❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 25 July 2025Main stream

RĂ«nia e mitit “Concorde”, fundi nĂ« flakĂ« i legjendĂ«s sĂ« qiellit

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
25 July 2025 at 10:00

25 korrik 2000 – Fluturimi 4590

Nga Leonard Veizi

Ishte kulmi i teknologjisĂ« ajrore. Elegant dhe rrĂ«qethĂ«sisht i shpejtĂ«. Quhej “Concorde”. Dhe pĂ«r mbi 30 vjet fluturoi pĂ«rtej Atlantikut, duke lidhur kontinentet nĂ« njĂ« kohĂ« rekord. Por vetĂ«m kaq: pas njĂ« epoke tĂ« shkĂ«lqimit, ai u detyrua tĂ« dilte nĂ« pension, si njĂ« kampion qĂ« ndalet kur lavdia Ă«shtĂ« ende e freskĂ«t. Sepse besohej se, pĂ«r kohĂ«n qĂ« fluturoi, ai e kishte pĂ«rmbushur ciklin e tij tĂ« jetĂ«s nĂ« ajĂ«r.


Dhe tani, pas 22 vitesh, njĂ« kapitull i ri mund tĂ« jetĂ« duke u hapur. NjĂ« avion i ri pĂ«r transport pasagjerĂ«sh, i quajtur “OvertyrĂ«â€, i zhvilluar nga kompania amerikane “Bum Supersonik”, pritet tĂ« jetĂ« pasardhĂ«si i mundshĂ«m i Concorde-it. NjĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« rikthyer epokĂ«n e fluturimeve supersonike, pas boshllĂ«kut qĂ« la pas largimi nga qarkullimi i legjendĂ«s Concorde.

Avioni supersonik

“Concorde” ishte njĂ« avion komercial supersonik qĂ« bĂ«ri fluturimin e parĂ« mĂ« 1969 dhe qĂ«ndroi nĂ« shĂ«rbim deri mĂ« 2003. Ai arrinte njĂ« shpejtĂ«si dyfish mĂ« tĂ« madhe se ajo e zĂ«rit, duke u mundĂ«suar pasagjerĂ«ve tĂ« pĂ«rshkonin distanca tĂ« gjata pĂ«r njĂ« kohĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« shkurtĂ«r. Simbol i krenarisĂ« dhe progresit inxhinierik tĂ« shekullit XX, Concorde pĂ«rfaqĂ«sonte teknologjinĂ« mĂ« tĂ« avancuar tĂ« kohĂ«s, por kishte edhe kosto tĂ« larta operative dhe ndikime tĂ« ndjeshme mjedisore, qĂ« pĂ«rfundimisht çuan nĂ« tĂ«rheqjen e tij nga shĂ«rbimi.

Ky avion ishte një bashkëpunim britaniko-francez dhe u operua vetëm nga dy kompani ajrore: Air Franca dhe Air Britania. Gjatë fluturimit në lartësi 16 000 deri në 18 000 metra, Concorde arrinte shpejtësinë 2,04 Mach, ndërkohë që mbante nga 92 deri në 128 pasagjerë.

Filmi

“Concorde”-it iu bĂ« njĂ« reklamĂ« e paparĂ«. Madje u investua qĂ« ai tĂ« ishte “aktori” kryesor i njĂ« filmi. “The Concorde
 Airport ’79” Ă«shtĂ« titulli i tij origjinal, por Televizioni Shqiptar e trasmetoi atĂ« me nje version tĂ« shkurtuar si “Aeroport 79”. Ai Ă«shtĂ« filmi i katĂ«rt dhe i fundit nĂ« serinĂ« “Airport”, e cila pĂ«rqendrohet nĂ« krizat dhe katastrofat e fluturimeve ajrore. Ky film u publikua nĂ« vitin 1979 dhe pĂ«rqendrohet te njĂ« fluturim me avionin supersonik “Concorde”, njĂ« nga avionĂ«t mĂ« tĂ« shpejtĂ« tĂ« kohĂ«s, i njohur pĂ«r aftĂ«sinĂ« e tij pĂ«r tĂ« kaluar shpejtĂ«sinĂ« e zĂ«rit.

Filmi u drejtua nga Deivid Louell Riç. Kasti i gjithë yjeve përfshin Xhorxh Kenedi, i cili u shfaq në të katër filmat nga seria e Aeroportit, dhe me Alen Delon, Susan Bleikli dhe Robert Vagner në rolet kryesore.

NĂ« film, kompania ajrore pĂ«rgatitet pĂ«r njĂ« fluturim ndĂ«rkombĂ«tar nga SHBA nĂ« Paris dhe mĂ« pas nĂ« MoskĂ«. GjatĂ« kĂ«tij udhĂ«timi, njĂ« gazetare – e interpretuar nga Susan Bleikli – zbulon njĂ« komplot tĂ« rrezikshĂ«m qĂ« pĂ«rfshin njĂ« biznesmen tĂ« fuqishĂ«m dhe armĂ« ilegale. Ky biznesmen pĂ«rpiqet tĂ« sabotojĂ« fluturimin pĂ«r tĂ« mbuluar veprimet e tij tĂ« paligjshme, duke vĂ«nĂ« nĂ« rrezik jetĂ«n e pasagjerĂ«ve dhe ekuipazhit.

Aksionet pĂ«rfshijnĂ« disa tentativa pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar avionin, me avionĂ« luftarakĂ« qĂ« e ndjekin dhe njĂ« raketĂ« tĂ« lĂ«shuar pĂ«r tĂ« goditur avionin. Kapiteni, i luajtur nga Alen Delon, dhe ekuipazhi bĂ«jnĂ« pĂ«rpjekje heroike pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar pasagjerĂ«t. Dhe njĂ« avion tip “Concorde” ishte i gatshĂ«m tĂ« bĂ«nte shumĂ« akrobaci pĂ«r t’i shpĂ«tuar rrezikut, aq sa mund tĂ« besoje se ai kishte vetitĂ« e njĂ« avioni luftarak dyvendĂ«sh.

Filmi nuk pati sukses tĂ« madh kritik dhe u konsiderua si njĂ« pĂ«rpjekje mĂ« e dobĂ«t krahasuar me filmat e mĂ«parshĂ«m tĂ« serisĂ« “Airport.” PavarĂ«sisht skenave tĂ« mĂ«dha aksioni dhe prezencĂ«s sĂ« “Concorde”-it, filmi shpesh ironizohet pĂ«r skenarin dhe aktrimin, dhe Ă«shtĂ« parĂ« mĂ« shumĂ« si njĂ« aventurĂ« “B movie” – qĂ« simblizon njĂ« film tĂ« lirĂ« dhe tĂ« bĂ«rĂ« keq, – sesa njĂ« thriller serioz.

Ndonëse u pasqyrua në mënyrë kritike dhe pati pak arkëtime në Amerikën e Veriut, filmi ishte një sukses komercial ndërkombëtarisht, duke fituar një total prej 65 milionë dollarësh me një buxhet prej 14 milionë dollarësh në prodhim.

Konkurenti

“Concorde” hyri nĂ« shĂ«rbim mĂ« 21 janar 1976. Fluturimet transatlantike ishin tregu kryesor. Por “Air France” dhe “British Airways” mbetĂ«n klientĂ«t e vetĂ«m me shtatĂ« korniza avioni secili.

Konkurrenti i tij i vetĂ«m ishte prodhimi rus “Tupolev Tu-144”, qĂ« transportonte pasagjerĂ« nga nĂ«ntori 1977 deri nĂ« njĂ« aksident nĂ« maj 1978. NjĂ« tjetĂ«r konkurrent i mundshĂ«m, Boeing 2707, u anulua nĂ« 1971. KĂ«shtu qĂ« “Concodre” mbeti i vetĂ«m.

NdĂ«rkohĂ« me avionin “Overture”, kompania amerikane “Boom Supersonic” synon tĂ« arrijĂ« shpejtĂ«si prej 1.7 Mach, me deri nĂ« 80 pasagjerĂ« nĂ« bord dhe distanca mbi 6800 kilometra. Por fluturimi i tij i parĂ« me pasagjerĂ« vlerĂ«sohet tĂ« realizohet rreth vitit 2029.

Tragjedia

MĂ« 25 korrik 2000, nĂ« pistĂ«n e aeroportit “Sharl de Gol” nĂ« Paris, krenaria mĂ« e madhe ajrore e EvropĂ«s u kthye nĂ« tmerr. Fluturimi 4590 i Air FrancĂ«s, me destinacion Nju Jorkun, u rrĂ«zua vetĂ«m pak çaste pas ngritjes, duke marrĂ« me vete 113 jetĂ« njerĂ«zish – 100 pasagjerĂ« (shumica turistĂ« gjermanĂ«), nĂ«ntĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« ekuipazhit dhe katĂ«r persona nĂ« tokĂ«. Brenda sekondash, krenaria supersonike u pĂ«rfshi nga flakĂ«t dhe u pĂ«rplas mbi njĂ« hotel nĂ« komunĂ«n GonĂšs, nĂ« periferi tĂ« Parisit.

Hetimet treguan se një copëz metali, e rënë më parë nga një avion tjetër, kishte mbetur në pistë dhe goditur gomën e përparme të Concorde-it. Shpërthimi i gomës çau një prej rezervuarëve të karburantit dhe shkaktoi një zjarr të menjëhershëm që përfshiu motorët. Me flakët që konsumonin krahun dhe pa mundësi për të fituar lartësi, avioni u rrëzua dy minuta pas ngritjes.

Ishte ky i vetmi aksident fatal nĂ« historinĂ« 27-vjeçare tĂ« Concorde-it – njĂ« makinĂ« fluturuese qĂ« pĂ«rfaqĂ«sonte aleancĂ«n e teknologjisĂ« me luksin, Ă«ndrrĂ«n e njerĂ«zimit pĂ«r tĂ« udhĂ«tuar mĂ« shpejt se zĂ«ri, pĂ«r ta pĂ«rshkuar Atlantikun pĂ«r mĂ« pak se tre orĂ«. Por, as Ă«ndrrat mĂ« tĂ« guximshme nuk janĂ« tĂ« paprekshme nga fati.

Ky aksident tragjik shĂ«noi fillimin e fundit pĂ«r epokĂ«n supersonike. NĂ« vitin 2003, tĂ« dy flotat – britanike dhe franceze – u tĂ«rhoqĂ«n nga qarkullimi, duke i dhĂ«nĂ« fund kĂ«saj periudhe tĂ« jashtĂ«zakonshme nĂ« historinĂ« e aviacionit.

Epilogu

Ky nuk ishte thjesht njĂ« aksident ajror; ishte pĂ«rplasja simbolike e teknologjisĂ« me kufijtĂ« e saj. NjĂ« kujtesĂ« e dhimbshme se edhe arritjet mĂ« tĂ« lavdishme tĂ« njerĂ«zimit mbeten tĂ« brishta. Dhe nĂ« heshtjen qĂ« pasoi, Concorde mbeti nĂ« kujtesĂ«n tonĂ« jo vetĂ«m si njĂ« mjet udhĂ«timi i jashtĂ«zakonshĂ«m, por si njĂ« mit i vĂ«rtetĂ« i qiellit – qĂ« njĂ« ditĂ« ra nĂ« tokĂ«.

