Aktori i njohur i humorit, Jul Deda, ishte i ftuar në emisionin “Goca dhe Gra” këtë të shtunë, ku solli jo vetëm të qeshura në studio, por edhe një tregim të sinqertë e plot batuta për njohjen me bashkëshorten e tij. Duke u kthyer pas në kohë, ai kujtoi takimin e parë në Shkodër, që ndodhi krejt rastësisht.
“E kam parë për herë të parë nga prapa. Thashë: ‘Ç’është kjo? Prit ta shoh pak nga përpara’,” – tregoi ai.
Jul Deda pranoi se, ndonëse kishte vetëbesim dhe ishte i njohur në aktivitete shkollore, ajo që i kishte rënë në sy “nuk e njihte fare”.
“Kam qenë pak i patakt në fillim. Por besoj që pikërisht kjo e bëri për vete,”-tha ai mes të qeshurave.
Një moment që s’e ka harruar kurrë është puthja e parë, të cilën e kujtoi me një datë të saktë:
“Më 2 korrik bëmë 27 vjet nga puthja e parë.”
Aktori ndau edhe një reflektim me nota humori për marrëdhëniet në çift dhe xhelozinë:
“Nuk është kjo xhelozia që shpëton marrëdhënien. Xhelozia sa e shkatërron. Është bërë një statistikë për divorcet, kush është shkaku? Martesat.”
LONDËR, 13 korrik /ATSH/- Dy studime të reja kanë zbuluar të dhëna – rreth kohës dhe vendit ku macet u zbutën për herë të parë – të cilat na çojnë drejtpërdrejt ne Egjiptin e lashtë, sipas BBC.
Më herët, studiuesit besonin se zbutja e maceve kishte filluar kur macet e egra nisën të endeshin rreth fshatrave të para bujqësore më shumë se 9,000 vjet më parë.
Ndërsa rezervat e grurit tërhiqnin brejtësit, macet e egra të Afrikës së Veriut filluan të gjuanin parazitët, duke krijuar një marrëdhënie të dobishme reciproke – që përfundimisht çoi në zbutjen e tyre. Por ky model tani mbetet nën shqyrtim.
“Shpesh thuhet se paraardhësi i egër – i maces shtëpiake – macja e egër e Afrikës së Veriut – u zbut gjatë Neolitit”, tha Dr. Sean Doherty, një shkencëtar arkeologjik në Universitetin e Exeter dhe autor kryesor i studimit të parë.
“Studimi ynë e sfidon këtë teori – duke shqyrtuar provat osteologjike (të kockave), gjenetike dhe ikonografike në dispozicion. Ne sugjerojmë se zbutja e maceve filloi në Egjipt rreth mijëvjeçarit të dytë deri në mijëvjeçarin e parë para Krishtit”, shtoi ai.
Ekipi i Doherty përdori analiza zooarkeologjike, gjenetikë dhe datim radiokarbon për të rivlerësuar mbetjet e maceve të lashta nga vendet arkeologjike në të gjithë Evropën dhe Afrikën e Veriut – që datojnë nga lashtësia deri në kohët moderne.
Kockat e gjetura në një fshat bujqësor 9,500-vjeçar në Qipro, që dikur mendohej se tregonin zbutje të hershme, u zbulua se ngjanin më shumë me macet e egra.
“Disa gabime në datim mund të kenë ndodhur për shkak të faktit se kockat e maceve janë të vogla dhe mund të zhvendosen midis shtresave të tokës me kalimin e kohës”, tha Doherty.
“Ne përdorëm datimin radiokarbon për të konfirmuar datat e tyre – e cila tregoi se disa mace ishin dukshëm më të reja nga sa besohej”, shtoi ai.
E gjithë kjo sugjeron se afati kohor kur macet u zbutën është në të vërtetë më “i freskët” nga sa mendohej.
Studiuesit argumentojnë se, ndërsa kontrolli i brejtësve ka të ngjarë të ketë luajtur një rol në zbutjen e maceve, feja mund të ketë qenë më e rëndësishme.
Në Egjipt, macet u bënë të shenjta për perëndeshën Bastet dhe miliona prej tyre u rritën për sakrificë rituale.
“Lidhja midis maceve shtëpiake dhe perëndeshës egjiptiane Bastet arriti kulmin e saj në mijëvjeçarin e parë para Krishtit”, tha Doherty.
