Drejtori i Përgjithshëm i Teatrit Kombëtar Indrit Çobani dhe aktori Laert Vasili, me ftesë të regjisorit me famë botërore Theodoros Terzopulos, vizituan Teatrin Antik të Epidavros në Greqi dhe ndoqën shfaqjen e tij më të fundit, “Orestia”.
Pas shfaqjes, në rezidencën e tij, ata zhvilluan një takim miqësor me regjisorin Terzopulos.
Diskutimi u përqendrua në mundësi konkrete bashkëpunimi artistik me mjeshtrin e skenës botërore, regjisorin vizionar dhe themeluesin e një prej estetikave më të fuqishme teatrale bashkëkohore, Theodoros Terzopulos.
Ky takim shënon një hap të rëndësishëm në konsolidimin e marrëdhënieve kulturore dhe teatrale mes Shqipërisë dhe Greqisë, si dhe në zgjerimin e horizonteve të Teatrit Kombëtar në skenën ndërkombëtare./atsh/KultPlus.com
Më 1 shtator, Shtëpia e Kulturës në Kumanovë do të hapë perdet për Festivali Teatror “KU FEST”, një nga ngjarjet më të rëndësishme teatrale në vend. Ky festival sjell një program të pasur me shfaqje nga zhanre të ndryshme ndërkombëtare, duke përfshirë drama, komedi, eksperimente teatrale dhe performanca që sfidojnë kufijtë e imagjinatës.
Organizatorët theksojnë se teatri është pasqyrë e shoqërisë, një vend ku emocionet, mesazhet dhe realiteti i përditshëm reflektohen përmes lojës së aktorëve. Në skenë, aktorët jo vetëm luajnë, por prekin zemrat e publikut, duke krijuar një përvojë të paharrueshme për të gjithë të pranishmit, transmeton KultPlus.
KU FEST synon të jetë më shumë se një festival; është një hapësirë ku publiku dhe artistët bashkohen për të ndjerë, reflektuar dhe qeshur së bashku. Ky është momenti ideal për të përjetuar kulturën dhe artin skenik në një ambient të gjallë dhe ndërkombëtar./KultPlus.com
Naun Shundi ishte aktor, regjisor dhe dramaturg shqiptar me karrierë të pasur që zgjati dekada. Ai ka luajtur në më shumë se 95 role dhe është nderuar nga Teatri Kombëtar për kontributin e tij të gjatë dhe të vyer.
Në vitet e fundit, Shundi themeloi Teatrin “Zonja e Bujtinës”, një hapësirë kulturore inovative që shërbeu si vend për promovime, takime, ekspozita dhe shfaqje teatrore. Ideale për artin e ngushtë dhe ftesë për bashkëpunim komunitar, ky teatër u ndërtua edhe në ambientin e shtëpisë së tij, transmeton KultPlus.
Ai shkroi dhe interpretoi monokomedinë “Babi”, ku shkrimtari dhe aktori përshkon rrëfime absurde dhe introspektive mbi vetminë dhe tranzicionin shoqëror në Shqipëri.
Në vitin 2023, Shundi realizoi “Osman Taka”, një dramë me mesazh filozofik të shkruar nga Arben Iliazi, e shfaqur me sukses në Teatrin Kombëtar Eksperimental.
Në gusht të vitit 2025, Shundi u tërhoq nga aktiviteti artistik për shkak të një sëmundjeje të rëndë, kancer i lëkurës. Familja e tij nisi një fushatë fondesh për trajtimin mjekësor në Francë, me nevojë për rreth 250,000 euro.
Në përballjen me sëmundjen e rëndë, Shundi qëndroi si një simbol i rezistencës artistike dhe moralit që kërkonte vëmendje për teatrin dhe vlerat kulturore. Ndërhyrja institucionale për trajtimin e tij tregon se arti dhe krijuesit e tij ende meritojnë mbështetje.
Sot, më 28 gusht 2025, Shundi u nda nga jeta duke lënë pas një karrierë shumë vjeçare dhe një punë që pasuroi artin e kulturën shqiptare.
Kontributi i tij për kulturën kombëtare ishte i jashtëzakonshëm, duke u kthyer në një zë të rëndësishëm të skenës dhe një mentor për breza të rinj artistësh. Humbja e tij është një plagë e madhe për artin shqiptar, që mbetet më i varfër pa prezencën, pasionin dhe vizionin e tij./KultPlus.com
Shfaqja ‘Arka’ me regji dhe interpretim të Mentor Zymberaj u selektua dhe prezantua në edicionin e XXI-të të Festivalit Ndërkombëtar të monodramës ‘Act Alone’ në Srdureryi, Islande, përcjell KultPlus.
Ky sukses i shfaqjes ‘Arka’ vjen pas suksesit në Etno Fest ku aktori Mentor Zymberaj u shpërblye me çmimin ‘Aktori më i mirë’ dhe pas vlerësimit laureat në festivalin ‘Moldfest’ në Kishneu të Moldavisë.
Shfaqja ‘Arka’ po vazhdon sukseset pas shfaqjes ‘Ëndrrat e Hamletit’ e cila u prezantua në shumë festivale ndërkombëtare./KultPlus.com
Besa Llugiqi është në prova intensive në realizimin e rolit të Violetës në shfaqjes operistike “La Traviata” që do të prezantohet premierë më 17 gusht në Teatrin Antik të Taormina të Sicilisë, shkruan KultPlus.
Kjo shfaqje operistike është duke u punuar nga Enrico Castiglione dhe do të prezantohet në kuadër të Festivalit të Operës në Taorminë 2025.
KultPlus ju sjell pamje nga provat e kësaj shfaqje./ KultPlus.com
Nga 1 deri më 7 shtator 2025, Ferizaj mirëpret edicionin e 55-të të Festivalit të Teatrove, një prej ngjarjeve më të vjetra e më të qëndrueshme të artit skenik në Kosovë dhe rajon. Programi sjell shfaqje të prodhuara së fundmi, si dhe aktivitete nga konceptet “Retroteatri” dhe “FTF Skena”.
Festivali, që nisi në vitin 1970, ka mbledhur çdo vit artistë e artdashës nga trevat shqiptare dhe më gjerë, duke e shndërruar Teatrin “Adriana Abdullahu” në një qendër të rëndësishme kulturore. Në mbrëmjen hapëse, publiku do të shijojë shfaqjen “Memorandumi” të Vaclav Havelit, me regji të Agon Myftarit, si prodhim i vetë teatrit mikpritës, transmeton KultPlus.
Me traditën e tij të gjatë dhe atmosferën e veçantë, Festivali i Teatrove në Ferizaj mbetet një pikëtakim i rëndësishëm për artin dhe publikun, duke sjellë në skenë energjinë, diversitetin dhe gjallërinë e teatrit bashkëkohor./KultPlus.com
Më 12 gusht 1923, lindi Naim Frashëri, një emër që, ndonëse i përbashkët me poetin rilindas, do të shkëlqente në një tjetër fushë: atë të artit skenik dhe kinematografisë shqiptare. Nuk është rastësi që ai mbante një emër me peshë historike, sepse vetë jeta dhe karriera e tij artistike do të merrnin dimensionin e një përfaqësuesi të denjë të shpirtit krijues shqiptar.
Naim Frashëri u ngjit për herë të parë në skenën e Teatrit Kombëtar në vitin 1945, menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Më herët kishte dhënë kontributin e tij si pjesëmarrës në teatrin partizan, ku ndërthurte rolin e luftëtarit me atë të aktorit. Ky dualitet i rrallë e shoqëroi gjatë gjithë jetës së tij artistike, duke sjellë në skenë një aktor me ndjeshmëri të lartë dhe përkushtim të rrallë, transmeton KultPlus.
Karriera e tij është një galeri e pasur rolesh, që sot përbëjnë një pjesë të rëndësishme të historisë së teatrit shqiptar. Ai solli në skenë figura të paharrueshme si Valeri në “Tartufi”, Gjoni në “Trimi i mirë me shokë shumë”, Gjenerali në “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, Leka në “Përkolgjinajt”, apo edhe Hamleti i famshëm në një ndër interpretimet më të guximshme të klasikëve në teatrin tonë.
