âNjĂ« vrasĂ«s i heshturâ, alarmi i OBSH: Vala e tĂ« nxehtit emergjencĂ« shĂ«ndetĂ«sore nĂ« EuropĂ«
Gazeta Si â NĂ« EuropĂ«, ângjarjet ekstreme tĂ« motit janĂ« njĂ« emergjencĂ« shĂ«ndetĂ«sore, jo vetĂ«m njĂ« emergjencĂ« klimatikeâ, shkruan Komisioni Pan-Europian i OBSH-sĂ« pĂ«r KlimĂ«n dhe ShĂ«ndetin, nĂ« njĂ« letĂ«r tĂ« hapur drejtuar qeverive anĂ«tare.
âRajoni Europian po pĂ«rjeton valĂ« tĂ« nxehti rekord, gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« shpeshta, intensive dhe vdekjeprurĂ«seâ, thuhet nĂ« tĂ«.
âVdekshmĂ«ria e lidhur me nxehtĂ«sinĂ« Ă«shtĂ« rritur me 30% gjatĂ« dy dekadave tĂ« fundit, me mbi 100,000 vdekjeâ dhe ânumri i tĂ« vdekurve pritet tĂ« rritet nĂ« vitet qĂ« vijnĂ«â, shtojnĂ« ekspertĂ«t, duke bĂ«rĂ« thirrje pĂ«r pĂ«rpjekje mĂ« tĂ« mĂ«dha pĂ«r tĂ« luftuar ndryshimet klimatike.
âKĂ«to ngjarjeâ, â sqaron letra nga Komisioni Pan-Europian, ânuk janĂ« vetĂ«m bezdisĂ«se, ato janĂ« njĂ« vrasĂ«s i heshtur. Numri i tyre shpesh fshihet nĂ« regjistrat e vdekjeve, si goditje nĂ« tru, atak nĂ« zemĂ«r ose dĂ«shtim i frymĂ«marrjes. Por shkaku Ă«shtĂ« i qartĂ«. TĂ« moshuarit, personat me aftĂ«si tĂ« kufizuara dhe ata qĂ« jetojnĂ« nĂ« banesa me cilĂ«si tĂ« dobĂ«t, janĂ« veçanĂ«risht nĂ« rrezik. E njĂ«jta gjĂ« vlen edhe pĂ«r gratĂ« shtatzĂ«na, fĂ«mijĂ«t e vegjĂ«l dhe punĂ«torĂ«t nĂ« natyrĂ« tĂ« ekspozuar ndaj temperaturave tĂ« larta tĂ« rrezikshme. Efektet nuk janĂ« vetĂ«m tĂ« menjĂ«hershme: ato ndikojnĂ« nĂ« jetĂ« dhe jetesĂ«, duke dĂ«mtuar shĂ«ndetin mendor dhe mirĂ«qenien, duke ulur produktivitetin, duke dĂ«mtuar tĂ« korrat, duke rritur faturat e energjisĂ« dhe duke rĂ«nduar infrastrukturĂ«n jetĂ«soreâ.
Në letër, Komisioni i OBSH-së, thekson se temperaturat në rritje po ndryshojnë peizazhin e sëmundjeve infektive dhe po rrisin presionin mbi shërbimet shëndetësore europiane.
âNdryshimi i klimĂ«s po nxit pĂ«rhapjen e sĂ«mundjeve dikur tĂ« rralla nĂ« rajonâ, thuhet nĂ« tĂ«. âRastet e dengos (infeksion viral) tĂ« transmetuara nĂ« nivel lokal nĂ« Bashkimin Europian dhe ZonĂ«n Ekonomike Europiane, u rritĂ«n me 368% midis viteve 2022 dhe 2024â.
ShĂ«rbimet e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor janĂ« gjithashtu gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« tendosura. âDhomat e urgjencĂ«s pĂ«rjetojnĂ« rritje tĂ« shtrimeve nĂ« spital gjatĂ« valĂ«ve tĂ« tĂ« nxehtit, veçanĂ«risht pĂ«r sĂ«mundjet e zemrĂ«s, mushkĂ«rive dhe veshkaveâ, vazhdon dokumenti.