“Në tempujt kushtuar perëndeshës, gjejmë miliona mace të mumifikuara. Kishte aq shumë saqë në periudhën viktoriane, shumë prej tyre u dërguan sërish në Britani të Madhe për t’u bluar dhe përdorur për pleh”, tha ai.
Në procesin e mbarështimit të miliona maceve për vrasje rituale, tiparet që i bënin ato më të lehta për t’u trajtuar u përzgjodhën gradualisht – dhe ja ku lindi “macja shtëpiake”.
Një studim i dytë gjenomik, në të cilin Doherty është bashkautor, analizoi 87 gjenome macesh të lashta dhe moderne dhe nuk gjeti prova se macet shtëpiake hynë në Evropë me fermerët neolitikë.
Në vend të kësaj, ato mbërritën brenda 2,000 viteve të fundit – me shumë mundësi nga Afrika e Veriut.
“Mendoj se kjo tregon se afërsia midis njerëzve dhe maceve nuk është rezultat i kohëzgjatjes së marrëdhënies midis tyre, si me qenin”, tha Doherty.
Dhe duke pasur parasysh arsyen e zbutjes së tyre të hershme, nuk është çudi që macet ende sillen sikur të jenë perëndi. //a.i/
Çanta e famshme e zezë prej lëkure Birkin e Hermès është shitur për një shumë astronomike prej 8.6 milionë eurosh, duke u bërë çanta më e shtrenjtë e shitur ndonjëherë në ankand. Çmimi përfshin taksat, tha Sotheby’s.
Ishte çanta e parë Birkin e krijuar ndonjëherë nga Hermès, posaçërisht për aktoren dhe këngëtaren britanike Jane Birkin. Vepra e rrallë u shit në Sotheby’s të enjten, në një ankand të modës së lartë që përfshinte edhe krijime nga Alexander McQueen dhe Christian Dior.
Sotheby’s nuk zbuloi një çmim të përafërt para shitjes, por ofertat thyen të gjitha rekordet kur arritën në 1 milion euro. Gjatë transmetimit të drejtpërdrejtë të ankandit, dëgjoheshin britma habie ndërsa çmimi rritej. “Lufta” e ofertave zgjati dhjetë minuta, me nëntë koleksionistë që garonin, dhe një blerës privat nga Japonia doli fitues.
TIRANË, 7 korrik/ATSH/ Më 7 korrik të vitit 1993 u nda nga jeta kryetari i parë i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Aleks Buda (1910-1993).
Aleks Buda ishte personalitet i historiografisë dhe i kulturës shqiptare në gjysmën e dytë të shek. XX, kryetar i parë i ASHSH (1972–1993), Mësues i Popullit. Lindi në Elbasan në një familje të njohur intelektuale. Shkollën fillore e kreu në Leçe (Lecce, Itali), të mesmen në Zalcburg (Salzburg, Austri), studimet e larta në Fakultetin e Filozofisë (dega filozofi-letërsi) të Universitetit të Vjenës (1929–1935).
Më pas (1939-1943) punoi si mësues në Liceun e Tiranës e në atë të Korçës. Ai mori pjesë në Lëvizjen ANÇ; më 1944 u zgjodh nënkryetar i Këshillit ANÇ të qarkut të Elbasanit.
Në vitet 1945-1946 ishte drejtor i Bibliotekës Kombëtare. Me formimin më 1955 të Institutit të Historisë e të Gjuhësisë Aleks Buda si një ndër organizatorët e tij dhe punonjësit shkencorë më me përvojë, themeloi sektorin e historisë së Mesjetës dhe me këtë hodhi bazat e mediavistikës shqiptare.
Buda ishte historiani i vetëm që mori pjesë në Kongresin e Drejtshkrimit Shqiptar të mbajtur në Tiranë në datat 20-25 nëntor 1972.
Konsiderohej si studiuesi kryesor shqiptar i historisë ilire. Bazuar në hipotezën e origjinës ilire të shqiptarëve, Buda është shprehur se shqiptarët u përkasin banorëve më të vjetër të Ballkanit dhe madje edhe të Evropës.
Punoi veçanërisht për përgatitjen e historianëve të rinj e sidomos të studiuesve të historisë mesjetare të Shqipërisë. Si kryetar i ASHSH, Aleks Buda dha një kontribut të çmuar në organizimin e punës kërkimore-shkencore sidomos në fushën e albanologjisë.
Ka marrë “Çmimin e Republikës” të shkallës së parë, është dekoruar me “Urdhrin e Lirisë” të klasit I dhe me “Urdhrin e Flamurit të Punës” të kl. I. Presidenti i Republikës së Austrisë e ka dekoruar më “Medaljen e Madhe të Artë” (1990).