Yesterday — 24 July 2025Main stream

Thaçi: Roli i SHBA-së i pazëvendësueshëm, BE-ja po e inkurajon Serbinë të sillet jo mirë me Kosovën

✇Telegrafi
By: Kemajl Berisha
24 July 2025 at 21:56

Ish-presidenti dhe ish-kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, nga Haga ka kritikuar qasjen e Bashkimit Evropian ndaj Kosovës, duke thënë se qëndrimi i disa shteteve anëtare po i jep Serbisë hapësirë për veprime destruktive.

NĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r emisionin Rubikon nĂ« Klan Kosova, Thaçi theksoi se roli i Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s nĂ« dialogun Kosovë–Serbi Ă«shtĂ« i pazĂ«vendĂ«sueshĂ«m.

“Roli udhĂ«heqĂ«s i Uashingtonit nĂ« dialogun Kosovë–Serbi Ă«shtĂ« i pazĂ«vendĂ«sueshĂ«m. Bashkimi Evropian Ă«shtĂ« ende jounik pĂ«r njohjen e shtetit tĂ« KosovĂ«s, duket i pĂ«rgjumur dhe i vonuar pĂ«r integrimin e Ballkanit PerĂ«ndimor, me pĂ«rjashtim tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe Malit tĂ« Zi,” deklaroi ai.

Thaçi gjithashtu kritikoi pesë vendet e BE-së që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, duke thënë se kjo situatë po e motivon Serbinë të sillet në mënyrë armiqësore ndaj vendit.

“MosgatishmĂ«ria e njohjes sĂ« KosovĂ«s nga pesĂ« vendet e Bashkimit Evropian, sikur po e inkurajon SerbinĂ« tĂ« sillet jo mirĂ« me KosovĂ«n,” theksoi Thaçi.

Ai aktualisht ndodhet në paraburgim në Hagë, ku po përballet me akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit nga Zyra e Prokurorit të Specializuar.

The post Thaçi: Roli i SHBA-së i pazëvendësueshëm, BE-ja po e inkurajon Serbinë të sillet jo mirë me Kosovën appeared first on Telegrafi.

Avokati Musa thotĂ« se Ministria e DrejtĂ«sisĂ« po punon nĂ« favor tĂ« ZPS-sĂ«, e jo pĂ«r mbrojtjen e ish-krerĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ«

✇Telegrafi
By: Kemajl Berisha
24 July 2025 at 19:39

Avokati SkĂ«nder Musa ka thĂ«nĂ« se Ministria e DrejtĂ«sisĂ« ka ndryshuar udhĂ«zimin administrativ qĂ« mĂ« herĂ«t lejonte sigurimin e fondeve shtesĂ« pĂ«r mbrojtjen juridike tĂ« ish-krerĂ«ve tĂ« UshtrisĂ« Çlirimtare tĂ« KosovĂ«s, tĂ« cilĂ«t po pĂ«rballen me gjykimin nĂ« Dhomat e Specializuara nĂ« HagĂ«.

Sipas tij, fshirja e nenit 11 nga udhëzimi administrativ, nen që mundësonte kërkesa për buxhet shtesë në raste të veçanta, ka rrezikuar seriozisht cilësinë e mbrojtjes në fazën më kritike të procesit.

“ËshtĂ« e tmerrshme qĂ« njĂ« pushtet shqiptar nĂ« KosovĂ«, njĂ« ministri e DrejtĂ«sisĂ« qĂ« udhĂ«hiqet prej njĂ« shqiptari e largon nenin nga udhĂ«zimi administrativ qĂ« duhet tĂ« paguhen edhe pagesa shtesĂ« qĂ« i kĂ«rkon mbrojtja nĂ« njĂ« proces kaq tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r KosovĂ«n. Dhe nĂ« kĂ«tĂ« fazĂ« qĂ« Ă«shtĂ« vendimtare pĂ«r qĂ« tĂ« paraqitet mbrojtja mĂ« efikase. ËshtĂ« e pamundshme qĂ« çdo ekip tjetĂ«r tĂ« pĂ«rgatit nĂ« fazĂ«n pĂ«rfundimtare tĂ« procesit. Dhe tĂ« jetĂ« efektive mbrojtja ashtu e siç ka qenĂ« mjaftĂ« e ashpĂ«r Prokuroria Speciale nĂ« raport me tĂ« akuzuarit dhe me mbrojtjen. Dhe nĂ« çdo pikĂ« prokurorĂ«t special e kanĂ« shfrytĂ«zuar qĂ« mbrojtja tĂ« duket sa mĂ« e dobĂ«t”, ka thĂ«nĂ« Musa.

Musa ka shtuar se pĂ«rgjegjĂ«sia pĂ«r kĂ«tĂ« situatĂ« bie drejtpĂ«rdrejt mbi MinistrinĂ« e DrejtĂ«sisĂ«, duke i fajĂ«suar se “kanĂ« punuar nĂ« favor tĂ« ProkurorisĂ« Speciale dhe jo nĂ« favor tĂ« mbrojtjes”.

“Pa asnjĂ« dyshim konsideroj qĂ« Ministria e DrejtĂ«sisĂ«, personat pĂ«rgjegjĂ«s prej ministri deri personat pĂ«rgjegjĂ«s qĂ« janĂ« pĂ«r financa kanĂ« punuar nĂ« favor tĂ« prokuroria speciale dhe jo nĂ« favor tĂ« mbrojtjes’”, ka thĂ«nĂ« Musa.

The post Avokati Musa thotĂ« se Ministria e DrejtĂ«sisĂ« po punon nĂ« favor tĂ« ZPS-sĂ«, e jo pĂ«r mbrojtjen e ish-krerĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ« appeared first on Telegrafi.

Before yesterdayMain stream

Fiasko nuk nisi kur Britania zbuloi emrat e afganëve, por kur pushtuam vendin e tyre

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
21 July 2025 at 11:10

Simon Jenkins*

Cilat janĂ« gjasat pĂ«r njĂ« hetim publik mbi super-ndalimin informativ tĂ« lidhur me Afganistanin? Me shumĂ« gjasa do tĂ« ishte njĂ« hetim i gjatĂ«, i udhĂ«hequr nga njĂ« gjyqtar, qĂ« do tĂ« zvarritej pĂ«r tre vjet – kĂ«shtu funksionon politika britanike kur kĂ«rkon ta fshehĂ« ndonjĂ« turp. Dhe po ashtu, cilat janĂ« gjasat qĂ« ndonjĂ« prej fajtorĂ«ve tĂ« shpĂ«tojĂ« pa ndĂ«shkim – pĂ«r shembull Tony Blair?

Sa më shumë i shqyrtojmë etapat e këtij dështimi, aq më e qartë bëhet se një gafë tërhiqte tjetrën si pasojë e pashmangshme. Nuk kishte asnjë arsye që Britania të pushtonte Afganistanin në vitin 2001. Nëse SHBA kërkonte hakmarrje ndaj regjimit të Kabulit për strehimin e al-Kaidës pas 11 Shtatorit, mund të kishte vepruar si Donald Trump muajin e kaluar ndaj Iranit: një goditje e shpejtë e shkatërruese ndaj udhëheqjes së vendit do të kishte mjaftuar për të dhënë mesazhin.

PĂ«rdorimi i nenit 5 tĂ« traktatit tĂ« NATO-s pĂ«r tĂ« justifikuar pushtimin e Afganistanit ishte i pakuptimtĂ«. Siguria e AmerikĂ«s nuk ishte realisht e kĂ«rcĂ«nuar nga terrorizmi i drejtuar nga Kabuli – po aq sa nuk ishte as ajo e BritanisĂ«. Vendet e tjera tĂ« NATO-s, tĂ« detyruara tĂ« shfaqnin simpati, u kufizuan nĂ« role minimale, jo-luftarake. Pasi Kabuli u godit dhe talebanĂ«t u larguan, arsyeja dhe kujdesi kĂ«rkonin njĂ« tĂ«rheqje tĂ« shpejtĂ«. Edhe komandantĂ«t amerikanĂ« nuk e dĂ«shironin njĂ« pushtim.

Por Blair nguli kĂ«mbĂ« qĂ« tĂ« bindte Bush-in pĂ«r “ndĂ«rtimin e kombit”, pavarĂ«sisht skepticizmit amerikan. Ai ishte i dĂ«shpĂ«ruar qĂ« Britania tĂ« “boksone pĂ«rtej peshĂ«s sĂ« saj”. NĂ« fjalimin e tij tĂ« famshĂ«m nĂ« Çikago nĂ« vitin 1999, ai paraqiti doktrinĂ«n e tij pĂ«r “bashkĂ«sinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare”, qĂ« nĂ« thelb ishte njĂ« ftesĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« luftĂ«ra. Zyra e Clinton-it e pĂ«rshkroi ndĂ«rhyrjen e tij nĂ« KosovĂ« si njĂ« kryeministĂ«r qĂ« “i kishte hedhur shumĂ« adrenalinĂ« mbi drithĂ«rat e mĂ«ngjesit”.

Kur lufta erdhi, Blair nguli këmbë që nëndetëset britanike të lëshonin valën e parë të raketave mbi Kabul. Në konferencën e Laburistëve të 2001-it, ai shpalli:

“Ne nuk do ta braktisim Afganistanin, siç ka bĂ«rĂ« bota e jashtme kaq shumĂ« herĂ« mĂ« parë  Ka vetĂ«m njĂ« pĂ«rfundim: fitorja jonĂ«, jo e tyre.”

Një okupim i plotë dhe një dështim i rëndë

Pasoi njĂ« okupim i plotĂ« britanik, qĂ« kulmoi nĂ« vitin 2006 me njĂ« pĂ«rpjekje tĂ« pamatur dhe tĂ« dĂ«shtuar pĂ«r tĂ« shtypur talebanĂ«t nĂ« Helmand. NjĂ« rezultat i kĂ«saj pĂ«rpjekjeje ishte qĂ« pĂ«r gati 20 vjet, njĂ« pjesĂ« e mirĂ« e klasĂ«s administrative afgane punonte pĂ«r forcat pushtuese perĂ«ndimore, pĂ«rfshirĂ« BritaninĂ«. Kur talebanĂ«t u rikthyen, kĂ«ta njerĂ«z besuan – ndoshta nĂ« mĂ«nyrĂ« naive – se “Perandoria e VjetĂ«r Britanike” nuk do t’i braktiste.

Por, kur lista me 19 mijë bashkëpunëtorë të pushtimit britanik u zbulua, rreziku u bë i menjëhershëm. Ministria e Mbrojtjes u njoftua se një përdorues anonim në një grup të Facebook-ut pretendonte se kishte të gjithë databazën dhe po kërcënonte ta publikonte. Pa e ditur nëse ajo listë ishte ndarë me talebanët, qeveria ndërhyri për të mbrojtur ata që ishin përmendur në të.

Sekretari i Mbrojtjes nĂ« atĂ« kohĂ«, Ben Wallace, donte qĂ« e gjithĂ« kjo tĂ« mbahej e fshehtĂ«. Edhe njĂ« gjykatĂ«s ra dakord, pĂ«rkohĂ«sisht. Por as vendimi i qeverisĂ«, as ai i gjykatĂ«s nuk i rezistuan kohĂ«s – dhe as turpit nĂ« rritje. Kostoja financiare pĂ«r tĂ« respektuar pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« ndaj personave tĂ« pĂ«rfshirĂ« nuk ishte miliona, por miliarda paundĂ«.

