❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 18 August 2025Main stream

Martesa në kohën e emigracionit, një sport ekstrem i rrezikshëm 

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
18 August 2025 at 10:00

Nga Leonard Veizi

TĂ« martohesh nĂ« ShqipĂ«ri, duket se po kthehet nĂ« njĂ« sport ekstrem, njĂ« sfidĂ« qĂ« vetĂ«m mĂ« tĂ« guximshmit dhe mĂ« tĂ« ‘çmendurit’ e ndĂ«rmarrin



NĂ« modernitetin e epokĂ«s qĂ« po jetojmĂ«, – qĂ« duket sikur lĂ«viz me shpejtĂ«sinĂ« e dritĂ«s, – ku dĂ«shira pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« shpesh na shpie larg shtĂ«pisĂ«, dashuria dhe martesa po kthehen nĂ« njĂ« metaforĂ« tĂ« brishtĂ«. Si mund tĂ« ndĂ«rtohet njĂ« jetĂ« familjare nĂ« njĂ« kohĂ« kur rruga drejt lumturisĂ« Ă«shtĂ« e mbushur me pengesa tĂ« paimagjinueshme? Ky realitet i ashpĂ«r, ku Ă«ndrrat pĂ«r tĂ« ardhmen pĂ«rplasen me realitetin e hidhur tĂ« emigracionit dhe vĂ«shtirĂ«sive ekonomike, po e kthen martesĂ«n nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« njĂ« “sport” pĂ«r tĂ« fortĂ«t, ku shpirti dhe zemra vihen nĂ« provĂ« si kurrĂ« mĂ« parĂ«.

Statistikat e zbehura të martesës

TĂ« dhĂ«nat e fundit nga INSTAT pĂ«r vitin 2024 flasin vetĂ«: numri i martesave nĂ« ShqipĂ«ri ka rĂ«nĂ« nĂ« nivelin mĂ« tĂ« ulĂ«t qĂ« nga fillimi i viteve ’90. VetĂ«m 16,120 çifte vendosĂ«n tĂ« lidhin fatet e tyre, njĂ« shifĂ«r alarmante qĂ« tregon se martesat po kthehen nĂ« njĂ« “specie nĂ« zhdukje”.

–E pranoni pĂ«r bashkĂ«shorte shoqen Eva? – pyeste nĂ«punĂ«si i GjĂ«ndjes Civile, Danen, qĂ« spo linte dy gurĂ« bashkĂ« tĂ« zbriste nga fshati nĂ« qytet.

-Po.

–E pranoni pĂ«r bashkĂ«short shokun Ramadan? – vazhdonte nĂ«punĂ«si i GjĂ«ndjes Civile tek filmi “ShkĂ«lqim i PĂ«rkohshĂ«m”

-Jo.

Martesa nuk u bë.

Ky fenomen nuk Ă«shtĂ« rastĂ«sor. Ai Ă«shtĂ« njĂ« pasqyrim i drejtpĂ«rdrejtĂ« i dy plagĂ«ve kryesore qĂ« po e gĂ«rryejnĂ« shoqĂ«rinĂ« shqiptare: emigracioni masiv dhe kriza ekonomike. Si mund tĂ« martohen tĂ« rinjtĂ« kur gjysma e tyre janĂ« larg vendit dhe tjetra po lĂ«viz pĂ«r t’u larguar?

Emigracioni dhe kriza ekonomike

Sipas OrganizatĂ«s pĂ«r BashkĂ«punim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD), ShqipĂ«ria ka njĂ« nga shkallĂ«t mĂ« tĂ« larta tĂ« emigracionit nĂ« EvropĂ«. Kjo “hemorragji” demografike, qĂ« i ka zhveshur qytetet dhe fshatrat nga shtresa mĂ« e re dhe mĂ« produktive, ka krijuar njĂ« hendek tĂ« thellĂ« social. ShumĂ« tĂ« rinj, tĂ« cilĂ«t ndĂ«rtojnĂ« jetĂ«n e tyre jashtĂ« vendit, e kanĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« krijojnĂ« familje dhe tĂ« martohen me partnerĂ« qĂ« jetojnĂ« ende nĂ« ShqipĂ«ri.

PĂ«r ata qĂ« mbeten, lufta Ă«shtĂ« me realitetin ekonomik. Çmimet e banesave kanĂ« arritur nivele tĂ« papĂ«rballueshme, duke e kthyer blerjen e njĂ« prone nĂ« njĂ« Ă«ndĂ«rr tĂ« largĂ«t pa njĂ« hipotekĂ« afatgjatĂ«. Ky realitet i detyron tĂ« rinjtĂ« tĂ« punojnĂ« nĂ« disa vende pune njĂ«kohĂ«sisht, duke lĂ«nĂ« pak vend pĂ«r planifikimin e njĂ« tĂ« ardhmeje familjare. Si mund tĂ« nisĂ« njĂ« çift njĂ« jetĂ« tĂ« re kur bazat financiare janĂ« aq tĂ« pasigurta?

Një thirrje e papërgjigjur nga politika

NĂ« njĂ« kohĂ« kur statistikat flasin qartĂ«, politikanĂ«t vazhdojnĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« thirrje boshe pĂ«r “rritje tĂ« natalitetit”. Por kjo rritje nuk arrihet me fjalĂ«, por me veprime konkrete. Mungesa e paketave stimuluese pĂ«r çiftet e reja – si kredi tĂ« buta, mbĂ«shtetje pĂ«r strehimin dhe punĂ«simin – tregon se vĂ«mendja e qeverisĂ« Ă«shtĂ« e fokusuar diku tjetĂ«r, shpesh te koncesionet dhe projektet qĂ« nuk sjellin ndihmĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r familjet.

Si rezultat, ShqipĂ«ria rrezikon tĂ« kthehet nĂ« njĂ« “realitet-shou” tĂ« quajtur “Kush rri mĂ« gjatĂ« beqar pa u lĂ«kundur”. Martesa, dikur njĂ« simbol i shpresĂ«s dhe i njĂ« tĂ« ardhmeje, rrezikon tĂ« bĂ«het njĂ« eksponat nĂ« muze. Ky realitet tragjik na bĂ«n tĂ« reflektojmĂ«: çfarĂ« duhet tĂ« ndodhĂ« qĂ« dashuria dhe Ă«ndrrat pĂ«r familje tĂ« mos jenĂ« mĂ« njĂ« sport ekstrem, por njĂ« rrugĂ« e mundshme pĂ«r tĂ« gjithĂ«?

Putin fitoi në Anchorage. Tani Zelenski dhe Europa janë në pozicion më të rrezikshëm

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
18 August 2025 at 08:30

Rajan Menon 

Donald Trump e pĂ«rshkruan veten si njĂ« negociator i vĂ«shtirĂ«. MegjithatĂ«, pĂ«rpjekja e tij pĂ«r tĂ« arritur njĂ« armĂ«pushim nĂ« samitin e sĂ« premtes me Vladimir Putin nĂ« Anchorage, Alaska, dukej naive kur njoftoi se lideri rus ia vlerĂ«sonte dhe se pra ishte serioz pĂ«r pĂ«rfundimin e luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«. Putin nuk lejon qĂ« sentimentalizmi tĂ« ndikojĂ« nĂ« vendimet e tij politike apo ushtarake. Ai asnjĂ«herĂ« nuk refuzoi pretendimet e tij pĂ«r katĂ«r provincat ukrainase: Donetsk dhe Luhansk (bashkĂ« Donbasin lindor), dhe Zaporizhia e Khersoni nĂ« jug. PavarĂ«sisht avantazhit tĂ« madh ushtarak dhe numerik, Rusia kontrollon pothuajse tĂ«rĂ«sisht vetĂ«m Luhanskun – por Putin vazhdon.

Para takimit, Trump e kritikoi Rusinë dhe tha se lufta do të përfundojë për shkak të krizës ekonomike. Lufta imponoi sanksione, inflacion dhe mungesë investimesh. Megjithatë, këto nuk ndryshuan planet e Putinit. Ai refuzoi propozimin për armëpushim 30-ditor që Zelenskyy pranonte menjëherë, dhe nuk u tremb nga kërcënimet e Trump për sanksione të reja.

Trump u kthye nga Anchorage bosh. Takimi ishte i nxituar dhe pĂ«rfundoi para kohe, pa njĂ« drekĂ« pune dhe pa rezultate konkrete. NĂ« konferencĂ«n pas takimit, Trump foli pĂ«r “mijĂ«ra pika pĂ«rputhjeje” por nuk pĂ«rmendi asnjĂ« tĂ« tillĂ« dhe nuk iu pĂ«rgjigj pyetjeve nga gazetarĂ«t.

Putin u duk se doli fitimtar nĂ« Anchorage. Ai refuzoi armĂ«pushimin, por Trump pranoi qĂ« çdo armĂ«pushim duhet t’i paraprijĂ« njĂ« marrĂ«veshje paqeje gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se – me kushtin qĂ« Ukraina tĂ« heqĂ« dorĂ« nga Donbas. Putin tregoi fleksibilitet duke ofruar ngrirjen e linjĂ«s sĂ« frontit, njĂ« lĂ«vizje qĂ« mund tĂ« rezultojĂ« njĂ« kurth.

NĂ«se Zelenskyy, i cili po vjen nĂ« Uashington pĂ«r bisedime tĂ« hĂ«nĂ«n, refuzon, Putin mund ta lĂ«rĂ« Trump-in tĂ« bĂ«jĂ« presion – duke detyruar EvropĂ«n tĂ« marrĂ« anĂ«n. NĂ«se Trump dĂ«shton, Putin mund ta prezantojĂ« Zelenskyn si pengesĂ«n kryesore pĂ«r paqen.

Trump deklaroi qĂ« nuk do tĂ« kishte takime tĂ« ardhshme nĂ«se samiti dĂ«shtonte – por nĂ« fakt ai foli pĂ«r vazhdimtakime. Putin sugjeroi me pĂ«rçmim MoskĂ«n si vendtakim, pa pĂ«rmendur pĂ«rfshirjen e Zelenskyyt apo udhĂ«heqĂ«sve evropianĂ«. Duke mbajtur ndezur shpresĂ«n pĂ«r paqe dhe vonuar efektivitetin e sanksioneve, Putin sĂ«rish nxori pĂ«rfitim.

VetĂ«m duke marrĂ« pjesĂ« nĂ« Anchorage, Putin tregoi qĂ« strategjia perĂ«ndimore pĂ«r ta izoluar ka dĂ«shtuar. Zelenskyy dhe udhĂ«heqĂ«sit evropianĂ« duket se lehtĂ«sohen qĂ« nuk u zbulua njĂ« marrĂ«veshje ndarjeje tĂ« UkrainĂ«s. Por gatishmĂ«ria e Trump pĂ«r tĂ« pranuar insistimin pĂ«r takime dypalĂ«she mbjell dyshime mes Uashingtonit dhe EvropĂ«s. Ai gjithashtu duket se miratoi kĂ«rkesĂ«n e Putinit pĂ«r cedim tĂ« Donbasit nĂ« kĂ«mbim tĂ« ngrirjes sĂ« frontit – gjĂ« qĂ« rrit mosbesimin ndaj Trump, pĂ«r llogari tĂ« Putinit.

PĂ«rfundimisht, samiti nuk ndryshoi drejtimin e luftĂ«s – Rusia do tĂ« vazhdojĂ« ofensivĂ«n. Çështja tani Ă«shtĂ« roli i SHBA-sĂ«. Trump beson se Rusia nuk e kĂ«rcĂ«non AmerikĂ«n dhe se tani Ă«shtĂ« Evropa ajo qĂ« duhet ta mbĂ«shtesĂ« mbrojtjen e UkrainĂ«s.

 Përgatiti për botim: L.Veizi

Yesterday — 17 August 2025Main stream

2008 – Michael Phelps, njeriu qĂ« sfidoi kufijtĂ« e njeriut nĂ« pishinĂ«n olimpike

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 13:20

Në verën e Pekin 2008, bota e sportit u bë dëshmitare e një mrekullie njerëzore që doli përtej çdo rekordi e imagjinate. Michael Phelps, notari amerikan vetëm 23 vjeç, hyri në Lojërat Olimpike me një objektiv që dukej thuajse i pamundur: të thyente rekordin e madh të Mark Spitz-it, i cili në vitin 1972 kishte fituar 7 medalje ari në Mynih.

Gara pas gare, Phelps tregoi jo vetĂ«m forcĂ«n e trupit, por edhe disiplinĂ«n e hekurt dhe vendosmĂ«rinĂ« e paepur. Ai fitoi 8 medalje ari, nĂ« stilin delfin, lirĂ«, individual medley dhe stafeta, duke ecur mbi kufijtĂ« e qĂ«ndrueshmĂ«risĂ« fizike. Çdo garĂ« ishte njĂ« dramĂ« mĂ« vete: njĂ« herĂ« duke fituar me dominim absolut, njĂ« herĂ« tjetĂ«r me vetĂ«m 0.01 sekonda diferencĂ«, si nĂ« finalen e 100 metra delfin.

Ky moment i ktheu pishinat e Pekinit në skenën e një epopeje moderne. Phelps u shpall atleti më i suksesshëm i një Olimpiade në historinë e Lojërave, duke vendosur një standard të paprecedentë për brezat e ardhshëm. Në total, gjatë karrierës së tij olimpike, ai do të grumbullonte plot 23 medalje ari, por Pekini mbeti kulmi i një legjende.

Suksesi i tij nuk ishte vetĂ«m shifra e medaljeve; ishte simboli i njĂ« pĂ«rpjekjeje titanike, i disiplinĂ«s sĂ« viteve tĂ« stĂ«rvitjes, i sakrificave dhe i besimit se kufijtĂ« ekzistojnĂ« vetĂ«m pĂ«r t’u tejkaluar. NĂ« gushtin e vitit 2008, Michael Phelps nuk ishte thjesht njĂ« notar – ai u bĂ« ikona e pĂ«rjetshme e sportit olimpik.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

17 gusht 1999 – TĂ«rmeti i Izmit, nata kur Turqia u drodh

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 12:05

Në orët e para të mëngjesit të 17 gushtit 1999, në orën 3:02 pas mesnate, qetësinë e natës turke e përshkoi një britmë e nën dheut. Një tërmet i fuqishëm me magnitudë 7,6 ballë të shkallës Rihter goditi rajonin e Marmarasë, me epiqendër pranë qytetit të Izmit, rreth 90 kilometra në lindje të Stambollit. Brenda pak sekondave, ndërtesa të tëra u shembën mbi banorët që flinin, rrugët u mbushën me pluhur, ulërima dhe kaos.

Goditja zgjati vetëm 37 sekonda, por mjaftoi për të kthyer në gërmadha qytete të tëra. Bilanci ishte tragjik: mbi 20.000 viktima, më shumë se 44.000 të plagosur, dhe mbi 300.000 banesa të shkatërruara apo të dëmtuara rëndë. Zona industriale e Izmitit, një nga më të mëdhatë në Turqi, u rrëzua, duke goditur rëndë edhe ekonominë.

