĂ«rdorur faktorĂ« si demografia, interesat dhe – po, e keni marrĂ« me mend – tĂ«rheqjen.

Kjo mblesëri e drejtuar nga të dhënat, ndonëse e përshtatshme, ngre shqetësime për vazhdimësinë e paragjykimeve dhe krijimin e dhomave të jehonës të profileve të ngjashme.

 

Loja e pabarazisë:

Ekonomia e aplikacioneve për takime mund të jetë një thikë me dy tehe. Ndërsa veçoritë premium ofrojnë avantazhe, ato gjithashtu mund të përkeqësojnë pabarazitë ekzistuese.

Meshkujt, mesatarisht, priren tĂ« paguajnĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r abonimet premium dhe disa studime sugjerojnĂ« se algoritmet favorizojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ«rheqĂ«s, tĂ« rinj, qĂ« mund tĂ« “dĂ«mtojnĂ«â€ tĂ« tjerĂ«t.

Një studim nga Qendra Kërkimore Pew zbuloi se 72% e miqve në internet ndiejnë presion për të përmirësuar në veçoritë premium, duke ngritur shqetësime për aksesin e pabarabartë dhe presionin financiar.

 

 

Në Shqipëri ka 343 mijë beqarë nga mosha 25-59 vjeç

Tranzicioni demografik dhe ndryshimi i stilit të jetesës e ka transformuar familjen shqiptare si në strukturë, edhe në model jete.

Gjithnjë e më shumë njerëz në moshë produktive 25-59 vjeç janë me status beqar, por më së shumti dominojnë meshkujt, sipas të dhënave nga Cens 2023.

Nga grupmosha 25-59 vjeç, në të gjithë vendin numërohen 213,232 meshkuj beqarë.

Ata përbëjnë 40% të meshkujve në këtë grupmoshë.

Numri i femrave beqare në grupmoshën në shqyrtim është më i ulët, në mbi 129 mijë. Femrat beqare zënë 23% të grupmoshës 25-59 të popullsisë së gjinisë femërore.

Siç tregon grafiku i mëposhtëm, numri më i madh i meshkujve beqarë është në grupmoshën 25-29 vjeç, me rreth 67 mijë të tillë, që përbëjnë 31% të beqarëve gjithsej.

Në grupmoshën 30-34 vjeç ka mbi 59 mijë meshkuj beqarë ose 27% e totalit të beqarëve meshkuj.

Në grupmoshën 35-39 vjeç ka 41 mijë meshkuj beqarë dhe në grupmoshën 40-44 vjeç ka 22,6 mijë beqarë. Numri i beqarëve vjen e ulet me moshën. Në grupin 50-54 vjeç ka mbi 6800 meshkuj beqarë.

Në popullatën femra ka më pak beqare se sa meshkuj. Numri më i madh i femrave beqare është në grupmoshën 25-29 vjeç, ku numërohen rreth 59 mijë femra të pamartuara. Në grupin 30-34 vjeç në të gjithë vendin janë 26,6 mijë femra beqare dhe gjithashtu rreth 26 mijë të tilla janë nga mosha 35-39 vjeç. Në moshën 50-54 vjeç janë 1166 femra beqare.

Siç shihet nga të dhënat ka diferenca të mëdha në numër ndërmjet femrave dhe meshkujve në të njëjtën grupmoshë.

Për shembull nga mosha 30-34 vjeç ka 45% meshkuj beqarë më shumë se femra beqare. Nga mosha 35-39 vjeç ka 62% meshkuj beqarë më shumë se femra me këtë status.

Në grupmoshën 40-44 vjeç ka 61% më shumë meshkuj beqarë se femra.

Tranzicioni demografik që ka vijuar në tre dekadat e fundit, ka krijuar emigracion të lartë të lëvizjeve të brendshme dhe rënie të lindjeve. Kjo ka bërë që të ketë zhvendosje të vendbanimeve dhe qasje të ndryshme për jetën midis femrave dhe meshkujve.

Gjithnjë e më shumë meshkujt i drejtohen emigracionit  dhe nuk zgjedhin arsimin dhe zanatet, ndërkohë femrat preferojnë të shkollohen.

Rritja e disbalancave në arsim i pengon shumë meshkuj të gjejnë partneren e jetës dhe kjo vjen edhe për femrat beqare të cilat synojnë gjithnjë e më shumë të rriten në karrierë, duke vënë mos vënë në plan të parë krijimin e familjes.

 

Burimi: Cens 2023, Përpunime të Monitor

 

Burimi: Cens 2023, Përpunime të Monitor

 

LEXONI EDHE:

“Algoritme dhe tradita, si njĂ« aplikacion po lidh shqiptarĂ«t nĂ« diasporĂ«â€

 

The post Ekonomia e romancës dixhitale, gati 100 mijë shqiptarë përdorues të Tinder appeared first on Revista Monitor.

“Algoritme dhe tradita, si njĂ« aplikacion po lidh shqiptarĂ«t nĂ« diasporĂ«â€

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
14 February 2025 at 22:10

Flet Edon Lutaj, CMO i Dua.com

 

NĂ« epokĂ«n e romancĂ«s dixhitale, ka njĂ« aplikacion shqiptar, i cili ka shĂ«nuar njĂ« kthesĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si shqiptarĂ«t lidhen me njĂ«ri-tjetrin. Kjo platformĂ«, e krijuar pĂ«r tĂ« thyer kufijtĂ« gjeografikĂ« dhe pĂ«r tĂ« ofruar mundĂ«si pĂ«r lidhje serioze, sipas drejtuesve, reflekton identitetin dhe vlerat kulturore shqiptare. NĂ« kĂ«tĂ« intervistĂ«, Edon Lutaj, Drejtor i Marketingut nĂ« dua.com, na zbulon historinĂ« pas krijimit tĂ« aplikacionit, sfidat dhe tĂ« dhĂ«na mbi pĂ«rdoruesit, kryesisht nĂ« diasporë 

 

ÇfarĂ« e shtyu krijimin e dua.com dhe si ka evoluuar qĂ« nga fillimi?

Dua.com u krijua për të lidhur shqiptarët kudo në botë, duke ofruar një platformë ku ata mund të gjejnë dashuri dhe lidhje kuptimplota brenda komunitetit të tyre.

Ideja erdhi nga vetë CEO-ja ynë, i cili, duke jetuar në Zvicër, hasi vështirësi për të takuar shqiptarë për të gjetur një partnere shqiptare.

Kjo e shtyu të krijonte një zgjidhje që do të ndihmonte shqiptarët, veçanërisht ata në diasporë, të lidhen me njëri-tjetrin. Që nga fillimi, aplikacioni ka evoluuar duke shtuar veçori të reja, duke përmirësuar sigurinë dhe duke adresuar nevojat specifike të përdoruesve shqiptarë, si brenda Kosovës, Shqipërisë ashtu edhe jashtë saj.

 

Cilat janë disa karakteristika të platformës që e dallojnë nga aplikacionet e tjera për takime dhe njohje?

ËshtĂ« ndryshe nga aplikacionet e tjera pĂ«r disa arsye:

Fokusimi ekskluziv në shqiptarët dhe ruajtjen e traditave, duke krijuar një hapësirë të posaçme për ta.

Algoritme tĂ« personalizuara qĂ« ndihmojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« gjejnĂ« “tĂ« duhurin” bazuar nĂ« vlera, qĂ«llime dhe kulturĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t.

Advanced Filters, qĂ« lejojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« specifikojnĂ« njĂ« grup tĂ« caktuar njerĂ«zish, duke pĂ«rfshirĂ« preferenca tĂ« detajuara pĂ«r t’i bĂ«rĂ« kĂ«rkimet mĂ« tĂ« sakta dhe efektive.

Fly Feature, që u jep përdoruesve mundësinë të ndryshojnë lokacionin e tyre dhe të lidhen me njerëz nga vende të tjera, duke thyer kufijtë gjeografikë dhe duke zgjeruar mundësitë e tyre për të gjetur dashurinë.

Veçori tĂ« sigurta si “Incognito Mode”, qĂ« i lejojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« ruajnĂ« privatĂ«sinĂ«, veçanĂ«risht gratĂ«, duke e bĂ«rĂ« platformĂ«n mĂ« tĂ« sigurt dhe mĂ« tĂ« rehatshme pĂ«r tĂ« gjithĂ«.

Opsioni për të bllokuar kontakte specifike (si familjarë apo miq) për të garantuar një përvojë private dhe të sigurt.

 

Sa kushton të qenët një përdorues?