Nga viti në vit, Shqipëria po shënon rritje të ndjeshme të vizitorëve të huaj. Nën këtë zhvillim pozitiv, pjesën më të madhe e përbën turizmi bregdetar, falë bukurive natyrore të Adriatikut e Jonit dhe rritjes së infrastrukturës hoteliere. Por për një destinacion që synon të bëhet konkurrues në tregun ndërkombëtar, vetëm deti nuk mjafton. Turizmi […]
Gazeta Si – Plazhet e gjata të bardha, shtigjet e pafundme të biçikletave, duhanpirjet tradicionale. Por edhe ato kulla të çuditshme, të pajisura me antena dhe radarë, të cilat dëshmojnë për një të kaluar në të cilën ishulli idilik i Bornholmit nuk ishte vetëm një destinacion i zgjedhur çdo vit nga mbi 700 mijë turistë gjermanë dhe skandinavë.
Në mes të Detit Baltik, 160 kilometra nga Kopenhaga dhe vetëm tridhjetë kilometra nga bregu suedez, në fund të Luftës së Dytë Botërore, Bornholm jetoi për një vit nën pushtimin sovjetik dhe rrezikoi të përfundonte në anën “e gabuar” të botës.
Gjatë Luftës së Ftohtë ai përfaqësonte “veshin” e NATO-s në Lindje dhe ende sot, pas shpërthimit të luftës midis Rusisë dhe Ukrainës, luan një rol të rëndësishëm strategjik.
Këtu është historia e këtij ishulli, pak më shumë se dyfishi i madhësisë së Elbës, i cili është gjetur në qendër të skenës ndërkombëtare për tetëdhjetë vjet.
Qyteti i Rønne, kryeqyteti i ishullit, sot
“Dashnori i vogël i prekshëm”
Në shtator 1939, në fillim të Luftës së Dytë Botërore, Danimarka u deklarua neutrale. Në dhjetor Hitleri vendosi të pushtonte vendin, një plan që u vu në veprim më 9 prill 1940 me Operacionin Ëeserübung.
Pas disa orësh luftimesh, ushtria daneze kapitulloi dhe Danimarka u shndërrua efektivisht në një protektorat gjerman: “Hitleri”, thanë ata në Kopenhagë, “na trajton si dashnorin e tij të vogël të prekshëm”.
Vetëm në gusht 1943 Berlini vendosi të pushtonte vendin ushtarakisht. Pas rënies së Berlinit më 30 prill 1945, një garë për Danimarkën shpërtheu mes aleatëve.
Kushdo që kishte mbërritur i pari do ta kishte pasur të lehtë ta mbante vendin nën sferën e tij të ndikimit. Në mbrëmjen e 4 majit, BBC njoftoi se forcat britanike kishin çliruar Danimarkën kontinentale.
Një fat tjetër do t’i kishte ndodhur ishujve: Grenlanda u çlirua nga amerikanët, ndërsa Bornholm përfundoi përsëri nën bomba.
Rëndësia strategjike e Bornholmit
Bornholmi ishte me interes për sovjetikët për të paktën tre arsye: kishte disa të burgosur rusë në burgjet e ishullit; një flotë e vogël nëndetësesh ishte vendosur në port; dhe, mbi të gjitha, vendqëndrimet e armëve me rreze të gjatë që Bornholm kishte në dispozicion, do ta lejonin atë të kontrollonte lehtësisht ujërat përreth dhe rrjedhimisht Balltikun.
Ishin sovjetikët ata që mbërritën të parët në ishull. Problem i vogël: komandanti i garnizonit gjerman në Bornholm, kapiteni detar Gerhard von Kamptz, kishte marrë urdhra të sakta. Ai me të vërtetë mund të dorëzohej, por vetëm para aleatëve perëndimorë.
Për këtë arsye gjermanët dërguan disa telegrame në Kopenhagë, duke kërkuar që të paktën një ushtar britanik të transferohej në Bornholm. Askush nuk erdhi.
Rønne pas bombardimeve ruse
Bombardimet e qilimit
Prania gjermane në ishull në ato ditë ishte masive. “Midis 5 dhe 6 majit, më shumë se 10,000 ushtarë dhe refugjatë gjermanë të arratisur arritën në portin e Nexø”, thotë Jakob Seerup, drejtor i Muzeut në Bornholm.