Pasojat nuk ishin vetëm materiale. Për ditë me radhë, nën rrënoja dëgjoheshin thirrjet e të mbijetuarve që prisnin shpëtimin, ndërsa ekipet e ndihmës nga e gjithë bota u përpoqën të nxirrnin gjallë ata që kishin mbetur të bllokuar. Pamjet e familjeve që kërkonin të afërmit mes betonit të thërrmuar tronditën opinionin publik ndërkombëtar.

Ky tërmet u bë një nga katastrofat më të mëdha në historinë moderne të Turqisë dhe nxori në pah edhe plagët e brendshme të vendit: ndërtimet pa standarde, mungesën e kontrollit urbanistik dhe përgjegjësinë e autoriteteve. Shumë ndërtesa që nuk i kishin rezistuar tronditjes u ndërtuan me materiale të dobëta e shpesh me korrupsion të hapur në lejet e ndërtimit.

Por mbi tĂ« gjitha, mĂ«ngjesi i 17 gushtit mbeti njĂ« kujtesĂ« e hidhur se sa e brishtĂ« Ă«shtĂ« jeta pĂ«rballĂ« fuqisĂ« sĂ« natyrĂ«s. PĂ«r mijĂ«ra familje turke, ajo ditĂ« nuk u harrua kurrĂ« – njĂ« plagĂ« e hapur qĂ« edhe sot kujtohet me dhimbje, lutje dhe reflektim mbi domosdoshmĂ«rinĂ« e pĂ«rgatitjes ndaj fatkeqĂ«sive natyrore.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

“Dead Ringers”, njĂ« udhĂ«tim i errĂ«t nĂ« labirintin e ndĂ«rgjegjes

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 11:00

Nga Leonard Veizi

Një klinikë sterile, një sekret i errët.

Në Toronto-n e ftohtë dhe të përmbajtur, pas mureve sterile të një klinike moderne fertiliteti, dy vëllezër identikë ndajnë jo vetëm të njëjtën fytyrë, por edhe një sekret të errët. Eliot dhe Beverli Mantël janë gjinekologë të suksesshëm, të respektuar nga pacientët dhe të admiruar nga kolegët. Por në prapaskenë, kufiri midis identitetit dhe mashtrimit, midis dashurisë dhe manipulimit, është i turbullt. Ata shkëmbejnë rolet e tyre në mënyrë të padukshme, duke joshur gratë e duke luajtur me jetët e tyre sikur të ishin eksperimente klinike. Ajo që nis si një lojë e heshtur mes dy mendjeve gjeniale, përfundon si një tragjedi ku realiteti, morali dhe arsyeja shpërbëhen



Kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me njĂ« histori magjepsĂ«se mbi jetĂ«t e çuditshme dhe vdekjet tronditĂ«se tĂ« mjekĂ«ve binjakĂ« tĂ« lidhur nga njĂ« dashuri mĂ« shumĂ« se vĂ«llazĂ«rore, tĂ« mallkuar sĂ« bashku nĂ« njĂ« ferr tĂ« pĂ«rbashkĂ«t obsesionesh tĂ« papĂ«rshkrueshme. ËshtĂ« njĂ« histori autentike e epokĂ«s moderne me njĂ« fuqi tĂ« çuditshme dhe plot tension.

Frymëzimi nga realiteti

Kjo Ă«shtĂ« zemra e “Dead Ringers”, filmi i vitit 1988 i mjeshtrit tĂ« trillerit psikologjik David Kronenberg, i renditur mes dhjetĂ« filmave mĂ« tĂ« mirĂ« kanadezĂ« tĂ« tĂ« gjitha kohĂ«rave. Nuk kemi tĂ« bĂ«jmĂ« thjesht me njĂ« thriller, por me njĂ« zhytje tĂ« ngadaltĂ« dhe tĂ« pamĂ«shirshme nĂ« territore tĂ« errĂ«ta tĂ« ndĂ«rgjegjes njerĂ«zore.

Historia mbĂ«shtetet nĂ« romanin “BinjakĂ«t” tĂ« shkrimtarĂ«ve Bari Ud dhe Xhek Gizland, tĂ« frymĂ«zuar nga ngjarja reale e vĂ«llezĂ«rve Stjuart dhe Sirill Markus — dy gjinekologĂ« binjakĂ« tĂ« cilĂ«t u gjetĂ«n tĂ« vdekur sĂ« bashku nĂ« rrethana misterioze. Kronenberg e merr kĂ«tĂ« bazĂ« faktike dhe e kthen nĂ« njĂ« rrĂ«fim hipnotik, ku identiteti Ă«shtĂ« i lĂ«ngshĂ«m dhe marrĂ«dhĂ«niet njerĂ«zore ndodhen nĂ« njĂ« terren tĂ« minuar nga manipulimi dhe varĂ«sia.

Dy role, një aktor

Forca e filmit qëndron në performancën e jashtëzakonshme të Xheremi Ajrons, i cili mishëron dy personalitete krejt të ndryshme:

-Eliot – karizmatik, i sigurt dhe manipulues.

-Beverli – i ndjeshĂ«m, i brishtĂ« dhe emocionalisht i trazuar.

Ajrons arrin t’i bĂ«jĂ« shikuesit tĂ« harrojnĂ« se tĂ« dy janĂ« interpretim i njĂ« njeriu tĂ« vetĂ«m, duke i dhĂ«nĂ« secilit njĂ« jetĂ« dhe njĂ« psike tĂ« plotĂ«. Ky Ă«shtĂ« njĂ« nga interpretimet mĂ« tĂ« arrira tĂ« karrierĂ«s sĂ« tij.

Magjia teknike e Kronenbergut

Teknikisht, regjisori dhe ekipi i tij pĂ«rdorĂ«n metoda novatore pĂ«r kohĂ«n. VeçanĂ«risht teknika e quajtur “ndarjet lĂ«vizĂ«se” (moving splits) i lejoi tĂ« dy binjakĂ«t tĂ« ndĂ«rvepronin nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n skenĂ« me realizĂ«m tĂ« habitshĂ«m, pa efektet e rĂ«nda e tĂ« dukshme tĂ« ndarjes klasike tĂ« ekranit. Rezultati ishte njĂ« iluzion i pĂ«rkryer vizual, qĂ« e bĂ«n edhe sot filmin tĂ« duket i freskĂ«t.

Një film që mbetet në kujtesë

Me 10 çmime “Xhini” nĂ« Kanada, pĂ«rfshirĂ« ato pĂ«r “Filmin mĂ« tĂ« MirĂ«â€ dhe “Aktorin mĂ« tĂ« MirĂ«â€, “Dead Ringers” mbetet njĂ« vepĂ«r ku estetika klinike pĂ«rzihet me paranojĂ«n, ku sensualiteti shndĂ«rrohet nĂ« kĂ«rcĂ«nim, dhe ku dashuria bĂ«het rruga mĂ« e shkurtĂ«r drejt shkatĂ«rrimit.

Ky film nuk është thjesht një histori për dy binjakë të çuditshëm, por një reflektim i errët mbi natyrën njerëzore, një përvojë që të ndjek gjatë edhe pasi dritat e sallës janë shuar.

Tragjedia e Piter Fekter, një vdekje që tronditi Berlinin

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 10:00

Nga Leonard Veizi

Muri i Berlinit ishte njĂ« plagĂ« e hapur nĂ« zemĂ«r tĂ« EvropĂ«s, njĂ« ndarje e pĂ«rgjakur mes dy botĂ«ve, ku betoni dhe telat me gjemba shĂ«njonin kufirin midis frikĂ«s dhe lirisĂ«. PĂ«r shumĂ« tĂ« rinj, Ă«ndrra pĂ«r ta kaluar atĂ« mur ishte drita e vetme nĂ« fund tĂ« tunelit tĂ« diktaturĂ«s, por pĂ«r disa tĂ« tjerĂ«, kjo Ă«ndĂ«rr u kthye nĂ« makthin e fundit. Por dikur historia shkroi njĂ« nga faqet e saj mĂ« tĂ« dhimbshme me vdekjen e  njĂ« tĂ« riu, emri i tĂ« cilit u kthye nĂ« simbol tĂ« mizorisĂ« sĂ« LuftĂ«s sĂ« Ftohtë 

Rrëfimi i një nate të zezë

Ishte 17 gusht 1962. NĂ« vapĂ«n e rĂ«ndĂ« tĂ« njĂ« gushti berlinez, qielli dukej po aq i rĂ«ndĂ« sa shpirtrat e atyre qĂ« jetonin nĂ«n hijen e Murit. AtĂ« ditĂ«, njĂ« djalosh i ri, vetĂ«m tetĂ«mbĂ«dhjetĂ« vjeç, guxoi tĂ« sfidonte frikĂ«n. Emri i tij ishte Piter Fekter. Ai dhe shoku i tij, Helmut Kulbejk, u pĂ«rpoqĂ«n tĂ« kalonin Murin pranĂ« pikĂ«s sĂ« famshme “Checkpoint Charlie”. Shoku ia doli. Piter mbeti pas.

Plumbat e rojeve tĂ« GjermanisĂ« Lindore e goditĂ«n pamĂ«shirĂ«. Ai ra nĂ« “zonĂ«n e askujt”, mes telave me gjemba, i gjakosur dhe i braktisur. SytĂ« e dhjetĂ«ra dĂ«shmitarĂ«ve nga ana perĂ«ndimore shihnin tĂ« shastisur njĂ« dramĂ« qĂ« nuk guxonin ta preknin. PĂ«r gati njĂ« orĂ«, Peter luftoi pĂ«r jetĂ«n. NjĂ« ndihmĂ« mjekĂ«sore do ta kishte mbajtur nĂ« jetĂ«. Klithmat e tij pĂ«r ndihmĂ« u dĂ«gjuan nga tĂ« dyja anĂ«t e Murit. Por askush nuk lĂ«vizi. UshtarĂ«t e Lindjes nuk lejuan, ushtarĂ«t e PerĂ«ndimit nuk mundĂ«n. Nuk kish kush t’i mbante kokĂ«n, t’i thoshte njĂ« fjalĂ« a t’i dĂ«gjonte amanetet bashke me gulçin e fundit. Dhe kur mĂ« nĂ« fund jeta iu shua, trupi i tij u tĂ«rhoq zvarrĂ« nga ushtarĂ«t lindorĂ« me njĂ« indiferencĂ« sadiste e kriminale, qĂ« e theu zemrĂ«n e qytetit.

Nga një emër, në një simbol

Vdekja e Piter Fekter nuk ishte thjesht një akt mizorie kufitare. Ajo ishte një akuza morale e drejtuar ndaj një sistemi që vrau një djalosh vetëm pse guxoi të ëndërronte lirinë. Pamjet e trupit të tij të përgjakur ndezën protesta në Berlinin Perëndimor, jehona e të cilave u përhap në gjithë botën. Regjimi komunist nuk mund ta fshihte dot: bota e lirë kishte parë fytyrën e tij të vërtetë.

Fekter u bë një simbol, një kujtesë e gjallë e çmimit që kërkon liria. Ai nuk e kaloi dot Murin, por e kaloi përfundimisht kufirin e heshtjes, duke shkundur ndërgjegjen e një bote të ndarë. Historia e tij mbetet si një dëshmi e thjeshtë, por e përjetshme: edhe në hijen e shtypjes më të egër, dëshira për liri është e pamposhtur.

Mbështetja e fëmijëve me nevoja të veçanta i shtrenjtë, kostoja e mosbërit shumë e madhe

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 08:30

Planet e edukimit, shëndetit dhe kujdesit (EHCP) kanë qenë të çmuara për fëmijët e mi. Ideja se mund të hiqen më mbush me frikë.

Nga Carrie Grant*

Tre nga katër fëmijët e mi kanë pasur EHCP të plotë. Këto janë plane edukimi, shëndeti dhe kujdesi, që do të thotë se nevojat e secilit fëmijë janë vlerësuar dhe dokumentuar. Ato garantojnë që të ofrohet mbështetje adekuate për të plotësuar këto nevoja dhe tani ligjërisht kjo mbështetje duhet të zbatohet. Planet e shkruara mirë janë të çmuara, veçanërisht pjesa ligjore. Pa to, nuk do të kishte rigorozitet, as sfida kuptimplote dhe, në fund, as fuqinë për të siguruar mbështetjen e duhur arsimore.

Natyrisht, isha e shqetësuar kur më parë këtë vit qeveria filloi të diskutonte reforma, duke përfshirë mundësinë e heqjes së EHCP-ve. Ministrat thanë se kishin trashëguar një sistem të dobët, me autoritetet lokale që po përballeshin me rritjen e kërkesës për mbështetje për fëmijët me nevoja të veçanta arsimore dhe të aftësive të kufizuara (SEND). Planet e qeverisë pritet të publikohen në tetor, dhe unë frikësohem për atë që do të ndodhë me fëmijë si të miat.

Njëri nga fëmijët e mi u diagnostikua me autizëm në moshën shtatë vjeç. Ai përjetoi vështirësi në shkollë për vite me radhë, duke arritur objektivat akademike por tërhiqej në një hapësirë të izoluar dhe të mbushur me frikë, pa miq, me shpërthime të përditshme kur kthehej në shtëpi. Shkolla nuk kuptonte se çfarë po ndodhte dhe kur fëmija im arriti adoleshencën, me presionin që rritej, burri dhe unë filluam të luftonim në çdo front, duke përfshirë marrjen e një EHCP-je, përballjen me një tribunal dhe përpjekjet për të aksesuar terapi.

PĂ«r shkak tĂ« presionit shoqĂ«ror dhe frikĂ«s tonĂ« nga inspektori i pranisĂ« nĂ« shkollĂ«, ne kĂ«rkuam mĂ« shumĂ« nga fĂ«mija ynĂ« – duke e urdhĂ«ruar, bindur dhe lutur tĂ« dilte nga dhoma dhe tĂ« shkonte nĂ« shkollĂ«. Kjo vazhdoi pĂ«r muaj me radhĂ« deri sa njĂ« ditĂ« ai refuzoi thjesht tĂ« shkonte. Filloi njĂ« model i mungesĂ«s sĂ« pranishmĂ«risĂ«. Sistemi e kishte thyer fĂ«mijĂ«n tim, dhe mĂ« vonĂ«, me njĂ« incident tĂ« madh tĂ« vetĂ«-dĂ«mtimit, na tregoi se askush nuk po dĂ«gjonte. QĂ«ndruam pĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra nĂ« spital nĂ« vĂ«zhgim pĂ«r vetĂ«vrasje. Nga koha nĂ« kohĂ«, fĂ«mija im kontrollonte telefonin dhe gjetkĂ« mesazhe ngacmuese (deri nĂ« 94% e fĂ«mijĂ«ve autikĂ« ngacmohen). Diçka duhej tĂ« ndryshonte.

ArritĂ«m tĂ« siguronim njĂ« EHCP tĂ« thjeshtĂ« (jo pĂ«r tĂ« gjitha orĂ«t), por erdhi kaq vonĂ« sa nuk pĂ«rputhej mĂ« me nevojat aktuale tĂ« fĂ«mijĂ«s. MĂ« nĂ« fund, dy vjet mĂ« vonĂ«, njĂ« punonjĂ«s i jashtĂ«zakonshĂ«m SEND nĂ« autoritetin tonĂ« lokal mori rastin tonĂ«, u vendos njĂ« mbĂ«shtetje standardi “gold” dhe ndikimi ishte transformues. PĂ«r shembull, nĂ«se fĂ«mija nuk mund tĂ« shkonte nĂ« shkollĂ«, asistentja e mĂ«suesit (TA) vinte nĂ« shtĂ«pi dhe punonte me tĂ«. Kjo krijoi njĂ« urĂ« tĂ« sigurt midis shkollĂ«s dhe shtĂ«pisĂ« dhe e bĂ«ri fĂ«mijĂ«n tĂ« shkonte nĂ« shkollĂ« pothuajse çdo ditĂ«.