PĂ«rgjegjĂ«sia – dhe harresa

Pjesa më e madhe e fajit bie mbi vetë vendimin për pushtim dhe tërheqjen e mëvonshme. Përpjekja e parlamentit britanik këtë javë për ta politizuar çështjen e rrjedhjes së të dhënave qe qesharake. As kabineti, as parlamenti nuk e ndaluan ndonjëherë pushtimin fillestar të Blair-it. Në vitin 2010, pas nëntë vitesh lufte, parlamenti votoi në shumicë për vazhdimin e pranisë britanike. Po kështu, në 2003, parlamenti ishte po aq në favor të pushtimit të Irakut. Kur në vitin 2021 Boris Johnson më në fund ndoqi SHBA-në në tërheqjen e befasishme, parlamenti nuk ndërmori asnjë veprim.

NĂ« Afganistan humbĂ«n jetĂ«n 457 ushtarĂ« britanikĂ«. Kostoja pĂ«r taksapaguesin britanik: 30 miliardĂ« paundĂ«. Rreth 200,000 afganĂ« u vranĂ«, ndĂ«rsa 29,700 persona u pranuan pĂ«r rishpĂ«rndarje nĂ« Britani midis 2021 dhe 2024. KĂ«to janĂ« faturat e njĂ« hakmarrjeje pĂ«r 11 Shtatorin – dhe krejtĂ«sisht tĂ« panevojshme. AsnjĂ« shtet tjetĂ«r evropian nuk iu bashkua SHBA-sĂ« nĂ« njĂ« shkallĂ« kaq tĂ« madhe. Deri mĂ« sot, nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« asnjĂ« hetim pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« personale.

Britania u pĂ«rpoq gjatĂ« shekullit XX tĂ« tĂ«rhiqej me dinjitet nga perandoria e saj. Por duket se udhĂ«heqĂ«sit e saj, si Blair, vazhdimisht kanĂ« ndjerĂ« nostalgji pĂ«r njĂ« Britani qĂ« ende ka rol nĂ« skenĂ«n botĂ«rore – edhe nĂ«se ky rol Ă«shtĂ« i dhunshĂ«m.

NdĂ«rsa Britania nuk ishte kurrĂ« realisht e kĂ«rcĂ«nuar, Blair gjeti veten pothuajse gjithmonĂ« nĂ« luftĂ«: KosovĂ«, Sierra Leone, Afganistan dhe Irak. David Cameron u infektua me tĂ« njĂ«jtin “virus”, duke ndĂ«rhyrĂ« nĂ« Libi dhe pĂ«rpjekur tĂ« bĂ«jĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ« nĂ« Siri. Ai ndĂ«rtoi dy aeroplanmbajtĂ«se gjigante, njĂ«rĂ«n prej tĂ« cilave Boris Johnson nuk mundi t’i rezistonte ta dĂ«rgonte nĂ« Detin e KinĂ«s Jugore. Pse? AsnjĂ«herĂ« nuk u dha ndonjĂ« shpjegim.

Nëse Donald Trump ka ndonjë virtyt, është ai i të thënit hapur Evropës se epoka e ndërhyrjeve globale ka përfunduar. SHBA është lodhur duke qenë polici i kontinentit të vjetër. Evropa duhet të jetë realiste dhe të kujdeset për punët e saj. Por as ai nuk i rezistoi tundimit për të bombarduar Iranin.

Mësimi i vërtetë

MĂ«simi nga kjo rrjedhje informacioni nuk Ă«shtĂ« se email-et nuk janĂ« tĂ« sigurta – kĂ«tĂ« tashmĂ« e dimĂ«.

Mësimi i vërtetë është: Britania nuk duhej të kishte kaluar një çerek shekulli duke u përpjekur të impononte sundimin e saj mbi Afganistanin.

A do të mësojë më në fund?

*Simon Jenkins është kolumnist në The Guardian/ Përgatiti për botim: L.Veizi

“Inceneratori Fier mĂ« ka 180 mijĂ« euro borxh”/ Gjykata rrĂ«zon ish-deputetin e LSI: Faturat e parregullta

✇BoldNews
By: Enrik Braho
20 July 2025 at 15:56

Nga Boldnews.al Një ish-deputet, tashmë biznesmen, ka tentuar të marrë rreth 180 mijë euro nga kompania koncesionare e inceneratorit jo-funksional të Fierit për punime të pretenduara ndërtimore dhe të shoqëruara me fatura pa vulë. Bujar Derveni ka qenë deputet i ish-Lëvizjes Socialiste për Integrim (LSI) në periudhën 2013-2017. Para se merrte mandatin, ai ka qenë [
]

The post “Inceneratori Fier mĂ« ka 180 mijĂ« euro borxh”/ Gjykata rrĂ«zon ish-deputetin e LSI: Faturat e parregullta appeared first on BoldNews.al.

Ish-drejtoresha e burgut tĂ« grave tregon pse u ndaluan “takimet speciale”: Na ndodhi njĂ« tragjedi!

✇BoldNews
By: Oldi
19 July 2025 at 15:10

“Eskortat VIP nĂ« burgje”, kjo ka qenĂ« tema mĂ« e diskutuar nĂ« javĂ«n e fundit pas takimeve speciale tĂ« bosĂ«ve tĂ« krimeve nĂ« qeli dhe paraburgim. Ishte njĂ« “vizitë’’ e pazakontĂ« nĂ« burgun e DrenovĂ«s qĂ« ka rikthyer vĂ«mendjen te mĂ«nyra se si funksionojnĂ« takimet speciale nĂ« burgjet shqiptare. Emri i tĂ« dĂ«nuarit pĂ«rjetĂ«, Laert [
]

The post Ish-drejtoresha e burgut tĂ« grave tregon pse u ndaluan “takimet speciale”: Na ndodhi njĂ« tragjedi! appeared first on BoldNews.al.

Vajzat e ekraneve pĂ«r “takime speciale”/ Lala: NjĂ«ra hynte çdo javĂ« nĂ« burgun e FushĂ« KrujĂ«s

✇BoldNews
By: Enrik Braho
17 July 2025 at 22:24

Klodiana Lala, e ftuar nĂ« emisionin “TĂ« Paekspozuarit”, ka folur pĂ«r fenomenin e vajzave e showbizit shqiptar, tĂ« cilat bĂ«jnĂ« takime speciale me bosĂ«t e krimit nĂ« burgje. Lala tha se ky nuk Ă«shtĂ« njĂ« fenomen i ri, por ka ndodhur edhe nĂ« tĂ« shkuarĂ«n, qĂ« vajzat tĂ« njohura hyjnĂ« e dalin nga ambjentet e [
]

The post Vajzat e ekraneve pĂ«r “takime speciale”/ Lala: NjĂ«ra hynte çdo javĂ« nĂ« burgun e FushĂ« KrujĂ«s appeared first on BoldNews.al.

OVL-UÇK: Vendimi i Speciales, zhgĂ«njyes dhe shqetĂ«sues pĂ«r drejtĂ«sinĂ«

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arbi Fortuzi
16 July 2025 at 16:35

PRISHTINË, 16 korrik/ATSH/ Organizata e VeteranĂ«ve tĂ« LuftĂ«s ka reaguar pas vendimit tĂ« sotĂ«m tĂ« GjykatĂ«s Speciale nĂ« HagĂ« pĂ«r tĂ« refuzuar mocionin pĂ«r rrĂ«zimin e njĂ« pjese tĂ« aktakuzĂ«s nĂ« rastin ndaj ish-krerĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ«

“OVL, SHIL, dhe SHFD kanĂ« ndjekur me vĂ«mendje rrĂ«zimin e mocionit tĂ« paraqitur nga mbrojtja e ish-krerĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ« nĂ« Dhomat e Specializuara. Ky vendim Ă«shtĂ« zhgĂ«njyes dhe ngjall shqetĂ«sime serioze pĂ«r drejtĂ«sinĂ« dhe paanshmĂ«rinĂ« qĂ« kjo gjykatĂ« pretendon ta pĂ«rfaqĂ«sojĂ«â€, thuhet nĂ« reagim.

Sipas OVL-UÇK rrĂ«zimi i mocionit Ă«shtĂ« mesazh negativ pĂ«r drejtĂ«sinĂ«.

Përmes një postimi në Facebook, Organizata e Veteranëve të Luftës ka bërë thirrje për opinionin publik dhe komunitetin ndërkombëtar që të mos bien pre e narratives së shtrembëruar.

“I bĂ«jmĂ« thirrje opinionit publik dhe komunitetit ndĂ«rkombĂ«tar qĂ« tĂ« mos bien pre e njĂ« narrative tĂ« shtrembĂ«ruar. Kjo gjykatĂ« po rrezikon tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« mjet pĂ«r rishkrim tĂ« historisĂ«, e jo nĂ« garanci tĂ« drejtĂ«sisĂ«. NĂ« emĂ«r tĂ« tĂ« gjithĂ« atyre qĂ« sakrifikuan pĂ«r lirinĂ« e KosovĂ«s, do tĂ« qĂ«ndrojmĂ« gjithmonĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s dhe tĂ« drejtave tĂ« bashkĂ«luftĂ«tarĂ«ve tanĂ«â€, thuhet ndĂ«r tĂ« tjerash nĂ« reagim.

Specialja rrĂ«zon mocionin e mbrojtjes nĂ« rastin ndaj ish-krerĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ«

/Kosovapress/

The post OVL-UÇK: Vendimi i Speciales, zhgĂ«njyes dhe shqetĂ«sues pĂ«r drejtĂ«sinĂ« appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

“15 vjet nĂ« burg, zgjodhi lirinĂ« e popullit, jo lirinĂ« e tij” djali i Jakup Krasniqit me njĂ« dedikim prekĂ«s

✇Telegrafi
By: Mirjeta Hajzeraj
15 July 2025 at 09:54

Altin Krasniqi, djali i ish-kryeparlamentarit Jakup Krasniqi, ka thënë se babait të tij po i bëhen 15 vjet në burgje, dhe se kjo po ndodhë pasi ai zgjodhi lirinë e një populli dhe jo lirinë e tij.

Në reagimin e tij në rrjetin social Facebook, Krasniqi shkruan tutje se babai i tij zgjodhi luftën kundër gjenocidit serb, e jo heshtjen ndaj tij, transmeton Telegrafi.

“Zgjodhi KosovĂ«n shtet, e jo mĂ« kurrĂ« nĂ«n Serbi. NĂ« vend qĂ« ta shijonte rolin e gjyshit me mbesat e tij, çdo ditĂ« e mĂ« shumĂ« po plaket nĂ« qeli, larg vendit tĂ« tij. Prandaj, sot, ende nĂ« moshĂ«n 74 vjeçare, po duron padrejtĂ«si. BabĂ«, edhe pse s’munde ta shijosh as rininĂ«, as pleqĂ«rinĂ«, e shijove KosovĂ«n e lirĂ«, tĂ« cilĂ«s aq shumĂ« i dhe”, shkroi mes tjerash ai.

Më poshtë reagimi i tij:

“Nga burgjet e JugosllavisĂ«, te qelitĂ« e HagĂ«s.

Jakup Krasniqi u arrestua dhe më 4 prill 1981 u dënua me 14 vite burg nga sistemi fashist i Jugosllavisë, që udhëhiqej nga të njëjtat politika gjenocidale të Serbisë së sotme.

NĂ« rigjykimin qĂ« iu bĂ«, u dĂ«nua me 15 vite burg, sepse kishte thĂ«nĂ«: “UnĂ« nuk jam jugosllav, unĂ« jam shqiptar.”

MegjithatĂ«, ai mbajti 10 vjet, 3 muaj dhe 19 ditĂ« burg, pĂ«r t’u liruar mĂ« 23 korrik 1991.