“Për ishullin ishte një fluks i madh. Mjafton të thuhet se gjatë pjesës tjetër të okupimit, nga viti 1940 deri në vitin 1945, Bornholmi u pushtua nga vetëm një numër relativisht i ulët i trupave gjermane, kryesisht nga 500 deri në 1000 ushtarë”.
Midis 7 dhe 8 majit, avionët sovjetikë bombarduan pamëshirshëm Rønne dhe Nexø, dy qytetet kryesore të ishullit: në Nexø nuk mbeti asnjë shtëpi e vetme, ndërsa në Rønne vetëm 400 nga 3.400 u shpëtuan.
Gjatë sulmit, i cili shkaktoi dhjetë viktima civile, radios daneze nuk iu lejua të raportonte bombardimet për të mos prishur festimet e çlirimit.
“Një numër kaq i ulët i viktimave është i mrekullueshëm”, vazhdon Seerup, “sepse sulmi erdhi krejtësisht në befasi. Askush nuk e priste dhe sirenat e sulmit ajror nuk ishin aktivizuar”. Kur trupat sovjetike zbarkuan në ishull më 9 maj, garnizoni gjerman u dorëzua pas një lufte të shkurtër.
Ushtarë rusë në Bornholm gjatë pushtimit të ishullit
11 muajt e pushtimit rus
Duke kaluar Gjermaninë, Ushtria e Kuqe kishte lënë pas saj një gjurmë të gjatë vrasjesh dhe përdhunimesh dhe për këtë arsye edhe popullsia e Bornholmit i priti me dyshim rreth 8.000 ushtarët sovjetikë.
Bashkëjetesa nuk nisi mirë: “Po vjedhin gjithçka si kriminelë”, tha guvernatori i ishullit një javë pas fillimit të pushtimit.
Gjenerali Aleksandër Yakushov, kreu i forcave të Stalinit në ishull, mori shpejt hapa për t’i mbajtur ushtarët të ndarë nga vendasit.
Në fakt, rusët nuk e mësuan kurrë gjuhën daneze, përveç atyre pak fjalëve që u duheshin për të blerë ose shkëmbyer alkool.
Pushtimi zgjati për muaj të tërë. Disa familje, nga frika se rusët kishin ndërmend të qëndronin, vendosën të largoheshin nga ishulli.
Shqetësimet u nxitën edhe nga zgjedhja e disa oficerëve sovjetikë që t’i bashkoheshin gratë dhe fëmijët e tyre. Situata krijoi gjithashtu shumë shqetësime në komunitetin ndërkombëtar.
Një artikull në “Corriere d’Informazione” shpjegon mirë se cila ishte klima: “Episodi tragjik i Bornholmit bëri të gjithë vendin të dridhej. Në Danimarkë, Bornholm krahasohej me Triesten, Rijekën dhe pika të tjera shpërthyese të Evropës”.
Avioni “Mig 15” i zbarkuar në Bronholm
Rreziku i Evropës Veriore
Por pse rusët qëndruan në Bornholm? Në fillim, gjenerali Yakushov tha se prania sovjetike ishte për të siguruar që gjermanët të largoheshin nga territori. Megjithatë, pas disa muajsh nuk kishte më asnjë gjurmë të ushtarëve gjermanë dhe duhej një motivim tjetër. Korotkoff, një gjeneral tjetër, shpjegoi më pas se Bornholmi ishte gjeografikisht prapa vijës së okupimit sovjetik dhe se ushtria do të qëndronte “derisa të zgjidheshin çështjet në lidhje me luftën në Gjermani”.
Projekti ishte mjaft i qartë: përdorën pushtimin e Bornholmit në tryezën e negociatave për të zhvendosur ekuilibrat e rinj të Evropës në anën e tyre.
Politikanët danezë, britanikë dhe amerikanë filluan të dyshonin se sovjetikët do të tërhiqeshin pa ndërhyrje diplomatike dhe ndoshta edhe ushtarake. Megjithatë, në prill 1946, 11 muaj pas fillimit të pushtimit, forcat sovjetike u larguan paqësisht nga ishulli.
Stalini pranoi t’ua dorëzonte kontrollin e Grenlandës dhe Islandës anglo-amerikanëve, duke e mbajtur Balltikun brenda sferës së tij të ndikimit.
Në këtë rrezik, Danimarka hyri efektivisht në bllokun perëndimor, por në këmbim të një premtimi: asnjë ushtar i huaj nuk do të shkelte në Bornholm. Në fakt, ishulli mbetet i vetmi territor që rusët lanë pa luftuar.