Roli i tij i fundit, Jonuz Bruga në dramën “Familja e Peshkatarit”, ishte i 80-ti në karrierën e tij, një shifër që flet vetë për intensitetin dhe përkushtimin që kishte ndaj artit skenik.
Naim Frashëri shkëlqeu edhe në ekranin e madh, ku interpretoi në disa nga filmat më të njohur të kinematografisë shqiptare. Roli i tij në “Skënderbeu” më 1953 dhe më pas në “Tana” (1958) janë ende sot pjesë e kujtesës kolektive të publikut shqiptar.
Për kontributin e tij të jashtëzakonshëm, Naim Frashëri u nderua me disa nga çmimet më të larta shtetërore: titullin “Artist i Popullit”, urdhrin “Hero i Punës Socialiste” dhe Çmimin e Republikës të shkallës së dytë, akorduar më 29 prill 1959.
Sot, në përvjetorin e lindjes së tij, kujtojmë jo vetëm një aktor të madh, por një njeri që i dha teatrit shqiptar një dimension të ri, më të thellë, më të sinqertë dhe më të njerëzor./KultPlus.com
Trupa e Teatrit të Kukullave “Piro Xëci”, i Pogradecit mori pjesë në edicionin e 14-të të Festivalit Ndërkombëtar të Teatrit të Kukullave “Bitolino”, i cili u zhvillua në qytetin e Manastirit (Bitola) të Maqedonisë së Veriut.
Artistët pogradecarë u prezantuan me pjesën teatrore për fëmijë “Pabesi në Pyllin e së Mirës”, të autorit Andi Kosta, me regji të Dhimitraq Tasellarit dhe skenografi të Enxhel Gegpriftit.
Shfaqja u prit mjaft ngrohtë nga publiku i vogël dhe i rritur dhe u vlerësua për përcjelljen e vlerave të teatrit tradicional për të vegjël, lojën aktoreske, si edhe për mesazhin “Le ta bëjmë planetin në të cilin jetojmë, një vend më të mirë përmes mirësisë dhe besnikërisë ndaj njëri-tjetrit”.
Bitolino është një festival i përvitshëm i teatrit për fëmijë që mbahet në gusht, organizuar nga Teatri Babec. Çdo vit në festival marrin pjesë teatro profesioniste për fëmijë nga e gjithë bota./atsh/KultPlus.com
Më 7 gusht të vitit 1946 lindi aktori i mirënjohur i humorit, Met Bega.
Në këtë përvjetor, ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, kujtoi me mirënjohje, ikonën e humorit dhe mjeshtrin e batutës, Met Bega, një figurë mjaft e dashur për publikun shqiptar.
Met Bega lindi në Tiranë, më 1946 dhe pjesën më të madhe të karrierës së tij e kaloi në Estradën e Tiranës. Gjatë karrierës së tij të gjatë, Met Bega është nderuar me çmime të ndryshme. Përveç interpretimeve në Estradë, Met Bega do të mbahet mend për interpretimet e tij në kinematografi, në filmat komedi aq të dashur për publikun, si: “Dy herë mat”, “Edhe ashtu edhe kështu”, “Stolat në park” dhe “Telat për violinë”.
Aktori ndërroi jetë në vitin 2015. Prej shumë kohësh ai vuante nga sëmundja e Parkinsonit./atsh/KultPlus.com
Athanas Banushi, njohur si Tano Banushi, u lind në Shkodër më 4 Shkurt 1927 dhe u shua më 7 gusht 1993 në moshën 66-vjeçare duke lënë një emër të skalitur në tipe e karaktere, në personazhe dhe profile që u përjetësuan nga shpirti i tij që mbeti i gjithmonshëm në kujtesën që e ruan. Tano Banushi, ishte dhe do të mbetet së një nga aktorët më në zë të humorit shqiptar, ku spikati në gjininë e estradës. Për meritat e tij në këtë lëmë është dekoruar me titullin “Artist i Popullit”, vlerësim i cili është i pakrahasueshëm me atë që ai mori si të merituar nga publiku, ai spektator që e ndoqi dhe e motivoi, e duartrokiti dhe e bëri pjesë të adhurimit. Talenti dhe puna e tij kontribuese si shkrues dhe interpretues i humorit e ngjitën atë në panteonin e vlerave të artit skenik shqiptar.
“Buzëqesh gjithmonë, edhe nëse buzëqeshja jote është e trishtuar, sepse më i trishtuar se një buzëqeshje e trishtuar, është trishtimi që nuk buzëqesh”, më shumë se një maksimë, ky është lajtmotivi që e udhëpriu atë në përjetësi dhe na u servir si një bujari, bashkëkohësve të tij dhe brezave.
Humori shkodran është pjesë organike e traditës sonë të humorit, është manifestim i një vullnese të kurajshme që sfidon kohën dhe sprova më dinjitoze e trashëgimisë. Ajo ka kapluar vite për të mbërritur deri në të tashmen e nevojës për t’u ushqyer me mëkimin e atij shpirti lirie dhe hareje. Panoramimi i kësaj tabloje ka tonet dhe dritëhijet që nxitin joshjen tonë të përgjithmonshme dhe na rrëmbejnë në një andje që cyt, në një dëshirë rrëmbese. Pikërisht këtë kimi, këtë gjendje, këtë ngazëllim, kësaj tabloje ia mëkon portreti i një personazhi, i cili u instalua në shpërthimin gazmues të buzëqeshjes si një veçanti, si një tipizim, si një karakter, prej të cilit humori, e qeshura, satirikja, sarkazma gufojnë natyrshëm. Ai është Tano Banushi, personifikim dhe përfaqësim, promovim dhe mishërim, tharm dhe lëndë e humorit shkodran, sinonim i buzëqeshjes me gjithë shpirt, emblemë e skenës dhe ovacioneve frenetike. Pa bujë dhe pa gjurmime pas lavdeve dhe privilegjeve, ai punoi, ai ende, ai ngjizi në traditën tonë të shkëlqyer një emër dhe një vepër, një monument, lartësia e të cilit na legjitimon krenarinë dhe mburrjen.
“Kam luajtur këpucarë e bojaxhij / zdrukthëtarë e dugajxhi / mekanikë dhe terzi / elektricistë e hallvaxhi…/ Burra grash shamataxhesha / gagarelë pa mentesha / beqar t’mbetur e nervozë / matrapazë e karagjozë / fanatikë e kulakë / me mustak e pa mustakë / e demek me ju ba me qeshë, edhe femër kam qenë veshë…”. Thoshte vetë Tano Banushi.
***
Tano Banushi, një prej emblemave të artit të satirës dhe humorit, ai që do të mbamendet pambarim në kujtesën e gjeneratave për rolet, karakteret dhe personazhet që jetësoi me kaq përkushtim dhe pasion. Ai, si pakkush tjetër, diti të na bënte të qeshim, të jetojmë me të qeshurën. Të shumtë janë emrat e personazheve që e bënë atë të pavdekshëm. E pakrahasueshme mbetet aftësia për të ardhur në çdo tip dhe karakter i ndryshëm dhe krejt i veçantë, plot humor. Në jetën e tij skenike prej 45 vitesh ka një galeri të pamatë rolesh.
Megjithëse brenda kornizës së pakalueshme të një ideologjie imponuese dhe kufizimesh, të arrish të ironizosh, të tallesh, t’u bësh karikaturën shefave, brigadierëve, drejtorëve… pra kalbësimin e një shoqërie, a nuk është kjo t’i bësh radioskopinë një sistemi drejtues dhe politikës që e krijoi atë? A nuk është ky qëndrim kritik dhe disident? Dhe Tano Banushi, i dalluar sidomos për rolet e naivit, apo një lloj Shvejku shqiptar, mund të themi se vuri në lojë, talli dhe akuzoi shoqërinë e kohës. Ndaj edhe mbetet i madh.
La pas jo vetëm qindra role, por edhe një shkollë të madhe të artit të humorit, në gjurmët e të cilit kanë ecur breza të tërë humoristësh nga i gjithë vendi. Kontributi i tij artistik e kishte kaluar skenën e Shkodrës, artin e tij kanë patur fatin ta ndjekin të gjithë, breza të tërë janë rritur me rolet dhe humorin e tij.