Një tjetër nga fëmijët e mi, i adoptuar dhe me nevoja komplekse, paraqiste sjellje shumë sfiduese në shkollë dhe kishte përjetuar përjashtime të përhershme. Nga incidentet e para, duhej më shumë se dy vjet për të organizuar një EHCP dhe për ta vendosur në një shkollë adekuate. Përjashtimet e përhershme janë rritur me 39% në shkollat angleze gjatë dy viteve të fundit dhe janë të zakonshme tek fëmijët me SEND. Kur konsideroni që shumë mijëra fëmijë presin më shumë se 20 javë për një EHCP, bëhet e qartë se ka probleme në klasa.

NjĂ«ri tjetĂ«r nga fĂ«mijĂ«t autikĂ« tĂ« mi kaloi tre vite jashtĂ« arsimit midis moshĂ«s 11 dhe 14 vjeç, duke pritur pĂ«r njĂ« shkollĂ« adekuate brenda njĂ« ore larg shtĂ«pisĂ«. NjĂ« shkollĂ« private pĂ«r fĂ«mijĂ« autik u gjet dhe fĂ«mija ynĂ« lulĂ«zoi. Shkolla i kushton shumĂ« autoritetit lokal, por pa EHCP, fĂ«mija mund tĂ« kishte mbetur jashtĂ« arsimit. Kjo shpesh nĂ«nkupton qĂ« njĂ« prind qĂ« paguan taksa largohet nga puna pĂ«r t’u bĂ«rĂ« kujdestar me kohĂ« tĂ« plotĂ«, mĂ«sues, terapist dhe qendĂ«r sociale pĂ«r fĂ«mijĂ«n. Rezultati pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ« shpesh do tĂ« thotĂ« mungesĂ« pune, probleme shĂ«ndetĂ«sore mendore dhe vdekje tĂ« hershme (personat autikĂ« kanĂ« nĂ«ntĂ« herĂ« mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« vdesin nga vetĂ«vrasja). Kostoja afatgjatĂ« pĂ«r shĂ«ndetin dhe kujdesin social Ă«shtĂ« e madhe.

KĂ«to janĂ« vetĂ«m tre shembuj pse EHCP-tĂ« janĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. Pa njĂ« EHCP, fĂ«mijĂ«t shpesh refuzojnĂ« tĂ« shkojnĂ« nĂ« shkollĂ«. Kur njĂ« fĂ«mijĂ« reagoi me agresion dhe dhunĂ«, ata tregojnĂ« tĂ« rriturve se shkolla nuk po funksionon. Pa EHCP, fĂ«mija im mĂ«soi se shpĂ«rthimi i dhunshĂ«m do tĂ« thoshte qĂ« do tĂ« dĂ«rgohej nĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« qetĂ« jashtĂ« klasĂ«s, qĂ« ishte pikĂ«risht ajo qĂ« dĂ«shironte. NjĂ« EHCP do t’i siguronte TA me kohĂ« tĂ« plotĂ« dhe strategji pĂ«r ndihmĂ«. FĂ«mijĂ«t SEND shpesh pĂ«rjetojnĂ« nevoja tĂ« paplotĂ«suara nĂ« shkollĂ« dhe me sfidat e shĂ«ndetit mendor nĂ« rritje (vetĂ«m 32% e atyre qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« aksesojnĂ« ShĂ«rbimet e ShĂ«ndetit Mendor pĂ«r FĂ«mijĂ« dhe AdoleshentĂ« marrin mbĂ«shtetje) sfidat mund tĂ« eskalojnĂ« shumĂ« shpejt.

Kam marrĂ« pjesĂ« nĂ« disa takime ku kĂ«shilltarja strategjike e qeverisĂ« pĂ«r SEND, Christine Lenehan, ka sugjeruar heqjen e EHCP-ve. Kjo gjithmonĂ« shkakton frikĂ« tĂ« madhe tek tĂ« pranishmit. PĂ«r t’u qartĂ«suar, shumica e EHCP-ve kĂ«rkohen nga shkollat, jo nga prindĂ«rit. Pa to, mĂ«suesit vendosen pĂ«r tĂ« dĂ«shtuar, dhe pasioni i tyre profesional shndĂ«rrohet nĂ« zhgĂ«njim.

Deri tani, zĂ«rat e tyre nuk janĂ« dĂ«gjuar nĂ« debat. NjĂ« raport i Ofsted tregon se 30% e mĂ«suesve kĂ«rkojnĂ« mĂ« shumĂ« trajnime pĂ«r SEND. MĂ«suesit mbĂ«shteten shumĂ« tek TA nĂ« klasĂ« dhe EHCP-ja e njĂ« fĂ«mije mund tĂ« mbulojĂ« koston e stafit shtesĂ«. Duhet tĂ« fuqizojmĂ« mĂ«suesit dhe sidomos tĂ« vlerĂ«sojmĂ« TA-tĂ« tanĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m. Ekipet udhĂ«heqĂ«se tĂ« shkollave duhet tĂ« krijojnĂ« mjedise ku tĂ« gjithĂ« ndihen tĂ« pĂ«rfshirĂ« – stafi dhe fĂ«mijĂ«t – por nuk mund ta bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« pa vetĂ«dije, trajnim dhe fonde, dhe pa njĂ« mandat ligjor.

Me vonesat aktuale në lëshimin e EHCP-ve, shohim qartë ndikimin e mungesës së tyre. Fëmijët tanë përfundojnë në shtëpi, jashtë shkollës, pa jetë sociale, pa arsim dhe, më e rëndësishmja, pa ndjenjën e përkatësisë. Kjo ndikon në gjithë jetën e tyre. Ata mund të mos bëhen pjesë e forcës punëtore ose të kenë një qark social kuptimplotë. Mund të mos gjejnë vendin e tyre në shoqëri. Qeveria ka marrë parasysh koston e EHCP-ve. Tani duhet të fokusohet te kostoja e mos-ofrimit të tyre.

*Carrie Grant është prezantuese televizive dhe trajner vokal, dhe nënë e katër fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore.

Përgatiti për botim: L.Veizi

1943 – Lufta e DytĂ« BotĂ«rore: Pushtimi i SicilisĂ« dhe hyrja e trupave nĂ« Messina

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
17 August 2025 at 07:15

Pas zbarkimit tĂ« AleatĂ«ve nĂ« Sicili mĂ« 9 korrik 1943, filloi njĂ« nga fushatat mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore nĂ« frontin mesdhetar: Operacioni “Husky”. Ky ishte zbarkimi mĂ« i madh amfib deri nĂ« atĂ« kohĂ«, i organizuar nga forcat amerikane, britanike dhe kanadeze, me synimin tĂ« pushtonin SicilinĂ« dhe tĂ« hapnin rrugĂ«n pĂ«r pushtimin e ItalisĂ« kontinentale.

Komanda aleate ishte në duart e gjeneralit amerikan Dwight D. Eisenhower, ndërsa drejtimin operacional e mbanin dy komandantët e mëdhenj të kohës: gjenerali amerikan George S. Patton, që drejtonte Ushtrinë e 7-të të SHBA-së, dhe feldmarshalli britanik Bernard Montgomery, komandant i Ushtrisë së 8-të britanike.

QĂ«ndresa gjermano-italiane nĂ« Sicili ishte e fortĂ«, veçanĂ«risht nga trupat gjermane tĂ« komanduar nga feldmarshalli Albert Kesselring dhe gjenerali Hans Hube. MegjithatĂ«, pas betejave tĂ« ashpra nĂ« tĂ« gjithĂ« ishullin – veçanĂ«risht nĂ« Gela, Catania dhe Troina – AleatĂ«t arritĂ«n tĂ« thyenin mbrojtjen e boshtit.

Më 17 gusht 1943, trupat amerikane të gjeneralit Patton hynë të parat në Messina, pika më veriore e Sicilisë, që kishte qenë objektivi final i fushatës. Disa orë më vonë mbërritën edhe trupat britanike të Montgomery-t. Me hyrjen e tyre në qytet, u shpall përfundimi i pushtimit të Sicilisë, pas rreth 38 ditësh luftime intensive.

Megjithëse fushata përfundoi me sukses, gjermanët arritën të evakuojnë rreth 100.000 ushtarë dhe pajisje të shumta përmes ngushticës së Messinës drejt Italisë kontinentale, duke shmangur shkatërrimin e plotë. Kjo tregon aftësinë e tyre organizative, edhe në kushte të disfavorshme.

Pushtimi i Sicilisë pati pasoja të mëdha politike:

Benito Mussolini u rrëzua nga pushteti më 25 korrik 1943, pasi fushata tregoi qartë se regjimi fashist nuk ishte më në gjendje të mbronte territorin italian.

Ky zhvillim çoi në kapitullimin e Italisë më 8 shtator 1943 dhe hyrjen e saj në krah të Aleatëve.

Aleatët siguruan një bazë të fortë në Mesdhe, nga ku ndërmorën pushtimin e Italisë kontinentale në Salerno (Operacioni Avalanche) vetëm disa javë më vonë.

Në këtë mënyrë, hyrja e Patton-it në Messina dhe ndjekja nga Montgomery nuk ishin vetëm një fitore taktike, por edhe një moment kthese strategjike që përshpejtoi fundin e fashizmit në Itali dhe hapi rrugën drejt çlirimit të Evropës nga jugu.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

Before yesterdayMain stream

Heraklioni, qyteti i fundosur: a mund të përsëritet historia?

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 13:45

Sipas mitit, Heraklioni ishte qyteti ku Helena dhe Paridi ndaluan përpara se të niseshin drejt Trojës. Historia e tij mund të shërbejë si një paralajmërim për rreziqet që sot kërcënojnë shumë komunitete bregdetare në mbarë botën.

Chiara Guzzonato

Heraklioni – i njohur nga egjiptianĂ«t si Thonis – ishte njĂ« qendĂ«r e lulĂ«zuar tregtare dhe fetare, me rĂ«ndĂ«si strategjike tĂ« krahasueshme me SerenissimĂ«n dhe me madhĂ«shti qĂ« rivalizonte Parisin. PĂ«r mĂ« shumĂ« se 1 200 vjet, ai qĂ«ndroi i fundosur pranĂ« brigjeve tĂ« Aboukirit, nĂ« Egjipt, derisa u rizbulua nga arkeologu Franck Goddio nĂ« vitin 2000. NĂ« shekullin e 3-tĂ« p.e.s., njĂ« tĂ«rmet i fuqishĂ«m shkaktoi lĂ«ngĂ«zimin e tokĂ«s mbi tĂ« cilĂ«n qĂ«ndronte qyteti, duke zhytur tempujt e tij madhĂ«shtorĂ«. Pa kĂ«to monumente, Heraklioni humbi gradualisht rolin e tij si qendĂ«r e jetĂ«s shoqĂ«rore dhe fetare tĂ« Egjiptit. Erozioni bregdetar dhe rritja e nivelit tĂ« detit vulosĂ«n fatin e tij, duke e lĂ«nĂ« nĂ« harresĂ« nĂ« fund tĂ« shtratit tĂ« Mesdheut.

Një mësim nga e kaluara

Fenomeni i lĂ«ngĂ«zimit tĂ« tokĂ«s ndodh kur toka, pĂ«r shkak tĂ« dridhjeve tĂ« forta dhe tĂ« zgjatura tĂ« njĂ« tĂ«rmeti, humbet papritur qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e saj dhe kthehet nĂ« njĂ« masĂ« tĂ« lĂ«ngshme xhelatinoze. Kjo ndodh zakonisht nĂ« toka sedimentare tĂ« ngopura me ujĂ«, ku edhe njĂ« tĂ«rmet mesatar mund tĂ« “zhdukĂ«â€ mbĂ«shtetjen pĂ«r ndĂ«rtesat.

Ky fenomen nuk është thjesht një kujtim i lashtësisë. Në shkurt të vitit 2011, Christchurch në Zelandën e Re u godit nga një tërmet i cili, edhe pse me magnitudë më të ulët se ai i mëparshmi, shkaktoi dëme të mëdha për shkak të lëngëzimit. Ngjarje të ngjashme ndodhën në Japoni po atë vit dhe në Itali një vit më vonë (në zona të pazhvilluara).

Rreziku sot

Shumë qytete moderne ndodhen mbi toka sedimentare dhe janë të prekshme nga ky fenomen, përfshirë qytete në Bregun Perëndimor të SHBA-së, Charleston dhe Savannah në Atlantik, Lagos në Nigeri, disa zona të Londrës, si dhe shumë qytete në Kinë dhe Azinë Juglindore.

Një cikël vicioz

Ngrohja globale po shkakton shkrirjen e akullnajave dhe rritjen e nivelit tĂ« detit. Kjo, pĂ«rveç ndotjes sĂ« ujĂ«rave nĂ«ntokĂ«sore, rrit nivelet e tyre dhe ngop tokĂ«n sipĂ«rfaqĂ«sore. NĂ« kushte tĂ« tilla, njĂ« tĂ«rmet mund ta kthejĂ« papritur tokĂ«n nĂ« baltĂ« ose pelte – duke rrezikuar tĂ« pĂ«rsĂ«risĂ« historinĂ« tragjike tĂ« Heraklionit.

Përgatiti për botim: L.Veizi

Dhe ja kĂ«shtu pĂ«rfundoi – njĂ« lamtumirĂ« e trishtĂ«, e rĂ«nduar dhe tepĂ«r
 fekale

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 12:35

Ky mbyllje me njĂ« psherĂ«timĂ« pĂ«rfshin njĂ« katastrofĂ« tĂ« neveritshme hidraulike dhe njĂ« rikthim aspak bindĂ«s tek skena e fundit e “Sex and the City”. Meritohej njĂ« pĂ«rfundim shumĂ« mĂ« i gjallĂ« e ekstravagant se kaq.

Hannah J Davies

Dhe ja kĂ«shtu: mbaroi. VetĂ«m dy javĂ« mĂ« parĂ« u njoftua se spin-off-i i Sex and the City po pĂ«rfundonte menjĂ«herĂ«, me showrunner-in Michael Patrick King qĂ« vendosi se sezoni i tretĂ« ishte “njĂ« vend i mrekullueshĂ«m pĂ«r ta ndalur”. Ishte njĂ« mbyllje disi e papritur, duke çuar nĂ« thashetheme tabloidĂ«sh se HBO po e mbyllte serinĂ« e kritikuar gjerĂ«sisht. NjĂ« postim nĂ« Instagram nga Jonathan Cake, i cili luajti tĂ« dashurin e fundit tĂ« Carrie-t (Sarah Jessica Parker), ishte me humor, por gjithashtu tingĂ«llonte si nga dikush qĂ« nuk e dinte se kishte hyrĂ« nĂ« njĂ« rol kaq tĂ« shkurtĂ«r: “Prisni, A E VRAVA UNË [serialin]? Duncan mĂ« nĂ« fund kalon njĂ« natĂ« pasioni me Carrie Bradshaw dhe shfaqja mbaron
 PËRGJITHMONË???”