Regjistrimi dhe përdorimi bazë i dua.com është falas, duke i lejuar përdoruesit të krijojnë një profil, të shfletojnë dhe të lidhen me të tjerë. Për funksionalitete të avancuara, platforma ofron abonime premium, çmimet e të cilave ndryshojnë nga vendi në vend dhe përcaktohen bazuar në GDP-në lokale, për të siguruar akses të drejtë dhe të përballueshëm për të gjithë.

Me abonimin premium, përdoruesit rrisin mundësinë që të dallohet profili i tyre, përdorin Advanced Filters, për të specifikuar dhe për të gjetur grupin e saktë të njerëzve që kërkojnë, kanë akses për të parë se kush ju ka pëlqyer, duke i bërë lidhjet më të shpejta dhe më efikase.

Pra, Ă«shtĂ« me pagesĂ« sepse abonimi premium Ă«shtĂ« krijuar pĂ«r t’i ndihmuar pĂ«rdoruesit tĂ« maksimizojnĂ« mundĂ«sitĂ« e tyre dhe tĂ« krijojnĂ« lidhje mĂ« kuptimplota.

 

Cili është demografia kryesore e përdoruesve? A ka ndonjë model të veçantë në sjelljen e përdoruesve shqiptarë?

Demografia kryesore e pĂ«rdoruesve tĂ« dua.com pĂ«rfshin shqiptarĂ« nga diaspora dhe trojet shqiptare, kryesisht tĂ« moshave 25-40 vjeç. Diaspora pĂ«rbĂ«n njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« pĂ«rdoruesve, me veçori specifike qĂ« plotĂ«sojnĂ« nevojat e tyre pĂ«r t’u lidhur me shqiptarĂ« nĂ« vende tĂ« ndryshme tĂ« botĂ«s. Modeli i sjelljes sĂ« pĂ«rdoruesve shqiptarĂ« ka disa veçori:

-Përdoruesit në diasporë janë më të prirur të investojnë në veçori premium, duke pasur një angazhim dhe nevojë më të madhe në krijimin e lidhjeve serioze.

-Fokusi në marrëdhëniet afatgjata: Përdoruesit shpesh kërkojnë partnerë me të cilët mund të ndërtojnë familje.

-Ne fuqizojmë fuqinë e mediave sociale dhe tregimet e dashurisë së suksesshme nga përdoruesit tanë për të demonstruar vlerën dhe ndikimin pozitiv të aplikacionit, duke ndihmuar në rritjen e angazhimit dhe besimit në platformë.

 

Si e shihni rolin e teknologjisë në krijimin dhe zhvillimin e marrëdhënieve romantike në epokën dixhitale?

Teknologjia ka transformuar mënyrën se si njerëzit lidhen me njëri-tjetrin, duke thyer barrierat e distancës dhe duke i bërë njohjet më të lehta dhe më të aksesueshme. Në epokën dixhitale, ajo ndihmon njerëzit të gjejnë partnerë që përputhen me vlerat, interesat dhe qëllimet e tyre.

Aplikacioni ynĂ« luan njĂ« rol kyç nĂ« kĂ«tĂ« transformim, duke pĂ«rdorur teknologji tĂ« avancuar pĂ«r tĂ« pĂ«rshtatur algoritmet, qĂ« ndihmojnĂ« pĂ«rdoruesit tĂ« gjejnĂ« “tĂ« duhurin” bazuar nĂ« preferenca tĂ« personalizuara.

ËshtĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« e sigurt dhe e rehatshme, ku njerĂ«zit mund tĂ« shprehin veten dhe tĂ« ndĂ«rtojnĂ« marrĂ«dhĂ«nie kuptimplota. Gjithashtu kemi thyer kufijtĂ« gjeografikĂ« me veçori si Fly Feature, qĂ« mundĂ«sojnĂ« njohje ndĂ«rkombĂ«tare.

Në një botë ku njerëzit shpesh kanë më pak kohë për të takuar partnerë në mënyrë tradicionale, teknologjia jo vetëm që përshpejton procesin, por edhe siguron që lidhjet të jenë më të qëndrueshme.

 

A keni të dhëna ose statistika që tregojnë shkallën e suksesit të platformës në krijimin e lidhjeve afatgjata?

Po, aplikacioni ka rezultate mbresëlënëse në krijimin e lidhjeve dhe marrëdhënieve afatgjata. Megjithatë, është shumë sfiduese të bindim njerëzit të ndajnë publikisht historitë e tyre të suksesit, për shkak të ndjeshmërisë dhe natyrës private të lidhjeve romantike, si dhe tabuve që ende ekzistojnë në shoqërinë tonë.

Në 365 ditët e fundit, kemi gjeneruar:

3,246,462 përputhje (matches) që përdoruesit tanë kanë marrë, duke krijuar mundësi të shumta për lidhje kuptimplota.

Nga këto përputhje, 2,830,242 biseda (conversations started) janë nisur, duke treguar një nivel të lartë të angazhimit dhe interesit mes përdoruesve.

Përveç çifteve, kemi marrë shumë mesazhe të veçanta nga përdorues që ndajnë me ne fotot e fëmijëve të tyre të porsalindur, si rezultat i lidhjeve të krijuara në dua.com.

Fatkeqësisht, shumica preferojnë të mbeten anonimë, duke reflektuar ende një sfidë me tabutë sociale që na duhet të tejkalojmë.

Këto histori tregojnë fuqinë dhe potencialin e platformës për të ndryshuar jetë, edhe pse jo gjithmonë mund të ndahen publikisht.

 

ÇfarĂ« roli luan siguria dhe privatĂ«sia nĂ« platformĂ«n tuaj dhe si e garantoni qĂ« pĂ«rdoruesit ndihen tĂ« sigurt gjatĂ« pĂ«rdorimit tĂ« saj?

Siguria dhe privatësia janë prioritetet tona kryesore në dua.com, duke qenë se ato janë ndër sfidat më të mëdha për aplikacionet për takime.

Për të krijuar një mjedis të sigurt, veçanërisht për gratë, ne kemi ngritur një qasje të gjithanshme ndaj sigurisë që kombinon mbështetjen njerëzore me teknologjitë më të avancuara.

Masat tona përfshijnë:

Ekip mbështetës prej 5 anëtarësh: Ky ekip ofron mbështetje të vazhdueshme për të gjithë përdoruesit përmes email-it. Ata monitorojnë manualisht profilet për të zbuluar dhe për të bllokuar çdo aktivitet të dyshimtë ose profile false menjëherë.

Sisteme dhe platforma të integruara: Përveç monitorimit manual, ne kemi implementuar teknologji të avancuara për të automatizuar proceset e identifikimit të sjelljeve të dyshimta.

Përdorimi i Inteligjencës Artificiale (AI): Ne përdorim AI për të analizuar dhe për të identifikuar profilet që shkaktojnë probleme ose shfaqin sjellje të pazakonta. Kjo na lejon të veprojmë shpejt dhe me saktësi, duke parandaluar rrezikun për përdoruesit tanë.

Verifikimi i detyrueshĂ«m i fotos: Çdo pĂ«rdorues duhet tĂ« verifikojĂ« foton gjatĂ« krijimit tĂ« profilit, duke garantuar qĂ« vetĂ«m profilet autentike kanĂ« akses nĂ« platformĂ«.

Opsioni pĂ«r bllokimin e kontakteve dhe Incognito Mode ose edhe “Hide my Photos”: KĂ«to veçori u japin pĂ«rdoruesve kontroll tĂ« plotĂ« mbi privatĂ«sinĂ« e tyre.

Duke kombinuar mbështetjen manuale, teknologjinë automatike dhe fuqinë e AI, ne sigurojmë që dua.com të jetë një hapësirë e sigurt ku përdoruesit mund të ndihen të mbrojtur dhe të fokusohen vetëm te krijimi i lidhjeve kuptimplota.

 

Si mendoni se do të ndikojë ekonomia e romancës dixhitale në të ardhmen e marrëdhënieve ndërpersonale, sidomos për shqiptarët?

Ekonomia e romancës dixhitale do të vazhdojë të transformojë mënyrën se si shqiptarët lidhen dhe ndërtojnë marrëdhënie, duke ofruar mundësi të reja përtej kufijve gjeografikë dhe duke ruajtur traditat kulturore.

NĂ« rastin e dua.com, vizioni ynĂ« “Be, Find, Grow” luan njĂ« rol kyç nĂ« kĂ«tĂ« transformim.

Be: Ndihmojmë përdoruesit të bëhen versioni më i mirë i vetes, duke krijuar besim dhe vetëdije.