Rreth tri dekada më vonë, ai vihet sërish në pranga.

Jo nga Beogradi.

Jo nga UDB-ja.

Jo nga serbët.

Por nga ata që u betuan se do të sillnin drejtësi ndërkombëtare.

Ata që heshtën për masakrat e Serbisë, por u ngutën të hapin dosje për çlirimtarët.

Jakup Krasniqi, sot në moshën 74-vjeçare, vazhdon të mbahet në paraburgim, jo për atë që bëri, por për atë që përfaqëson: historinë e lavdishme të një populli, masakrat e të cilit ende nuk kanë gjetur drejtësi, dhe lirinë e një populli të shtypur e të vuajtur që me shekuj ishte lënë në harresë nga bota perëndimore.

I lodhur nga vitet, i rënduar nga mosha, por kurrë i thyer:

Ai është dëshmi e gjallë se liria nuk falet e as nuk fitohet me fjalë, por me burg, me pushkë dhe me jetë.

Ai është turpi i një bote që po gjykon viktimën, ndërsa e përkëdhel kriminelin.

Ai është simbol i asaj që mbështetësit e politikave të Beogradit do ta donin të shlyer: luftën e drejtë të një populli!

Jeta na tregoi se herë është e padrejtë e herë mizore. Këtë më së miri e dëshmon jeta e Jakup Krasniqit, i cili u mbyll në qelitë e ftohta të dy sistemeve të ndryshme:

Dikur nga uniforma jugosllave, sot nga kravata ndërkombëtare.

Dikur sepse kërkoi zërin e lirisë, sot sepse u bë zëri i lirisë!

Prandaj, natyrshëm më vjen pyetja: A jemi të lirë?

Nëse kjo nuk është padrejtësi historike, atëherë çfarë është?

Sa kohë do të qëndrojmë si spektatorë, ndërsa zërat më të fuqishëm të çlirimit mbahen në burg nga një drejtësi që po i shërben narrativës së Serbisë?

Pesha e prangave të Jakup Krasniqit, e mbajtur për këto 15 vite, atë nuk e rrënoi, por do ta rrënojë të ardhmen e Republikës sonë, të formuar nga po ato dy duar që ende i mbajnë prangat e padrejtësisë!

Kjo nuk është thirrje për mëshirë, kjo është thirrje për drejtësi!

Dhe nëse Kosova ende është shtet i pavarur, sovran dhe demokratik, nuk duhet të heshtë.

Sepse sot është ai, nesër mund të jetë fati ynë historik ai që burgoset!

15 vite burg në total.

15 vite në dy botë të ndryshme.

Por të dyja me të njëjtin qëllim: ta heshtin zërin e lirisë!

Por ai nuk heshti. Dhe nuk do të heshtë.

Dhe nëse ne kemi pak ndërgjegje, pak dinjitet dhe pak kujtesë historike as ne nuk duhet të heshtim.

Liria nuk është e plotë derisa i fundit i çlirimtarëve të jetë i lirë.

Kosova nuk do tĂ« ketĂ« qetĂ«si, derisa drejtĂ«sia tĂ« mos e njohĂ« UÇK-nĂ« si atĂ« qĂ« ishte: ushtria e njĂ« populli qĂ« kĂ«rkoi liri.

Historia nuk e fal harresën.

Dhe kombet qĂ« harrojnĂ«, zhduken”./Telegrafi/

The post “15 vjet nĂ« burg, zgjodhi lirinĂ« e popullit, jo lirinĂ« e tij” djali i Jakup Krasniqit me njĂ« dedikim prekĂ«s appeared first on Telegrafi.

Eliza Hoxha: Shteti ka dështuar të mbrojë qytetarët e tij në Hagë

✇Telegrafi
By: Ismail Jakupi
14 July 2025 at 19:35

Deputetja e PDK-sĂ« Eliza Hoxha nga Platforma “Liria ka emĂ«r” ka kritikuar ashpĂ«r institucionet e KosovĂ«s pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si e kanĂ« trajtuar raportin me Dhomat e Specializuara nĂ« HagĂ«. Ajo ka theksuar mungesĂ«n e llogaridhĂ«nies, transparencĂ«s dhe mbĂ«shtetjes institucionale pĂ«r tĂ« akuzuarit kosovarĂ« qĂ« po gjykohen atje.

NĂ« njĂ« intervistĂ« nĂ« emisionin “Five” tĂ« Televizionit Dukagjini, Hoxha ngriti shqetĂ«sime pĂ«r funksionimin dhe qĂ«llimin themelor tĂ« Dhomave tĂ« Specializuara, duke thĂ«nĂ« se aktakuzat aktuale nuk pĂ«rputhen me rrĂ«fimin pĂ«r tĂ« cilin ishte themeluar ky institucion.

“Qysh nĂ« fillim kemi qenĂ« tĂ« zĂ«shĂ«m dhe me shumĂ« delikatesĂ« e kemi adresuar ndjeshmĂ«rinĂ« dhe faktin qĂ« kĂ«to dhoma operojnĂ« jashtĂ« territorit tĂ« KosovĂ«s. Juridikisht dhe kushtetueshĂ«m, ato i detyrohen KosovĂ«s, por ka munguar pĂ«rgjegjĂ«sia e vĂ«rtetĂ« pĂ«r llogaridhĂ«nie,” theksoi Hoxha.

Ajo kritikoi edhe mĂ«nyrĂ«n se si janĂ« mbajtur seancat informuese nga pĂ«rfaqĂ«suesit e Dhomave tĂ« Specializuara, duke i cilĂ«suar ato si formale dhe pa mundĂ«si pĂ«r dialog real me publikun. “KĂ«to procese ishin vetĂ«m pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« ‘tik’, jo pĂ«r tĂ« informuar publikun se çfarĂ« po ndodh realisht nĂ« HagĂ«,” tha ajo, duke pĂ«rmendur edhe mungesĂ«n e hapĂ«sirĂ«s pĂ«r pyetje nĂ« prezantimet e kryetares Ekatarina Trendafilova.

Hoxha përkujtoi se tre vite më parë, Komisioni për të Drejtat e Njeriut kishte kërkuar të vizitonte të akuzuarit në Hagë për të vëzhguar gjendjen e tyre, por kjo nuk ishte lejuar. Ajo e cilësoi këtë si shkelje të rëndë të të drejtave të njeriut dhe të parimit të prezumimit të pafajësisë.

“Shteti i KosovĂ«s ka dĂ«shtuar tĂ« sigurojĂ« mbĂ«shtetje juridike dhe financiare pĂ«r qytetarĂ«t e vet. JanĂ« dashur individĂ«, PDK-ja dhe fondacione tĂ« ndryshme qĂ« tĂ« ndĂ«rhyjnĂ« pĂ«r tĂ« ndihmuar procesin e mbrojtjes,” u shpreh Hoxha, duke kritikuar edhe reduktimin e fondeve pĂ«r mbrojtjen pĂ«rmes njĂ« udhĂ«zimi administrativ.

Ajo përfundoi se përgjegjësia është e dyanshme: Dhomat e Specializuara që kanë funksionuar në mënyrë të mbyllur e të anshme dhe institucionet e Kosovës që kanë treguar mosinteresim dhe mungesë angazhimi për qytetarët e vet të akuzuar.

Ndryshe, sot nĂ« konferencĂ«n “Lira ka EmĂ«r”, akademik Arsim Bajrami ka kritikuar GjykatĂ«n Speciale, duke e akuzuar pĂ«r shkelje tĂ« KushtetutĂ«s sĂ« KosovĂ«s, tĂ« drejtave themelore tĂ« njeriut dhe pĂ«r komplot ndaj luftĂ«s çlirimtare tĂ« UÇK-sĂ«.

Bajrami e cilĂ«soi kĂ«tĂ« GjykatĂ« si “derivat i njĂ« raporti tĂ« rremĂ« dhe tĂ« fabrikuar nga Dick Marty”, qĂ« sipas tij u sponsorizua nga Rusia dhe Serbia.

Ai tha se përmes këtij procesi, po tentohet të rishkruhet historia moderne e Kosovës dhe të inkriminohet padrejtësisht lufta çlirimtare.

“Gjykata Speciale Ă«shtĂ« njĂ« projekt i montuar politikisht pĂ«r ta shtrembĂ«ruar tĂ« vĂ«rtetĂ«n historike tĂ« luftĂ«s sonĂ« çlirimtare. Ajo Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar mbi njĂ« mashtrim ordiner tĂ« Raportit tĂ« Martyt dhe pĂ«r kĂ«tĂ« heshtja e KĂ«shillit tĂ« EvropĂ«s Ă«shtĂ« bashkĂ«fajĂ«si e pastĂ«r”, theksoi Bajrami.

Ai kritikoi ashpër edhe vetë institucionet e Kosovës, duke i konsideruar si të dështuara në mbrojtjen e luftës çlirimtare dhe të qytetarëve që po përballen me këtë proces gjyqësor.

“Kuvendi e formoi GjykatĂ«n Speciale me mirĂ«besim pĂ«r drejtĂ«si, por ajo tani Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« gjykatĂ« monoetnike e diskriminuese, qĂ« bashkĂ«punon mĂ« shumĂ« me SerbinĂ« sesa me autoritetet e KosovĂ«s”, deklaroi ai.

Bajrami renditi një sërë shkeljesh që, sipas tij, e bëjnë këtë gjykatë të paligjshme dhe të paragjykuar: mbajtje të gjatë e të pajustifikuar në paraburgim, mohimi i barazisë së palëve në proces, dëshmi të fabrikuara e të përcjella nga shërbimet sekrete serbe, si dhe mungesë totale transparence dhe monitorimi ndërkombëtar.

NĂ« lidhje me aktakuzĂ«n pĂ«r “ndĂ«rmarrje tĂ« pĂ«rbashkĂ«t kriminale”, Bajrami tha se ajo Ă«shtĂ« juridikisht e paqĂ«ndrueshme dhe politikisht e rrezikshme.

“UÇK-ja nuk ka qenĂ« ushtri shtetĂ«rore me komandĂ« qendrore. Ishte njĂ« lĂ«vizje popullore, njĂ« guerile patriotike qĂ« s’kishte as strukturĂ« shtetĂ«rore dhe as plan tĂ« pĂ«rbashkĂ«t kriminal. Plani i vetĂ«m shtetĂ«ror ishte ai i SerbisĂ« pĂ«r shfarosjen e shqiptarĂ«ve, pĂ«rmes operacionit gjenocidal ‘Patkoi’”, theksoi akademiku.

Ai kritikoi rëndë institucionet kosovare për dështimin në mbështetjen e të akuzuarve dhe në ndërkombëtarizimin e shkeljeve që po ndodhin në këtë proces.

The post Eliza Hoxha: Shteti ka dështuar të mbrojë qytetarët e tij në Hagë appeared first on Telegrafi.

Prokurorja pas vendimit për Shalën: Do ta shqyrtojmë me kujdes aktgjykimin

✇Telegrafi
By: Elfije Boletini
14 July 2025 at 15:40

Prokurorja e Specializuar Kimbërli Uest ka mirëpritur aktgjykimin e sotëm në gjyqin e apelit ndaj Pjetër Shalës duke theksuar se zyra e saj do ta shqyrtojë me kujdes të gjithë aktgjykimin ditët e ardhshme.