Gjithsesi, fakti qĂ« dikujt i bĂ«hej vonĂ«, tregonte se kishim ecur gjatĂ«. NĂ« vitin 2021, ky rikthim pa SamanthĂ«n u gjykua ashpĂ«r, me kritikĂ« qĂ« pĂ«rdornin fjalĂ« si “turpĂ«rues” dhe “ngjitĂ«s deri nĂ« bezdi”. PĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« diversifikuar kastin dukeshin cinike, ndĂ«rsa kalimi i Carrie-t te podcast-et dhe romanca queer e MirandĂ«s me komiken jo-binare Che Diaz sollĂ«n skena qĂ« i bĂ«nin tĂ« dy filmat e sikletshĂ«m tĂ« SATC tĂ« dukeshin tĂ« durueshĂ«m nĂ« krahasim.

Por diku rrugĂ«s, And Just Like That u bĂ« e mirĂ«. Jo aq sa Sex and the City, pĂ«r tĂ« qenĂ« tĂ« qartĂ«. Por u kthye nĂ« atĂ« lloj eskapizmi tĂ« ngrohtĂ« e absurd, qĂ« rrĂ«shqet lehtĂ« si njĂ« Cosmopolitan klasik. Kjo u pa kur Charlotte (Kristin Davis) sfidoi njĂ« stuhi dĂ«bore pĂ«r t’i blerĂ« prezervativĂ« vajzĂ«s sĂ« saj adoleshente; kur Miranda (Cynthia Nixon) “çvirgjĂ«roi” njĂ« murgeshĂ« tĂ« fiksuar pas Wicked-it, tĂ« luajtur nga Rosie O’Donnell; apo kur skenaristĂ«t vranĂ« pa dashje babanĂ« e personazhit Lisa jo njĂ« herĂ«, por dy herĂ«. NdĂ«rkohĂ«, agjentja e patundshmĂ«rive, Seema (Sarita Choudhury), u bĂ« njĂ« zĂ«vendĂ«suese e denjĂ« pĂ«r SamanthĂ«n – çka ishte fat, sepse mĂ« e afĂ«rta qĂ« patĂ«m me Kim Cattrall ishte njĂ« cameo njĂ« minutĂ«she dhe e sikletshme. NĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« sezonit tĂ« tretĂ«, seriali gjeti ritmin – edhe pse Carrie, pa Big e pa Aidan, ishte e zhytur nĂ« shkrimin e njĂ« romani historik tĂ« mĂ«rzitshĂ«m pĂ«r njĂ« grua tĂ« vetmuar, qĂ« padyshim ishte njĂ« alter ego e saj. Dhe pastaj, erdhi lajmi se po mbaronte.

Disa mund ta kenĂ« pritur me lehtĂ«sim kĂ«tĂ« moment, por pĂ«r shumĂ« tĂ« tjerĂ« do tĂ« ketĂ« pasur zhgĂ«njim. Pse tĂ« na jepnin kĂ«tĂ« “kuriozitet tĂ« çmendur” vetĂ«m pĂ«r ta hequr nga dora? Dhe si, Zot i madh, e mbyll njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«? NĂ« mĂ«nyrĂ« klasike televizive, njĂ« episod nĂ« DitĂ«n e FalĂ«nderimeve do tĂ« thotĂ« pajtime mes miqsh e familjes, me lot e pĂ«rqafime. FatkeqĂ«sisht, kĂ«ta janĂ« skenaristĂ«t e And Just Like That, ndaj nuk ndodhi kĂ«shtu. Carrie e kaloi festĂ«n te Miranda, e cila po pĂ«rpunohej me lajmin se do tĂ« bĂ«hej gjyshe – me tĂ« njĂ«jtĂ«n histeri tĂ« lartĂ« dhe panik tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m qĂ« Nixon ka sjellĂ« gjithmonĂ« nĂ« kĂ«tĂ« univers. Miranda mĂ« pas iku tĂ« kalonte kohĂ« me tĂ« dashurĂ«n e saj britanike, Joy (Dolly Wells), qeni i sĂ« cilĂ«s, Sappho, po i nĂ«nshtrohej njĂ« operacioni urgjent (jo, jo!). Kjo e la Carrie-n tĂ« presĂ« njĂ« dreke me shefin e galerive, Mark, si dhe me Mia-n, ish-tĂ« dashurĂ«n intolerante ndaj laktozĂ«s sĂ« djalit tĂ« MirandĂ«s, Brady, dhe grupin e saj tĂ« bezdisshĂ«m tĂ« miqve tĂ« gjeneratĂ«s Z. Kulmi i mbrĂ«mjes? NjĂ« tualet qĂ« derdhej me
 shumĂ«, shumĂ« jashtĂ«qitje. A ishte ky, me tĂ« vĂ«rtetĂ«, finalja e gjithĂ« kĂ«saj franchise?

Dhe megjithatë  ishte disi perfekte, njĂ« lloj Ă«ndrre me ethe, ku festa mĂ« e ngrohtĂ« e vitit pĂ«rfundon me njĂ« katastrofĂ« tĂ« neveritshme hidraulike. NdĂ«rkohĂ«, linja e fabulĂ«s pĂ«r heroinĂ«n dhe “gruan” nga romani pĂ«rfundoi: Carrie nisi episodin nĂ« njĂ« restorant kinez, ku njĂ« kamarier i mirĂ«, por pa takt, i vendosi njĂ« lodĂ«r tĂ« madhe nĂ« karrigen pĂ«rballĂ«, gjĂ« qĂ« e trazoi. MĂ« pas, ajo kaloi njĂ« pasdite me Seema-n, Lisa-n dhe Charlotte-n nĂ« njĂ« sfilatĂ« fustanesh nusĂ«rie, duke diskutuar pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet. Lisa dhe Charlotte mendonin se martesa Ă«shtĂ« ferr, por qĂ« do ta bĂ«nin sĂ«rish, ndĂ«rsa Carrie ishte mĂ« e hezituar: “Duhet tĂ« ndaloj sĂ« menduari ‘ndoshta njĂ« burrë’ dhe tĂ« filloj tĂ« pranoj ‘ndoshta vetĂ«m unë’.”

MĂ« vonĂ«, ajo u largua pa zhurmĂ« nga festa “fekale” e MirandĂ«s, pĂ«r tĂ« kĂ«rcyer vetĂ«m nĂ« apartamentin e saj, me taka tĂ« larta, duke kĂ«nduar me karaoke kĂ«ngĂ«n e Barry White You’re The First, The Last, My Everything. Ishte njĂ« thirrje e qartĂ« ndaj skenĂ«s sĂ« fundit tĂ« Sex and the City, kur – mbi njĂ« remix tĂ« You Got the Love nga Candi Staton – Carrie shpalli se “marrĂ«dhĂ«nia mĂ« emocionuese, sfiduese dhe domethĂ«nĂ«se nga tĂ« gjitha Ă«shtĂ« ajo qĂ« ke me veten tĂ«nde”. Por atĂ«herĂ« ajo e pĂ«rfundoi me: “
 dhe nĂ«se gjen dikĂ« qĂ« tĂ« do ty-nĂ« qĂ« do, atĂ«herĂ« Ă«shtĂ« fantastike.” KĂ«tu nuk pati njĂ« fund tĂ« tillĂ«: ajo mbylli romanin me fjalĂ«t: “Gruaja e kuptoi se nuk ishte e vetme – ajo ishte vetĂ«m.” Ishte emocionuese, por jo shumĂ« bindĂ«se duke parĂ« çfarĂ« kishim parĂ« mĂ« parĂ«.

Dhe kështu, rikthimi më i çuditshëm prej të gjithëve përfundoi me një psherëtimë, si të na binte të gjithëve ndër mend se anestezia më në fund po mbaronte. Në të vërtetë, meritonte diçka më të madhe, më të çmendur e më ekstravagante, jo këtë lamtumirë të trishtë dhe të rënduar. Epo, të paktën nuk sollën Che-n për të bërë homazhe.

Përgatiti për botim: L.Veizi

Çarls Bukovski, zĂ«ri i papĂ«rpunuar i rrugĂ«ve amerikane

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 11:15

16 gusht 1920 – Lindja e shkrimtarit

Nga Leonard Veizi

NĂ« fytyrĂ«n e tij, rrudhat nuk ishin vetĂ«m shenja moshe, por harta e netĂ«ve tĂ« gjata dhe mĂ«ngjeseve pa gjumĂ«. NĂ« dorĂ«n e djathtĂ« mbante gjithmonĂ« njĂ« cigare tĂ« gjysmĂ«djegur, nĂ« tĂ« majtĂ«n, njĂ« gotĂ« me diçka tĂ« fortĂ«. Dhe mes tyre, fletoret ku derdhte jetĂ«n, pa asnjĂ« filtĂ«r, pa frikĂ« nga e vĂ«rteta. Çarls Bukovski nuk e shkroi letĂ«rsinĂ« pĂ«r t’u dukur i madh, por pĂ«r tĂ« mos u mbytur



”BukĂ« dhe sallam” – kaq e thjeshtĂ« tingĂ«llon, por kaq thellĂ« mĂ« mahniti kjo vepĂ«r e Bukovskit. NĂ« mes tĂ« erĂ«s sĂ« tij tĂ« papĂ«rpunuar, cinizmit tĂ« butĂ« dhe poetikĂ«s sĂ« rrugĂ«s, gjeta njĂ« ndershmĂ«ri qĂ« pak shkrimtarĂ« guxojnĂ« ta shfaqin. Ai nuk e zbukuron jetĂ«n, nuk i fsheh plagĂ«t, por i vendos mbi tavolinĂ«, pranĂ« njĂ« gotĂ« birre dhe njĂ« cigareje gjysmĂ« tĂ« fikur. E prej andej, rrugĂ«timi mĂ« çoi nĂ« tĂ« tjera vĂ«llime tĂ« tij, ku çdo faqe Ă«shtĂ« njĂ« grusht i lehtĂ« nĂ« stomak dhe njĂ« pĂ«rkĂ«dhelje e heshtur mbi shpatull nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«.

Fillimet

MĂ« 16 gusht 1920, nĂ« Andernah tĂ« GjermanisĂ«, erdhi nĂ« jetĂ« Heinrih Çarls Bukovski, njeriu qĂ« do tĂ« bĂ«hej njĂ« nga zĂ«rat mĂ« tĂ« pazĂ«vendĂ«sueshĂ«m e mĂ« njerĂ«zorĂ« tĂ« letĂ«rsisĂ« amerikane. Ende foshnjĂ«, fati e shkul nga brigjet e Rinit dhe e hodhi nĂ« tokĂ«n e Shteteve tĂ« Bashkuara, ku ai do tĂ« rritej nĂ« njĂ« qoshe tĂ« varfĂ«r tĂ« Los Anxhelesit. Ky qytet, njĂ«herĂ«sh i ndriçuar dhe i mbytur nĂ« hije, do tĂ« bĂ«hej qarkullimi i gjakut tĂ« veprĂ«s sĂ« tij: i nxehtĂ«, i trazuar, i gjallĂ«.

Bukovski nuk ishte thjesht shkrimtar; ai ishte kronisti i plagĂ«ve tĂ« jetĂ«s, poeti i pĂ«rditshmĂ«risĂ« sĂ« vrazhdĂ«, i tavernave tĂ« mbytura nĂ« tym, i dashurive qĂ« digjeshin shpejt e shuheshin mĂ« shpejt, i vetmisĂ« qĂ« rri si hije e ftohtĂ« mbi shpinĂ«. Stili i tij nuk pranonte maska: fjalĂ« tĂ« zhveshura, tĂ« çiltra, tĂ« ngopura me sinqeritet brutal dhe ironi therĂ«se qĂ« nuk kursente as vetveten. NĂ« çdo fjali gumĂ«zhinte bota e rrugĂ«ve, e etjes, e humbjeve – njĂ« poezi e gjallĂ«, e palyruar.

Shkrimtari i rrugës

I rritur jashtĂ« mureve tĂ« akademisĂ«, ai u formua mes rrugĂ«ve, punĂ«ve tĂ« rĂ«nda, bodrumeve ku nata kishte mĂ« shumĂ« orĂ« se dita. Ai shkroi siç jetoi: drejt e nĂ« zemĂ«r tĂ« errĂ«sirĂ«s, aty ku tĂ« tjerĂ«t besonin se nuk kishte vend pĂ«r poezi. Nga ky univers lindĂ«n poezitĂ« e tij, tregimet dhe romanet – njĂ« rrĂ«fim i gjatĂ« e i pandĂ«rprerĂ«. NdĂ«r to shquhen “Posta” (1971), njĂ« roman me frymĂ« autobiografike mbi vitet e tij si punonjĂ«s postar, dhe “GratĂ«â€ (1978), njĂ« eksplorim i hapur e i trazuar i marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« tij me botĂ«n femĂ«rore.

Gjatë jetës së tij, Bukovski mori pak vëmendje nga kritikët në Shtetet e Bashkuara, por u prit më mirë në Evropën Perëndimore, veçanërisht në Mbretërinë e Bashkuar, e sidomos në Gjermani, ku lindi. Që nga vdekja e tij në mars të vitit 1994, Bukowski ka qenë subjekt i një numri artikujsh dhe librash kritikë si për jetën ashtu edhe për shkrimet e tij.

Ndikimi

Por ndikimi i Bukovskit tejkaloi kufijtë e letërsisë. Ai e rrëzoi idenë e shkrimtarit si një figurë të largët e të idealizuar, duke u bërë simbol i romantikës së të papërshtaturve dhe i rebelëve pa kauzë të lehtë. Më 9 mars 1994, ai u largua nga kjo botë, por la pas një trashëgimi të gjallë, të pangjyrëruar nga koha.

NĂ« çdo varg tĂ« tij, ndihet pulsi i njeriut qĂ«, pĂ«rballĂ« mjerimit dhe vetmisĂ«, guxoi tĂ« bĂ«nte art nga pluhuri i jetĂ«s. Ai na la si testament bindjen e thjeshtĂ« por tĂ« fuqishme: poezia gjendet kudo – edhe nĂ« qoshet mĂ« tĂ« errĂ«ta tĂ« ekzistencĂ«s.