Find: Ofrimi i një platforme të sigurt dhe të avancuar për të gjetur partnerin ideal që përputhet me vlerat dhe qëllimet e tyre. (Ky version i aplikacioni që kemi tani)

Grow: Mbështetje për të rritur marrëdhëniet dhe për të krijuar lidhje të qëndrueshme që kontribuojnë në ndërtimin e familjeve të forta.

Me këta tre hapa, ne jo vetëm që ndihmojmë shqiptarët të krijojnë marrëdhënie kuptimplota, por gjithashtu kontribuojmë në ndërtimin e një të ardhme më të fortë për marrëdhëniet ndërpersonale në një botë dixhitale.

Në këtë mënyrë, ekonomia e romancës dixhitale bëhet një mjet jo vetëm për lidhje, por edhe për ruajtjen e identitetit dhe vlerave shqiptare.

 

A ka ndryshuar perceptimi për takimet online në Shqipëri dhe diasporën shqiptare?

Perceptimi për takimet online në Shqipëri dhe diasporën shqiptare ka ndryshuar ndjeshëm vitet e fundit.

Dikur konsiderohej si tabu apo diçka e panatyrshme, ndërsa sot është bërë një mënyrë e pranuar dhe efikase për të krijuar marrëdhënie. dua.com ka luajtur një rol të veçantë në këtë ndryshim, duke qenë e vetmja platformë që kujdeset ekskluzivisht për shqiptarët.

Ndryshe nga aplikacionet e tjera për takime, të cilat shpesh kanë një qasje të përgjithshme dhe nuk ofrojnë mbështetje për komunitetin shqiptar, aplikacioni ynë është investuar në ndërtimin e një platforme që reflekton kulturën, traditat dhe vlerat shqiptare.

Këtë e kemi bërë duke fokusuar platformën vetëm te shqiptarët, duke ofruar një hapësirë të posaçme dhe autentike ku përdoruesit ndihen të përfaqësuar dhe të respektuar.

(Më herët nuk kishte një zgjidhje fare). Gjithashtu, duke promovuar histori të suksesit, që, edhe pse shpesh anonime, kanë frymëzuar përdoruesit të besojnë në fuqinë e dua.com për të krijuar lidhje serioze dhe kuptimplota.

Nga ana tjetër, kemi siguruar një platformë të sigurt dhe të rehatshme, veçanërisht për gratë, duke adresuar shqetësimet për sigurinë dhe privatësinë, të cilat janë pengesa të zakonshme në aplikacionet e tjera.

Me kalimin e kohës, janë normalizuar takimet online për shqiptarët, duke ruajtur identitetin kulturor dhe duke ndihmuar ata që jetojnë larg vendit të tyre të lidhen me njëri-tjetrin.

 

A mendoni se pandemia dhe izolimi kanë shtyrë më shumë njerëz drejt përdorimit të platformave dixhitale për të njohur partnerë romantikë?

Po, pandemia dhe izolimi kanë pasur ndikim të madh në sjelljen e njerëzve, duke i shtyrë më shumë drejt përdorimit të platformave dixhitale, si një mënyrë për të njohur partnerë romantikë.

Ndërsa mundësitë për takime tradicionale u kufizuan, njerëzit filluan të shfrytëzojnë teknologjinë për të mbushur këtë boshllëk dhe për të krijuar lidhje të reja.

Pandemia jo vetëm që ndryshoi mënyrën se si njerëzit kërkojnë dashuri, por gjithashtu e forcoi rëndësinë e platformave si dua.com, që u japin njerëzve mundësinë të lidhen dhe të krijojnë marrëdhënie, edhe në një botë të izoluar fizikisht. Kjo periudhë ka theksuar vlerën e lidhjeve dixhitale dhe ka hapur një epokë të re për marrëdhëniet romantike.

 

 

 

The post “Algoritme dhe tradita, si njĂ« aplikacion po lidh shqiptarĂ«t nĂ« diasporĂ«â€ appeared first on Revista Monitor.

Shpenzimet e IA të firmave të mëdha teknologjike për 2025 tejkalojnë 300 miliardë dollarë

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
7 February 2025 at 12:52

Amazon, Meta, Microsoft dhe Alphabet parashikojnë shpenzime kapitale masive pavarësisht shqetësimeve të investitorëve për kthimet dhe DeepSeek

Shpenzimet masive të Big Tech për inteligjencën artificiale do të vazhdojnë të rriten në vitin 2025, pasi Amazon arriti në krye të rivalëve të saj me një investim të planifikuar prej 100 miliardë dollarësh në infrastrukturë këtë vit.

Shpenzimet nga katër kompanitë kryesore të teknologjisë amerikane ishin rritur tashmë 63% vitin e kaluar. Tani drejtuesit po zotohen të përshpejtojnë investimet e tyre në IA, duke hedhur poshtë shqetësimet në lidhje me teknologjinë e re.

Microsoft, Alphabet, Amazon dhe Meta kanĂ« raportuar shpenzime kapitale tĂ« kombinuara prej 246 miliardĂ« dollarĂ«sh nĂ« 2024, nga 151 miliardĂ« dollarĂ« nĂ« 2023. Ata parashikojnĂ« se shpenzimet mund tĂ« tejkalojnĂ« 320 miliardĂ« dollarĂ« kĂ«tĂ« vit, ndĂ«rsa konkurrojnĂ« pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar qendra tĂ« dhĂ«nash dhe pĂ«r t’i mbushur ato me grupe çipash tĂ« specializuar, pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« krye tĂ« kĂ«rkimit tĂ« modeleve tĂ« mĂ«dha gjuhĂ«sore tĂ« IA.

Shkalla e ambicieve tĂ« tyre tĂ« shpenzimeve – tĂ« shpallura sĂ« bashku me fitimet e tyre tĂ« tremujorit tĂ« katĂ«rt – ka befasuar tregun dhe ka pĂ«rkeqĂ«suar shitjen e aksioneve tĂ« tyre, tĂ« shkaktuar nga publikimi i njĂ« modeli inovativ dhe tĂ« lirĂ« tĂ« IA nga start-up kinez DeepSeek nĂ« fund tĂ« janarit.

Microsoft dhe Alphabet panë secila ulje 200 miliardë dollarësh nga vlera e tyre e tregut, pasi raportuan rritje më të dobët se sa pritej në divizionet e tyre të informatikës cloud, krahas rritjeve të mëdha të shpenzimeve kapitale. Rënia prej 8% e Google të mërkurën ishte dita e pestë më e keqe e tregtimit në dekadën e fundit.

Mes zhurmĂ«s rreth potencialit transformues tĂ« IA, aksionerĂ«t shqetĂ«sohen se dyfishimi i shpenzimeve pa njĂ« rritje proporcionale tĂ« tĂ« ardhurave, mund tĂ« ushqehet me kapital qĂ« pĂ«rndryshe do tĂ« kthehej nĂ« formĂ«n e blerjeve dhe dividentĂ«ve, ndĂ«rkohĂ« qĂ« linjat e biznesit jo IA do tĂ« vuanin nga ‘uria’ pĂ«r fonde.

Google ka qenĂ« i paqartĂ« nĂ« lidhje me pĂ«rdorimin dhe tĂ« ardhurat nga chatbot-i i tij Gemini, ndĂ«rsa kompanitĂ« kanĂ« qenĂ« tĂ« kujdesshme pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur “agjentĂ«t” e kushtueshĂ«m tĂ« Microsoft Copilot pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar produktivitetin e fuqisĂ« punĂ«tore.

Modeli R1 i DeepSeek ishte emblematik i frikĂ«rave tĂ« tilla. Pretendimi i laboratorit kinez tĂ« IA pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« model arsyetimi me aftĂ«si tĂ« ngjashme me produktet e Google dhe OpenAI me njĂ« fraksion tĂ« çmimit – dhe pa akses nĂ« njĂ«sitĂ« mĂ« tĂ« avancuara tĂ« pĂ«rpunimit grafik tĂ« Nvidia – bĂ«ri qĂ« aksionet e prodhuesit tĂ« çipave tĂ« binin 17%, duke shkaktuar 600 miliardĂ« dollarĂ« humbje brenda njĂ« dite, tĂ« cilat janĂ« rikuperuar vetĂ«m pjesĂ«risht.

Të enjten, CEO i Amazon Andy Jassy kryesoi Google dhe Microsoft duke parashikuar më shumë se 100 miliardë dollarë shpenzime kapitale këtë vit, nga 77 miliardë dollarë në 2024 dhe më shumë se dyfishi i 48 miliardë dollarëve të një viti më parë.