“E mirĂ«pres aktgjykimin e sotĂ«m i cili pĂ«rforcon sundimin e ligjit dhe kontribuon nĂ« arritjen e vĂ«nies para pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« pĂ«r krime serioze dhe vendosjen e drejtĂ«sisĂ« pĂ«r viktimat e Shala”, tha Uest nĂ« njĂ« reagim pas shpalljes sĂ« aktgjykimit nga Paneli i GjykatĂ«s sĂ« Apelit tĂ« Dhomave tĂ« Specializuara.

“Mbaj shĂ«nim ndryshimin e gjatĂ«sisĂ« sĂ« dĂ«nimit tĂ« shqiptuar dhe konstatimet e tjera tĂ« gjykatĂ«s. Zyra ime do ta shqyrtojĂ« me kujdes tĂ« gjithĂ« aktgjykimin ditĂ«t e ardhshme”, vazhdoi Prokurorja e Specializuar.

NĂ« aktgjykimin e shkallĂ«s sĂ« parĂ« tĂ« 16 korrikut 2024, Shala u shpall fajtor pĂ«r tre akuza pĂ«r krime lufte – ndalim arbitrar; torturĂ«; dhe vrasje e paligjshme – dhe u dĂ«nua me 18 vjet burg.

Sot, Paneli i Gjykatës së Apelit i la në fuqi dënimet për të gjitha akuzat, theksoi natyrën e rëndë të krimeve dhe ndryshoi gjatësinë e dënimit të Shala në 13 vjet burg.

Sipas Krimet e Shalws u kryen nĂ« periudhĂ«n prej rreth 17 majit 1999 dhe 5 qershorit 1999 kundĂ«r personave – kryesisht shqiptarĂ« tĂ« KosovĂ«s – qĂ« ishin paraburgosur nĂ« FabrikĂ«n e Metalit nĂ« KukĂ«s, ShqipĂ«ri.

Trupi Gjykues konstatoi në aktgjykimin e shkallës së parë se viktimat e kësaj çështjeje gjyqësore ishin mbajtur në kushte çnjerëzore e degraduese dhe i ishin nënshtruar abuzimit psikologjik e fizik, dhe një nga viktimat u vra.

Shala apeloi kundër aktgjykimit të shkallës së parë dhe seanca dëgjimore e apelit u zhvillua më 15 dhe 16 maj 2025.

Shala u arrestua më 16 mars 2021 në Belgjikë dhe u transferua në Njësinë e Paraburgimit të Dhomave të Specializuara të Kosovës më 15 prill 2021. /KP/

The post Prokurorja pas vendimit për Shalën: Do ta shqyrtojmë me kujdes aktgjykimin appeared first on Telegrafi.

“Liria nuk gjykohet”, organizatat e luftĂ«s reagojnĂ« rreth vendimit tĂ« ri tĂ« Speciales ndaj PjetĂ«r ShalĂ«s

✇Telegrafi
By: Jehona Hulaj
14 July 2025 at 13:57

Organizatat e dala nga lufta, kanë reaguar pas vendimit të Gjykatës së Apelit në Hagë, e cila uli dënimin Pjetër Shalës nga 18 në 13 vjet burgim.

OVL, SHIL dhe SHFD tĂ« UÇK-sĂ« e kanĂ« konsideruar kĂ«tĂ« vendim si njĂ« tjetĂ«r padrejtĂ«si ndaj ish-luftĂ«tarĂ«ve tĂ« UÇK-sĂ«.

NĂ« reagimin e pĂ«rbashkĂ«t, kĂ«to organizata shprehin “pakĂ«naqĂ«sinĂ« e thellĂ«â€ me vendimin, duke theksuar se kishin pritur njĂ« aktgjykim lirues.

“Edhe pse dĂ«nimi Ă«shtĂ« ulur, ne kemi pritur me bindje tĂ« plotĂ« njĂ« vendim lirues, sepse besojmĂ« nĂ« pafajĂ«sinĂ« e bashkĂ«luftĂ«tarĂ«ve tanĂ«, dhe nĂ« luftĂ«n tonĂ« tĂ« drejtĂ« pĂ«r çlirim”, thuhet nĂ« deklaratĂ«.

Sipas tyre, vendimi i Apelit nuk ndihmon drejtĂ«sinĂ«, por “e thellon bindjen se kjo gjykatĂ« ka karakter politik dhe nuk e trajton drejtĂ«sinĂ« mbi baza tĂ« barabarta e tĂ« paanshme”.

Organizatat theksojnĂ« se e vĂ«rteta Ă«shtĂ« nĂ« anĂ«n e UÇK-sĂ« dhe nuk kanĂ« frikĂ« nga ajo.

“UÇK-ja nuk ka nevojĂ« tĂ« mbrohet nga e vĂ«rteta, e vĂ«rteta historike Ă«shtĂ« nĂ« anĂ«n tonĂ« dhe bashkĂ«luftĂ«tarĂ«t tanĂ« nuk do t’i nĂ«pĂ«rkĂ«mbĂ« askush me procese tĂ« motivuara politikisht. Liria nuk gjykohet, ajo respektohet”, thuhet nĂ« reagim. /Telegrafi/

The post “Liria nuk gjykohet”, organizatat e luftĂ«s reagojnĂ« rreth vendimit tĂ« ri tĂ« Speciales ndaj PjetĂ«r ShalĂ«s appeared first on Telegrafi.

Vendim i ri për Pjetër Shalën, i ulet dënimi nga 18 në 13 vjet burgim

✇Telegrafi
By: Jehona Hulaj
14 July 2025 at 13:31

Paneli i Apelit në Gjykatën Speciale ka marrë vendim për rastin e Pjetër Shalës, duke rrëzuar shumicën e pikave të ankesës së tij, por duke gjetur disa shkelje në aktgjykimin e shkallës së parë.

“Paneli miraton pjesĂ«risht pikat 7, 12 dhe 14 tĂ« ankesĂ«s, dhe vendosi t’i ulĂ« dĂ«nimin ShalĂ«s nga 18 nĂ« 13 vjet burgim.

“Paneli i Apelit la nĂ« fuqi verdiktin e fajĂ«sisĂ« sĂ« z. Shala pĂ«r krimet e luftĂ«s tĂ« ndalimit arbitrar (pika 1), torturĂ«s (pika 3), dhe vrasjes sĂ« paligjshme (pika 4)”, thuhet nĂ« njoftim.

Megjithatë, Paneli pranoi pjesërisht tri nga 14 pikat e apelit të Shalës dhe gjeti disa shkelje në vlerësimin e provave dhe në caktimin e dënimit.

Sa i pĂ«rket dĂ«nimit pĂ«r vrasjen e paligjshme, Apeli theksoi se “Trupi Gjykues nuk i dha peshĂ« tĂ« mjaftueshme faktit qĂ« ai (Shala) nuk pati rol komandues nĂ« lidhje me kontributin personal tĂ« tij nĂ« krimin e vrasjes”.

Po ashtu, lidhur me disa viktima për të cilat Shala ishte shpallur fajtor për torturë apo ndalim arbitrar, Apeli konstatoi mungesë provash të mjaftueshme.

“NĂ« gjyq nuk ishin paraqitur dĂ«shmi gojore pĂ«r keqtrajtimin e tyre
 ndaj Paneli i Apelit prapĂ«soi verdiktin e fajĂ«sisĂ« pĂ«r kĂ«ta persona”, thuhet nĂ« njoftim.

Pavarësisht kësaj, Apeli konfirmoi se Shala mbetet fajtor për krime të rënda.

“Paneli i Apelit theksoi se ka konfirmuar verdiktet e fajĂ«sisĂ« sĂ« ShalĂ«s pĂ«r krimet e luftĂ«s tĂ« ndalimit arbitrar, torturĂ«s dhe vrasjes, dhe se ulja e dĂ«nimit tĂ« tij nuk sugjeron aspak se krimet pĂ«r tĂ« cilat Ă«shtĂ« shpallur fajtor dhe dĂ«nuar, nuk janĂ« tĂ« rĂ«nda”, u theksua nĂ« aktgjykim.

Apeli gjithashtu theksoi se Dhomat e Specializuara kanĂ« juridiksion vetĂ«m mbi individĂ«, e jo grupe apo organizata, dhe se “as UÇK-ja, as populli i KosovĂ«s nuk ishin objekt i kĂ«tij procesi dhe nuk u shpallĂ«n pĂ«rgjegjĂ«s dhe fajtorĂ« pĂ«r kĂ«to krime”.

Shala më 16 korrik të vitit të kaluar ishte shpallur fajtor për krimet e luftës të ndalimit arbitrar, torturës dhe vrasjes së paligjshme dhe ishte dënuar 18 vjet burgim.

Më 2 shtator 2024, Mbrojtja e Shalës dorëzoi njoftimin për apel kundër aktgjykimit. /Telegrafi/

The post Vendim i ri për Pjetër Shalën, i ulet dënimi nga 18 në 13 vjet burgim appeared first on Telegrafi.

Dosier/ Rripi i grushtit të shtetit që revolucionarizoi Afrikën

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
14 July 2025 at 09:45

Dhuna, në të gjitha format e saj, ka ardhur duke përcaktuar hapësirën politike të Sahelit gjatë viteve të fundit 

nga Zachariah Mampilly

I veshur me uniformë ushtarake, me armën gjithnjë në brez dhe i rrethuar nga një eskortë rojash të armatosur rëndë, presidenti aktual i Burkina Fasos, kapiteni 36-vjeçar Ibrahim Traoré, tërhoqi gjithë vëmendjen në janar gjatë ceremonisë së betimit të presidentit të ri të Ganës, John Mahama. Traoré është ndoshta më i njohuri nga grushtshtetasit që kanë ardhur në pushtet në Sahel gjatë gjashtë viteve të fundit. Pasi përmbysi presidentin e përkohshëm Paul-Henri Sandaogo Damiba në vitin 2022, Traoré fitoi shpejt një reputacion të madh, duke bërë thirrje për unitet afrikan dhe duke sulmuar ashpër ish-sunduesit kolonialë francezë të vendit. Pjesëmarrja e tij në ceremoninë e betimit të Mahamës, pavarësisht përpjekjeve të Perëndimit për të diskredituar regjimin e tij, dëshmon për popullaritetin në rritje dhe rëndësinë e mesazhit të tij në të gjithë nënnjësinë rajonale.

Në anën tjetër të shkretëtirës së madhe, drejtuesi de facto i Sudanit, gjenerali Abdelfatah al Burhan, është gjerësisht i përçmuar si nga bashkëkombasit e tij, ashtu edhe nga komuniteti ndërkombëtar. Vetëm një javë pas mbërritjes triumfale të Traoré në Akra, Shtetet e Bashkuara vendosën sanksione ndaj Al Burhanit, duke e akuzuar për krime lufte dhe mizori ndaj popullsisë së vet. Grushti i Al Burhanit, që përmbysi regjimin e diktatorit Omar al-Bashir, nisi një valë grushtesh shteti që kanë transformuar rajonin e Sahelit gjatë gjashtë viteve të fundit.

KĂ«to perceptime tĂ« ndryshme pĂ«r dy grushtshtetasit na detyrojnĂ« tĂ« kuptojmĂ« mĂ« mirĂ« valĂ«n aktuale tĂ« grushtesh shteti, pavarĂ«sisht dĂ«shirĂ«s pĂ«r t’i parĂ« tĂ« gjitha si pjesĂ« tĂ« tĂ« njĂ«jtit fenomen. Dy dimensione kĂ«rkojnĂ« vĂ«mendje:

Cilat janë shkaqet e grushtesh shteti?