“Mig-15” u ul në vitin 1953, sot i ekspozuar në Muzeun e Luftës së Ftohtë
“Veshët” e NATO-s në Lindje
Në fund të Luftës së Dytë Botërore, Danimarka kishte katër stacione vëzhgimi në Hjørring, Gedser, Løgumkloster dhe Kopenhagë.
Por tashmë në vitin 1946, ishte e qartë se situata ndërkombëtare kishte ndryshuar: kërcënimet ndaj vendit nuk vinin më nga Jugu, por nga Lindja dhe Mbrojtja duhej të përshtatej.
Për këtë arsye, një komision qeveritar rekomandon marrëveshje sekrete me inteligjencën amerikane për të monitoruar lëvizjet në lindje të Perdes së Hekurt. Dhe cili vend ishte më i mirë për të spiunuar sovjetikët sesa Bornholmi, pika më lindore e Danimarkës?
Tashmë në vitin 1948 u ndërtua një stacion i parë rudimentar spiun në Aakikerby, në qendër të ishullit, duke përdorur pajisje gjermane të kohës së luftës.
Në fillim të viteve 1950, Danimarka tani ishte futur fort në bllokun perëndimor, por Bornholm mbeti një vend kufitar: politikisht në perëndim, por gjeografikisht në lindje, konfirmimi erdhi në mëngjesin e 5 marsit 1953, kur në orën 10.53 një aeroplan luftarak “Mig-15”, ulet në aeroportin Rønne.
Piloti, një oficer i ri polak, dorëzohet tek autoritetet daneze, duke deklaruar se nuk dëshiron të jetojë më nën regjimin sovjetik.
Është hera e parë që një avion reaktiv i ndërtuar në Rusi përfundon i paprekur në duart e Perëndimit dhe zyrtarët danezë dhe britanikë nuk e humbin rastin ta shqyrtojnë me kujdes.
Hera e parë, por jo e fundit. Më 20 maj 1953, një tjetër “MiG” polak zbarkoi në Bornholm, më 25 shtator 1956 një tjetër…
Kulla Dueodde e ndërtuar në vitin 1986: sot ajo strehon një muze
Pranvera e Pragës
Përkeqësimi i marrëdhënieve midis Lindjes dhe Perëndimit i bind autoritetet daneze të investojnë në stacionet e vëzhgimit në Bornholm.
Në vitin 1958, Inteligjenca mori përsipër menaxhimin e farit Dueodde, në skajin juglindor të ishullit.
Tre vjet më vonë, pranë farit u ndërtua kulla e parë e antenës, së cilës në vitin 1964 iu shtuan edhe tre kate të pajisura me antena.
Ndërtesa të tjera banimi pranë farit u përdorën për spiunazh, ndërsa një strukturë “ad hoc” u ndërtua në vitet 1970.
Pasi mbyllën stacionin Aakikerby, tani është nga Dueodde që danezët përgjojnë sinjalet që vijnë nga stacionet e radarit dhe kullat e kontrollit të vendosura prapa Perdes së Hekurt.
Inteligjenca daneze regjistron bisedat, mesazhet e dërguara nëpërmjet telegrafit dhe komunikimeve të koduara: të gjitha informacionet që, të shpërndara me vendet e tjera të NATO-s, shërbejnë për të kuptuar qëllimet e sovjetikëve dhe potencialin e tyre luftarak.
Sistemi provoi dobinë e tij në vitin 1968, kur stacioni Dueodde regjistroi lëvizjet e trupave të Paktit të Varshavës drejt kufijve të Çekosllovakisë.
Në korrik, inteligjenca daneze njoftoi se një ndërhyrje ushtarake për t’i dhënë fund Pranverës së Pragës konsiderohej shumë e mundshme. Një parashikim i saktë: natën midis 20 dhe 21 gusht 1968, tanket sovjetike hynë në Çekosllovaki.
Në vend të kullës së vjetër, në vitin 1986 u ndërtua një e re, 70 metra e lartë dhe e pajisur me radarë dhe pajisje dëgjimi novatore.
E çmontuar dhe shitur në vitin 2012, sot kulla ndodhet në Muzeun e Luftës së Ftohtë, i cili rindërton historinë e ishullit në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë përmes artefakteve dhe filmave të luftës.