Meta mori njĂ« pritje mĂ« pozitive pĂ«r tĂ« ardhurat e saj, me aksionet e saj nĂ« rritje edhe pse drejtuesi Mark Zuckerberg u zotua tĂ« shpenzonte “qindra miliarda” mĂ« shumĂ« nĂ« IA, mbi 40 miliardĂ« dollarĂ«t e investuar nĂ« 2024.

Suksesi i Metës në shfaqjen e fitimeve të prekshme nga investimi i IA është në kontrast me Google, i cili përballet me konkurrentë të rinj dhe detyrën e vështirë për të integruar IA në kërkim, pa ndikuar biznesin e tij kryesor të reklamave.

Shpenzimet kapitale të shtatë firmave më të rëndësishme të teknologjisë u rritën 40% në 2024 krahasuar me 3.5% në mesin e 493 kompanive të mbetura në S&P 500, sipas Société Générale. Fitimet midis grupit elitar u rritën me një të tretën në të njëjtën periudhë, kundrejt 5 % midis pjesës tjetër.

Sam Altman i OpenAI ka krijuar një partneritet me SoftBank dhe Oracle për të investuar 100 miliardë dollarë në infrastrukturën amerikane të lidhur me IA, potencialisht duke u rritur në gjysmë trilion me kalimin e kohës. Investitori japonez është në bisedime për të investuar 25 miliardë dollarë në start-up me një vlerësim prej 260 miliardë dollarësh. / FT

The post Shpenzimet e IA të firmave të mëdha teknologjike për 2025 tejkalojnë 300 miliardë dollarë appeared first on Revista Monitor.

Apple kalon 1 miliard abonime, thuajse 100 miliardë dollarë të ardhura nga shërbimet në vitin 2024

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
31 January 2025 at 14:45

Shitjet e iPhone të Apple mund të jenë në rënie, por divizioni Services (Shërbime) i kompanisë, që përfshin App Store, iCloud, Musica, TV+ dhe abonime të tjera, është ende në rritje.

Gjiganti i teknologjisë me seli në Cupertino deklaroi të enjten se divizioni Shërbime regjistroi të ardhura rekord prej 26.3 miliardë dollarë në tremujorin e mbyllur më 28 dhjetor, me rritje prej 14% krahasuar me një vit më parë.

Shërbimet gjeneruan thuajse 100 miliardë dollarë të ardhura në vitin e fundit, deklaroi CEO i Apple, Tim Cook, në një konferencë për shtyp të enjten.

Ndër të tjera, Apple tha se ka më shumë se 1 miliard abonime në shërbimet e saj, edhe nëpërmjet aplikacioneve të palëve të treta në App Store.

Kompania deklaroi se përfshirja e klientëve në shërbimet e saj duke përfshirë llogaritë e transaksioneve dhe ato me pagesë, arriti nivele rekord. Llogaritë me pagesë dhe abonimet janë rritur me dy shifra krahasuar me një vit më parë.

Apple theksoi zgjerimin e ofertave specifike si Apple Arcade, që vijon të shtojë lojëra, dhe Fitness+, që shton programe të tjera. Ndër të tjera, Tap to Pay i Apple për iPhone, tashmë është aktiv në 20 tregje.

/ Tech Crunch

The post Apple kalon 1 miliard abonime, thuajse 100 miliardë dollarë të ardhura nga shërbimet në vitin 2024 appeared first on Revista Monitor.

OpenAI thotë se ka prova që DeepSeek i Kinës përdori modelin e saj për të trajnuar konkurrentët

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
29 January 2025 at 13:20

OpenAI thotë se ka gjetur prova, që start-upi kinez i inteligjencës artificiale DeepSeek përdori modelet në pronësi të kompanisë amerikane, për të trajnuar konkurrentin e vet me burim të hapur, pasi shqetësimet rriten për një shkelje të mundshme të pronës intelektuale.

Prodhuesi i ChatGPT me bazĂ« nĂ« San Francisko tha se kishte parĂ« disa prova tĂ« “distilimit”, pĂ«r tĂ« cilat dyshon se janĂ« nga DeepSeek.

Teknika përdoret nga zhvilluesit për të përftuar performancë më të mirë në modelet më të vogla, duke përdorur rezultate nga ato më të mëdha dhe më të afta, duke i lejuar ata të arrijnë rezultate të ngjashme në detyra specifike me një kosto shumë më të ulët.

Distilimi është një praktikë e zakonshme në industri, por shqetësimi ishte se DeepSeek mund ta bëjë atë për të ndërtuar modelin e tij rival, që është një shkelje e kushteve të shërbimit të OpenAI.

Kushtet e shĂ«rbimit tĂ« OpenAI thonĂ« se pĂ«rdoruesit nuk mund tĂ« “kopjojnĂ«â€ asnjĂ« nga shĂ«rbimet e tij ose “tĂ« pĂ«rdorin rezultatet nga OpenAI pĂ«r tĂ« zhvilluar modele konkurrente”.

Lëshimi i modelit të arsyetimit R1 nga DeepSeek ka befasuar tregjet, si dhe investitorët dhe kompanitë e teknologjisë në Silicon Valley. Modelet e saj kanë arritur renditje të larta dhe rezultate të krahasueshme me modelet kryesore amerikane.

Aksionet e Nvidia ranë 17 % të hënën, duke fshirë 589 miliardë dollarë nga vlera e tregut, nga frika se investimet e mëdha në pajisjet e saj të shtrenjta IA mund të mos nevojiten. Ata u rritën me 9 % të martën, së bashku me aksionet e tjera të teknologjisë.

OpenAI dhe partneri i tij Microsoft hetuan llogaritë, që besohej se ishin të DeepSeek vitin e kaluar, që përdornin ndërfaqen e programimit të aplikacionit të OpenAI (API) dhe bllokuan aksesin e tyre me dyshimin për distilim, që shkelte kushtet e shërbimit.

MĂ« parĂ«, David Sacks, i pĂ«rzgjedhuri nga Presidentit Donald Trump si ‘cari i kriptove dhe IA’ tha se â€œĂ«shtĂ« e mundur” qĂ« tĂ« ketĂ« ndodhur vjedhja e IP.

“Dhe ka prova thelbĂ«sore, se ajo qĂ« DeepSeek bĂ«ri kĂ«tu Ă«shtĂ« se ata distiluan njohuritĂ« nga modelet e OpenAI, dhe nuk mendoj se OpenAI Ă«shtĂ« shumĂ« i lumtur pĂ«r kĂ«tĂ«,” shtoi Sacks, megjithĂ«se ai nuk dha prova.

DeepSeek tha se përdori vetëm 2,048 karta grafike Nvidia H800 dhe shpenzoi 5.6 milionë dollarë për të trajnuar modelin e tij V3 me 671 miliardë parametra, një pjesë e vogël e asaj që OpenAI dhe Google shpenzuan për të trajnuar modele me madhësi të krahasueshme. Disa ekspertë thanë se modeli gjeneroi përgjigje, që tregonin se ishte trajnuar për rezultatet nga GPT-4 e OpenAI, gjë që do të shkelte kushtet e shërbimit të tij.

Disa thonë se është praktikë e zakonshme, që laboratorët e IA në Kinë dhe SHBA të përdorin rezultatet nga kompani të tilla si OpenAI, të cilat kanë investuar në punësimin e njerëzve për të mësuar modelet e tyre se si të prodhojnë përgjigje, që duken më njerëzore. Kjo është e shtrenjtë dhe kërkon punë intensive.

OpenAI po lufton me akuzat për shkeljen e të drejtave të autorit nga gazetat dhe krijuesit e përmbajtjes, duke përfshirë padi nga The Neëw York Times dhe autorë të shquar, të cilët akuzojnë kompaninë për trajnimin e modeleve të saj mbi artikujt dhe librat e tyre pa leje./ FT

The post OpenAI thotë se ka prova që DeepSeek i Kinës përdori modelin e saj për të trajnuar konkurrentët appeared first on Revista Monitor.

Me sytë nga Teknologjia e Informacionit  

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
24 January 2025 at 22:08

Deada Hyka

 

Viti 2024 ka qenë i mbushur me sfida për sektorin e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit (ICT) në Shqipëri. Ndër sfidat kryesore, padyshim, ka qenë mungesa e fuqisë punëtore të specializuar.

Kompanitë në tregun shqiptar pohojnë se, pavarësisht interesit në rritje për profesionet ICT, mungesa e burimeve të kualifikuara vazhdon të jetë problem thelbësor.