Faktet janë të qarta: që nga viti 2019, kur Al-Bashir i Sudanit u përmbys nga ushtria në mes të një kryengritjeje të gjerë popullore, në rajonin e Sahelit janë shënuar të paktën tetë grushtshteti të suksesshëm dhe disa të tjerë të dështuar. Rezultati është një shirit i pandërprerë vendesh të udhëhequra nga grushtshtetas, nga Burkina Faso në perëndim deri në Sudan në lindje.

Sa i takon pyetjes pse po ndodhin pikërisht tani grushtet në Sahel, dy narrative konkurruese kërkojnë të ofrojnë një shpjegim. E para ia atribuon shkakun e grushtesh shteti mosfunksionimit të brendshëm të shteteve të veçanta. E dyta i vendos këto ngjarje në kontekstin e forcave më të gjera gjeopolitike që kanë ndikuar gjatë kohë fatin e shteteve afrikane. Edhe pse të dyja janë të pranishme, afërsia gjeografike dhe kohore e ngjarjeve sugjeron praninë e forcave më të mëdha në sfond, edhe kur konteksti i veçantë i secilit vend duket se formëson politikat e grushtshtetasve pas marrjes së pushtetit.

Rritja e rĂ«ndĂ«sisĂ« gjeostrategjike tĂ« Sahelit e ka kthyer rajonin nĂ« njĂ« vijĂ« ndarjeje mes betejave tĂ« shumta qĂ« po riformulojnĂ« rendin botĂ«ror qĂ« prej ndĂ«rrimit tĂ« mijĂ«vjeçarit. Pas ngjarjeve tĂ« 11 Shtatorit, SHBA dhe aleatĂ«t e saj tĂ« NATO-s tentuan ta shndĂ«rronin Sahelin nĂ« njĂ« zonĂ« mbrojtĂ«se pĂ«r “luftĂ«n kundĂ«r terrorizmit” qĂ« po zgjerohej. UshtritĂ« vendase u rekrutuan, trajnuan dhe furnizuan pĂ«r tĂ« vepruar si kĂ«mbĂ«sorĂ« nĂ« kĂ«tĂ« luftĂ«. U ndĂ«rtuan baza tĂ« fshehta pĂ«r luftĂ«n me dronĂ«, nga Nigeri nĂ« Somali, pa dijeninĂ« e opinionit publik amerikan. KufijtĂ« u militarizuan, aty ku dikur shĂ«tisnin lirshĂ«m nomadĂ«t e shkretĂ«tirĂ«s. Dhe herĂ« pas here (nĂ« Libi mĂ« 2011, nĂ« Mali mĂ« 2013), forcat perĂ«ndimore ndĂ«rhynĂ« drejtpĂ«rdrejt, duke e justifikuar ndĂ«rhyrjen si luftĂ« kundĂ«r terrorizmit apo me arsye humanitare.

Dhuna si përcaktues i hapësirës politike

KĂ«to ndĂ«rhyrje shkaktuan reagime. TĂ« rinjtĂ« e varfĂ«r nga zonat rurale, tĂ« goditur nga ndryshimet e dhunshme, u shpĂ«rngulĂ«n drejt kryeqyteteve dhe mĂ« pas nisĂ«n njĂ« udhĂ«tim tĂ« rrezikshĂ«m drejt veriut, pĂ«rmes shkretĂ«tirĂ«s. Qindra mijĂ«ra u zhvendosĂ«n dhe mijĂ«ra arritĂ«n deri nĂ« brigjet e Mesdheut, ku u nisĂ«n me anije tĂ« brishta drejt EvropĂ«s. Aty i priste pĂ«rbuzja, jo mĂ«shira – gjĂ« qĂ« e shtoi dĂ«shirĂ«n e shteteve evropiane pĂ«r ta pĂ«rfshirĂ« AfrikĂ«n nĂ« planet e tyre kontradiktore pĂ«r menaxhimin e kufijve.

NdĂ«rsa ata qĂ« mbetĂ«n, dolĂ«n nĂ« protesta. Rajoni pĂ«rjetoi valĂ«n mĂ« tĂ« madhe dhe mĂ« tĂ« gjatĂ« tĂ« protestave popullore qĂ« nga koha e pavarĂ«sisĂ«. Ato çuan nĂ« rrĂ«zimin e qeverive nĂ« Burkina Faso, Libi, Senegal dhe Sudan. Çdo protestĂ« u pasua nga represioni brutal, shpesh me mbĂ«shtetjen e aleatĂ«ve tĂ« huaj. NĂ« Sudan, pas kryengritjes shpresĂ«dhĂ«nĂ«se tĂ« vitit 2019, luftimet shkatĂ«rruan vendin dhe trashĂ«giminĂ« e tij mijĂ«ravjeçare.

  1. Grushtshtete “palaciane”

NĂ« vende si Çadi, Gaboni dhe Sudani, elitat sunduese luftuan pĂ«r pushtet kundĂ«r njĂ« drejtuesi tĂ« dobĂ«suar. KĂ«to janĂ« grushtshtete brenda regjimit, shpesh edhe mes familjarĂ«ve tĂ« udhĂ«heqĂ«sit tĂ« rrĂ«zuar. Ata tentojnĂ« tĂ« ruajnĂ« rendin ekzistues, duke kĂ«rkuar vendin e tyre nĂ« njĂ« peizazh gjeopolitik nĂ« ndryshim.

Megjithatë, mungesa e legjitimitetit popullor është problemi i tyre kryesor. Në Sudan, lufta aktuale është veçanërisht tragjike, pasi të dyja palët janë të përçmuara nga populli dhe luftojnë më shumë për interesat e donatorëve sesa për mbështetjen e popullsisë.

NĂ« Çad, Mahamat Idriss DĂ©by, djali i diktatorit tĂ« vrarĂ« nĂ« vitin 2021, ka shtypur protestat dhe ka manipuluar zgjedhjet, pa arritur konsolidim tĂ« pushtetit. NĂ« Gabon, Oligui Nguema pĂ«rmbysi kushĂ«ririn e tij Ali Bongo, por akuzohet se po manipulon kushtetutĂ«n pĂ«r tĂ« mos e lĂ«nĂ« Bongon tĂ« rikthehet nĂ« pushtet, pĂ«r shkak tĂ« origjinĂ«s franceze tĂ« bashkĂ«shortes sĂ« tij.

  1. Grushtshtete revolucionare

NĂ« kontrast, njĂ« brez i ri udhĂ«heqĂ«sish revolucionarĂ« Ă«shtĂ« shfaqur nĂ« Burkina Faso, Mali dhe Niger. Ata, si TraorĂ©, GoĂŻta dhe Tchiani, frymĂ«zohen nga figura e Thomas SankarĂ«s dhe kĂ«rkojnĂ« t’i çlirojnĂ« vendet e tyre nga ndikimi francez dhe dominimi perĂ«ndimor.

Më 16 shtator 2023, Mali, Nigeri dhe Burkina Faso formuan Aleancën e Shteteve të Sahelit (AES), një pakt mbrojtjeje që i detyron të ndihmojnë njëri-tjetrin në rast sulmi apo rebelimi të brendshëm. Por synimi i tyre është më i gjerë: të krijojnë një bllok të ri panafrikan revolucionar, rival i CEDEAO-s, që ata e shohin si të nënshtruar ndaj Perëndimit dhe të paaftë për të ndaluar kërcënimin xhihadist.

Nevoja për një alternativë të majtë afrikane

Që nga vitet 1990, Afrika ka vuajtur mungesën e liderëve të majtë. Me popullsi të re dhe të varfër, me shtypje politike dhe mungesë demokracie, kontinenti duket i pjekur për lëvizje populliste të majta si në Amerikën Latine. Por deri tani, neoliberalizmi dhe konservatorizmi kanë dominuar.

Për pasojë, edhe pse udhëheqësit si Traoré përdorin retorikën e majtë dhe përmendin Sankarën, pyetja që shtrohet është: a janë këto qëndrime ideologjike të sinqerta, apo retorikë për të mbuluar mungesën e legjitimitetit?

Të tre udhëheqësit janë akuzuar për shtypje të opozitës dhe për lidhje me aktorë të dyshimtë si grupi Wagner rus. Asnjëri nuk ka ndalur kërcënimin xhihadist dhe as ka paraqitur ndonjë plan të qartë për kthimin në demokraci.

PĂ«rfundim

PavarĂ«sisht retorikĂ«s apo politikave qĂ« mbĂ«shtesin, vala e grushtesh shteti nĂ« Sahel pasqyron njĂ« krizĂ« tĂ« thellĂ«, tĂ« shkaktuar nga mbi dy dekada ndĂ«rhyrje ndĂ«rkombĂ«tare. NdĂ«rsa demokracia liberale zbehet pĂ«rballĂ« kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« brendshme dhe tĂ« jashtme, rajoni pĂ«rballet me njĂ« udhĂ«kryq qĂ« mund tĂ« pĂ«rcaktojĂ« tĂ« ardhmen e tij dhe tĂ« ndikojĂ« mĂ« gjerĂ« se vetĂ« kontinenti afrikan. Grushtet e shtetit pĂ«rjashtojnĂ« politikĂ«n paqĂ«sore dhe nĂ« kĂ«tĂ« situatĂ«, qytetarĂ«t janĂ« ata qĂ« vuajnĂ« mĂ« shumĂ«. Rruga pĂ«r rikthimin e demokracisĂ« kĂ«rkon mĂ« shumĂ« se deklarata ndĂ«rkombĂ«tare – kĂ«rkon analizĂ« tĂ« thellĂ« tĂ« shkaqeve reale tĂ« krizĂ«s dhe rolit qĂ« kanĂ« luajtur aktorĂ«t e jashtĂ«m nĂ« krijimin dhe pĂ«rkeqĂ«simin e saj.

*Zachariah Mampilly Ă«shtĂ« mbajtĂ«s i katedrĂ«s Marxe pĂ«r Çështjet NdĂ«rkombĂ«tare nĂ« Baruch College dhe profesor nĂ« QendrĂ«n e Studimeve Pasuniversitare nĂ« Universitetin e Qytetit tĂ« Nju Jorkut (CUNY).

Burimi: lavanguardia.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi

Themelohet Karabinieria, forca me dy fytyra e historisë italiane

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
13 July 2025 at 08:20

13 korrik 1814

MĂ« 13 korrik 1814, nĂ« MbretĂ«rinĂ« e SardenjĂ«s, u themelua njĂ« forcĂ« e re policore me karakter ushtarak – Arma e KarabinierisĂ«, qĂ« me kalimin e kohĂ«s do tĂ« bĂ«hej njĂ« nga institucionet mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme dhe mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« shtetit italian. Fillimisht u krijua nga Mbreti Viktor Emanuel I si njĂ« trupĂ« elitare, e ngarkuar me ruajtjen e rendit publik dhe zbatimin e ligjit, nĂ« njĂ« epokĂ« trazirash pas rrĂ«zimit tĂ« Napoleonit.

Me shpĂ«rthimin e procesit tĂ« bashkimit italian nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« shekullit XIX, Karabinieria do tĂ« pĂ«rfshihej gradualisht nĂ« pĂ«rpjekjet e krijimit tĂ« njĂ« shteti tĂ« bashkuar dhe qendror. NĂ« vitin 1861, me shpalljen e MbretĂ«risĂ« sĂ« ItalisĂ«, ajo u njoh si “Forca e parĂ«â€ e ushtrisĂ« sĂ« re italiane – njĂ« status qĂ« simbolizonte rolin e saj jo vetĂ«m nĂ« ruajtjen e rendit, por edhe nĂ« projektin kombĂ«tar tĂ« ItalisĂ« moderne.