Është kjo një lloj patente për bukurinë dhe humorin e anekdotës. Sepse, figura të tilla në Shkodër, mes tyre edhe Tano, kanë qenë dhe mbesin sinonim i humorit të çiltër, i mjeshtërisë edhe në tregimin e një anekdote a barcelete. Aq e vërtetë është kjo, sa njëherë kompozitori i madh Prenk Jakova, Nder i Kombit, e takoi Tanon në rrugë, e ndali dhe i tha: -Tano. Mbrëmë më kanë treguar një anekdotë. Po ta tregoj unë ty e pastaj ma trego ti mua që të qeshi. Këto fjalë të Prenkës kanë një domethënie të madhe. Jo gjithkush di të bëjë humor. Duhet talent, mjeshtëri… Dhe këta i kishte Tano Banushi.
Të lindësh mes humorit
Në një shtëpi të gëzueshme e plot humor, ku pothuajse të gjithë ishin artistë në mënyrën e tyre dhe në aftësitë për të krijuar dhe për të thithur vlerat më të mira të artit, të këngës e humorit të asaj kohe, më 4 shkurt 1927, lindi Athanas Banushi, njeriu që do të bëhej aktori më në zë i humorit shqiptar, mjeshtër i vërtetë i interpretimit në gjininë e estradës.
Tregojnë se atë ditë që ka lindur Tano Banushi, edhe pse dimri ka qenë në kulmin e ashpërsisë së vet, natyra ka qenë e qeshur, qielli i kthjelltë dhe dielli i shndritshëm, sikur të paralajmërohej se doli në jetë ai që do t’u jepte njerëzve më shumë gaz e hare, që do t’ua bënte më të bukur jetën. Lluko Banushi ishte bërë me djalë dhe kjo ishte një ngjarje tepër e këndshme dhe ngazëlluese për të dhe të shoqen e tij, Marien. Gjithmonë Llukoja thoshte: “Kam dëshirë që fëmija i parë të jetë djalë, pastaj le të lindin një duzinë vajzash, nuk prish punë, por ama të filloj me djalë”.
Për të mëtuar diçka më përplotësuese për këtë figurë të humorit dhe jo vetëm po huazojmë diçka nga Isa Alibali, një mik dhe koleg i tanos
Kur nisi humorin…
Rrugët e Shkodrës mbanin ende erën e barutit, kur dolën edhe afishet e para teatrale e koncertale. Më 18 janar 1945, pak ditë pas çlirimit, u krijua Shtëpia e Artit dhe e Kulturës, të cilën e formuan ajka e inteligjencës shkodrane. Më 18 shkurt u shfaq drama e M.Gorkit, “Bujtina e të vorfënve”, përgatitur nga intelektualët e njohur Filip Ndocaj e Qemal Draçini. Në qershor të vitit 1945, në përfundim të vitit shkollor, kur sapo Tano Banushi kishte mbaruar klasën e shtatë të gjimnazit të shtetit, u zhvilluan disa veprimtari kulturore e artistike. Në këtë dramë Tano Banushi interpretoi rolin e Gjinit, shërbëtorit simpatik të një familjeje shkodrane. Shfaqja u dha në sallonin e shoqërisë “Vllaznia” afër “Dugajve të Reja”. Po në këtë shfaqje u dhanë edhe paroditë “Klasa e shtatë” dhe “Jak, o Jak”, ku Tanoja u prezantua si humorist. Në vitin 1946, nga grupi i teatrit pranë Shtëpisë së Artit e të Kulturës u shfaq drama “Armiku i Popullit” e Ibsenit. Tano Banushi interpretoi me sukses rolin e një të dehuri. Pastaj u përgatit komedia “Pashuku”, ku interpretoi rolin e shërbëtorit gazmor, që e bëri atë një aktor që shpresonte shumë për të ardhmen. Kështu filloi për Tanon rruga e artit skenik.
Takimi me Migjenin
Ishte ditë vere, kur Maria (e ëma) e mori Tanon për të bërë një fotografi te Marubi (ishte nëntë vjeç e gjysmë). Përpara Kafes së Madhe pa Migjenin, që po pinte kafe me një shok të vetin. Nuk e pati të vështirë të dallonte Teofik Gjylin, me të cilin Migjeni rrinte gjithnjë aty, gjithmonë në të njëjtën tavolinë për të pirë kafen e ditës. Për një çast nguroi, por duke pas parasysh dëshirën e Tanos për ta takuar, i tha:
– Tano, shih, ai atje është Milloshi… Migjeni yt, – shtoi pas pak. Tanoja u shtang. U shkëput nga dora e së ëmës dhe u ndal përballë tij, në trotuarin përpara Kafes së Madhe. Milloshi e vuri re këtë veprim, njohu Marijen, shoqen e dikurshme të shkollës dhe u ngrit nga tavolina. Sytë e Tanos morën një shkëlqim të veçantë. Millosh Gjergj Nikolla u përkul përpara vogëlushit, bëri sikur i lëmoi flokët, pa ia prekur në të vërtetë. Duke e ditur sëmundjen që kishte, ai nuk prekte të tjerët as me dorë, aq më pak fëmijët. Tundi pak kokën drejt Marijes dhe i foli me përzemërsi: – Qenka shumë i kandshëm ky djali yt, Marije, si quhet?, – i tha duke buzëqeshur.
– Athanas, por e thërrasim Tano. Kishte dëshirë të madhe të të takonte, sepse ka lexuar disa nga shkrimet tuaja.
– Ooo, po më kënaq, – dhe iu drejtua Tanos: – Në ç’klasë je?
– Hyj në klasën e tretë, – i tha shpejt e shpejt Tanoja i vogël.
– Shumë mirë, Athanas, jam i bindun se mëson mirë, apo jo?
– Po, vetëm 1-sha kam marrë.
Ky ishte një episod i paharruar për atë që do të bëhej logo e humorit shkodran, Tano Banushi, “Artistit të Popullit” dhe “Mjeshtrit i Madh”
Batutat më të famshme të Tano Banushit
Është e njohur thënia se njeriu do të çmendej po të mos ekzistonte e qeshura, me të gjitha rrjedhojat e këndshme që vinë prej saj. Por më të njohura se kaq janë batutat dhe anekdotat e Tano Banushit,
Anekdotat e Tano Banushit
***
Berberi po rruante një klient shumë të dobët. I fut në gojë një top ping-pongu, për t’i fryrë faqen. Kur i rruan njërën anë, i thotë: – Kaloje në anën tjetër.
Ky, duke e kaluar, e kapërdin. Shqetësohet.
– Mos u bëj merak, nuk të mbyt, – i thotë berberi – se edhe njeri e ka kapërdirë dje dhe ma ka sjellë sot në mëngjes!
***
Banditi: – O paret, o shpirtin.
Burri: – Grua, çohu shpirt, se të kërkojnë.
***
Te mjeku shkon për vizitë një grua.
– Hyr e zhvishu.
Pas pak mjeku pyet:
– He, a u zhveshe?
– Unë po, po ti…? – thotë gruaja.
***
– Pse i more erë peshkut, ai është i freskët!
– E pyeta: – “Ç’të reja kemi nga deti?”.
– E ç’të tha?
– Nuk di gjë se kam dhjetë ditë që kam dalë nga uji e…
***
Një shitës kishte vënë në banak, anës peshores, dy pasqyra:
– Pse i ke vënë, Selim?!
– Që gratë mos të shikojnë peshoren, por të habiten në pasqyrë…
***
Për tre papagalët:
– Sa kushtojnë?
I pari 500 lekë, sepse di një gjuhë të huaj
– Po ky i dyti?
– 700 lekë sepse di dy gjuhë të huaja.
– Po ky i treti?
– I treti kushton 1000 lekë por s’di asnjë gjuhë.
– Po pse kaq shtrenjtë ky?
– Sepse është përgjegjësi i dy të tjerëve.
***
Mjekut të fëmijëve:
– Ah, more doktor, si s’ke shkollë më shumë të shërosh edhe të mëdhenjtë?!
***
Dy shokë të dehur. I pari e merr me zor për në shtëpi shokun e vet.
– Kjo është rrugica ime, kjo…është dera e shtëpisë…kjo është shtëpia…(hyjnë në shtëpi ) kjo është dhoma e gjumit (e hap dhe sheh në shtrat të shoqen me një tjetër) kjo këtu është gruaja ime…kurse ky burri këtu, jam unë…
***
– Si shkon me gruan?