“ShumĂ« tĂ« rinj kanĂ« zgjedhur emigracionin si opsion kryesor, duke krijuar boshllĂ«qe nĂ« treg” – pohojnĂ« nga kompania “Lufthansa Industry Solutions”.

Përshtatja e ngadaltë ndaj teknologjive të reja është një tjetër problematikë që shoqëroi tregun gjatë vitit që lamë pas.

ShumĂ« kompani shqiptare hasĂ«n vĂ«shtirĂ«si nĂ« adoptimin e teknologjive si Inteligjenca Artificiale (AI), Interneti i GjĂ«rave (IoT) dhe blockchain, pĂ«r shkak tĂ« kostove tĂ« larta ose mungesĂ«s sĂ« njohurive, sipas menaxherĂ«ve nĂ« kompaninĂ« “Dev al”.

Gjithashtu, infrastruktura dixhitale e pamjaftueshme raportohet si problematikë.

“Edhe pse janĂ« bĂ«rĂ« hapa pĂ«rpara, infrastruktura teknologjike nĂ« zonat rurale mbetet e dobĂ«t, duke kufizuar pĂ«rhapjen e shĂ«rbimeve ICT nĂ« mbarĂ« vendin. Dhe duke e kufizuar tregun vetĂ«m brenda nĂ« kryeqytet” – thotĂ« Armand Sharra, nga kompania “Infosoft”.

Sipas kompanive, edhe konkurrenca rajonale është një element që duhet konsideruar në sfidat afatgjata për sektorin. Vendet fqinje, si Serbia dhe Maqedonia e Veriut, po investojnë ndjeshëm në ICT dhe mund të joshin talentet shqiptare, krahas emigracionit masiv.

NjĂ« tjetĂ«r sfidĂ«, sipas ShkĂ«lqim KĂ«rlukut, nga “Advanced Business Solutions”, Ă«shtĂ« mbrojtja e tĂ« dhĂ«nave. Sipas tij, me rritjen e shĂ«rbimeve dixhitale, do tĂ« ketĂ« nevojĂ« urgjente pĂ«r rregulla mĂ« tĂ« forta dhe pĂ«r pĂ«rforcimin e sigurisĂ« kibernetike.

Viti 2025 duket të jetë vendimtar për sektorin ICT në Shqipëri. Me investime të reja, fokus në inovacion dhe mbështetje nga institucionet ndërkombëtare, vendi ka potencialin për të konsoliduar pozicionin e tij si një qendër teknologjie në rajon.

Megjithatë, sukseset do të varen nga aftësia për të kapërcyer sfidat dhe për të përshpejtuar proceset e transformimit dixhital.

 

“Fokusi te siguria kibernetike dhe qendrat e tĂ« dhĂ«nave”

Flet ShkĂ«lqim KĂ«rluku, co-CEO i “Advanced Business Solutions”

Teknologjia ka transformuar mënyrën se si bizneset operojnë dhe zgjidhjet inovative janë bërë thelbësore për suksesin në një treg gjithnjë e më konkurrues.

NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, “Advanced Business Solutions” Ă«shtĂ« njĂ« nga kompanitĂ« e kĂ«tij sektori nĂ« ShqipĂ«ri, qĂ« ndihmon klientĂ«t vendas dhe ndĂ«rkombĂ«tarĂ« tĂ« pĂ«rqafojnĂ« transformimin dixhital.

Nga përmirësimi i proceseve të biznesit deri tek adresimi i sigurisë kibernetike, bashkëdrejtuesi i kompanisë Shkëlqim Kërluku ndan pikëpamjet e tij për të ardhmen e sektorit dhe potencialin e Shqipërisë, si një qendër rajonale për shërbimet ICT.

 

Si ka qenë ecuria e kompanisë suaj gjatë vitit 2024? Cilat janë pikat kryesore të rritjes?

Falë transformimit dixhital dhe kërkesës nga sektori publik dhe privat për zgjidhje të reja teknologjike, viti 2024 ishte i suksesshëm në shumë aspekte.

Ndër fushat më të rëndësishme të rritjes ishte ajo e automatizimit, sigurisë kibernetike dhe zhvillimit të software-ve, ndërkohë që planifikimi dhe ngritja e qendrave të të dhënave (Data Center) mbetet sektori ku vazhdojmë të kryesojmë.

Vitet e fundit vihet re një kërkesë e madhe për aplikimin e zgjidhjeve të personalizuara dhe integrimet e teknologjive të reja, duke kontribuar ndjeshëm në rritjen e kërkesës për produktet dhe shërbimet e ofruara nga kompania jonë.

 

Cilat janë shërbimet dhe produktet më të kërkuara nga klientët vendas dhe ndërkombëtarë?

Ndër produktet më të kërkuara nga klientët vendas do të theksoja transformimin dixhital të proceseve të biznesit (përfshirë harduer dhe softuer) si dhe ruajtjen dhe mbrojtjen e të dhënave, ndërsa për klientët e huaj do të veçoja shërbimet e kontraktuara për zhvillimin e proceseve të caktuara të softuerëve, shërbimet cloud, si dhe planifikimin dhe ndërtimin e infrastrukturave komplekse teknologjike të qendrave të të dhënave (Data Center).

 

Si e vlerësoni rolin e Shqipërisë, si një destinacion për shërbimet ICT në rajon dhe më gjerë?

Shqipëria po fiton njohje si një qendër konkurruese në ICT falë kostove të ulëta, fuqisë punëtore të re dhe të arsimuar, si dhe pozicionit gjeografik të favorshëm.

Me shumë gjasa, vendi ynë do të vazhdojë të ruajë këtë pozicion edhe në vijim, duke pasur parasysh se ky sektor ka një mundësi të madhe për rritje dhe gjithnjë e më shumë kompani ndërkombëtare priren të shqyrtojnë Shqipërinë si një destinacion i mundshëm për operacionet e tyre të ICT.

Gjithsesi, mungesa e një rrjeti të zhvilluar infrastrukturor dhe trajnimeve të vazhdueshme për të mbajtur hapin me inovacionet globale mbetet sfidë.

 

A ka ndikuar transformimi dixhital në rritjen e kërkesës për zgjidhje teknologjike nga bizneset vendase?

Edhe këtë vit, sektorët të cilët kanë pasur rritjen më të madhe të kërkesës për zgjidhje teknologjike nga bizneset vendase janë sektori bankar dhe ai i telefonisë së lëvizshme, ndërkohë që sektorë të tjerë kanë pasur rritje kërkese më modeste dhe të fokusuar në optimizimin e proceseve të punës.

Besojmë se kjo lidhet me faktin që në Shqipëri, mungojnë ende sektorë të atyre përmasave të cilat kërkojnë të aplikojnë zgjidhje teknologjike të avancuara në proceset e tyre të punës.

Ndërkohë, besojmë se këtë vit, një vëmendje të veçantë mund të marrë sektori i prodhimit të energjisë elektrike (parqet fotovoltaike), të cilat, ndërmjet të tjerave, kërkojnë zgjidhje teknologjike të avancuara.

 

Cilat janë sfidat kryesore me të cilat përballeni në Shqipëri, qoftë në aspektin e fuqisë punëtore, infrastrukturës apo legjislacionit?

Identifikimi i Shqipërisë, si një destinacion të shërbimeve të ICT, sigurisht që shoqërohet edhe me sfida me të cilat përballemi në mënyrë sistematike.

P.sh. rritja e kërkesës për shërbime ICT ka krijuar një hendek gjithnjë e më të madh mes kërkesës dhe ofrimit të profesionistëve të kualifikuar në teknologji dhe ky boshllëk mund të pengojë zhvillimin e shpejtë të industrisë dhe ta bëjë të vështirë për kompanitë vendase të ruajnë qëndrueshmërinë dhe konkurrueshmërinë në tregun shqiptar dhe atë rajonal.

Një sfidë tjetër vazhdon të mbetet infrastruktura. Ndërkohë që në qytetet kryesore rrjeti dixhital dhe aksesibiliteti ka pasur përmirësim të ndjeshëm, nuk mund të themi të njëjtën gjë për zonat rurale.

Këto zona shpesh hasin vështirësi në lidhje me infrastrukturën dixhitale, duke përfshirë shpejtësinë e internetit dhe mbulimin e dobët të rrjeteve, gjë që i bën ato më të izoluara në krahasim me qytetet.

Kjo situatë e bën të vështirë për profesionistët dhe bizneset të përdorin shërbime të avancuara online ose të krijojnë mundësi për punë nga distanca, duke penguar aksesin në mundësi të ndryshme që ofron teknologjia.