Nga “trend” nĂ« tragjedi, thikat nĂ« duart e 14-vjeçarĂ«ve shqiptarĂ«

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 10:00

Nga Leonard Veizi

Nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« modĂ« e shĂ«mtuar. Nuk Ă«shtĂ« njĂ« lojĂ« adoleshentĂ«sh qĂ« pĂ«rfundon me njĂ« plagĂ« tĂ« lehtĂ« dhe pak gjak. ËshtĂ« njĂ« realitet i errĂ«t ku 14-vjeçarĂ«t mbajnĂ« thika nĂ« brez dhe nuk ngurrojnĂ« t’i pĂ«rdorin kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit. Dhe fjala “trend” nuk ka mĂ« vend kĂ«tu. Sepse trend Ă«shtĂ« tĂ« bĂ«sh buzĂ«t me silikon, tĂ« vendosĂ«sh njĂ« piercing nĂ« hundĂ«, ose tĂ« ndjekĂ«sh njĂ« sfidĂ« nĂ« TikTok – por jo tĂ« ngulĂ«sh thikĂ«n nĂ« mishin e njĂ« bashkĂ«moshatari. Ky Ă«shtĂ« krim. Ky Ă«shtĂ« njĂ« sinjal alarmi pĂ«r shoqĂ«rinë 


Vitet e fundit, mediat shqiptare kanĂ« raportuar jo rrallĂ« pĂ«r raste ku adoleshentĂ« 14 vjeç kanĂ« pĂ«rfunduar nĂ« sherr pĂ«r shkaqe fare banale: pĂ«r njĂ« fjalĂ« tĂ« hedhur kot, pĂ«r njĂ« shikim tĂ« keqkuptuar, apo pĂ«r njĂ« konflikt virtual nĂ« rrjetet sociale. Shpesh, kĂ«to pĂ«rplasjes kanĂ« pĂ«rfunduar me thika tĂ« ngulura nĂ« zemĂ«r dhe jetĂ« tĂ« humbura.

Rasti i fundit ndodhi nĂ« fshatin Pirg tĂ« Korçës, ku njĂ« grindje mes dy 14-vjeçarĂ«ve pĂ«rfundoi me njĂ« viktimĂ«. DhjetĂ« muaj mĂ« parĂ«, nĂ« zemĂ«r tĂ« kryeqytetit, pranĂ« shkollĂ«s “Fan Noli”, njĂ« tjetĂ«r pĂ«rplasje mes dy adoleshentĂ«ve pĂ«rfundoi me njĂ« vrasje po aq tragjike. NĂ« rastin e parĂ«, pati zĂ«ra qĂ« fajĂ«suan shkollĂ«n si institucion; nĂ« tĂ« dytin, ngjarja ndodhi nĂ« pushimet verore, jashtĂ« çdo pĂ«rgjegjĂ«sie tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« tĂ« saj.

E pĂ«rbashkĂ«ta? TĂ« dyja palĂ«t ishin fĂ«mijĂ« qĂ« nĂ« vend tĂ« mendonin pĂ«r provimet e pranimit nĂ« gjimnaz, po pĂ«rgatiteshin pĂ«r “beteja” nĂ« skuta, me armĂ« tĂ« ftohta nĂ« xhep. Bilanci mbetet tragjik dhe pyetja e hidhur qĂ« ngrihet Ă«shtĂ«: çfarĂ« po i shtyn kĂ«ta fĂ«mijĂ« drejt kĂ«saj spiraleje dhune?

Fenomen global, jo vetëm shqiptar

ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« e vetme nĂ« kĂ«tĂ« krizĂ«. NĂ« BritaninĂ« e Madhe, “knife crime” apo krimi me thika, Ă«shtĂ« kthyer nĂ« njĂ« emergjencĂ« kombĂ«tare. Statistikat zyrtare tregojnĂ« se vetĂ«m nĂ« LondĂ«r, nĂ« vitin 2023, mbi 13.500 incidente tĂ« lidhura me pĂ«rdorimin e thikave pĂ«rfshinin tĂ« rinj nĂ«n 18 vjeç. NĂ« shumĂ« shkolla angleze, nxĂ«nĂ«sit kalojnĂ« nĂ«pĂ«r detektorĂ« metalikĂ« pĂ«rpara se tĂ« hyjnĂ« nĂ« mĂ«sim – njĂ« masĂ« ekstreme, por e detyruar nga realiteti.

Në SHBA, fenomeni merr një formë tjetër, me armë zjarri, por edhe me armë të ftohta në mjediset shkollore. Raportet e FBI tregojnë se dhuna mes adoleshentëve është rritur ndjeshëm pas pandemisë, me një ndikim të madh nga filmat, videot muzikore dhe rrjetet sociale që e glorifikojnë dhunën.

Edhe nĂ« FrancĂ«, policia ka ngritur alarmin pas njĂ« serie ngjarjesh ku tĂ« rinjtĂ« janĂ« pĂ«rleshur me thika pranĂ« shkollave, shpesh pĂ«r shkaqe tĂ« vogla, por me pasoja fatale. ShumĂ« ekspertĂ« e lidhin kĂ«tĂ« me kulturĂ«n e “rrugĂ«s” qĂ« po importohet edhe nga platformat online, ku agresiviteti promovohet si shenjĂ« force dhe respekti.

Nga ekrani në realitet

Ajo qĂ« dikur shihej vetĂ«m nĂ« filma ose video-rap, sot Ă«shtĂ« kthyer nĂ« realitetin e pĂ«rditshĂ«m tĂ« disa tĂ« rinjve shqiptarĂ«. Rrjetet sociale e bĂ«jnĂ« dhunĂ«n tĂ« duket “cool” – njĂ« mjet pĂ«r tĂ« fituar status mes shokĂ«ve. Por kur njĂ« 14-vjeçar mban njĂ« thikĂ« nĂ« brez dhe Ă«shtĂ« gati ta pĂ«rdorĂ«, nuk kemi mĂ« thjesht njĂ« problem edukate; kemi njĂ« krizĂ« tĂ« thellĂ« sociale qĂ« kĂ«rkon pĂ«rgjigje urgjente.

Apel për veprim

PĂ«rballĂ« kĂ«tij realiteti, Ă«shtĂ« e domosdoshme njĂ« strategji e pĂ«rbashkĂ«t ku prindĂ«rit, shkollat, komuniteti dhe institucionet ligjzbatuese punojnĂ« nĂ« unison. Nuk mjafton tĂ« fajĂ«sojmĂ« vetĂ«m shkollĂ«n apo vetĂ«m familjen; problemi Ă«shtĂ« sistemik. Duhet edukim pĂ«r menaxhimin e konfliktit, kontrolle tĂ« rrepta nĂ« mjediset publike ku grumbullohen tĂ« rinjtĂ«, dhe mbi tĂ« gjitha – krijimi i modeleve pozitive qĂ« i motivojnĂ« tĂ« rinjtĂ« tĂ« shohin pĂ«rtej rrugĂ«s dhe dhunĂ«s.

NĂ«se nuk e ndalim tani, kronikat e lajmeve do tĂ« mbushen gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« me histori ku mosha e autorĂ«ve dhe viktimave do tĂ« bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« e vogĂ«l. Dhe atĂ«herĂ«, fjala “trend” do tĂ« duket e turpshme pĂ«r t’u pĂ«rdorur pĂ«rballĂ« njĂ« gjenerate qĂ« po humbet jo pĂ«rpara ekraneve, por pĂ«rpara thikave.

Ndërsa Netanjahu e lë Gazën të vuajë urinë, në Izrael ka një betejë krejt tjetër

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 08:30

Këtu në Tel Aviv, plazhet dhe restorantet janë plot. Në këtë atmosferë shpërqendrimi, kryeministri po luan lojërat e tij të pushtetit dhe po pastron gjeneralët.

Aluf Ben

ValĂ«t ekstreme tĂ« tĂ« nxehtit qĂ« kanĂ« goditur rajonin kĂ«tĂ« javĂ« nuk bĂ«jnĂ« dallim mes izraelitĂ«ve dhe palestinezĂ«ve. Por ndĂ«rsa ne izraelitĂ«t fshihemi nĂ« shtĂ«pitĂ«, zyrat dhe makinat tona me ajĂ«r tĂ« kondicionuar, banorĂ«t e rrethuar tĂ« GazĂ«s mund t’i shtojnĂ« atmosferĂ«s sĂ« padurueshme tĂ« nxehtĂ« dhe tĂ« lagĂ«sht vetĂ«m pĂ«rpjekjen pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, pirĂ« dhe fjetur, nĂ« frikĂ« tĂ« vazhdueshme nga vdekja. Kriza e urisĂ« qĂ« ka shpĂ«rthyer kĂ«tĂ« verĂ« nĂ« Gaza, pas kufizimeve tĂ« vendosura nga Izraeli pĂ«r hyrjen e ndihmave humanitare, vazhdon tĂ« pĂ«rkeqĂ«sohet pavarĂ«sisht presionit ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«r tĂ« lejuar mĂ« shumĂ« ushqim, ilaçe dhe furnizime tĂ« domosdoshme. Dhe vrasjet nuk kanĂ« ndaluar kurrĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« Izraeli po pĂ«rgatitet pĂ«r fazĂ«n tjetĂ«r tĂ« luftĂ«s pĂ«r tĂ« “shfarosur Hamasin”.

Shumica e izraelitĂ«ve janĂ« tĂ« imunizuar ndaj tmerreve qĂ« po pĂ«rjetojnĂ« palestinezĂ«t nĂ« Gaza. Duke u thĂ«nĂ« nga qeveria dhe mediat kryesore se nuk ka uri – vetĂ«m propagandĂ« e Hamasit dhe lajme tĂ« rreme tĂ« pĂ«rhapura nga antisemitĂ«t nĂ« mediat perĂ«ndimore – ata nuk shohin asnjĂ« dilemĂ« morale. KĂ«shtu, pas gati dy vitesh luftĂ«, jeta nĂ« Tel Aviv tĂ« kujton ditĂ«t para luftĂ«s, me festa pa fund. Plazhet dhe restorantet janĂ« plot, dhe aeroporti Ben Gurion Ă«shtĂ« sĂ«rish i zĂ«nĂ« me pushues verorĂ« qĂ« fluturojnĂ« drejt GreqisĂ«. TĂ« dhĂ«nat ekonomike tĂ« Izraelit po i tejkalojnĂ« pritshmĂ«ritĂ«. Sentimenti kundĂ«r luftĂ«s Ă«shtĂ« i kufizuar nĂ« shqetĂ«simin pĂ«r pengjet izraelite nĂ« tunelet e Hamasit, uljen e gatishmĂ«risĂ« pĂ«r t’u rikthyer nĂ« njĂ«sitĂ« rezerviste dhe rritjen e rasteve tĂ« PTSD-sĂ« dhe vetĂ«vrasjeve nĂ« ushtri. MegjithatĂ«, shumica e izraelitĂ«ve, edhe kritikĂ«t mĂ« tĂ« ashpĂ«r tĂ« kryeministrit Benjamin Netanyahu, do t’i jepnin atij dorĂ« tĂ« lirĂ« pĂ«r tĂ« vazhduar ndĂ«shkimin e GazĂ«s.

Kjo vetëkënaqësi publike i lejon Netanyahut të përqendrojë vëmendjen në fushën e tij të preferuar: lojërat e pushtetit dhe manipulimin mediatik. Synimi i tij aktual është nënshtrimi i ushtrisë, dhe lufta e vazhdueshme i jep një mundësi të paprecedentë.

Në gjithë karrierën e tij të gjatë politike, rivalët kryesorë të Netanyahut kanë qenë ish-drejtuesit ushtarakë. Duke udhëhequr institucionin më të respektuar të vendit, ata përfaqësonin establishmentin e vjetër liberal që Netanyahu kishte premtuar ta shkatërronte dhe ta zëvendësonte me elita të reja konservatore e fetare.

QĂ« nga vitet ’90 me Jic’hak Rabinin, Netanyahu i ka luftuar tĂ« gjithĂ« – heronj ushtarakĂ« si Ariel Sharon dhe Ehud Barak, si dhe figura tĂ« aparatit si Benny Gantz e Gadi Eisenkot – dhe ka mbijetuar nĂ« krye. Por nĂ« njĂ« vend qĂ« lufton vazhdimisht, kontrolli politik i ushtrisĂ« Ă«shtĂ« çelĂ«si i lidershipit. Netanyahu ishte penguar deri tani nga fuqia veto e de facto e Forcave tĂ« Mbrojtjes sĂ« Izraelit (IDF) dhe shĂ«rbimeve tĂ« inteligjencĂ«s mbi vendimet e luftĂ«s dhe paqes.

Pastaj erdhi sulmi i Hamasit më 7 tetor 2023, që ushtria dhe inteligjenca nuk arritën ta parashikonin dhe ta ndalonin në kohë. Për shumicën e izraelitëve, ishte fatkeqësia më e madhe në historinë e vendit. Por jo për Netanyahun, i cili ndjeu një mundësi të artë për të konsoliduar pushtetin dhe për të hequr qafe rivalët e tij afatgjatë. Ai e vuri fajin mbi drejtuesit e ushtrisë dhe të inteligjencës, duke penguar një hetim të pavarur. Ndërsa lufta zgjatej, krerët e sigurisë u spastruan një nga një dhe u zëvendësuan me besnikët e kryeministrit. Këto spastrimet i mundësuan atij të marrë meritat për sukseset kundër Hezbollahut dhe Iranit, madje edhe për rënien e regjimit të Asadit në Siri.

MegjithatĂ«, vetĂ«lavdĂ«rimi nuk mjaftonte pĂ«r ta kthyer IDF-nĂ« nĂ« njĂ« degĂ« tĂ« kultit personal “Bibist”. Netanyahu mund ta kishte zili partnerin e tij politik, liderin e ekstremit tĂ« djathtĂ« Itamar Ben-Gvir, qĂ« kishte shndĂ«rruar policinĂ« dhe shĂ«rbimin e burgjeve nĂ« milicinĂ« e tij private pĂ«rmes manipulimit tĂ« emĂ«rimeve. NĂ« mars, Netanyahu lĂ«vizi pĂ«r tĂ« marrĂ« kontrollin e “Kirya”-s, selisĂ« ushtarake nĂ« Tel Aviv, duke emĂ«ruar gjeneralin Ejal Zamir si shef tĂ« ri tĂ« shtabit. NjĂ« komandant tankesh i fuqishĂ«m fizikisht, qĂ« kishte shĂ«rbyer si ndihmĂ«s ushtarak i kryeministrit njĂ« dekadĂ« mĂ« parĂ«, Zamir njihte nga afĂ«r Netanyahun dhe rrethin e tij tĂ« brendshĂ«m. PolitikanĂ«t e djathtĂ« e lavdĂ«ruan si njĂ« komandant “ofensiv” qĂ« do tĂ« mundte Hamasin, ndryshe nga paraardhĂ«si i tij, Herzi Halevi, qĂ« mbante peshĂ«n e dĂ«shtimit tĂ« 7 tetorit. Ai pritej gjithashtu tĂ« ruante pĂ«rjashtimin nga rekrutimi pĂ«r ultra-ortodoksĂ«t, duke ia hequr Netanyahut njĂ« problem tĂ« nxehtĂ« politik.

NĂ« fillim, Zamir u pĂ«rshtat shpejt. MĂ« 18 mars, Izraeli theu njĂ« armĂ«pushim tĂ« shkurtĂ«r me Hamasin, duke intensifikuar sulmet dhe duke ndalur pĂ«rkohĂ«sisht hyrjen e ushqimit e ndihmave nĂ« Gaza. NĂ« maj, ushtria nisi njĂ« tjetĂ«r operacion pĂ«r tĂ« “eliminuar Hamasin” dhe dukej nĂ« harmoni me objektivin e djathtĂ«s: pastrimin etnik tĂ« GazĂ«s pĂ«rmes zhvendosjes sĂ« 2 milionĂ« palestinezĂ«ve nĂ« enklava tĂ« ruajtura, ku e vetmja rrugĂ«dalje do tĂ« ishte jashtĂ« vendit.