– E dua shumë dhe ajo më do shumë. Llogarite, po të hidhen gratë në lotari, mua do të më binte gjithmonë gruaja ime!…
***
Një i dehur i bie ziles:
– Kush është? – pyet e zonja e shtëpisë.
– A ju mungon kush, a?
– Më mungon burri.
– Hape, se unë qenkam…
Jetëshkrim i shkurtër
Tano Banushi lindi 4 Shkurt 1927 – 7 gusht 1993) është një Artist i Popullit. Tano Banushi ka interpretuar mbi 1000 role në jetën e tij të gjatë skenike. Leo, Pashuku, Fotografi, Dulla, .. do të duhet një kohë e gjatë për t’u përmenduar mbi 1000 rolet e tij në skenë, mbi 1000 fytyrat e papërsëritshme të interpretuara prej tij në rreth 45 vjet jetë në skenën e Teatrit “Migjeni” të Shkodrës, ku nisi jetën e tij artistike. Fillimet.. “Në dramën “Armiku i popullit” të Ibsenit në 1945, në mes shumë roleve, tërhoqi vëmendjen edhe figura e të dehurit, e cila bashkë me personazhin ibsenian, prezantoi aktorin komik Tano Banushi”, do të thoshte për të në një shkrim portret kritiku Miho Gjini. Për të vijuar më pas në komedinë “Pashuku” të F. Ndocajt 1946, në rolin e një shërbetori komik. Elegant, i shkathët, me një humor befasues, me ngjyra shkodrane e i gërshetuar me traditën, improvizues dhe ekspresiv, do të shfaqet Tano si prezantues i shfaqjeve të grupit amator te klubit të punëtorëve “Vasil Shanto”. …dhe me pas.. Në rolin e marinarit në “Një tragjedi optimiste” të Vishnjevskit; në rolin e kapterit në komedinë “Prefekti” të B.Levonjes; në rolin e Llomovit te “Fejesa” e Çehovit; në rolin e Mazllumit te komedia “Hej moj babë” të J.Vojushit; në rolin e Leos te komedia “Këshilli i ndrikullave”, të Sh.Mitës. …në vazhdim të plotësimit të portretit Në vitin 1958 krijohet estrada profesioniste e qytetit të Shkodrës. Tano Banushi, aktor komik interpreton me qindra role nga të ndryshmet si brigadier, nëpunës, shef, bojaxhi, fotograf etj, të cilat edhe sot e kësaj dite kanë mbetur të paharuara në mendjet e artdashësve të humorit. Tano Banushi është një figure komplekse. Realist. Brenda nje shfaqjeje e shihje në role të ndryshme. Te secili rol gjente veshjen e veçantë artistike. Tanoja ishte një aktor shumëplanesh. Brilant. Dinte të luante tragjedinë, komedinë, skeçin, paradine, vodevilin, intermexon, etj. Ishte mjeshtër për të përjetuar brenda një materiali letrar gjithë dridhjet e shpirtit të një personazhi. E personazhi që krijonte Tanoja nuk ishte as klloun, as palaço, por kishte humor të brendshëm, therës, kishte dramë. Nje kujtim nga aktori, Artisti i Merituar, Bep Shiroka, Tanoja ishte aktori zëmadh i humorit shkodran dhe atij shqiptar. Vazhdues i denjë i humoristëve shkodran Kolë Tivari, Osos se Falltores, Hilë Gegës etj. Ai shkelqeu në të gjitha zhanret e humorit. Aktor melodioz, i binte kitares. I vëmendshëm ndaj çdo roli per ta luajtur sa më mire. Vdiq në vitin 1993.
(Pjesë e materiale janë huazuara nga libri monografik i Isa Alibalit,
“Me Tano Banushin dhe humorin e tij”, një punë 15-vjeçare që jetëson një talent dhe kërkon një mirënjohje )/ KultPlus.com
“Shi në plazh” ishte komedia e radhës e cila u shfaq në Kinemanë Verore të Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave. Shfaqja u shkaktoi të pranishmëve plot të qeshura dhe emocione, në mbylljen e sezonit të dytë të Kinemasë Verore.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave falenderoi për mbështetjen Radio Televizionin Shqiptar (RTSH), që mundësoi transmetimin e shfaqjes, si edhe shprehu mirënjohje për Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit (AQSHF), me të cilin ndau gjithë këtë rrugëtim të pasur kulturor.
Duke ruajtur kthjelltësinë ndaj ngarkesës ideologjike të kinematografisë e teatrit gjatë regjimit komunist, ky sezon i Kinemasë Verore të DPA-së, iu kushtua posaçërisht komedisë shqiptare.
Në bashkëpunim me Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit (AQSHF), Kinemaja Verore e DPA-së, e cila ka një kapacitet prej 140 ulësesh, iu adresua veçanërisht nxënësve dhe studentëve, përmes një shërbimi që ndërthur edukimin me zbavitjen.
Së bashku me sallën e leksioneve dhe të trajnimeve, “Auditorin” dhe me Muzeun Arkivor që pritet të hapë dyert së afërmi, DPA-ja ofron një alternativë kulturore bashkëkohore./atsh/KultPlus.com
Një episod i papritur, por edhe i ngarkuar me humor spontan, ka ndodhur së fundmi në Bulqizë, gjatë një shfaqjeje ku mori pjesë aktori i dashur i komedisë, Salsano Rrapi. Teksa ndodhej në kulmin e një skeçi së bashku me kolegët e tij, një lëvizje e shpejtë drejt skajit të skenës e bëri aktorin të humbasë ekuilibrin dhe të përfundonte për një moment në tokë.
Publiku, i befasuar fillimisht, shpërtheu në të qeshura, jo për rrëzimin në vetvete, por për natyrshmërinë me të cilën Salsano u ngrit dhe e vazhdoi shfaqjen si një profesionist i vërtetë, duke e kthyer këtë incident në një pjesë të bukur të spektaklit.
Ngjarja, që tashmë po qarkullon edhe në rrjetet sociale ku Salsano e ka ndarë vetë me ndjekësit e tij, u prit me shumë pozitivitet. Aktori konfirmoi me humor se gjithçka përfundoi pa asnjë pasojë fizike dhe me shumë të qeshura.
Ky moment është një kujtesë e këndshme se skena nuk është gjithmonë perfekte, por pikërisht aty qëndron bukuria e saj. Aksidentet e vogla, kur përballohen me shpirt sportiv dhe dashuri për artin, kthehen në pjesë të paharrueshme të shfaqjes. Dhe kur ke në skenë një aktor si Salsano Rrapi, edhe rrëzimet marrin duartrokitje./KultPlus.com
“Jul Cezari” si reflektim i tiranisë moderne në vizionin e Rijanit
Teatri Kombëtar i Splitit dhe Festivali “Vera e Splitit” i kanë besuar regjisorit Qëndrim Rijani një ndër tri shfaqjet më të rëndësishme të vitit në Kroaci. “Jul Cezari” do të pushtojë skenën në Pallatin e Dioklecianit më 8 gusht, derisa do të përmbyll edhe edicionin e 71-të të Festivalit Veror të Splitit, shkruan Alsat.
“Jul Cezari” nën direktivat e regjisorit shqiptar Qëndrim Rijani do të jetësohet nga Ansambli i Dramës Split .
Në një intervistë të dhënë për Festivalin e Verës në Split, bëhet me dije se Rijani do të sjellë në Split një inskenim të ri të “Jul Cezarit” të Shekspirit, një dramë politike aktualiteti i së cilës nuk shuhet kurrë.
Në dramën e Shekspirit “Jul Cezari”, vritet që në gjysmën e dramës, por prania e tij vazhdon të përndjekë pjesën tjetër të shfaqjes.
Derisa Rijani, në këtë intervistë tregon se ideja e tij ishte për të ndërtuar dy “jetë paralele” – jetën e të gjallëve dhe jetën e të vdekurve.