Për sa i përket legjislacionit në fushën e ICT, unë nuk do ta identifikoja si element frenues, përkundrazi deri më sot, ne kemi një pafundësi zgjidhjesh teknike, standardesh dhe produktesh.

Megjithatë, kjo hapësirë dhe liri veprimi sigurisht që sjell produkte apo zgjidhje të panjohura apo të patestuara në Shqipëri që përkthehen në rrezik dhe cenojnë përfitueshmërinë ekonomike.

Ne jemi të mendimit se të paktën në sektorin publik dhe në disa sektorë të një rëndësie të veçantë nga sektori privat (bankat, kompanitë e sigurimit, etj.) duhet të aplikohen zgjidhje teknike të standardizuara dhe e vetmja mënyrë është përgatitja e manualeve teknike ku të vendosen kërkesat minimale teknike të detyrueshme.

Kujtojmë se disa institucione (p.sh. AKSHI apo Qendra e Teknologjisë së Informacionit për Sistemin e Drejtësisë) kanë identifikuar disa zgjidhje standarde për këto produkte.

Në këtë mënyrë, sektori ynë e ka më të lehtë të fokusohet në produkte të certifikuara dhe të standardizuara, duke garantuar shërbime edhe më profesionale.

 

Si e vlerësoni rolin e institucioneve shtetërore në mbështetjen e sektorit ICT? A ka ndonjë politikë që ka ndihmuar ose penguar zhvillimin tuaj?

Politikat e stimujve fiskalë dhe investimet në arsimin teknologjik janë hapa të rëndësishëm, por nevojitet më shumë fokus në mbështetjen për ruajtjen dhe sigurinë e të dhënave.

Megjithëse vitet e fundit janë ngritur struktura shtetërore që kujdesen për rregulloret mbi sigurinë e të dhënave sërish ka shumë nevojë për përmirësimin legjislativ mbi sigurinë e të dhënave në mënyrë që të aplikohen standardet më të mira konform direktivës europiane.

Aplikimi i zgjidhjeve teknike të standardizuara do të ishte një politikë tejet pozitive për të gjithë aktorët e përfshirë në këtë sektor.

Në mënyrë të veçantë, do të theksoja nevojën për vendosjen e standardeve në fushën e sigurisë kibernetike.

Mbrojtja nga sulmet kibernetike vazhdon të mbetet si një alternativë ku zgjidhjet teknike përcaktohen sipas vlerësimit individual të institucionit dhe nuk ndjekin standarde që duhen të jenë subjekt i analizave dhe miratimit nga institucionet e specializuara.

Nëse në qeverisjen qendrore, institucionet përpiqen disi që të ruajnë një lloj standardi, në institucionet vendore, ky standard vendoset jo në mënyrë profesionale.

 

Cilat janë pritshmëritë dhe planet për sektorin ICT në vitin 2025? A parashikoni një zgjerim të tregjeve apo ndryshim në shërbimet që ofroni?

Pritshmëritë dhe planet për sektorin ICT në vitin 2025 përfshijnë: rritjen e përdorimit të teknologjive të avancuara, fokusin në zgjidhjet për sigurinë kibernetike, transformimin dixhital në sektorin publik dhe privat, bashkëpunimin e sektorit publik me sektorin privat, përballjen me sfida të burimeve njerëzore dhe përshpejtimin e tranzicionit në Energji të Gjelbër.

Zhvillimi i kompanisë sonë ndër vite është maturuar mjaftueshëm për përballjen edhe me tregjet ndërkombëtare, me fokus në rajon, por edhe në Europë.

Më tepër se shtim të shërbimeve, si përfshirja e Inteligjencës Artificiale në zgjidhjet e ofruara, parashikohet rritje e investimeve në trajnime dhe certifikime për të përmbushur kërkesat e tregut.

 

Si e shikoni zhvillimin e tregut të punës në ICT? A është Shqipëria në gjendje të mbajë talentet teknologjike?

ËshtĂ« fakt qĂ« vitet e fundit, ShqipĂ«ria renditet ndĂ«r vendet e para nĂ« rajon me numrin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« tĂ« diplomuarve nĂ« fushĂ«n e IT pĂ«r frymĂ« dhe se numri i tĂ« punĂ«suarve pranĂ« institucioneve dhe ndĂ«rmarrjeve si specialistĂ« tĂ« TIK Ă«shtĂ« duke u rritur nga viti nĂ« vit.

Kjo tregon se tregu ka potencial për rritje, por Shqipëria duhet të përmirësojë kushtet për të mbajtur talentet, duke përfshirë paga konkurruese, mundësi zhvillimi profesional dhe akses në projekte ndërkombëtare.

 

“Sfida e sektorit Ă«shtĂ« si tĂ« mbajmĂ« talentet lokale”

Flet Gjergji Robo, drejtues i “Smartwork”

 

Sektori i Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit (ICT) në Shqipëri ka shënuar zhvillim të qëndrueshëm, duke u konsoliduar si një pikë e rëndësishme për shërbimet dhe inovacionin teknologjik në rajon.

Gjergji Robo, nga “Smartwork”, ndan ecurinĂ« e kompanisĂ« gjatĂ« vitit 2024, strategjitĂ« e saj pĂ«r tĂ« adresuar sfidat e sektorit dhe pritshmĂ«ritĂ« pĂ«r tĂ« ardhmen, me fokus nĂ« zgjerimin e tregut dhe avancimin teknologjik.

 

Si ka qenë ecuria e kompanisë suaj gjatë vitit 2024? Cilat janë pikat kryesore të rritjes?

Viti 2024 ka qenë me përmirësim të ndjeshëm për ne, duke marrë në konsideratë tranzicionin e tregut të ICT-së në Shqipëri. Në vëmendjen tonë ka qenë shtimi i shërbimeve në lidhje me kërkesat e reja që kanë klientët.

Sigurisht, kjo ka sjellë nevojën për trajnimin e burimeve njerëzore sipas këtyre specifikave.

 

Cilat janë shërbimet dhe produktet më të kërkuara nga klientët vendas dhe ndërkombëtarë?

“Smartwork” ofron shĂ«rbime pĂ«r klientĂ« ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, nĂ« implementim dhe mirĂ«mbajtje sistemesh financiare si SAP, Business Central, Dynamics 365, etj.

Kërkesat për konsulentë dhe zhvillues në këto teknologji vijojnë të jenë të larta. Ne po punojmë për të sjellë në Shqipëri projekte interesante për kolegët, si dhe trajnimin e alokimin e specialistëve sipas teknologjive që zotërojnë.

 

Si e vlerësoni rolin e Shqipërisë si një destinacion për shërbimet ICT në rajon dhe më gjerë?

Shqipëria është një qendër konkurruese për shërbimet ICT në rajon. Të rinjtë e talentuar, përvoja dhe lehtësitë për të investuar janë faktorë të rëndësishëm që e bëjnë Shqipërinë tërheqëse për klientë të huaj.

Megjithatë, për të maksimizuar këtë potencial, nevojiten përmirësime të mëtejshme në infrastrukturën dixhitale dhe edukimin profesional.

 

A ka ndikuar transformimi dixhital në rritjen e kërkesës për zgjidhje teknologjike nga bizneset vendase?

Po, transformimi dixhital ka ndikuar në rritjen e kërkesës për zgjidhje teknologjike nga bizneset vendase.

Pavarësisht se ne nuk operojmë me bizneset lokale, për shkak se sistemet tona janë komplekse, vihet re se ato e kanë kuptuar rëndësinë e teknologjisë në përmirësimin e proceseve të tyre.

Transformimi dixhital ka nxitur një rritje të madhe të kërkesës për zgjidhje të personalizuara për proceset e tyre të menaxhimit.

 

Cilat janë sfidat kryesore me të cilat përballeni në Shqipëri, qoftë në aspektin e fuqisë punëtore, infrastrukturës apo legjislacionit?

Në vitin 2024, sfida kryesore ishte mbajtja e specialistëve dhe ekspertëve në Shqipëri. Tashmë, sfida dhe fokusi janë në kthimin e tyre në Shqipëri.

Duke qenĂ« vetĂ« njĂ« shembull i tillĂ«, kam kĂ«shilluar dhe nxitur miq tĂ« suksesshĂ«m nĂ« botĂ« tĂ« kthehen. Sot, ata janĂ« drejtues tĂ« kompanive me klientĂ« ndĂ«rkombĂ«tarĂ« dhe staf tĂ« specializuar, falĂ« projekteve, trajnimeve tĂ« ofruara dhe dĂ«shirĂ«s sĂ« tyre pĂ«r t’u rritur profesionalisht.