Vendndodhja e ishullin danez, Bronholm
Lufta e Ftohtë është kthyer
A ka mbaruar gjithçka? Jo. Shfaqja e tensioneve midis Rusisë dhe Ukrainës dhe më pas shpërthimi i luftës përfaqësoi një kthim në të kaluarën për Bornholmin.
Simbolike në këtë kuptim janë ngjarjet rreth varrezave sovjetike të Allinge, ku një stelë dhe një obelisk përkujtojnë ushtarët rusë që vdiqën në vitin 1945.
Të injoruara prej vitesh, duke filluar nga viti 2014 – me aneksimin e Krimesë dhe shpërthimin e luftës në Donbass – varrezat janë bërë nga njëra anë shënjestër e vandalëve dhe nga ana tjetër skena e festimeve zyrtare ku marrin pjesë edhe ambasadorja ruse në Danimarkë dhe figura të tjera të shquara.
Skenari ka ndryshuar dhe Bornholm e gjen veten sërish në qendër të skenës ndërkombëtare. Në vitin 2017 qeveria njoftoi ndërtimin e një stacioni të ri spiunazhi 85 metra të lartë pranë Østermarie.
Objektivi i deklaruar është të përgjohen komunikimet ruse: “Struktura do të forcojë aftësinë tonë për të kuptuar synimet e Rusisë ndaj Danimarkës dhe zonave fqinje”, thotë Lars Findsen, kreu i inteligjencës daneze.
Një vit më pas, NATO njoftoi përmirësimin e një radari ushtarak, gjithashtu në Bornholm, i aftë për të monitoruar hapësirën ajrore të Balltikut me një rreze prej 470 kilometrash.
Rrjedhja masive e gazit e shkaktuar nga sabotimi i Nord Stream 2
Çfarë lidhje ka Bornholm me konfliktin e sotëm
Kjo na sjell në vitin 2022. Në prag të pushtimit të Ukrainës, Rusia i kujton Danimarkës marrëveshjen e vjetër të vitit 1946, sipas së cilës trupat e huaja nuk mund të vendoseshin në Bornholm.
Kryeministrja daneze, Mette Frederiksen përgjigjet me vendosmëri. Danimarka, thotë ajo, është anëtare e NATO-s dhe do të bëjë gjithçka që e sheh të nevojshme për të mbrojtur sigurinë e saj.
Jo vetëm kaq: “Rusia nuk duhet të ndërhyjë në diskutimet në lidhje me praninë e ushtarëve amerikanë në tokën e Bornholmit”, shton ajo.
Në fakt, duke filluar nga pranvera e 2022-it, stërvitjet e përbashkëta në ishull janë intensifikuar.
Më 17 qershor 2022, Danimarka raportoi shkeljen e ujërave të saj territoriale nga një korvetë ruse në veri të ishullit të vogël Christiansø, në brigjet e Bornholmit.
“Rusia shkel edhe një herë rregullat ndërkombëtare duke mos respektuar kufijtë”, denoncon ministri i Jashtëm, danez Jeppe Kofod.
“Ambasadorit rus i është komunikuar në mënyrë shumë të qartë se ky lloj veprimi është krejtësisht i papranueshëm. Metodat e bullizmit nuk funksionojnë kundër Danimarkës, ne nuk do të pranojmë provokime të tilla”.
Në të njëjtën kohë, dy avionë luftarakë F-16 u dërguan në Bornholm. Dhe janë pikërisht këta avionë që vunë re për herë të parë, më 26 shtator 2022, flluska gjigante gazi që dalin në sipërfaqen e ujërave në veri-lindje të ishullit.
Historia ka të bëjë me shpërthimin e një seksioni të Nord Stream 2, tubacioni i gazit i ndërtuar për të transportuar gaz nga Rusia përmes Balltikut.
Një mister që duket se ka gjetur zgjidhje në gusht 2024, kur Gjermania lëshoi një urdhër arresti për një zhytës ukrainas të akuzuar si një nga autorët e sabotimit.
Më 6 shtator 1966, për të rritur kontrollin e PPSh-së mbi organet e drejtësisë, në mbledhjen e Byrosë Politike u vendos të suprimohej Ministria e Drejtësisë. Kjo reformë administrative krahas arsyeve ekonomike dhe financiare të krizës që kishte përfshirë regjimin komunist, frymëzohej nga motive politike. Në këtë mbledhje, Enver Hoxha shpalosi haptazi mendimin për të rritur kontrollin në sistemin e drejtësisë. Një politikë e tillë binte ndesh edhe me vetë ligjet e miratuara nga regjimi komunist. Në Kushtetutë dhe në ligjin për funksionimin dhe organizimin e drejtësisë, formalisht, gjykatat konsideroheshin si organe të pavarura. Kjo mbledhje ishte përgatitur shumë më përpara dhe ishte diskutuar dhe nga ekspertë të institucioneve shtetërore, të cilët kishin sjellë mendimin e tyre konformë orientimit që ishte imponuar nga lart.