“Shekspiri e shkroi këtë vepër për publikun anglez të shekullit XVI, duke përdorur një episod historik të shekullit I para Krishtit për të transmetuar mesazhe politike për kohën e vet dhe për popullin e tij. Kjo pikë ishte baza e rëndësishme si për mua ashtu edhe për dramaturgen tonë të shkëlqyer, Karla Leko. Në adaptimin tonë ne udhëtojmë nëpër kohë: drama nis në shekullin I para Krishtit dhe përfundon në shekullin XX. Nga ky udhëtim lindi edhe ideja ime për të ndërtuar dy “jeta paralele”: jetën e të gjallëve dhe jetën e të vdekurve. Pra, jo vetëm shpirti i Cezarit, por edhe të gjithë personazhet që vriten gjatë shfaqjes nuk e lënë skenën. Ata mbeten të pranishëm, vazhdojnë veprimin artistik dhe krijojnë një botë paralele brenda veprës. Shekspiri e mbajti të “gjallë” shpirtin e Cezarit për të na kujtuar se krijesa e tij ideologjike – tirania – vazhdon të jetojë”, tha Rijani.
Rijani, po ashtu tregoi se në shfaqjen “Jul Cezari”, trupat e aktorëve janë si gurë shahu në një lojë politike, duke theksuar kështu që lëvizjet e tyre nuk janë të rastësishme.
“Në “Jul Cezari”, trupat e aktorëve janë si gurë shahu në një lojë politike. Lëvizjet e tyre nuk janë të rastësishme – ato janë të koduara, rituale, siç janë edhe maskat që përdorim për të shprehur transformimin e tyre të brendshëm. Kori është një entitet i gjallë që merr forma të ndryshme dhe i jep publikut ndjesinë e presionit kolektiv, të opinionit publik që lëviz si një masë e verbër, por e rrezikshme”, u shpreh regjisori Rijani.
Kjo shfaqje ngjashëm si shfaqjet e tjera që Rijani, ka inskenuar ndonëse ka një tekst të shkruar në shekullin XVI, flet mjaft qartë edhe për të tashmen, për shekullin XXI. Kjo sipas asaj që e thotë edhe vet regjisori Qëndrim Rijani, se “në këtë shfaqje nuk ka kostume historike, nuk ka ndarje të qartë kohore – sepse e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja janë njësoj kur bëhet fjalë për tiraninë”.
Kujtojmë sërish se premiera vjen më 8 gusht me fillim nga ora 21:00 në skenën e re në Portën e Argjendtë, derisa reprizat do të vazhdojnë nga 9 gusht e tutje./ Alsat.mk/ KultPlus.com
Në natën e 28 korrikut, jo si në netët e mbushura me muzikë, ngjyra, pije dhe festë të gjallë, Prishtina e zhurmshme dhe e etur për jetë, perëndoi nën një tjetër frymë, më e heshtur, më e mbyllur, më melankolike. Ajo nuk ishte më qyteti që vallëzonte nën dritat e netëve të verës, por një qytet që kujtonte, që kthehej pas, që dëgjonte zërin e kujtimeve të veta, të tjetrit, apo edhe të vetes e tjetrit së bashku.
Në burgun-muze të Prishtinës, “Burgu i Idealit” aty ku dikur mbylleshin trupat por jetonin idealet, u ngjitën dy net radhazi skenat e shfaqjes “Kujtime nga Lumi”, nga regjisorja dhe dramaturgia Zana Hoxha. Në një hapësirë të ngarkuar me histori dhe heshtje, ku muret janë dëshmitarë të dhimbjeve e shpresave, zërat e aktorëve sollën një rrëfim ndryshe, një udhëtim poetik ndërmjet kujtesës dhe ëndrrës, mes lirisë së mohuar nga tjetri dhe asaj që vazhdon të kërkohet për veten.
Në Prishtinën që kujtonte, përjetonte dhe lëkundej mes harresës dhe rikthimit, perëndimi i diellit i gjeti spektatorët të mbledhur pranë Fontanës së Pallatit të Rinisë. Ajo fontanë, që prej kohësh është vëzhguar si një objekt, mori jetë sërish atë mbrëmje nga fryma e artit, përcjellë KultPlus.
Në këtë hapësirë simbolike, aktorët dolën në skenë mes tingujve të këngës së Minatorit “E di se do të shoh”, një nisje e butë e ngarkuar me ndjesi që paralajmëronte udhëtimin emocional që do të pasonte. Prej aty, publiku u ftua të ndjekë shfaqjen më tej, në një tjetër hapësirë plot domethënie, në Burgun e Idealit, ku zëri i artit bëhet dëshmi.
Që në çastin kur publiku kaloi portën e Burgut të Idealit, u bë e qartë se kjo nuk do të ishte një shfaqje e zakonshme.
Vendosja e shfaqjes në burg, në vetvete, ishte një deklaratë, një zgjedhje e guximshme artistike që i jepte trup shfaqjes para se të niste, që krijonte një tension të ndjeshëm te spektatorët. Nuk kishte nevojë për fjalë, vetë korridoret e ngushta, të mbyllura dhe zhurma e hapave në beton, paralajmëronin se kjo natë do të ishte e ngjethshme.
Njerëzit e ulur aty, mes mureve që kishin dëgjuar klithma dhe heshtje të rënda, tashmë dëgjonin fjalën e artit të shkruar për tu kthyer në një art që vihet në skenë. Dhe secili, në mënyrën e vet, përjetonte dramën jo vetëm si spektator, por si dëshmitar i një historie të përbashkët, që na flet nga e kaluara, por ende ndikon në frymëmarrjen e së tashmes.
Oborri i dikurshëm i të burgosurve ishte zgjedhur për të ndjekur shfaqjen “Kujtime nga lumi”. Në atë hapësirë të heshtur tani ngrihej zëri i aktorëve, dhe qielli që dikur ishte vetëm një copëz lirie për të dënuarit, u bë kupolë e një shfaqjeje që flet për lirinë, dhimbjen, mungesën dhe shpresën.
Burgu, si vend konkret por edhe si metaforë, ishte më shumë sesa një sfond. Ai ishte një personazh i heshtur në vetë shfaqjen, një prani që thellonte çdo fjalë të thënë dhe çdo heshtje të qëllimshme. Kjo hapësirë, që dikur përfaqësonte kontrollin, izolimin dhe nënshtrimin e individit, u kthye në një ide të fuqishme për të eksploruar pikërisht të kundërtën, kërkimin për të qenë vetvetja, nevojën për t’u dëgjuar, për të dalë jashtë strukturave që kufizojnë shpirtin.
Duke ndjekur narrativën e dyfishtë të Mances dhe Hanës, shfaqja ndërtonte ura mes botës së brendshme dhe asaj të jashtme, mes krizës individuale dhe realitetit kolektiv. Sepse liria, ashtu si mungesa e saj, kurrë nuk është vetëm personale, ajo është një përvojë që na bashkon dhe na përplas, një nevojë që na lidhet me tjetrin, me shoqërinë, me sistemin.
Ngjarja nis në vitin 1994, në një kohë të turbullt, por në një moshë kur njeriu nuk e kupton ende peshën e historisë. Mance dhe Hana, dy adoleshentë, luajnë buzë një lumi, lumi i tyre që i mbledh të gjitha: kujtimet, turpin, heshtjen, dhimbjen, dëshirën për të qenë dikush tjetër dhe për të shpëtuar.
Hapësira e skenës ishte ndërtuar me kujdes për të ripërjetuar kujtimet. Lumi i improvizuar në mes të skenës nuk ishte thjesht vendi ku ndodhte veprimi. Ai ishte vetë kujtesa, ai që rrjedh dhe kurrë nuk qëndron i njëjtë.
Dritat kaltëroshe që ndriçonin skenën krijonin një atmosferë të brishtë, gati të tejdukshme, si një ëndërr që nuk e di nëse po ndodh apo po kalon. Kjo dritë nuk ishte ndriçim, ishte ndjesi, ajo e një kujtese të papërpunuar, që endet si mjegull mbi të tashmen.
Ideja e krijimeve të tilla, improvizimeve skenike në një hapsirë jo të zakonshme, dritat e zbehta por të forta në të njëjtën kohë, kostumet secili me domethënie të veten deri te robdishambri simbolik i vdekjes e tretjes, duhet të kenë qenë sfidë për krijuesit e organizatorët. Sa i përket kësaj pjese Zana Hoxha u shpreh se procesi i provave ka qenë shumë i mirë.