 

Si e vlerësoni rolin e institucioneve shtetërore në mbështetjen e sektorit ICT? A ka ndonjë politikë që ka ndihmuar ose penguar zhvillimin tuaj?

Institucionet shtetërore kanë bërë hapa përpara në mbështetjen e sektorit ICT, veçanërisht nëpërmjet politikave të orientuara drejt dixhitalizimit.

Mendoj se parku teknologjik Durana është një nismë me shumë vlerë dhe, që do të ndihmojë të gjithë kompanitë në këtë industri.

Falë avantazheve që ofron, do të sjellë në Shqipëri investitorë të rinj. Kjo do të sjellë projekte të reja dhe më shumë mundësi punësimi e bashkëpunimi. Ne jemi të interesuar për të shtrirë aktivitetin tonë në parkun teknologjik Durana, pasi besojmë se do të krijojë avantazhe pozitive për kompaninë.

 

Cilat janë pritshmëritë dhe planet për sektorin ICT në vitin 2025? A parashikoni një zgjerim të tregjeve apo ndryshim në shërbimet që ofroni?

Në Shqipëri, sektori ICT për vitin 2025 besoj se do të njohë një transformim të rëndësishëm nëpërmjet zhvillimit të infrastrukturës dixhitale.

Planet përfshijnë trajnime dhe programe edukimi për të zhvilluar talente të reja në fusha si Inteligjenca Artificiale, duke mbështetur pjesëmarrjen në tregjet ndërkombëtare. Mendoj se në fokus të veçantë do të jetë siguria kibernetike dhe përdorimi i teknologjisë për zhvillim të qëndrueshëm.

Në vitin 2025, synojmë të zgjerojmë praninë tonë në tregjet europiane dhe amerikane, duke u fokusuar më shumë në zgjidhjet e AI dhe automatizimit.

Të gjithë hapat do të ndërmerren në kohën e duhur, duke qenë të fokusuar në rritjen profesionale të kolegëve. Gjithashtu, fushata jonë për të kthyer kolegët e larguar drejt shteteve të tjera do të vijojë të jetë aktive.

 

The post Me sytë nga Teknologjia e Informacionit   appeared first on Revista Monitor.

Canalys: vivo dhe Huawei mundin Apple dhe kryesojnë tregun kinez të smartphone-ve në 2024

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
20 January 2025 at 14:14

Canalys raporton se 2024 ishte një vit rimëkëmbjeje për tregun e smartphone-ve në Kinë. Në total u dërguan 285 milionë njësi, me rritje prej 4% krahasuar me një vit më parë.

Pesë vendet e para përfaqësohen kryesisht nga markat lokale, me përjashtimin e vetëm të Apple, në vend të tretë.

Vivo u bë lideri i ri i tregut, me 49.3 milionë njësi të dërguara, ndërsa Huawei është rimëkëmbur, duke lënë pas Apple, me rritje 37% nga viti në vit (në total, 46.0 milionë njësi të dërguara).

Apple, e cila ishte kompania e parë në vitin 2023, tani ka rënë në vendin e tretë, ndjekur nga Oppo dhe Honor.

Këto janë shifrat për të gjithë vitin 2024. Tremujori i katërt është zakonisht tremujori më i mirë për Apple, kur prezantohen modelet e reja të iPhone-ve, duke e renditur Apple në vendin e parë në këtë tremujor. Kjo ndodhi edhe këtë vit, po vetëm për pak.

Apple dĂ«rgoi 13,1 milionĂ« njĂ«si nĂ« tremujorin e katĂ«rt 2024, ose 25% mĂ« pak krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« 2023. vivo e Huawei (me rritje pĂ«rkatĂ«sisht prej 14% dhe 24%), lanĂ« pas Apple – tĂ« dyja dĂ«rguan 12.9 milionĂ« njĂ«si nĂ« tremujorin e katĂ«rt.

Analistët parashikojnë se në vitin 2025, tregu i smartphone-ve do të rritet dhe do të kapërcejë 290 milionë njësi të dërguara.

“PĂ«rmirĂ«simet e mĂ«tejshme nĂ« pĂ«rvojĂ«n e produktit, jetĂ«gjatĂ«sia mĂ« e madhe e baterisĂ«, dizajni mĂ« i hollĂ« dhe i lehtĂ«, faktorĂ«t inovativĂ« tĂ« formĂ«s dhe pĂ«rvoja e sistemit operativ i fuqizuar nga Inteligjenca Artificiale janĂ« faktorĂ«t qĂ« do tĂ« tĂ«rheqin konsumatorĂ«t nĂ« tĂ« gjitha segmentet e ccmimeve” – tha Lucas Zhong, Analist KĂ«rkimor në Canalys.

/ Gsmarena

 

 

The post Canalys: vivo dhe Huawei mundin Apple dhe kryesojnë tregun kinez të smartphone-ve në 2024 appeared first on Revista Monitor.

Lehtësohen procedurat doganore pas zhvillimeve të reja IT nga Doganat

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
16 January 2025 at 14:42

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave në bashkëpunim me AKSHI-n (Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit) dhe UNCTAD njofton se ka zhvilluar disa projekte që synojnë digjitalizimin e procedurave doganore në funksion të rritjes së transparencës, rritjes së efektivitetit, uljes së kostos dhe kohës së biznesit.

Projekti 1- Ndërveprimi me ASYHUB, për marrjen e informacionit para mbërritjes së kontenierëve me qëllim përshpejtimin e analizës së riskut dhe procedurave doganore për mallrat që vijnë në Portin e Durrësit. Projekti është testuar me sukses me dërgimin e të dhënave nga Administrata Doganore tek operatori ekonomik Mariner Adriatic, që menaxhon operimin e terminalit të Kontenierëve dhe tashmë ambienti i testimit është funksional.

Projekti 2- Ndërveprimi i sistemit të doganave ASYCUDA World me E-DPSHTRR. Ky projekt synon bashkëveprimin mes dy institucioneve të strukturave përkatëse me qëllim parandalimin e trafikimit të mjeteve rrugore dhe falsifikimin e dokumentacionit të tyre dhe parandalimin e trafiqeve të paligjshme.

Projekti 3- Ndërveprimi me AKU (AKU Net). Ky projekt synon ndërveprimin e sistemit ASYCUDA World me sistemin AKU-Net duke mundësuar që dokumentet e lëshuara nga AKU të integrohen në mënyrë elektronike në sistemin e doganave, duke zëvendësuar kështu mënyrën shkresore të operimit dhe uljen e kohës së nevojshme për zbatimin e procedurave të import/eksport-it për mallrat që kërkojnë kontroll e dokumentacion nga AKU.

Projekti 4- Shkarkimi i manifestit nga dokumenti T1. Ky projekt synon të lehtësojë mbikëqyrjen doganore të mallrave nën statusin e magazinimit të përkohshëm, duke realizuar shkarkimin në mënyrë automatike të manifestit për mallrat që lënë këtë status, duke u vendosur në regjimin e tranzitit. Shkarkimi automatik i manifestit nga dokumenti T1 do të zëvendësojë shkarkimin manual, i cili realizohet aktualisht nga personeli doganor, duke sjellë uljen e kohës së përpunimit të mallrave dhe një menaxhim/mbikëqyrje më të mirë të mallrave në magazinim të përkohshëm.

Projekti 5- QR code. Aplikimi i QR code do të mundësojë shtimin e elementeve të sigurisë të deklaratës doganore, si dokumenti i vetëm administrativ (DAV) në mënyrë operative nëpërmjet përdorimit të smart-phone, si dhe rritjen e garancisë së shkëmbimit të të dhënave të Administratës Doganore me organizma publike, ose private.

Projekti 6-Moduli i deklarimit të thjeshtuar. Ky projekt do të realizojë përdorimin e deklaratës së thjeshtëzuar për dërgesat që vijnë përmes postave të shpejta.

Përdorimi i këtij moduli do të konsistojë në sigurimin e deklarimit paraprak të dërgesave postare që në nisje të tyre, regjistrim të manifestit sipas standardeve të përditësuara, duke mundësuar dhe analizën e riskut përpara deklarimit të thjeshtëzuar, ose deklarimit të plotë.

Përdorimi i këtij moduli synon uljen e kohës së përpunimit të dërgesave postare, si dhe një transparencë lidhur me pagesën e detyrimeve doganore, pasi në këtë modul do të jenë të paraqitura në mënyrë të detajuar detyrimet doganore të importit.

 

The post Lehtësohen procedurat doganore pas zhvillimeve të reja IT nga Doganat appeared first on Revista Monitor.