Ky akt ishte i paprecedentë në historinë politike të shtetit shqiptar. Ministria e Drejtësisë kishte ekzistuar edhe në periudhën e Luftës së Dytë Botërore, kur vendi ishte i pushtuar nga Italia (1939-1943) dhe Gjermania (1943-1944). Por, absurditeti i kësaj reforme qëndron edhe për faktin se suprimimi i Ministrisë së Drejtësisë nuk kishte ndodhur në asnjë shtet të kampit socialist. Ai shënonte kështu të parin eksperiment me pasoja të dhimbshme për shoqërinë shqiptare të kësaj periudhe.
Me suprimimin e Ministrisë së Drejtësisë, kompetencat e saj i kaluan Gjykatës së Lartë. Kjo krijoi një mbivendosje të pushtetit ekzekutiv mbi pushtetin gjyqësorë, duke i dhënë përparësi udhëheqjes politike. Një veprim i tillë i dha një goditje të rëndë institucionit të drejtësisë dhe mbrojtjes së të drejtave të individit përballë represionit të diktaturës dhe mekanizmave të kontrollit (shërbimit sekret, prokurorisë, policisë). Në këtë periudhë janë të dokumentuara një numër i konsiderueshëm rastesh kur drejtues partiakë apo vetë diktatori ndërhyjnë pranë gjykatave me urdhra konkretë për dhënien e dënimeve të ashpra ndaj kundërshtarëve politikë.
Në të njëjtën linjë me suprimimin e Ministrisë së Drejtësisë ishte edhe eliminimi i avokatisë. Institucioni i avokatisë edhe kur ekzistonte ishte nën trysninë e strukturave të regjimit komunist. Kjo konstatohet edhe nga inspektimet e Prokurorisë së Përgjithshme, e cila kishte vërejtur se procedimi penal zhvillohej nën presionin e hetuesve, të cilët i bënin të akuzuarve pyetje sugjestionuese; ushtronin dhunë fizike dhe psikologjike për të pranuar faje të cilat ata nuk i kishin kryer. Sipas këtyre inspektimeve avokatët pengoheshin në ushtrimin e detyrës së tyre, u kufizohej koha dhe survejohej biseda me të dënuarit.
Në vitin 1976 pas kalimit të një periudhe gati 30-vjeçare, ndryshimet që kishin ndodhur brenda vendit i imponuan regjimit komunist hartimin e një Kushtetute të re. Vendimi i Byrosë Politike për suprimimin e Ministrisë së Drejtësisë dhe avokatisë 10 vjet para miratimit të kësaj Kushtetute, e kishte vendosur pushtetin gjyqësor totalisht nën kontrollin e partisë, duke theksuar përparësinë e saj dhe të lidershipit komunist mbi çdo pushtet tjetër. Me këtë Kushtetutë, Shqipëria u shpall gjithashtu i vetmi vend ateist në botë.
Fakti që edhe sot kemi probleme me sistemin e drejtësisë është një tregues për paaftësinë dhe keqadministrimin e shtetit. Këtu nuk duhet harruar edhe një arsye tjetër: për drejtësinë të gjithë kanë nevojë, por jo të gjithë e duan!
I ashtuquajturi Anonymi Descriptio Europae Orientalis (Përshkrimi anonim i Evropës Lindore)[1] është një tekst mesjetar në gjuhën latine nga viti 1308, i cili përmban një përshkrim të tokave të Evropës Lindore, veçanërisht të vendeve të Ballkanit. Autori anonim mendohet të ketë qenë një klerik francez ose i arsimuar në Francë, me shumë gjasë i rendit dominikan, i dërguar nga kisha në Serbi, ku edhe ka marrë shumicën e të dhënave për Ballkanin. Dorëshkrimi u botua në Krakov në vitin 1916 nga Olgierd Górka. Përveç pjesëve që përshkruajnë rajonet e ndryshme të Greqisë bizantine, Rashës, Bullgarisë, Rutenisë, Hungarisë, Polonisë dhe Bohemisë, ai përmban edhe një pjesë mbi Shqipërinë, një nga përshkrimet e rralla të vendit në vitet e para të shekullit të katërmbëdhjetë. Ne e dimë se dominikanët ishin aktivë në Durrës që nga viti 1304, kur qyteti ra në duart e Perëndimit pas njëzet vjetëve të sundim bizantin. Në një letër të datës 31 mars 1304, Papa Benedikti XI i kishte kërkuar kreut të Rendit Dominikan në Hungari të dërgonte në Shqipëri disa nga vartësit e tij, me “moral të mirë, të zellshëm dhe elokuent”, për veprimtari misionare. Me mbështetjen e Selisë së Shenjtë, dominikanët kështu kishin fuqi të plotë për të ngritur një hierarki latine sipas dëshirës së tyre, në bregdetin shqiptar, për të zëvendësuar kishën ortodokse e cila ishte detyruar të braktiste pozitat e veta.