“Kemi filluar diskutmet për shfaqjen në prill, në maj kemi filluar provat, pastaj kemi vazhduar në fund të qershorit e në korrik. Nuk kemi pasur hapsirë tonën të rregullt për prova dhe ka qenë sfiduese në aspektin teknik, po në aspektin njerëzor jo, sepse të gjithë e kanë dashur projektin.”- thotë regjisorja dhe njëkohësisht edhe dramaturgia e shfaqjes.
Në strukturën e rrëfimit të shfaqjes u përjetua një narrativë e dyfishtë mes Mances dhe Hanës, duke pasuar shpesh me anakroni. Të dy personazhet bartën kujtime të thella dhe të pathëna.
Hana, e lënduar nga lufta, nga trauma e një dhune që nuk ka pasur emër, ndërsa Mance, i dhunuar nga shtëpia, nga vetja, nga shoqëria që nuk e lejon të jetë ashtu siç është.
Kujtimi i Hanës, e rrahur nga një i rritur si fëmijë, nuk përçoi vetëm kujtimin e një personazhi, por kujtimin e vetë regjisores, i vënë në skenë jo për të rrëfyer vetëm një të kaluar, por për të kuptuar se si kjo e kaluar vazhdon të formësojë çdo të tashme.
Në atë çast, ndodh një ndërprerje, regjisorja, Zana, del vetë në skenë. Nuk është më teatri që po luhet. Është jeta. Është rrëfimi i saj, kujtimi i saj. Një rrëfim që nuk është më pjesë e skenarit, por një hapje e vetes. Ajo flet për atë që ka qenë dhe për atë që është, dhe befas, kufiri mes publikut dhe skenës tretet.
Në një intervistë për KultPlus, regjisorja Hoxha, kur u pyet rreth zanafillës së idesë së shfaqjes u shpreh se ka qenë në një rezidencë artistike në Vjenë, këtë vit në maj, “Mu kthyen kujtimet e shokut tim Mance që unë i kisha harruar gati krejt dhe e ndieva si nevojë t’i trajtoj këto kujtime dhe të bëj diçka.” – shtoi regjisorja.
Publiku gjatë shfaqjes u ftua të ndajë kujtime, ato që njeriu i ka ngulitur thellë në harresë e nuk e di pse nuk i ka thënë kurrë. Sepse, në të vërtetë, kjo është forca e kujtesës, ajo nuk jeton vetëm në vetëdije.
Frojdi do të thoshte se shumë nga ato që na përcaktojnë, që na bëjnë ata që jemi, qëndrojnë në nëndijen tonë, të shtypura, të fshehura, por gjithsesi veprojnë. Kujtimet që i kemi harruar me vetëdije, jo sepse nuk vlejnë, por sepse na kanë lënduar, janë ato që shpesh na formësojnë në heshtje.
Arketipi, siç do ta quante Jungu, lind pikërisht këtu, kur një përvojë e veçantë bëhet e përbashkët. Kur kujtimi i një individi nis të flasë për shumëkënd. Në këtë shfaqje, Mance nuk është më vetëm një djalë i rrahur dhe i heshtur, ai bëhet arketip i të gjithë atyre që janë mbyllur në ndonjë mënyrë, për shkak të identitetit, zërit, dëshirës, kujtesës. Ai është kujtim, por edhe pasqyrë.
Mance, personazhi më i brishtë, por ndoshta edhe më i thelli, është një shpirt që kërkon një zë. Ai është ndryshe, jo vetëm sepse këndon, jo vetëm sepse nuk ndihet si vetja në veten e tij, por sepse ka guximin të mos e fshehë veten. Dhe për këtë, dënohet. Rrihet. Izolohet. Në një nga momentet më tronditëse, ai vesh robdishambrin e nënës së tij dhe kapet duke kënduar në një çast intimiteti, gëzimi të pastër por që i ndalet menjëherë. Muzika fiket, ai mbyllet. Është një simbol i asaj se si sistemi, familja, shoqëria, të gjitha ndërhyjnë për të ndalar të bukurën nëse ajo nuk është “në rregull”.
Mance është një personazh real i kujtimeve të Zana Hoxhës. Për KultPlus ajo tregoi se Mance ka qenë miku i saj që është vetëvrarë.
“Mance ka vdekur, ia ka marrë jetën vetes dhe unë kam dashur të kthej vëmendjen te fenomenet e tilla kur personat ndihen që nuk i sheh askush dhe janë të pashpresë. Kam dashur të kthej njëlloj shprese dhe ta bëj në një mënyrë që edhe publiku t’i ndaj përvojat e veta bashkë me aktorët”- u shpreh regjisorja.
Po në zemër të shfaqjes “Kujtime nga lumi” qëndron edhe një tekst, vepra “Lum Lumi” nga Ali Podrimja. Kjo vepër, e shkruar pas humbjes së birit të poetit, nuk është thjesht elegji. Është një akt i zhveshjes së shpirtit, një përpjekje e dëshpëruar për të gjetur kuptim në një dhimbje.
Ali Podrimja shkroi “Lum Lumi” për të birin, por si çdo vepër e madhe, ajo del përtej kontekstit personal. Në këtë shfaqje, dhimbja e Podrimjes përthithet nga dhimbjet e Mances, Hanës, regjisores, e më pas edhe nga vetë publiku. Po ashtu si Podrimja që nuk mund të gjejë përgjigje pse ndodhi humbja, edhe shfaqja nuk ofron përgjigje, por ndan të njëjtin boshllëk, të njëjtën plagë, të njëjtën heshtje që pason.
Lidhja mes poezisë dhe skenës është një urë që nuk shihet, por që ndihet. Fëmija i humbur në poezinë e Podrimjes gjendet sërish në Mancen, një jetë e mohuar para kohe, një dritë që nuk u lejua të rritet. Dhe ashtu si Podrimja i flet birit të tij që nuk i përgjigjet më, edhe aktorët i flasin kujtimeve të veta, personave të humbur, vetes që nuk është më.
Përmes poezisë, shfaqja arrin një dimension më universal, ajo nuk është më vetëm për Kosovën e viteve ’90, për luftën, për identitetin, për seksualitetin apo për dhunën. Ajo bëhet për çdo humbje që s’mund të thuhet plotësisht, për çdo të afërm të zhdukur, për çdo vetvete të shtypur, për çdo dashuri që s’arriti të jetojë.
Në fund të shfaqjes Mance vdes. Pas gjithë kësaj rruge që ndjek shfaqja, nga lumi si lojë, në lumin si dëshmitar i dhimbjes, nga kujtimet që përpiqemi t’i harrojmë, në kujtimet që na formojnë, ajo që mbetet në fund është Hana, e vetme. Ajo nuk është më ajo vajza që luante buzë lumit. Tani ajo qëndron në heshtje përballë gjithë asaj që ka humbur, Mancen, zërin e tij, shpresat e papërmbushura, kohët që nuk kthehen, e vetveten që është detyruar të mbijetojë duke bartur gjithçka.
Ky fund i heshtur, pa zgjidhje dhe pa kthim, nuk është pessimist,është i vërtetë. Sepse ndonjëherë, nuk ka shërim të plotë. Ka vetëm vazhdimësi. Dhe në këtë vazhdimësi, Hana mbetet si një figurë që kujton, që nuk harron, që zgjedh të mbajë kujtimet jo si barrë, por si dëshmi.
Mesazhi i shfaqjes nuk është vetëm për të kujtuar të kaluarën por për të kuptuar se sa shumë nga ajo që jemi, edhe sot, vjen nga gjëra që nuk i themi me zë. Që kujtimet nuk janë të padëmshme, por kanë fuqi. Dhe se, për t’u bërë vërtet të lirë, duhet të guxojmë të shohim përbrenda, të përballemi me to, t’i ndajmë, edhe nëse na lëndojnë.
Në fund, “Kujtime nga lumi” është një shfaqje për ata që janë ndryshe, për ata që kanë humbur në vete dhe për vete, për ata që kanë heshtur dhe për ata që guxojnë ta thyejnë këtë heshtje. Është një kujtim i përbashkët që bëhet ujë i përbashkët, dhe ndoshta, në atë ujë, gjenden copëza nga vetja.