âShĂ«ndeti mendor preket gjithashtu: gjumi pĂ«rkeqĂ«sohet, ankthi pĂ«rkeqĂ«sohet dhe funksioni njohĂ«s bie. NdĂ«rkohĂ«, njerĂ«zit me probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor janĂ« nĂ« rrezik nĂ« rritje pĂ«r goditje nga nxehtĂ«sia dhe shtrime nĂ« spital, pasi disa ilaçe me recetĂ« zvogĂ«lojnĂ« aftĂ«sinĂ« e trupit pĂ«r tĂ« rregulluar temperaturĂ«n e vetâ.
NxehtĂ«sia gjithashtu rrit problemet pĂ«r punĂ«torĂ«t dhe infrastrukturĂ«n: âPunonjĂ«sit e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor janĂ« nĂ« rrezik tĂ« goditjes nga nxehtĂ«sia dhe lodhja nga puna, ndĂ«rsa sistemet nĂ« tĂ« cilat ata mbĂ«shteten, nga ftohja, deri te teknologjia e informacionit, janĂ« nĂ« rrezik dĂ«shtimiâ, pĂ«rfundojnĂ« ekspertĂ«t, duke theksuar se âkĂ«to dobĂ«si nuk janĂ« tĂ« izoluara: ato janĂ« sistemike dhe nĂ« rritjeâ.
PĂ«r Komisionin Pan-Evropian tĂ« OBSH-sĂ«, âkriza klimatike Ă«shtĂ« njĂ« krizĂ« shĂ«ndetĂ«sore dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye veprimi klimatik Ă«shtĂ« veprim shĂ«ndetĂ«sor. Ndotja e ajrit shkakton mbi 500,000 vdekje tĂ« parakohshme nĂ« vit nĂ« Rajonin Europian, shumĂ« prej tĂ« cilave i atribuohen lĂ«ndĂ«ve djegĂ«se fosile. Lajmi i mirĂ« Ă«shtĂ« se shumĂ« zgjidhje klimatike janĂ« gjithashtu zgjidhje qĂ« mbrojnĂ« dhe promovojnĂ« shĂ«ndetinâ.
SĂ« pari, âulja e emetimeve do tĂ« thotĂ« ajĂ«r mĂ« i pastĂ«r dhe mĂ« pak vdekje, duke shpĂ«tuar potencialisht mbi 5 milionĂ« jetĂ« nĂ« nivel global falĂ« ndotjes sĂ« reduktuar tĂ« ajrit. Zgjerimi i hapĂ«sirave tĂ« gjelbra nĂ« qytete zvogĂ«lon ekspozimin ndaj nxehtĂ«sisĂ«, pĂ«rmirĂ«son shĂ«ndetin mendor, ul faturat e energjisĂ« dhe thith karbonin. Rritja e gjelbĂ«rimit urban me 30% mund tĂ« zvogĂ«lojĂ« vdekjet qĂ« lidhen me nxehtĂ«sinĂ« deri nĂ« 40%. KĂ«to janĂ« pĂ«rfitime pĂ«r shĂ«ndetin, barazinĂ« dhe ekonominĂ«â.
KĂ«to zgjidhje, pĂ«rfundon letra, âjo vetĂ«m qĂ« janĂ« efektive, por pĂ«rfaqĂ«sojnĂ« edhe investime tĂ« zgjuara. Nevojiten metoda tĂ« reja pĂ«r matjen e progresit qĂ« i vendosin shĂ«ndetin, mirĂ«qenien, barazinĂ« dhe qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« nĂ« thelb. NĂ« muajt nĂ« vijim, ne do tĂ« paraqesim njĂ« sĂ«rĂ« rekomandimesh ndĂ«rsektoriale tĂ« guximshme, por tĂ« zbatueshme, pĂ«r tĂ« adresuar krizĂ«n klimatike dhe pĂ«r tĂ« mbrojtur shĂ«ndetin. Kjo nuk Ă«shtĂ« koha pĂ«r masa gjysmake. ĂshtĂ« koha pĂ«r veprime tĂ« jashtĂ«zakonshmeâ.
The post âNjĂ« vrasĂ«s i heshturâ, alarmi i OBSH: Vala e tĂ« nxehtit emergjencĂ« shĂ«ndetĂ«sore nĂ« EuropĂ« appeared first on Gazeta Si.