Pajisje mbresëlënëse të prezantuara në CES 2025

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
9 January 2025 at 16:31

Televizorë me Inteligjencë Artificiale

Televizorët janë gjithnjë e më të pranishëm në CES dhe këtë vit, ajo çfarë i karakterizon modelet e reja të televizorëve është përfshirja e Inteligjencës Artificiale.

Për shembull, linja e re e modeleve të televizorëve të Samsung shfrytëzon upscaling e Inteligjencës Artificiale, duke përmirësuar aspektin e përmbajtjeve më të vjetra falë HDR Remastering, duke e ndryshuar përmbajtjen nga gama dinamike standarde në nivelin e gamës dinamike të lartë.

Teknologjia e TV AI të LG përfshin funksione si rekomandimet e IA me njohjen e zërit, një chatbot AI dhe një kërkimin IA si dhe një LG AI Concierge që gjurmon preferencat e përdoruesit dhe kronologjinë e kërkimeve duke ofruar informacione kontekstuale mbi bazën e asaj çfarë shihni në ekranin tuaj.

Ndër të tjera, Google po përmirëson përvojën teknologjike duke përfshirë Inteligjencës Artificiale Gemini në Asistentit Google për të biseduar me Google TV tuaj dhe për të bërë pyetje më komplekse.

 

Një pajisje që rikarikon plotësisht telefonin tuaj në pak sekonda

ËshtĂ« njĂ« nga aksesorĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r celularĂ« tĂ« parĂ« ndonjĂ«herĂ« deri tani nĂ« CES, Swippitt, i cili rikarikon smartphone nĂ« vetĂ«m dy sekonda.

Pajisja përmban në total pesë bateri, kështu që shumë njerëz mund ta përdorin njëkohësisht dhe funksionon nëpërmjet një aplikacioni që ju lejon të kontrolloni përqindjen e baterisë dhe të kontrolloni përqindjen e dëshiruar të rikarikimit.

 

Një fshesë me korrent robot me një krah

E keni parasysh kur duhet tĂ« mblidhni veshjet, lodrat apo objekte tĂ« tjera para se tĂ« pĂ«rdorni fshesĂ«n me korrent me robot? Roborock ka njĂ« zgjidhje – njĂ« fshesĂ« me korrent robot me njĂ« krah mekanik qĂ« kap objektet e vogla ndĂ«rkohĂ« qĂ« pastron.

Krahu mekanik Roborock Saros Z70 përdor teknologjinë OmniGrip për të hequr pengesat me peshë më të vogël se 230 gramë ndërkohë që pastron dhe fshin dyshemetë. Modeli pritet të dalë në treg në gjysmën e parë të vitit 2025.

 

Rikarikuesi i parë në botë prej 500W

CES është vendi ku shfaqen inovacione të paprecedenta dhe këtë vit do të shohim rikarikuesin e parë në botë prej 500W. Rikarikuesi i baterisë Nexode 500W e Ugreen është i pajisur me gjashtë porta USB, pesë USB-C dhe një USB-A.

NjĂ« portĂ« USB-C suporton deri nĂ« 240Ë, ndĂ«rsa katĂ«r tĂ« tjerat, secila deri nĂ« 100W kurse USB-A ka fuqi maksimale 20W. Ugreen â€œĂ«shtĂ« mjaftueshĂ«m i fuqishĂ«m edhe pĂ«r pajisje mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« uritura pĂ«r energji si biçikletat elektronike”.

 

Një asistent virtual për mirëqenien, i trajnuar nga Inteligjenca Artificiale

Ndoshta e njihni Movano Health për Evie Ring të prezantuar vitin e kaluar, por këtë vit, në CES, kompania njoftoi EvieAI, një asistent për mirëqenien, i përfshirë tek aplikacioni Evie, me të cilin përdoruesit mund të konsultohen për të marrë informacione mbi shëndetin.

Kjo pajisje me InteligjencĂ« Artificiale â€œĂ«shtĂ« ushqyer” me artikuj tĂ« publikuar nĂ« mĂ« shumĂ« se 100 mijĂ« revista mjekĂ«sore pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar saktĂ«sinĂ« dhe kompleksitetin e pĂ«rgjigjeve.

Movano thotĂ« se asistenti i mirĂ«qenies mund t’u pĂ«rgjigjet pyetjeve qĂ« lidhen me simptoma, sĂ«mundje apo procedura.

 

Syzet inteligjente Halliday AI

Halliday u shfaq nga askundi dhe bëri bujë në CES 2025 me një palë syze të pajisura me Inteligjencë Artificiale që ofrojnë funksione të ngjashme me ato të Meta Ray-Ban, por në një mënyrë më të lehtë. Pajisjet më të lehta dhe komforte janë gjithnjë një avantazh për përdoruesit finalë.

Syzet Halliday ndër të tjera janë të pajisura me një ekran ekskluziv te lentet që projekton informacione tekst si përkthime në kohë reale në më shumë se 40 gjuhë, njoftime, mesazhe e shumë të tjera dhe ndërvepron me Inteligjencën Artificiale të pajisjes.

 

Një bravë inteligjente me bandë ultra të gjerë

Në CES këtë vit u prezantuan shumë brava inteligjente, por brava inteligjente Ultraloq Bolt Mission është më inovativja.

Jo vetëm përdor teknologjinë me bandë ultra të gjerë (UWB) për të hapur derën kur afroheni, por UWB ju mundëson të gjurmoni me saktësi edhe pajisjet e miratuara, në mënyrë të saktë dhe më të sigurt.

Brava inteligjente suporton edhe pajisje NFC, për momentin vetëm në Android, por kompania planifikon të mbështesë edhe Apple Home Key

The post Pajisje mbresëlënëse të prezantuara në CES 2025 appeared first on Revista Monitor.

Nvidia prezanton “Project Digits”, njĂ« superkompjuter me InteligjencĂ« Artificiale

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
7 January 2025 at 15:47

NĂ« CES 2025, nĂ« Las Vegas, Nvidia prezantoi Project Digits, “njĂ« superkompjuter personal me InteligjencĂ« Artificiale”, qĂ« ofron akses nĂ« platformĂ«n hardware Grace Blackwell tĂ« kompanisĂ« nĂ« njĂ« format kompakt.

“Project Digits pĂ«rdor stack Nvidia AI – i gjithĂ« software Nvidia funksionon rreth tij” – deklaroi CEO i Nvidia, Jensen Huang, tĂ« hĂ«nĂ«n nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp.

“BĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« platformĂ« cloud computing qĂ« do tĂ« qĂ«ndrojĂ« nĂ« tryezĂ«n tuaj tĂ« punĂ«s. ËshtĂ« edhe njĂ« Workstation, nĂ«se dĂ«shironi qĂ« tĂ« jetĂ« i tillĂ«â€.

Project Digits, i menduar për kërkuesit e Inteligjencës Artificiale, shkencëtarët e të dhënave dhe studentët, është i pajisur me GB10 Grace Blackwell Superchip të ri të Nvidia.

Nvidia deklaron se një njësi e vetme Project Digits mund të analizojë modele me përmasa deri në 200 miliardë parametra.

Parametrat përkojnë përafërsisht me aftësitë e një modeli për zgjidhjen e problemeve dhe modelet me më shumë parametra në përgjithësi kanë rezultate më të mira se ato me më pak parametra.

GB10, i zhvilluar në bashkëpunim me MediaTek, është i pajisur me GPU Nvidia Blackwell, i lidhur me CPU Nvidia Grace, 20 core.

Nvidia thotë se dy pajisje Project Digits mund të lidhen mes tyre për të ekzekutuar modele deri në 405 miliardë parametra, nëse e kërkon puna.

Project Digits, me sistem operativ DGX tĂ« Nvidia i mbĂ«shtetur te Linux, do tĂ« jetĂ« i disponueshĂ«m duke nisur nga maji nga “partnerĂ«t kryesorĂ«â€ me çmim 3 mijĂ« dollarĂ«, deklaroi kompania.

Me Project Digits, Superchip Grace Blackwell mund ta pĂ«rdorin miliona zhvillues – deklaroi Huang. Vendosja e njĂ« superkompjuteri tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale nĂ« tryezat e punĂ«s sĂ« çdo shkencĂ«tari, kĂ«rkuesi tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale dhe studentĂ«ve do t’i fuqizojĂ« ata qĂ« t’i japin formĂ« epokĂ«s sĂ« IA”.

/ Tech Crunch

The post Nvidia prezanton “Project Digits”, njĂ« superkompjuter me InteligjencĂ« Artificiale appeared first on Revista Monitor.

❌
❌