Sepse siç lumi rrjedh gjithmonë, edhe kujtimi, edhe dhimbja vazhdojnë. Dhe ajo që mbetet është njeriu që kujton, e që nuk lejon që tjetri të harrohet. Këtë bën Hana. Këtë bën Zana. Këtë bën Mance. Këtë bën shfaqja.
Ndërkaq ju kujtojmë që në këtë shfaqje lujnë aktorët Qendresa Kajtzati dhe Edon Shileku, në rolet kryesore, si dhe Flamur Ahmeti dhe Elsa Belegu. Kompozitor Liburn Jupolli, skenografe Grace Ramsey, menaxhere produksioni Venera Ismaili dhe Elira Lluka Qorrolli, si dhe teknik i dritave Skënder Latifi./KultPlus.com
Ka jetë që digjen ngadalë si qirinj të vegjël, dhe ka jetë që rrezatojnë si një dritare e hapur mbi kohën. Jeta e Violeta Sekujt është nga ato që mbeten, nga ato që zgjaten përtej kufirit të vetvetes, duke dhënë prej shpirtit atë që arti kërkon më shumë se çdo gjë tjetër: një të vërtetë njerëzore. I bashkohet yjeve të përjetësisë, Violeta Sekuj, një korçare që u rrit me mëkim shpirtëror në tempullin e korifenjve, Teatrin “Migjeni”, në atë institucion që e ktheu artin në besim dhe çdo rrahje zemre në ovacione dhe duartrokitje, aty ku për dekada, veprimtaria krijuese, puna dhe përkushtimi, pasioni dhe vlerat, arritën të shkruanin një nga faqet më të vezullimta të traditës shqiptare të artit skenik, aty ku u ngjitën në skenë për t’u bashkuar me yjet, yje që vijojnë dritin, yje që presin t’u bashkohet edhe sot një tjetër yll, që qielli i natës së adhurimit të vijojë të shkrepëtijë nga dritat e shpirtrave që e shenjtëruan aktin krijues, e shndërruan skenën në ëndrrën e tyre dhe mision.
Teatri “Migjeni” i Shkodrës, ai tempull ku Violeta Sekuj e lidhi jetën dhe emrin e saj, e përcolli me pikëllim dhe dhimbje lajmin e ndarjes nga jeta, më 23 korrik 2025, në Massachusetts të SHBA. Në moshën 94‑vjeçare u shua një ndër figurat më të shquara të skenës sonë kombëtare, duke lënë pas një boshllëk që vetëm kujtimi i saj i madh mund ta mbushë. I gjithë komuniteti i artistëve shkodranë dhe jo vetëm, iu bashkua këtij zëri të dhimbjes, duke i shprehur familjes Sekuj ngushëllimet më të sinqerta për një humbje që tejkalon kufijtë e privates.
Ajo ishte një dritë në skenë Lindur më 1 mars 1931 në Korçë, ajo solli me vete në Shkodër një dashuri të madhe për artin dhe një ndjenjë të palodhur përgjegjësie. Në mesin e viteve ’50, kur nisi rrugëtimin e saj në teatrin “Migjeni”, askush nuk mund të parashikonte se një vajzë e re do të bëhej pionere dhe themeltare e një fryme të re artistike. Ajo ishte aktorja e parë me formim profesional në atë skenë dhe regjisorja e parë grua që i dha Teatrit “Migjeni” një horizont të panjohur më parë.
Një jetë në shërbim të personazheve Violeta Sekuj nuk u mjaftua kurrë me rolë të zakonshme. Në secilën figurë që interpretoi – qoftë tek “Shërbëtori i dy zotnive” që shënoi fillimin e saj, apo tek “Nora”, “Zekthi”, “Çifti i lumtur” e “Gjaku i Arbrit” – ajo e qiti shpirtin, duke i dhënë publikut personazhe që të rrënqethnin me gjallërinë dhe ndjenjën e tyre. Në kinematografi la po ashtu gjurmë me role në filma që sot janë pjesë e kujtesës sonë të përbashkët: “Fundi i një gjakmarrje”, “Militanti”, “Flutura në kabinën time”.
Një dorë krijuese mbi skenë Si regjisore, ajo drejtoi 15 shfaqje që mbeten monumente të Teatrit “Migjeni”: “Prefekti”, “Djem të mbarë”, “Nora”, “Kaçakët” dhe të tjera, ku kujdesi, ndjeshmëria dhe intuita e saj u bënë shkollë për breza të tërë. Ishte bashkëudhëtare e emrave të mëdhenj si Zef Jubani, Adem Kastrati, Tinka Kurti, Vitore Nino, Antonjeta Fishta, Ndrek Prela, Andrea Skanjeti, Lec Shllaku, Esat Oktrova, Serafin Fanko, Roza Anagnosti, Rikard Ljarja… një plejadë që ajo e pasuroi dhe e udhëhoqi me përulësi e dinjitet.
Një bashkëudhëtare e jetës dhe artit Në zemër të jetës së saj ishte gjithnjë një tjetër figurë e rëndësishme e artit shqiptar, bashkëshorti i saj, regjisori dhe themeluesi i Estradës Profesioniste të Teatrit “Migjeni”, Paulin Sekuj. Ata ndanë jo vetëm dashurinë dhe familjen, por edhe betejat dhe gëzimet e skenës. Sot, kur kujtojmë Violeta Sekujn, nuk jemi vetëm në një akt kujtese, por në një akt mirënjohjeje. Ajo i dha skenës një jetë të gjatë, të bukur, të përkushtuar; i dha publikut emocione të papërsëritshme; i dha brezave një shembull se arti nuk është thjesht një profesion, por një mision që të digjet nga brenda e të ndriçojë të tjerët. E përjetshme qoftë drita jote, Violeta. Teatri “Migjeni” dhe kujtesa jonë të mbajnë gjithnjë në skenën e zemrës.
Në zemër të qytetit, `Prizren Fest` po sjell shfaqje tërësisht të ndryshme në formë, por të lidhura për nga fuqia artistike dhe mesazhi i thellë.
Në një vend simbolik si Burgu i Qytetit, u dha shfaqja “Bëje ose vdis”, prodhim i Teatrit të Qytetit “Hadi Shehu” nga Gjakova.
Me tekst të autorit të njohur Jeton Neziraj dhe regji nga Blerta Rrustemi-Neziraj, kjo vepër thellësisht politike dhe njerëzore ishte një homazh për Ukshin Hotin – intelektualin e shquar dhe simbolin e qëndresës shqiptare.
Një shfaqje që e rikujtoi publikun për sakrificat që ndërtuan themelet e lirisë sonë.Vetëm pak minuta më pas, buzë lumit, u mbajt shfaqja për fëmijë “Tomi e Xheri II”. Një histori dinamike dhe interaktive, ku fëmijët ishin pjesë aktive e skenës, duke mësuar për miqësinë, tolerancën dhe dashurinë – përmes ndjekjes klasike dhe argëtuese të dy personazheve shumë të dashur për publikun.
Ndërkohë, gjatë gjithë javës, ‘Prizren Fest Kids Workshop’ u zhvillua në Shkollën e Muzikës “Lorenc Antoni”. Fëmijët 10–13 vjeç, përmes workshop-it, mësuan të shprehen përmes gjuhës trupore, pantomimës dhe lojës kreative – nën udhëheqjen e artistëve ndërkombëtarë Ayla Kazaz dhe Vojo Cvetanovski, me mbështetjen e OSBE-së.Shfaqja “Oranges and Stones” nga Palestina, e planifikuar të mbahej mbrëmë, është shtyrë për datën 28.07.2025, në mbyllje të ‘Prizren Fest’.
Sot, artdashësit kanë mundësi të shohin shfaqjen “Drunks” nga Bullgaria, duke filluar nga ora 19:30 në Teatrin e Qytetit “Bekim Fehmiu”. Më pas, nga Maqedonia e Veriut vjen shfaqja teatrore dokumentare-verbatim “8%” te Autostrada Biennale Hangar II, duke filluar nga ora 21:30.
Ndërkaq, në Prizren Fest Kids vjen shfaqja e parë profesionale për fëmijë në gjuhën e shenjave, “TRE”, nga Maqedonia e Veriut, nga ora 20:30 te Teatri mbi Lum.