GjatĂ« gjithĂ« historisĂ« sĂ« saj, Karabinieria ka mbajtur njĂ« karakter tĂ« dyfishtĂ« – si forcĂ« ushtarake dhe si polici civile, e cila ka qenĂ« shpesh nĂ« vijĂ« tĂ« parĂ« tĂ« ngjarjeve vendimtare tĂ« shtetit italian. Kjo dyfytyrĂ«si do tĂ« pasqyrohej fuqishĂ«m gjatĂ« regjimit tĂ« Benito Musolinit, ku KarabinierĂ«t ndihmuan nĂ« shtypjen e opozitĂ«s, nĂ« ruajtjen e rendit fashist dhe nĂ« pĂ«rforcimin e autoritetit tĂ« diktaturĂ«s. Por paradoksi i historisĂ« qĂ«ndron nĂ« faktin se, pas kapitullimit tĂ« ItalisĂ« nĂ« vitin 1943, vetĂ« KarabinierĂ«t do tĂ« ndihmonin nĂ« rrĂ«zimin e Musolinit dhe shpĂ«rbĂ«rjen e regjimit tĂ« tij.

Kur Gjermania naziste pushtoi Italinë e veriut dhe shpërbëu një pjesë të madhe të ushtrisë italiane, edhe njësitë e Karabinierisë u goditën rëndë. Mijëra anëtarë të saj u internuan, u pushkatuan apo u dërguan në kampet e përqendrimit. Por një numër i konsiderueshëm i tyre iu bashkua Lëvizjes së Rezistencës italiane, duke luftuar për çlirimin e vendit dhe rivendosjen e një republike të lirë.

NĂ« dekadat e pasluftĂ«s, Karabinieria mbeti shtylla kryesore e rendit publik nĂ« Itali, duke u angazhuar nĂ« pĂ«rballjen me terrorizmin, mafian dhe emergjencat civile. Roli i saj u njoh edhe institucionalisht mĂ« 2001, kur ajo u bĂ« njĂ« nga katĂ«r degĂ«t e Forcave tĂ« Armatosura italiane, pĂ«rkrah UshtrisĂ«, MarinĂ«s dhe ForcĂ«s Ajrore. Ky status i veçantĂ« i jep KarabinierisĂ« njĂ« pozitĂ« unike nĂ« botĂ«n demokratike – njĂ« trupĂ« qĂ« vepron njĂ«kohĂ«sisht si polici ushtarake, si polici civile dhe si instrument ndĂ«rhyrjeje kombĂ«tare nĂ« kohĂ« krize.

Sot, Karabinieria pĂ«rfaqĂ«son njĂ« nga institucionet mĂ« tĂ« besuara tĂ« shtetit italian, me njĂ« prani simbolike qĂ« shtrihet nga fshatrat mĂ« tĂ« largĂ«t deri nĂ« arenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare. Por rrĂ«njĂ«t e saj nĂ« ngjarjet dramatike tĂ« shekullit XIX dhe XX – ku Ă«shtĂ« shfaqur herĂ« si garant i ligjit, herĂ« si vegĂ«l e pushtetit, e herĂ« si mbrojtĂ«se e popullit – i japin asaj njĂ« histori komplekse, qĂ« pasqyron vetĂ« historinĂ« e trazuar dhe dinamike tĂ« ItalisĂ« moderne.

Nëse dëshiron, mund të përfshi edhe një koment krahasues mbi rolin e saj në kontekstin e forcave të tjera të rendit europiane.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

Ankthi klimatik më detyroi të lija profesionin si pilot. Por e dua fluturimin

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
12 July 2025 at 15:15

Nga George Hibberd

E dua fluturimin. Kam dashur të bëhem pilot që në fëmijëri. U rrita në Chichester, West Sussex, nën një korridor ajror që përdorej nga avionët e aeroportit Gatwick, dhe i ndiqja me sy sa herë kalonin mbi kokën time. Në vitin 2019, sapo u kualifikova si pilot linje, nisa punën në easyJet. Aviacioni më lidhte me familjen e zgjeruar në Kanada, më ekspozonte ndaj kulturave të ndryshme dhe më ofroi një karrierë të paharrueshme. Por në nëntor 2022, dorëzova për herë të fundit kartën time të identitetit të aeroportit. Kisha filluar të përjetoja ankth gjithnjë e më të madh për ndikimin që kishte industria jonë mbi planetin dhe, thellë brenda vetes, e dija që shqetësimi im për krizën klimatike po dëmtonte shëndetin tim mendor.

MegjithĂ«se nuk punoj mĂ« nĂ« kĂ«tĂ« industri, dashuria pĂ«r aviacionin mĂ« shtyn tĂ« mbroj tĂ« ardhmen e fluturimit pĂ«r brezat qĂ« vijnĂ«. MĂ« nxit tĂ« pĂ«rballem me realitetet e pakĂ«ndshme dhe vendimet e vĂ«shtira qĂ« industria jonĂ« duhet tĂ« marrĂ«. TĂ« gjithĂ« e dimĂ« se aviacioni ka njĂ« problem tĂ« madh me ndotjen. NĂ« vitin 2022, fluturimet e brendshme dhe ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar prodhuan 29.6 milionĂ« tonĂ« emetime tĂ« barasvlefshme me CO₂, rreth 7% e totalit tĂ« gazrave serrĂ« tĂ« vendit. Kjo pritet tĂ« rritet nĂ« 11% deri nĂ« vitin 2030, sepse ndĂ«rsa sektorĂ«t e tjerĂ« po dekarbonizohen, emetimet e aviacionit pritet tĂ« qĂ«ndrojnĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtin nivel ose tĂ« rriten.

Por problemi me emetimet është simptomë e një problemi edhe më të madh. Një raport shqyrtoi objektivat për uljen e emetimeve dhe rritjen e efikasitetit të vendosura nga kompanitë e aviacionit gjatë 25 viteve të fundit; të gjitha përveç njërës u humbën dhe u braktisën në heshtje. Industria e di që është kontribuuese e madhe në krizën klimatike, por vendimet merren brenda strukturave të pushtetit që kanë dështuar ta trajtojnë seriozisht këtë problem.

Kompanitë ajrore garojnë për fitime. Ato lobojnë tek qeveritë për të shmangur masat që janë të nevojshme për të ulur emetimet dhe për të mbrojtur industrinë në afat të gjatë. Qeveritë, ndërkohë, kanë bërë shumë pak për të rregulluar këtë aspekt të sektorit. Kjo qasje afatshkurtër shfaqet edhe te sindikatat, të cilat mbështesin zgjerimin e aeroporteve për të ruajtur vendet e punës. Sindikatat kanë qenë tradicionalisht shumë të zëshme në mbrojtjen e pagave dhe kushteve të punës, por në sektorin e aviacionit ato bien në të njëjtin grackë mendësie afatshkurtër si punëdhënësit.

Ka plot ide se si mund tĂ« krijojmĂ« njĂ« industri ajrore tĂ« qĂ«ndrueshme. Fillimisht, duhet vendosur njĂ« buxhet emetimi i panegociueshĂ«m, qĂ« kufizon sasinĂ« e gazeve serrĂ« dhe tĂ« karbonit qĂ« lejohet tĂ« prodhojĂ« aviacioni. Duhet qĂ« sektori tĂ« paguajĂ« pjesĂ«n e tij tĂ« drejtĂ« nĂ« taksa – aktualisht, karburanti i avionĂ«ve nuk tatohet fare. Qeveria mund tĂ« aplikojĂ« njĂ« taksĂ« pĂ«r udhĂ«tarĂ«t e shpeshtĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ata qĂ« fluturojnĂ« mĂ« shumĂ« (zakonisht mĂ« tĂ« pasurit) tĂ« kontribuojnĂ« pĂ«r kĂ«rkimin dhe zhvillimin e teknologjive me karbon tĂ« ulĂ«t, tĂ« cilat do tĂ« krijonin edhe vende tĂ« reja pune. NĂ« tĂ« ardhmen, njĂ« udhĂ«tim i gjatĂ« mund tĂ« pĂ«rbĂ«het nga disa fluturime tĂ« shkurtra me avionĂ« hibridĂ« elektrikĂ«, ndĂ«rsa linjat e shkurtra esenciale – si ato qĂ« lidhin ishujt skocezĂ« – mund tĂ« realizohen me avionĂ« tĂ« vegjĂ«l elektrikĂ«.

Pra, problemi nuk Ă«shtĂ« mungesa e alternativave. Industria Ă«shtĂ« plot me njerĂ«z tĂ« aftĂ« dhe tĂ« motivuar qĂ« duan tĂ« bĂ«jnĂ« gjĂ«nĂ« e duhur. Ajo qĂ« mungon Ă«shtĂ« imagjinata. Sot pĂ«rballen dy vizione kryesore pĂ«r tĂ« ardhmen e fluturimit: i pari, ai i drejtuesve tĂ« industrisĂ« qĂ« duan rritje tĂ« pafundme duke u mbĂ«shtetur te teknologji ende tĂ« paprovuara dhe kapje karboni qĂ« nuk ekziston; i dyti, ai i aktivistĂ«ve qĂ« kĂ«rkojnĂ« njĂ« reduktim tĂ« menjĂ«hershĂ«m tĂ« udhĂ«timeve ajrore. Por asnjĂ«ri nga kĂ«to vizione nuk Ă«shtĂ« frymĂ«zues – punonjĂ«sit e industrisĂ« e shohin qartĂ« kĂ«tĂ«.

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, nĂ« pranverĂ«n e vitit 2020 iu bashkova organizatĂ«s Safe Landing, njĂ« komunitet punonjĂ«sish tĂ« aviacionit qĂ« kĂ«rkon njĂ« rrugĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r klimĂ«n. OrganizojmĂ« asamble tĂ« punĂ«torĂ«ve, ku aviatorĂ«t pĂ«rballen me çështje qĂ« janĂ« anashkaluar nga politika. Synimi Ă«shtĂ« qĂ« kĂ«to asamble tĂ« shĂ«rbejnĂ« si shembull pĂ«r qeveritĂ« dhe sindikatat, tĂ« cilat mund tĂ« organizojnĂ« struktura tĂ« ngjashme pĂ«r t’u dhĂ«nĂ« zĂ« punonjĂ«sve nĂ« transformimin e industrisĂ«. Sepse njĂ« nga mĂ«nyrat mĂ« tĂ« dĂ«mshme pĂ«r tĂ« adresuar krizĂ«n klimatike Ă«shtĂ« imponimi i politikave nga lart-poshtĂ«. AsambletĂ« i kapĂ«rcejnĂ« ndarjet shoqĂ«rore, u japin njerĂ«zve ndjenjĂ«n e zotĂ«rimit tĂ« jetĂ«s sĂ« tyre dhe ndihmojnĂ« nĂ« rikthimin e besimit te politika.

Ka kaq shumĂ« ide pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar tĂ« ardhmen e fluturimit. Por fillimisht duhet tĂ« prekim nĂ« zemĂ«r problemin e pushtetit dhe tĂ« fillojmĂ« tĂ« marrim vendime ndryshe – si industri dhe si shoqĂ«ri. AsambletĂ« e punĂ«torĂ«ve duhet tĂ« jenĂ« pjesĂ« e kĂ«saj zgjidhjeje.