Por nuk vonoi shumĂ« dhe Zamir tregoi njĂ« prioritet tjetĂ«r. NdĂ«rsa nuk tregoi mĂ«shirĂ« pĂ«r palestinezĂ«t, ai vendosi sigurinĂ« e trupave tĂ« tij – dhe tĂ« pengjeve izraelite nĂ« Gaza – mbi gjithçka. Ai mbajti qĂ«ndrimin e paraardhĂ«sit pĂ«r rekrutimin e ultra-ortodoksĂ«ve, duke dĂ«rguar mijĂ«ra fletĂ«-thirrje. NĂ« fillim tĂ« gushtit, pasi Hamasi nuk dorĂ«zohej, Netanyahu dhe koalicioni i tij ekstremist premtuan tĂ« pushtonin enklavat e mbetura palestineze edhe me rrezikun e pengjeve. Kjo ishte çasti i rebelimit tĂ« Zamirit. Thuhet se ai kĂ«rcĂ«noi tĂ« jepte dorĂ«heqjen nĂ«se detyrohej tĂ« hynte nĂ« njĂ« operacion tĂ« rrezikshĂ«m qĂ« do tĂ« sillte pushtim afatgjatĂ«.

Netanyahu reagoi shpejt, duke udhëhequr si zakonisht nga prapaskena. Djali i tij Jair e akuzoi Zmirin për një grusht shteti ushtarak në stilin e republikave bananesh.

Kriza kulmoi mĂ« 6 gusht nĂ« njĂ« mbledhje tĂ« nxehtĂ« tĂ« kabinetit tĂ« sigurisĂ«, ku shefi i shtabit paralajmĂ«roi kundĂ«r dĂ«rgimit tĂ« trupave nĂ« njĂ« “kurth” dhe rrezikimit tĂ« jetĂ«s sĂ« pengjeve. Kompromisi ishte pushtimi vetĂ«m i qytetit tĂ« GazĂ«s, dĂ«bimi i njĂ« milion banorĂ«ve dhe shkatĂ«rrimi i tij – ashtu siç ishte bĂ«rĂ« me Rafahun dhe Khan Junisin. U dha njĂ« afat dy mujor para zbatimit, pĂ«r tĂ« lĂ«nĂ« hapĂ«sirĂ« pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje tĂ« mundshme shkĂ«mbimi pengjesh pĂ«r armĂ«pushim.

Por lufta pĂ«r pushtet nuk u ndal me kĂ«tĂ« vendim, pasi ministri i mbrojtjes Izrael Katz vazhdoi ta shtypte Zmirin tĂ« dorĂ«zohej ose tĂ« largohej. Ideja dikur e paimagjinueshme e shkarkimit tĂ« shefit tĂ« ushtrisĂ« pas mĂ« pak se gjashtĂ« muajsh nĂ« detyrĂ«, me njĂ« ritĂ«m thuajse stalinist spastrimesh, tani Ă«shtĂ« normalizuar nĂ« opinionin publik. Pasuesit e mundshĂ«m janĂ« gjeneralĂ« “mĂ« ofensivĂ«â€ tĂ« gatshĂ«m tĂ« binden ndaj kryeministrit dhe tĂ« punojnĂ« pĂ«r shkatĂ«rrimin e plotĂ« tĂ« GazĂ«s.

E gjithĂ« kjo ndodh mes krizĂ«s sĂ« urisĂ« nĂ« Gaza dhe vuajtjes sĂ« pengjeve nĂ« tunelet e Hamasit. TĂ« dielĂ«n Ă«shtĂ« organizuar njĂ« protestĂ« e madhe dhe njĂ« grevĂ«, qĂ« kĂ«rkon fundin e luftĂ«s dhe kthimin e pengjeve. Ajo gĂ«zon mbĂ«shtetje tĂ« gjerĂ« nĂ« sondazhe, por Netanyahu pĂ«rpiqet ta injorojĂ«, duke dyfishuar misionin e tij tĂ« pastrimit etnik nĂ« Gaza dhe konsolidimit tĂ« autokracisĂ« nĂ« Izrael. NĂ« njĂ« kthesĂ« tĂ« paparashikuar, gjenerali Zamir Ă«shtĂ« shfaqur si lideri i papritur i rezistencĂ«s ndaj tĂ« dy qĂ«llimeve – ashtu si rivalĂ«t e vjetĂ«r ushtarakĂ« tĂ« Netanyahut.

Si gjithmonĂ«, Netanyahu e mban tĂ« hapur mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« gjitha opsionet, duke lĂ«nĂ« kundĂ«rshtarĂ«t me zgjedhje tĂ« vĂ«shtira dhe duke u treguar histori tĂ« ndryshme, shpesh kontradiktore, palĂ«ve tĂ« ndryshme. PunditĂ«t izraelitĂ« debatojnĂ« nĂ«se ai dĂ«shiron t’i japĂ« fund luftĂ«s, tĂ« arrijĂ« njĂ« marrĂ«veshje tĂ« pjesshme apo tĂ« mbajĂ« njĂ« konflikt me intensitet tĂ« ulĂ«t dhe kosto mĂ« tĂ« vogĂ«l. VetĂ«m dy gjĂ«ra janĂ« tĂ« qarta: kryeministri ka njĂ« etje tĂ« pangopur pĂ«r pushtet dhe qĂ«ndrueshmĂ«ri nĂ« detyrĂ«; dhe numri i tĂ« vdekurve nĂ« Gaza nga bombardimet dhe uria vazhdon tĂ« rritet, ndĂ«rsa izraelitĂ«t vazhdojnĂ« tĂ« shohin nga ana tjetĂ«r.

Përgatiti për botim: L.Veizi

Trazirat e vitit 1929 nĂ« PalestinĂ« – Kur tensionet shpĂ«rthyen nĂ« dhunĂ«

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
16 August 2025 at 07:15

Viti 1929 shënoi një nga periudhat më të përgjakshme në historinë e Mandatit Britanik të Palestinës. Në një klimë të ndezur nga tensionet fetare, politike dhe demografike, në gusht shpërthyen trazirat që përfshinë qytete e fshatra të tëra, duke lënë pas qindra viktima.

Shkaqet e thella

Që prej fillimit të Mandatit Britanik pas Luftës së Parë Botërore, raportet midis komunitetit arab palestinez dhe popullsisë hebreje në rritje ishin të brishta. Emigracioni hebre pas Deklaratës së Balfour (1917) ishte intensifikuar, duke rritur frikën te popullsia arabe se po humbiste tokën dhe ndikimin e saj.

NĂ« vitin 1929, tensionet u ndezĂ«n veçanĂ«risht rreth Murit PerĂ«ndimor nĂ« Jeruzalem – njĂ« vend i shenjtĂ« pĂ«r hebrenjtĂ«, por i ndodhur pranĂ« kompleksit tĂ« XhamisĂ« Al-Aksa, njĂ« nga vendet mĂ« tĂ« shenjta tĂ« islamit. Thashethemet, provokimet dhe pĂ«rplasjet verbale rreth tĂ« drejtave tĂ« pĂ«rdorimit tĂ« kĂ«tij vendi shenjtĂ« ndezĂ«n njĂ« atmosferĂ« shpĂ«rthyese.

Përshkallëzimi i dhunës

Më 23 gusht 1929, pas një manifestimi të tensionuar në Jeruzalem, shpërthyen sulmet e para midis hebrenjve dhe arabëve. Dhuna u përhap shpejt në qytete të tjera si Hebron, Safed dhe Haifa, dhe më pas edhe në zona rurale.

Sulmet nuk ishin tĂ« njĂ«anshme – pati masakra ndaj komuniteteve hebreje nĂ« qytete arabe dhe, po ashtu, akte hakmarrjeje ndaj arabĂ«ve nĂ« zona hebreje.

Bilanci tragjik

Përleshjet dhe sulmet zgjatën deri në fund të gushtit. Sipas raporteve britanike, u vranë 133 hebrenj dhe 116 arabë, ndërsa qindra të tjerë u plagosën. Në Hebron, ku jetonte një nga komunitetet hebreje më të vjetër dhe më të integruar në rajon, u vranë 67 hebrenj, duke çuar në fundin e pranisë së tyre shekullore në qytet.

Autoritetet britanike shpallën gjendjen e jashtëzakonshme dhe dërguan trupa shtesë për të rivendosur rendin. Dhjetëra persona u arrestuan dhe disa u dënuan me vdekje për rolin e tyre në masakrat.

Pasojat afatgjata

Trazirat e vitit 1929 shënuan një pikë kthese. Ato zhdukën çdo iluzion për bashkëjetesë paqësore në kushtet e atëhershme, duke rritur armiqësinë mes dy komuniteteve dhe duke forcuar ndjenjën e frikës reciproke. Britanikët formuan Komisionin Shaw për të hetuar shkaqet, i cili e lidhi shpërthimin me tensionet mbi tokën dhe imigracionin hebre, si dhe me frikën e arabëve për humbjen e kontrollit mbi vendet e shenjta.

Ngjarjet e atij gushti nuk ishin thjesht një shpërthim dhune, por një paralajmërim i errët për dekadat e përplasjeve që do të pasonin në Tokën e Shenjtë.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

 

Maria, Mbretëresha e Skocisë bëhet një yll roker rebel dhe valltare e guximshme

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 14:00

Disa interpretimet e jetës së trazuar të mbretëreshës zhvillohen këtë muaj në Edinburg, secila duke eksploruar marrëdhënien e saj me Elizabetën I dhe duke sfiduar narrativën e dy grave në luftë.

Lyndsey Winship

“Ka qenĂ« njĂ« kohĂ« me dhunĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme,” thotĂ« James Bonas. “Ke ElizabetĂ«n I qĂ« vendos tĂ« presĂ« kokĂ«n e kushĂ«rirĂ«s sĂ« saj, kur babai i saj kishte prerĂ« kokĂ«n e nĂ«nĂ«s sĂ« vet! ËshtĂ« e pabesueshme çfarĂ« kanĂ« kaluar.” NĂ«na nĂ« fjalĂ« ishte, sigurisht, Anne Boleyn, dhe kushĂ«rira qĂ« humbi kokĂ«n ishte Maria, MbretĂ«resha e SkocisĂ«, e dĂ«rguar nĂ« shkafot nĂ« vitin 1587 dhe tani subjekt i njĂ« baleti tĂ« krijuar nga regjisori Bonas dhe koreografja Sophie Laplane pĂ«r Baletin Skocez, qĂ« ka premierĂ«n nĂ« festivalin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« Edinburgut kĂ«tĂ« vit.

NĂ« fakt, kĂ«tĂ« verĂ« nĂ« Edinburg ka disa shfaqje qĂ« rishikojnĂ« trashĂ«giminĂ« e Marias, secila me njĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim ndryshe mbi historinĂ« e vajzĂ«s qĂ« trashĂ«goi fronin vetĂ«m gjashtĂ« ditĂ«she, u bĂ« mbretĂ«reshĂ« bashkĂ«shorte e FrancĂ«s si dhe sunduese e SkocisĂ«, dhe u ekzekutua nĂ« moshĂ«n 44 vjeç. “Mendoj se ajo ishte njĂ« grua e fortĂ« e pakompromis,” thotĂ« Mhairi McCall, shfaqja e sĂ« cilĂ«s Mary, Queen of Rock! e rimendon MarinĂ« si njĂ« yll rok (duke marrĂ« frymĂ«zim nga ikona si Tina Turner deri te Stevie Nicks), qĂ« kthehet nga Franca nĂ« Skoci pĂ«r tĂ« zbuluar se muzika rok Ă«shtĂ« ndaluar nĂ« favor tĂ« pop-it (njĂ« alegori e katolikĂ«ve kundĂ«r protestantĂ«ve). PĂ«r Rona Johnston, autore dhe interpretuese e Mary: A Gig Theatre Show, historia e Marias Ă«shtĂ« njĂ« tragjedi: “Ajo mund tĂ« kishte bĂ«rĂ« shumĂ« mĂ« tepĂ«r, por u rrĂ«zua nĂ« kulmin e saj.”

PĂ«r Baletin Skocez, Laplane shpjegon: “Nuk donim tĂ« bĂ«nim njĂ« balet historik” – jo nĂ« kuptimin e njĂ« rrĂ«fimi tĂ« thatĂ« e faktik, por tĂ« gĂ«rmonin nĂ« emocionet dhe marrĂ«dhĂ«niet, veçanĂ«risht atĂ« me kushĂ«rirĂ«n e saj, ElizabetĂ«n I. Historia rrĂ«fehet pĂ«rmes kujtimeve dhe imagjinatĂ«s sĂ« ElizabetĂ«s, teksa ajo ndodhet nĂ« shtratin e vdekjes, duke marrĂ« pamje si njĂ« Ă«ndĂ«rr e çuditshme: djali i Marias, Xhejmsi, pĂ«rfaqĂ«sohet nga njĂ« balon; MbretĂ«resha e re ElizabetĂ« shfaqet mbi shtylla; dhe Maria shndĂ«rrohet nĂ« merimangĂ« dhe ha bashkĂ«shortin e saj tĂ« dytĂ«, Lordin Darnley.

Baleti synon tĂ« freskojĂ« narrativĂ«n, njĂ«soj si me premierĂ«n e suksesshme tĂ« CoppĂ©lia nĂ« vitin 2022, qĂ« e ktheu njĂ« pjesĂ« tĂ« shek. XIX nĂ« njĂ« tregim paralajmĂ«rues pĂ«r inteligjencĂ«n artificiale dhe pushtetin e teknologjisĂ«. Ideja pĂ«r baletin e ri ishte qĂ« para disa vitesh, kur Nicola Sturgeon ishte ende kryeministre e SkocisĂ«, “dhe nuk e dinim nĂ«se do tĂ« ishim nĂ« prag tĂ« njĂ« referendumi tjetĂ«r pĂ«r pavarĂ«sinĂ«,” thotĂ« Bonas, duke e vĂ«nĂ« nĂ« plan tĂ« parĂ« tensionin anglo-skocez.

McCall e bĂ«n krahasimin me botĂ«n moderne, sidomos me industrinĂ« muzikore: “Ne i ngremĂ« gratĂ« nĂ« media aq lart, sa mĂ«nyra e vetme pĂ«r t’i rrĂ«zuar Ă«shtĂ« t’i shembim, dhe e shijojmĂ« rĂ«nien e tyre.” Laplane shton: “Portretizimet janĂ« gjithmonĂ« stereotipe – Elizabeta si e frustruar dhe neurotike, Maria si kalorĂ«se e egĂ«r me flokĂ«t qĂ« i valĂ«viten. Por Maria ishte shumĂ« mĂ« tepĂ«r se kaq.”

AsnjĂ«herĂ« nuk u takuan personalisht, por shkĂ«mbyen qindra letra, shpesh intime, duke iu drejtuar njĂ«ra-tjetrĂ«s si “motra ime”. PĂ«r Bonas, kjo tregon se ato e kuptonin pushtetin e tyre si gra nĂ« krye tĂ« strukturave patriarkale dhe njĂ«kohĂ«sisht ndiheshin tĂ« rrezikuara. MegjithatĂ«, Maria pĂ«rfundimisht u pĂ«rfshi (ose u akuzua se u pĂ«rfshi) nĂ« komplot kundĂ«r ElizabetĂ«s, dhe Elizabeta e çoi nĂ« vdekje – me hezitim, sipas Bonas.