Nga kujtesa historike te humori i pastër fëmijëror, skena e festivalit mbetet e gjallë dhe shumëdimensionale.
Më 25 korrik 1975, pikërisht 50 vite më parë, u ngjit për herë të parë në skenën e Broadway në Teatrin Shubert një nga produksionet më revolucionare dhe të dashura të teatrit muzikor, “A Chorus Line”.
Me regji nga Michael Bennett dhe koreografi të bashkëndarë mes tij dhe Bob Avian, kjo vepër solli një frymë të re në skenën amerikane, duke zhvendosur vëmendjen nga yjet tradicionalë drejt jetëve, ëndrrave dhe pasigurive të vetë interpretuesve të ansamblit, balerinëve që zakonisht qëndronin në sfond.
E zhvilluar fillimisht përmes një serie punëtorish të mbajtura me vetë aktorët, muzikali u dallua për strukturën intime, rrëfimin autobiografik dhe qasjen inovative ndaj narrativës skenike. Rezultati ishte një sukses i menjëhershëm, një hit kritik dhe komercial që do të mbante rekordin si produksioni më jetëgjatë i Broadway për shumë vite me radhë, përcjellë KultPlus.
“A Chorus Line” u nominua për 12 çmime Tony dhe fitoi 9 prej tyre, duke përfshirë ato për Muzikalin më të Mirë, Regjinë më të Mirë dhe Koreografinë më të Mirë. Përveç kësaj, në vitin 1976 fitoi edhe një nga çmimet më prestigjioze të letërsisë dramatike amerikane: Çmimin Pulitzer.
Sot, një gjysmë shekulli më vonë, “A Chorus Line” mbetet një vepër që frymëzon breza të tërë artistësh, një himn për pasionin, përpjekjen dhe shpirtin e atyre që jetën ia kushtojnë artit skenik./KultPlus.com
Sot, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i uron ditëlindjen një prej figurave më të rëndësishme të operës shqiptare, këngëtarit, regjisorit dhe pedagogut Nikolin Gurakuqi, i cili prej më shumë se katër dekadash ka kontribuar me pasion dhe përkushtim në zhvillimin e artit skenik shqiptar.
Rrugëtimi i tij artistik nisi në vitin 1979 në skenën e TKOB-së, fillimisht si korist, për të vijuar më pas si solist në një sërë rolesh të spikatura. Ndër rolet që kanë lënë gjurmë në karrierën e tij përmenden: Gjergj Arianiti në operën “Skënderbeu”, Mateo në “Paja”, Komandanti në “Borana”, Deloja në “Nëna e trimave”, Il Marchese në “La Traviata”, Don Bartolo në “Il barbiere di Siviglia”, Colline në “La Bohème”, Ferrando në “Il trovatore” dhe shumë të tjera.
Ai ka interpretuar gjithashtu edhe jashtë vendit, në skena në Francë dhe Itali. Pas një specializimi në Francë në vitet ’92-’93, Nikolin Gurakuqi iu përkushtua me sukses edhe regjisë, duke sjellë në skenat shqiptare dhe ndërkombëtare një frymë të re interpretimi, një vizion bashkëkohor dhe një ndjeshmëri të thellë dramatike.
Ka realizuar mbi 80 produksione operistike në TKOBAP, Universitetin e Arteve, qytete të ndryshme të Shqipërisë dhe jashtë saj, në Itali, Greqi, Kosovë. Disa nga veprat më të njohura që mbajnë firmën e tij regjisoriale janë: “Tosca”, “Il signor Bruschino”, “Carmen”, “Aida”, “Falstaff”, “Il trittico”, “Manon Lescaut”, “Otello”, “Rigoletto”, “Një ballo me maska”, “Goca e Kaçanikut” e shumë të tjera.
Përveç regjisë, Gurakuqi është gjithashtu autor i skenografive, artikujve dhe botimeve që analizojnë regjinë dhe interpretimin në opera. Veçanërisht vihet në dukje libri i tij i fundit, “Mbi regjinë dhe aktrimin e kënduar në teatrin muzikor”, një botim unik që hedh dritë mbi regjinë operistike nga një këndvështrim profesional dhe të thelluar.
Si pedagog dhe mentor i dhjetëra artistëve të rinj, ai ka ndikuar në formimin e shumë brezave të këngëtarëve lirikë shqiptarë, duke mbështetur emra tashmë të afirmuar si Josif Gjipali, Armand Likaj, Aurel Thëllimi, Dorina Selimaj, por edhe artistë të rinj në ngjitje si Bledar Domi.
Për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në artin shqiptar, Nikolin Gurakuqi është nderuar me Urdhrin “Naim Frashëri i Artë”, ka marrë titullin “Mjeshtër i Madh”, dhe është vlerësuar edhe nga shtypi ndërkombëtar si një artist me kulturë të gjerë europiane.
Në këtë ditë të veçantë të 70-vjetorit, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i shpreh mirënjohjen më të thellë për gjithçka ka dhënë dhe vazhdon të japë për artin shqiptar dhe për gjurmën e pashlyeshme që ka lënë në historinë e operës në vendin tonë./KultPlus.com
Mbrëmja e 23 korrikut në kuadër të Prizren Fest 2025, solli një përvojë të veçantë kulturore, ku katër shfaqje të ndryshme u shpalosën si një mozaik emocionesh të thella, ngjyrash artistike dhe zërash që sfidojnë kohën. Nga përrallat mitologjike, te humori edukativ, nga heshtjet e dhimbshme të abuzimit, tek hakmarrja e përgjakshme e tragjedisë antike.
Mbrëmja nisi me një magji vizuale nga kompania turke “Ucaneller Kuklaevi”, e cila përmes kukullave solli histori mitologjike.Përmes personazheve të njohura si Perëndësha e Dashurisë dhe Bukurisë Afërdita, kutia e pandorës dhe fija e Ariadës krijuan një atmosferë shprese dhe ëndërrimtare që preku imagjinatën e të rriturve po aq sa të fëmijëve.
Pas saj, në një tjetër skenë, “Libri Magjik” e cila dhuroi humor, energji dhe një mesazh edukativ mbi rëndësinë e librit.
Ndërkohë, në teatrin “Bekim Fehmiu”, zëri i artit mori një ton më të errët, më të thellë, heshtja fliste me pesë fytyra të ndryshme , një dramë rrënqethëse nga Shqipëria që tronditi publikun, me të vërtetën e dhimbshme për dhunën në familje dhe trashëgiminë e saj psikologjike.
Në fundin e kësaj mbrëmje, publiku u zhvendos në Katedralen Katolike, ku tragjedia antike “Elektra” e Sofokliut u kthye në jetë përmes një regjie të fuqishme dhe interpretimesh tronditëse. – “Elektra” e Sofokliut na kujtoi se tragjedia nuk plaket kurrë, dhe se hakmarrja mbetet një plagë e hapur që pikon gjak edhe në heshtje!
PRIZREN FEST do të vazhdoj deri më 28.07.2025 me shumë shfaqje tjera./ KultPlus.com
Më 27 dhe 28 korrik, 2025 në Prishtinë vjen premierë shfaqja teatrale “KUJTIME NGA LUMI” – shokut tim Mance, me regji dhe dramaturgji nga Zana Hoxha. Kjo vepër e ndjeshme sjell një rrëfim personal dhe përmes kujtimeve të një miqësie të fëmijërisë që sfidon normat tradicionale dhe stigmat shoqërore.
Në brigjet e një lumi që dikur ishte vend loje, ëndrrash dhe sekretesh, sot mblidhen kujtime, trauma dhe pyetje që s’kanë marrë përgjigje. Kujtime nga Lumi sjell një udhëtim të brendshëm përmes jetëve të dy të rinjve, Hana dhe Mance, të cilët përballen me peshën e pritshmërive shoqërore, krizën e identitetit dhe betejat e padukshme të shëndetit mendor.
Shfaqja do të jepet tek Fontana e Pallatit të Rinisë dhe Burgu i Idealit në Prishtinë.
Shfaqja është pjesë e projektit UNMASC! Promovimi i Drejtësisë Gjinore Përmes Teatrit të Angazhuar Socialisht, i mbështetur nga Bashkimi Evropian dhe Frieda./KultPlus.com
Login