George Hibberd është ish-pilot linje dhe aktualisht punon me organizatën Safe Landing për të organizuar asamble punonjësish. Ai shfaqet përkrah pilotit Todd Smith në dokumentarin e The Guardian: Guilt Trip.

Burimi: The Guardian/ Përgatiti për botim: L. Veizi

“Donte tĂ« shpikte shkronja tĂ« pa pĂ«rdorura nĂ« ndonjĂ« gjuhĂ« dhe
”/ Burgosja pĂ«r fenĂ«, debati i Hasan Tahsinit me ministrin turk!

✇Panorama
4 July 2025 at 09:40
HYQMET ZANE Kalendari akademik shqiptar nuk di nëse e ka shënuar se një nga filozofët dhe babai i Rilindjes Kombëtare Hasan Hoxha Tahsini ka ndërruar jetë më 3 korrik 1881. E them këtë, sepse nuk kam dëgjuar ndonjëherë që të jetë bërë ndonjë ceremoni përkujtimore nga Akademia e Shkencave për këtë personalitet të madh shqiptar

Revolucioni i klonimit, epoka e inxhinierisë gjenetike që nxiti debatin global

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
5 July 2025 at 10:00

5 korrik 1996 – Lindja e deles Dolly

Nga Leonard Veizi

MĂ« 5 korrik 1996, nĂ« njĂ« fermĂ« pranĂ« Edinburghut, nĂ« Skoci, lindi njĂ« qengj i quajtur Dolly – njĂ« krijesĂ« qĂ« do tĂ« hyjĂ« nĂ« histori si gjitari i parĂ« i klonuar ndonjĂ«herĂ« nga njĂ« qelizĂ« e rritur, njĂ« arritje shkencore qĂ« ndryshoi pĂ«rgjithmonĂ« mĂ«nyrĂ«n se si e kuptojmĂ« riprodhimin, gjenetikĂ«n dhe potencialin e bioteknologjisë 


NjĂ« nga teoritĂ« mĂ« tĂ« debatueshme nĂ« fushĂ«n e pseudo-arkeologjisĂ« dhe teorive alternative tĂ« origjinĂ«s sĂ« njeriut Ă«shtĂ« ajo e Zecharia Sitchin, i cili pretendon se njerĂ«zimi Ă«shtĂ« rezultat i klonimit gjenetik tĂ« kryer nga njĂ« racĂ« jashtĂ«tokĂ«sore tĂ« quajtur Anunaki, qĂ« sipas tij vinin nga njĂ« planet i padukshĂ«m i quajtur Nibiru. Sipas kĂ«tij versioni, AnunakĂ«t zbarkuan nĂ« TokĂ« mijĂ«ra vjet mĂ« parĂ« pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« ar dhe, pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tyre, klonuan njĂ« specie punĂ«tore duke manipuluar gjenetikisht hominidĂ«t vendas – dhe kĂ«shtu krijuan Homo sapiens. Kjo teori, edhe pse pa mbĂ«shtetje nĂ« prova shkencore apo arkeologjike, ka tĂ«rhequr vĂ«mendjen e shumĂ« ndjekĂ«sve tĂ« teorive konspirative dhe tĂ« ashtuquajturĂ«s “arkeologji e ndaluar”, duke e lidhur evolucionin e njeriut jo me njĂ« proces natyror darvinian, por me ndĂ«rhyrje inteligjente tĂ« qĂ«llimshme nga jashtĂ« planetit TokĂ«.

Ndërkohë, prodhimi i një gjitari në laborator, nga njeriu, a mund ta afronte teorinë e Zecharia Sitchin më pranë një realiteti të prekshëm?

Procesi laboratorik

Dolly nuk ishte njĂ« dele e zakonshme. Ajo u krijua jo pĂ«rmes riprodhimit natyror, por pĂ«rmes njĂ« procesi tĂ« sofistikuar laboratorik tĂ« quajtur transferim bĂ«rthamor i qelizĂ«s somatike. NĂ« kĂ«tĂ« proces, bĂ«rthama e njĂ« qelize tĂ« pjekur tĂ« gjĂ«ndrĂ«s sĂ« qumĂ«shtit u transferua nĂ« njĂ« vezĂ« tĂ« zbrazur nga bĂ«rthama e saj, dhe mĂ« pas u stimulua elektrikisht pĂ«r tĂ« filluar ndarjen qelizore – si njĂ« embrion i zakonshĂ«m. Ky embrion u implantua nĂ« mitrĂ«n e njĂ« deleje surrogato, dhe pas njĂ« shtatzĂ«nie normale, lindi Dolly.

Kush e krijoi Dolly-n?

Klonimi i Dolly-t ishte rezultat i punës së një grupi shkencëtarësh në Institutin Roslin, pranë Universitetit të Edinburgut. Udhëheqësit e këtij projekti ishin Keith Campbell dhe Ian Wilmut, së bashku me kolegët e tyre, dhe me mbështetjen financiare të kompanisë bioteknologjike PPL Therapeutics, si dhe të Ministrisë së Bujqësisë të Mbretërisë së Bashkuar.

Qëllimi fillestar ishte krijimi i modeleve më të sakta të kafshëve për prodhimin e barnave në qumështin e tyre, por sukseset e këtij projekti hapën diskutime shumë më të gjera për klonimin e kafshëve, të qenieve njerëzore, dhe manipulimin gjenetik në përgjithësi.

PĂ«rse Dolly ishte revolucionare?

Ajo ishte gjitari i parĂ« i klonuar nga njĂ« qelizĂ« trupore e rritur, dhe jo nga njĂ« qelizĂ« embrionale si mĂ« parĂ«. Kjo arritje pĂ«rmbysi dogmat shkencore tĂ« kohĂ«s, tĂ« cilat sugjeronin se njĂ« qelizĂ« e maturuar ishte e paaftĂ« tĂ« rikthehej nĂ« njĂ« gjendje “tĂ« re”, tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r tĂ« prodhuar njĂ« organizĂ«m tĂ« ri. Dolly vĂ«rtetoi se çdo qelizĂ« e trupit pĂ«rmban tĂ« gjithĂ« informacionin gjenetik tĂ« nevojshĂ«m pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« jetĂ« tĂ« plotĂ«, njĂ« parim themelor qĂ« mĂ« vonĂ« u pĂ«rdor pĂ«r zhvillimin e qelizave staminale tĂ« induktuara (iPS).

Jetëgjatësia dhe trashëgimia e Dolly-t

Dolly jetoi për gjashtë vjet, një jetë më e shkurtër se dele të tjera të racës së saj, dhe ndërroi jetë në vitin 2003 për shkak të një forme të sëmundjes së mushkërive dhe artritit. Megjithatë, analizat e mëvonshme nuk konfirmuan se ajo kishte plakje të parakohshme për shkak të klonimit.

Pas suksesit të saj, me dhjetëra kafshë të tjera u klonuan, përfshirë lopë, kuaj, derra dhe qen. Edhe pse klonimi i njeriut mbetet etikisht dhe ligjërisht i ndaluar në shumicën e vendeve, eksperimenti i Dolly-t hapi rrugën për terapitë gjenetike, mjekësinë riparuese dhe teknologjitë e avancuara biomjekësore.

Simbol i një epoke të re

Dolly nuk ishte thjesht njĂ« qengj me njĂ« histori tĂ« veçantĂ«; ajo u bĂ« ikonĂ« e shkencĂ«s moderne, frymĂ«zim pĂ«r diskutime filozofike, juridike dhe morale mbi atĂ« se çfarĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« krijosh jetĂ«. Nga etikat e klonimit, tek biopolitika dhe frika nga “luajtja me Zotin”, Dolly ndezi njĂ« debat global qĂ« vazhdon ende sot.

Tanmë, trupi i saj i balsamosur ndodhet në Muzeun Kombëtar të Skocisë në Edinburgh, si dëshmi e një çasti historik që ndryshoi rrënjësisht kufijtë e njohurive tona mbi jetën.

Aktakuzë kundër ministrit në detyrë Fikrim Damka

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arbi Fortuzi
4 July 2025 at 18:28

PRISHTINË, 4 korrik/ATSH/ Prokuroria Speciale ka ngritur aktakuzĂ« ndaj tĂ« pandehurve F.D. dhe B.K. pĂ«r veprĂ«n penale “KeqpĂ«rdorimi i pozitĂ«s apo autoritetit zyrtar”.

Sipas ProkurorisĂ«, F.D., nĂ« cilĂ«sinĂ« e ministrit tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Zhvillimit Rajonal, dhe B.K., nĂ« cilĂ«sinĂ« e ushtruesit tĂ« detyrĂ«s sĂ« sekretarit tĂ« kĂ«saj ministrie, akuzohen se, nga data 16.08.2021 deri mĂ« 24.03.2022, kanĂ« tejkaluar kompetencat e tyre ligjore me qĂ«llim tĂ« pĂ«rfitimit tĂ« dobisĂ« pasurore pĂ«r dy organizata joqeveritare, “Germin” dhe “Caritas Zviceran”

“Sipas aktakuzĂ«s tĂ« pandehurit, duke vepruar nĂ« kundĂ«rshtim me Ligjin pĂ«r MarrĂ«veshjet NdĂ«rkombĂ«tare dhe Procedurat e Financimit Publik tĂ« OJQ-ve, dhe nĂ« kundĂ«rshtim me kompetencat e MinistrisĂ«, kanĂ« tejkaluar limitet e mundĂ«sisĂ« sĂ« financimit tĂ« OJQ-ve nga fondet publike, duke financuar organizatat e pĂ«rmendura pa organizuar thirrje publike. Ekziston dyshimi i bazuar mirĂ« se tĂ« pandehurit i kanĂ« shkaktuar dĂ«m buxhetit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« KosovĂ«s nĂ« vlerĂ« prej 1,040,000 euro. Prokuroria Speciale i ka propozuar GjykatĂ«s Themelore nĂ« PrishtinĂ« qĂ«, pas pĂ«rfundimit tĂ« shqyrtimit gjyqĂ«sor, tĂ« pandehurit tĂ« shpallen fajtorĂ« dhe ndaj tyre tĂ« shqiptohet dĂ«nim me gjobĂ« dhe dĂ«nim me burgim efektiv, pasi vetĂ«m me kĂ«to lloje dĂ«nimesh do tĂ« arrihet qĂ«llimi i paraparĂ« me nenin 38 tĂ« Kodit Penal tĂ« RepublikĂ«s sĂ« KosovĂ«s”, thuhet nĂ« njoftim.

/Kosovapress/

The post Aktakuzë kundër ministrit në detyrë Fikrim Damka appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Kosovë/ Ngrihet aktakuzë për shpërdorim detyre ndaj ministrit Fikrim Damka

✇BoldNews
By: Ardit
4 July 2025 at 16:36

Prokuroria Speciale ka ngritur aktakuzë për keqpërdorim të pozitës kundër ministrit për Zhvillim Rajonal të Kosovës, Fikrim Damka dhe ushtruesit të detyrës së sekretarit të kësaj Ministrie, Besim Kamberaj. Prokurorët i akuzojnë Damkën dhe Kamberajn se i kanë shkaktuar buxhetit të Kosovës dëme në vlerë prej rreth 1 milion eurove. Sipas një njoftimi të premten, [
]

The post Kosovë/ Ngrihet aktakuzë për shpërdorim detyre ndaj ministrit Fikrim Damka appeared first on BoldNews.al.

❌
❌