Në ekzekutim, Maria bëri një gjest të bujshëm: erdhi e veshur në të zeza, por mbi shkafot zbuloi një fustan të kuq të ndezur. Ato e kuptonin imazhin e tyre publik dhe e përdornin me vetëdije.

Laplane, përmes koreografisë, ka kërkuar të kapë atmosferën e pasigurisë politike dhe paranojës, me figura të errëta që e rrethojnë skenën. Ajo kombinon humorin dhe historinë në tre oborret mbretërore: në atë francez, vallëzime elegante me meshkuj me bark të fryrë (shenjë pasurie në atë kohë); në oborrin anglez, Elizabeta mbi shtylla dhe burrat që zvarriten në gjunjë; në oborrin skocez, një ndjesi më e afërt komuniteti e përzier me liri gjinore.

Muzika është kompozuar nga Mikael Karlsson dhe Michael P. Atkinson, ndërsa skenografia nga Soutra Gilmour, e frymëzuar nga dizajnerë si Vivienne Westwood dhe Alexander McQueen. Qëllimi: të fshihen kufijtë mes shekujve dhe të shihen figurat historike si njerëz të gjallë, me emocione reale.

PĂ«r Johnston-in, Maria Ă«shtĂ« e afĂ«rt sepse ishte nĂ« tĂ« 20-at e saj kur drejtonte njĂ« vend. McCall e tĂ«rheq fakti qĂ« ende nuk dimĂ« gjithçka pĂ«r tĂ«: “A e tradhtoi me qĂ«llim ElizabetĂ«n? Apo u shty ta bĂ«nte? Ishte krejtĂ«sisht e pafajshme? Nuk do ta dimĂ« kurrĂ«. UnĂ« dua tĂ« besoj se ajo mendonte: ‘Kam bĂ«rĂ« gjithçka drejt, por kur gjĂ«rat dolĂ«n keq, mund tĂ« ndjek edhe rrugĂ«n e gabuar tani!’ Dhe e dua si person pĂ«r kĂ«tĂ«.”

Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi

15 gusht 1947 – PavarĂ«sia e IndisĂ« dhe lindja e Pakistanit

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 12:45

NĂ« mesnatĂ«n mes 14 dhe 15 gushtit 1947, pas gati dy shekujsh sundimi kolonial britanik, India shpalli pavarĂ«sinĂ« nga Britania e Madhe. Kryeministri i parĂ« i vendit, Xhavaharlal Nehru, mbajti fjalimin e famshĂ«m “Takim me fatin” (Tryst with Destiny), duke shpallur hyrjen e IndisĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re lirie dhe sovraniteti.

Por pavarësia nuk erdhi e vetme. Si pjesë e procesit të dekolonizimit, territori indian u nda në dy shtete sovrane mbi baza fetare:

India – me shumicĂ« hindu, por me njĂ« popullsi tĂ« konsiderueshme myslimane.

Pakistani – me shumicĂ« myslimane, i ndarĂ« fillimisht nĂ« dy rajone gjeografikisht tĂ« largĂ«ta: Pakistani PerĂ«ndimor (sot Pakistani) dhe Pakistani Lindor (qĂ« mĂ« 1971 do tĂ« bĂ«hej Bangladeshi).

Emri Pakistan u krijua nĂ« vitet ’30 nga aktivisti Çaudhry Rahmat Ali dhe do tĂ« thotĂ« “TokĂ« e PastĂ«r” (Pak = i pastĂ«r, stan = tokĂ«, vend, nga persishtja). Ideja ishte qĂ« ky shtet tĂ« ishte njĂ« atdhe i sigurt pĂ«r myslimanĂ«t e nĂ«nkontinentit.

Ndarja dhe pasojat tragjike

PĂ«rveç festĂ«s sĂ« lirisĂ«, ndarja e IndisĂ« u shoqĂ«rua me njĂ« nga shpĂ«rnguljet mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe mĂ« tĂ« dhunshme nĂ« historinĂ« moderne. Mbi 14 milionĂ« njerĂ«z u detyruan tĂ« zhvendosen nga njĂ«ra anĂ« e kufirit nĂ« tjetrĂ«n pĂ«r t’u bashkuar me bashkĂ«sinĂ« e tyre fetare. Ky proces solli masakra, dhunĂ« seksuale dhe vrasje masive. Numri i tĂ« vrarĂ«ve llogaritet tĂ« ketĂ« qenĂ« nga 200 mijĂ« deri nĂ« mbi 1 milion.

Trashëgimia historike

Pavarësia e Indisë dhe krijimi i Pakistanit ndryshuan përgjithmonë hartën politike të Azisë Jugore. Marrëdhëniet midis dy vendeve mbetën të tensionuara, sidomos për çështjen e Kashmirit, duke çuar në disa luftëra dhe në një armiqësi të vazhdueshme që ndikon ende rajonin.

Megjithatë, 15 gushti në Indi dhe 14 gushti në Pakistan (dita kur u bë transferimi zyrtar i pushtetit në këtë vend) mbeten simbole të fuqishme të vetëvendosjes dhe çlirimit nga sundimi kolonial.

PĂ«rgatiti L.Veizi

 

 

 

15 gusht: Makbethi vret Dunkanin e mer fronin, e njëjta datë shënon fundin e tij tragjik

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 10:30

Historia në të njëjtën datë:

Nga Leonard Veizi

Këto dy ngjarje historike kanë një koincidencë interesante: të dyja ndodhin më 15 gusht, por me një diferencë prej 17 vitesh.

15 gusht 1040 – Mbreti Dunkan I i SkocisĂ« u vra nĂ« betejĂ« nga kushĂ«riri dhe rivali i tij, Makbethi. Ky episod u bĂ« i famshĂ«m mĂ« vonĂ« falĂ« dramĂ«s sĂ« Shekspirit Macbeth, e cila megjithĂ«se bazohet nĂ« ngjarje reale, i shton shumĂ« elementĂ« fiktivĂ«.

15 gusht 1057 – Pas 17 vjetĂ«sh mbretĂ«rim, vetĂ« Makbethi u vra nĂ« BetejĂ«n e Lumfananit nga forcat e Malkolmit III, birit tĂ« Dunkanit I, i cili po kĂ«rkonte hakmarrje dhe rikthimin e fronit.

Në një mënyrë ironike, data që shënoi ngritjen e Makbethit në pushtet ishte e njëjta me atë që shënoi fundin e tij. Një rreth i plotë tragjik, tipik për historitë mesjetare ku hakmarrja dhe ambicia e pushtetit shpesh mbylleshin me gjak.

15 gusht 1040 – Vrasja e Mbretit Dunkan I

Në mesin e shekullit XI, Skocia ishte ende një mbretëri e përçarë nga rivalitetet fisnore dhe ambiciet për fronin. Dunkan I (Donnchad mac Crínåin), që mbretëronte prej vitit 1034, ishte një monark i ri dhe me energji, por i përfshirë në një seri konfliktesh me fqinjët, sidomos me klanet e Veriut. Në 15 gusht 1040, në afërsi të Elginit, Dunkani ra në betejë kundër kushëririt të tij të parë dhe rivalit politik, Makbethi (Mac Bethad mac Findlaích), Mormaeri (prijësi) i Morajës. Sipas burimeve historike, Makbethi nuk ishte thjesht një uzurpator i etur për pushtet, por një udhëheqës i aftë ushtarak, që gëzonte mbështetje të gjerë në veri të Skocisë. Fitorja e tij i hapi rrugën drejt kurorës.

15 gusht 1057 – Vrasja e Mbretit Makbethi

Pas 17 vjetĂ«sh nĂ« fron, Makbethi e kishte konsoliduar pushtetin, duke udhĂ«hequr me vendosmĂ«ri dhe duke ndĂ«rmarrĂ« edhe njĂ« udhĂ«tim tĂ« rrallĂ« pĂ«r kohĂ«n – njĂ« pelegrinazh nĂ« RomĂ« nĂ« vitin 1050. MegjithatĂ«, trashĂ«gimtarĂ«t e Dunkanit nuk e kishin harruar gjakun e derdhur. NĂ« vitin 1057, Malkolmi, biri i madh i Dunkanit I (mĂ« vonĂ« Malkolm III), u kthye nga ekzili nĂ« Angli me ndihmĂ«n e Mbretit Eduard RrĂ«fimtari dhe ndĂ«rmori njĂ« fushatĂ« pĂ«r tĂ« rimarrĂ« fronin.

Më 15 gusht 1057, në Betejën e Lumfananit në Aberdinshir, forcat e Malkolmit e mundën Makbethin. Ai u vra në fushën e betejës dhe u varros në ishullin Iona, vendi tradicional i prehjes për mbretërit skocezë.

Një koincidencë tragjike e historisë

TĂ« dyja ngjarjet ndodhĂ«n pikĂ«risht nĂ« 15 gusht, duke krijuar njĂ« simetri tĂ« rrallĂ«: data qĂ« shĂ«noi rĂ«nien e Dunkanit ishte e njĂ«jta qĂ« do tĂ« shĂ«nonte fundin e Makbethit. Ky cikĂ«l i dhunshĂ«m pushteti, i ushqyer nga gjakmarrja dhe ambicia, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« nga episodet mĂ« tĂ« njohura tĂ« historisĂ« skoceze – dhe mĂ« pas u pavdekĂ«sua nĂ« veprĂ«n dramatike tĂ« William Shekspirit, Macbeth, ku historia dhe legjenda ndĂ«rthuren nĂ« njĂ« tragjedi tĂ« fuqishme.

Makbethi në veprën e Shekspirit

Historia e pĂ«rplasjes mes Dunkanit I dhe Makbethit u bĂ« e pavdekshme jo vetĂ«m nĂ« analet historike, por edhe nĂ« letĂ«rsinĂ« botĂ«rore falĂ« tragjedisĂ« “Macbeth” tĂ« William Shekspirit, tĂ« shkruar rreth viteve 1606–1607. NĂ« dramĂ«, Shekspiri e rimodelon realitetin historik sipas kĂ«rkesave tĂ« skenĂ«s dhe politikĂ«s sĂ« kohĂ«s, duke e paraqitur Makbethin si njĂ« gjeneral trim, por tĂ« prirur nga ambicia e pangopur dhe ndikimi i sĂ« shoqes, zonjĂ«s Macbeth.

Ngjarja nis me parashikimin e tri shtrigave, të cilat i thonë Makbethit se do të bëhet mbret i Skocisë. I shtyrë nga ky vizion dhe nga nxitja e gruas së tij, ai vret Dunkanin ndërsa ky gjendet mysafir në kështjellën e tij. Nga ky moment, Makbethi bie në një vorbull krimesh, paranoje dhe tiranie, derisa më në fund përballet me fundin e tij tragjik nga dora e Malkolmit dhe Macduffit.

Shekspiri, ndonĂ«se ndryshon shumĂ« nga faktet historike – nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« Dunkani ishte mĂ« i moshuar dhe vdiq nĂ« betejĂ«, jo i vrarĂ« nĂ« gjumĂ« – arrin tĂ« krijojĂ« njĂ« figurĂ« universale tĂ« sundimtarit qĂ« humbet gjithçka pĂ«r shkak tĂ« etjes pĂ«r pushtet. Trilogjia e fatit, ambicieve dhe fajit qĂ«ndron nĂ« zemĂ«r tĂ« tragjedisĂ«, duke e bĂ«rĂ« Macbeth-in njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« errĂ«ta dhe mĂ« tĂ« ngjeshura tĂ« dramaturgut anglez.

Nga historia në mit

FalĂ« Shekspirit, Makbethi dhe Dunkani nuk mbetĂ«n thjesht figura tĂ« njĂ« epoke tĂ« largĂ«t skoceze. Ata u shndĂ«rruan nĂ« simbole tĂ« pĂ«rjetshme: njĂ«ri i pushtetit tĂ« marrĂ« me dhunĂ«, tjetri i gjakut tĂ« pafajshĂ«m; njĂ« pĂ«rplasje qĂ« mbart nĂ« vete pyetjen e madhe tĂ« politikĂ«s dhe moralit – çmimin qĂ« njeriu paguan kur froni bĂ«het qĂ«llimi i vetĂ«m i jetĂ«s.

Kostoja shokuese e një shkrepseje: 20 milionë euro

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 10:00

Nga Leonard Veizi

Sa herĂ« qĂ« shpĂ«rthen njĂ« zjarr, pĂ«rsĂ«ritet i njĂ«jti refren i lodhur: nuk Ă«shtĂ« faji i diellit pĂ«rvĂ«lues, as i temperaturave tĂ« larta, por gjithmonĂ« gjendet njĂ« dorĂ« e fshehtĂ« – njĂ« zjarrvĂ«nĂ«s. HerĂ« pas here, ndonjĂ«ri kapet, gjykohet, merr njĂ« dĂ«nim
 dhe ndoshta del sĂ«rish i lirĂ« pĂ«r t’u kujdesur qĂ« “tradita” tĂ« mos humbasĂ« vitin tjetĂ«r.

Shpjegimi? Po ai i zakonshmi, thuajse folklorik: “PĂ«r tĂ« ripĂ«rtĂ«rirĂ« pyjet, pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« frymĂ«marrje kullotave, pĂ«r ta bĂ«rĂ« tokĂ«n mĂ« pjellore.” NjĂ« lloj ekologjie e pĂ«rmbysur, me benzinĂ« dhe shkrepĂ«se, ku natyra “rigjenerohet” vetĂ«m pasi kalon pĂ«rmes njĂ« krematori tĂ« shtruar mbi kodra.

Para pak ditĂ«sh, prefekti i VlorĂ«s, Plator Nesturi, bĂ«ri njĂ« deklaratĂ« tĂ« fortĂ« pĂ«r mediat, duke theksuar se situata dhe autorĂ«t e kĂ«tyre veprimeve nuk duhen toleruar mĂ«, sepse, sipas tij, “njĂ« shkrepse po i kushton shtetit shqiptar 20 milionĂ« euro.” Dhe kjo Ă«shtĂ« vetĂ«m kostoja e dukshme – avionĂ«, helikopterĂ«, zjarrfikĂ«s, karburant, ditĂ« pune, e gjithçka tjetĂ«r qĂ« digjet bashkĂ« me tymnajat.

NjĂ«zet milionĂ« euro
 po tĂ« mos ishim mĂ«suar, do tĂ« na dukej çmenduri. Shtet i fuqishĂ«m, vĂ«lla – ka takat tĂ« merret me zjarret e zjarrvĂ«nĂ«sve.

Por ajo qĂ« nuk hyn dot nĂ« asnjĂ« buxhet Ă«shtĂ« çmimi i jetĂ«s njerĂ«zore. PĂ«r bagĂ«tinĂ«, u qetĂ«suam – qeveria premtoi dĂ«mshpĂ«rblim. Por kur njĂ« familje arrin tĂ« shpĂ«tojĂ« vetĂ«m jetĂ«n, ndĂ«rsa shtĂ«pia, kujtimet, lodrat e fĂ«mijĂ«risĂ«, pemĂ«t e mbjella me dorĂ« e djersa e dekadave shndĂ«rrohen nĂ« hi – kush ua llogarit kĂ«tĂ« humbje? Kush vendos çmimin e mallit dhe tĂ« dhimbjes?

Po nëse humbet edhe një jetë? Sa vlen atëherë?

Thuhet se nuk ka çmim.

“Vdis, o baba,” – i thanĂ« djemtĂ« atit qĂ« i kishte zĂ«nĂ« derĂ«n – “se do tĂ« tĂ« bĂ«jmĂ« njĂ« varrim madhĂ«shtor. Do shtrojmĂ« edhe njĂ« drekĂ« pĂ«r kokĂ« tĂ« drekĂ«s.”

Ja, kaq është njeriu. Se në fund, paratë nuk kanë më asnjë vlerë.

Prandaj jeta njerëzore nuk ka çmim.

E gjithĂ« kjo dramĂ«, qĂ« nuk e shuajnĂ« as uji i detit qĂ« hedhin njerĂ«zit, as shiu i PerĂ«ndisĂ«, ndonjĂ«herĂ« nis nga njĂ« duhan i ndezur nĂ« mes tĂ« arĂ«s, nga njĂ« fije shkrepse e hedhur me pĂ«rtesĂ«, nga njĂ« “ide e zgjuar” pĂ«r tĂ« liruar njĂ« dynym toke. Pastaj, me njĂ« frymĂ« tĂ« thatĂ« ere, kthehet nĂ« njĂ« katastrofĂ« qĂ« matet nĂ« dhjetĂ«ra hektarĂ« tĂ« djegur
 dhe nĂ« njĂ« faturĂ« kombĂ«tare qĂ« nuk e paguan dot asnjĂ« “zjarrdashĂ«s”.

Spanjollët e dinë se vala vdekjeprurëse e të nxehtit tani është një ngjarje vjetore

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 08:30

Ne kemi nevojĂ« pĂ«r zgjidhje tĂ« pĂ«rditshme si “bankat e freskisĂ«â€ dhe hapĂ«sira tĂ« mbuluara, si dhe politika serioze pĂ«r emetimet. Qeveria duhet tĂ« veprojĂ«.

MarĂ­a RamĂ­rez*

Rritur në Madrid, i nxehti i fortë veror nuk ishte asgjë e pazakontë. Shpejt mësova gjithmonë të kaloja në anën e rrugës me hije dhe të mos zija kurrë diellin në orën 3 pasdite. Por si fëmijë në fillim të viteve 1980, nuk ndihesha kurrë i trullosur pasi të kaloja disa minuta jashtë, as nuk më ishte e vështirë të studioja ose të flija në shtëpi për shkak të vapës. Atëherë, ajri i kondicionuar ishte një luks i rrallë, diçka që vetëm amerikanët e kishin. Por ia dilnim: ventilatori me ndalesa në Ford Fiesta-n e nënës time mjaftonte për të na mbajtur rehat gjatë arratisjeve të pushimeve nga kryeqyteti.

Ajo që po ndodh në Spanjë tani shkon shumë përtej shqetësimit. Më shumë se 1,500 vdekje këtë verë lidhen tashmë me valët e të nxehtit. Punonjës të sektorit publik po shemben nga goditja e të nxehtit në rrugët e qyteteve tona. Komunitete të tëra në periferi të Madridit janë shkatërruar nga zjarret. Të hënën, 198 stacione meteorologjike regjistruan temperatura prej 40°C ose më të larta. Pas një korriku rekord, 20 ditët e para të gushtit ka gjasa të jenë më të nxehtat e regjistruara ndonjëherë. Së bashku me krizën e strehimit, kriza klimatike është problemi më i dukshëm dhe më i vazhdueshëm i Spanjës: çdo verë na e kujton këtë. Nuk mund ta injorosh, as të shpëtosh prej saj; atëherë pse politikanët tanë ende hezitojnë të përballen me emergjencën klimatike?

Lufta kundĂ«r ngrohjes globale Ă«shtĂ« njĂ« sfidĂ« botĂ«rore, por mbrojtja e popullsisĂ« nga pasojat – duke pasur parasysh qĂ« Evropa po ngrohet mĂ« shpejt se kontinentet e tjera – duhet tĂ« jetĂ« gjithashtu njĂ« prioritet kombĂ«tar dhe lokal. Brenda SpanjĂ«s, kriza klimatike shpesh shfrytĂ«zohet si justifikim pĂ«r grindje tĂ« cekĂ«ta partiake. Popullsia e gjerĂ« ka pasur pĂ«r vite njĂ« konsensus tĂ« gjĂ«rĂ«, por krahasojeni kĂ«tĂ« me politikanĂ«t, pĂ«r tĂ« cilĂ«t çështja Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« partizane, me tĂ« djathtĂ«n dhe tĂ« majtĂ«n qĂ« luftojnĂ« pĂ«r politika simbolike mbi makinat dhe biçikletat.

Edhe qeveria e koalicionit tĂ« qendrĂ«s sĂ« majtĂ«, e udhĂ«hequr nga Partia Socialiste e PunĂ«torĂ«ve tĂ« SpanjĂ«s (PSOE) e Pedro SĂĄnchez, ka ndĂ«rmarrĂ« vetĂ«m hapa modestĂ« pĂ«r tĂ« ulur emetimet nga industria dhe transporti. Ashtu si nĂ« çështje tĂ« tjera, socialistĂ«t nxitojnĂ« t’u tregojnĂ« me gisht qeverive rajonale dhe lokale tĂ« drejtuara nga Partia Popullore (PP) konservatore, tĂ« mbĂ«shtetur nĂ« disa raste nga e djathta ekstreme Vox, e cila ka pĂ«rhapur gĂ«njeshtra dhe teori konspirative pĂ«r krizĂ«n klimatike.

ËshtĂ« e vĂ«rtetĂ« qĂ« qeveritĂ« rajonale dhe lokale tĂ« SpanjĂ«s, tĂ« fuqishme dhe me financa tĂ« mira, mbajnĂ« gjithashtu pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« madhe: pĂ«r tĂ« mbrojtur mĂ« tĂ« pambrojturit nga i nxehti ekstrem, pĂ«r tĂ« pĂ«rshtatur hapĂ«sirat publike, pĂ«r tĂ« mbjellĂ« pemĂ« dhe pĂ«r tĂ« siguruar hije dhe burime uji. NjĂ« domosdoshmĂ«ri urgjente Ă«shtĂ« krijimi i “bankave tĂ« freskisĂ«â€, sidomos pĂ«r ata qĂ« jetojnĂ« nĂ« banesa tĂ« mbipopulluara e tĂ« mbinxehura, personat me probleme shĂ«ndetĂ«sore, fĂ«mijĂ«t shumĂ« tĂ« vegjĂ«l dhe tĂ« moshuarit. Valencia ka njĂ« rrjet tĂ« kĂ«tyre strehave klimatike, ndĂ«rsa Barcelona ka hartuar qindra hapĂ«sira publike ku njerĂ«zit mund tĂ« shpĂ«tojnĂ« nga vapa, nga bibliotekat tek muzetĂ«.

Por shumë qeveri lokale ende nuk po ofrojnë ndihmën e nevojshme. Madridi është ndër shkelësit më të mëdhenj. Qendrat publike të ftohjes pothuajse nuk ekzistojnë dhe qendrat tregtare mbeten strehimi më i zakonshëm. Qeveritë konservatore rajonale dhe lokale të kryeqytetit kanë qenë pasive ose madje armiqësore ndaj kërkesave publike për të ulur nivelet e rrezikshme të nxehtësisë në lagjet me pak gjelbërim dhe shumë makina. Kur bashkia e Madridit shpenzon para, shpesh e humb thelbin: shembulli më absurd është sheshi Puerta del Sol, i cili pas muajsh punimesh ende ndihet si një tigan betoni gjatë verës. Vetëm pas protestave, bashkia instaloi disa mbulesa të dobëta, me një kosto prej 1,5 milionë eurosh.

Për ata madrilenë që kanë mundësi, mënyra tradicionale për ta bërë gushtin të durueshëm ka qenë ikja nga qyteti drejt bregdetit. Kujtimet e fëmijërisë sime për verë më të freskëta tek gjyshërit në veri të Spanjës tani duken shumë të largëta. Veriu ende gëzon net të freskëta dhe pak shi në verë, por valët e të nxehtit janë bërë më të shpeshta edhe atje. Ndryshimi është i shpejtë dhe i dukshëm, madje edhe në jetën e përditshme.

KĂ«tĂ« vit nĂ« vendin Bask, noti nĂ« plazh Ă«shtĂ« ndaluar disa herĂ« pĂ«r shkak tĂ« pranisĂ« sĂ« “portuguese man o’war”, njĂ« krijesĂ« qĂ« ngjan me njĂ« kandil deti, por Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« toksike dhe e rrezikshme. Dikur e kufizuar nĂ« ujĂ«rat mĂ« tĂ« ngrohta tĂ« Atlantikut, ajo ka filluar tĂ« shfaqet kĂ«tu vetĂ«m vitet e fundit. GjatĂ« njĂ« shĂ«titjeje tĂ« fundit pĂ«rgjatĂ« plazhit tĂ« San SebastiĂĄn-it, pashĂ« dhjetĂ«ra prej tyre, pĂ«r fat tĂ« mirĂ« tĂ« vogla, secila e rrethuar me rĂ«rĂ« pĂ«r tĂ« paralajmĂ«ruar kalimtarĂ«t. MĂ« shumĂ« burime mjekĂ«sore dhe vĂ«zhgim po i kushtohen tani kĂ«saj kĂ«rcĂ«nimi tĂ« ri – njĂ« shembull tjetĂ«r i pĂ«rshtatjeve tĂ« vogla tĂ« pĂ«rditshme qĂ« duhet tĂ« bĂ«jmĂ«.

Pasojat mĂ« dramatike tĂ« krizĂ«s klimatike bĂ«jnĂ« tituj nĂ« mbarĂ« botĂ«n: vdekjet tragjike tĂ« punĂ«torĂ«ve nĂ« punĂ« tĂ« rrezikshme, duke mbledhur fruta apo pastruar rrugĂ«, dhe zjarret qĂ« marrin jetĂ« njerĂ«zish, shkatĂ«rrojnĂ« shtĂ«pi dhe madje edhe njĂ« vend minierash tĂ« epokĂ«s romake – tani njĂ« sit i djegur i trashĂ«gimisĂ« botĂ«rore tĂ« UNESCO-s. Por nĂ« gjithĂ« SpanjĂ«n, shenjat janĂ« kudo: tĂ« mbjella tĂ« shkatĂ«rruara nga breshĂ«ri, trena tĂ« shpejtĂ«sisĂ« sĂ« lartĂ« tĂ« ndĂ«rprerĂ« dhe lagje qĂ« pĂ«rvĂ«lohen nga vapa.

Kjo Ă«shtĂ« realiteti i ri me tĂ« cilin po jetojmĂ«. ËshtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« element i rregullt nĂ« kalendarĂ«t tanĂ«. NjĂ« koleg gazetar vuri re mĂ« herĂ«t kĂ«tĂ« vit se ngjarja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme klimatike vjetore pĂ«r median nuk Ă«shtĂ« COP-i, por vera. Ishte shkurt nĂ« hemisferĂ«n veriore dhe ai po pĂ«rgatitej tashmĂ« pĂ«r mbulimin e pĂ«rvitshĂ«m tĂ« valĂ«ve tĂ« tĂ« nxehtit. Redaksia ime nĂ« Madrid bĂ«n tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«, me tĂ« dhĂ«na dhe analiza gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« sofistikuara.

Pyetja zhgënjyese është pse politikanët tanë ende e shmangin këtë realitet, sikur të ishte thjesht një bezdi. Sa rekorde të thyera dhe sa vdekje nga vala e të nxehtit do të duhen për ta ndryshuar këtë?

*María Ramírez është gazetare d e elDiario.es, një media lajmesh në Spanjë/ Përgatiti për botim: L.Veizi

15 gusht 1940 – NĂ«ndetsja italiane fundos kryqĂ«zorin grek “Elli” nĂ« portin e Tinosit

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
15 August 2025 at 07:15

Mëngjesin e 15 gushtit 1940, gjatë kremtimeve të Fjetjes së Shën Mërisë në ishullin e Tinosit, një nga festat më të rëndësishme fetare të Greqisë, kryqëzori grek Elli ishte ankoruar në port si pjesë e ceremonive dhe për të dhënë nderimet detare. Atmosfera ishte e qetë, me pelegrinë dhe civilë të shumtë të mbledhur për festën, në një kohë kur Greqia ishte ende zyrtarisht neutrale dhe nuk ishte përfshirë në Luftën e Dytë Botërore.

Papritur, njĂ« nĂ«ndetĂ«se italiane – mĂ« vonĂ« e identifikuar si Delfino – lĂ«shoi njĂ« silur kundĂ«r anijes greke. Goditja ishte fatale: Elli u pĂ«rfshi nga flakĂ«t dhe u fundos. Sulmi ndodhi nĂ« ujĂ«rat territoriale greke dhe gjatĂ« kohĂ«s sĂ« paqes, duke tronditur opinionin publik. Si pasojĂ«, 10 oficerĂ« dhe marinarĂ« humbĂ«n jetĂ«n dhe 24 tĂ« tjerĂ« u plagosĂ«n.

Një provokim i qëllimshëm

Italia e Benito Musolinit, e cila nĂ« atĂ« kohĂ« po ushtronte presion mbi GreqinĂ« pĂ«r t’u rreshtuar nĂ« boshtin fashist, nuk pranoi menjĂ«herĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« pĂ«r incidentin. Zyrtarisht, Roma mohoi çdo lidhje, por pĂ«r autoritetet greke ishte e qartĂ« se sulmi ishte njĂ« provokim i hapur pĂ«r tĂ« frikĂ«suar vendin dhe pĂ«r tĂ« testuar gatishmĂ«rinĂ« e tij ushtarake. Ngjarja u bĂ« shenjĂ« paralajmĂ«ruese pĂ«r pushtimin italian qĂ« do tĂ« ndodhte mĂ« 28 tetor 1940, duke nisur LuftĂ«n Italo–Greke.

Pasojat dhe dëmshpërblimi

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, kur Italia fashiste kishte rënë dhe vendi ishte nën qeveri të re, Roma pranoi të paguante dëmshpërblim Greqisë për fundosjen e Elli-t. Ky veprim, ndonëse simbolik, nuk e fshiu kujtimin e dhimbshëm të sulmit, i cili për grekët u bë një nga episodet më të paharrueshme të padrejtësisë gjatë luftës.

Trashëgimia

Çdo vit, mĂ« 15 gusht, nĂ« Greqi, pĂ«rveç festĂ«s fetare tĂ« Fjetjes sĂ« ShĂ«n MĂ«risĂ«, mbahet edhe njĂ« ceremoni pĂ«rkujtimore pĂ«r ekuipazhin e Elli-t. Ky incident mbetet shembull i qartĂ« se si agresioni i fshehur dhe provokimet politike mund tĂ« shkatĂ«rrojnĂ« paqen, edhe kur lufta ende nuk ka nisur zyrtarisht.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

❌
❌