Përgatiti: Robert Elsie[2]
Përktheu: Agron Shala / Telegrafi.com
Tani do të flasim për Shqipërinë e cila, nga ana e saj jugore, ndodhet pranë Greqisë dhe shtrihet ndërmjet Rashës dhe tokës së Despotit.[3] Shqipëria është një krahinë mjaft e gjerë dhe e madhe. Ajo vërtet ka banorë luftarakë, sepse ata janë harkëtarë dhe heshtarë të shkëlqyer. E gjithë kjo krahinë ujitet nga katër lumenj të mëdhenj: Ersenta (Erzeni), Mathia (Mati), Scumpino (Shkumbini) dhe Epasa (Osumi). Toka është e begatë për mish, djathë dhe qumësht; nuk është shumë e pasur me bukë dhe verë, megjithëse fisnikët, në veçanti, kanë mjaftueshëm.
Ata nuk kanë qytete, kampe, fortifikata dhe ferma, por jetojnë më tepër në çadra dhe janë vazhdimisht në lëvizje nga një vend në tjetrin – me ndihmën e trupave dhe të afërmve të tyre. Ata kanë vetëm një qytet të quajtur Duracium (Durrës), i cili i përket latinëve dhe prej të cilit marrin pëlhura dhe gjërat e tjera të domosdoshme. Princi i Tarantit, djali i mbretit të Sicilisë,[4] tani sundon mbi një pjesë të këtij mbretërimi, përfshirë qytetin e Durrësit. Ishte vullneti i lirë i pronarëve të tokave që, për shkak të dashurisë së tyre të natyrshme për francezët, e pranuan atë spontanisht dhe lirshëm si zotin e tyre.[5]
Nga Pulia dhe nga qyteti i Brindisit mund të kalohet në Durrës për një natë, dhe nga Durrësi mund të udhëtohet përmes Shqipërisë drejt Greqisë dhe Kostandinopojës, shumë më lehtë dhe pa të gjitha vështirësitë e rrugës dhe rreziqet e detit. Perandorët romakë të kohëve të lashta e përdornin këtë rrugë,[6] sepse është tepër e lodhshme të transportohet një ushtri e madhe në një periudhë të tillë kohe përmes detit dhe rrugëve kaq të gjata.
Mbretëria e përmendur e Shqipërisë tani nuk ka mbret, pasi toka është e ndarë midis pronarëve të tokave të cilët sundojnë vetë dhe nuk i nënshtrohen askujt tjetër. Kjo krahinë quhet Shqipëri sepse banorët e kësaj treve lindin me flokë të bardhë (albo). Qentë këtu janë të përmasave të mëdha[7] dhe kaq të egër sa vrasin si luanët. Siç përmend Plini, shqiptarët i dërguan një qen të tillë Aleksandrit të Madh, i cili në stadium mposhti luanë, elefantë dhe dema. Ata kanë sy të pikturuar, të përhimët në bebëza, të tillë që mund të shohin më mirë natën sesa ditën.
Janë dy Shqipëri: një në Azi pranë Indisë, për të cilën nuk po flasim këtu, dhe tjetra në Evropë që është pjesë e Perandorisë Bizantine dhe për të cilën po flasim këtu. Ajo përfshin dy krahina: Clisara (Këlcyra) dhe Tumuristi.[8] Përveç këtyre dy krahinave, ka edhe krahina të tjera pranë saj: Cumania,[9] Stophanatum,[10] Polatum (Pulti) dhe Debre (Dibra), të cilat janë krahina që paguajnë haraç ndaj shqiptarëve dhe më shumë a më pak u nënshtrohen atyre, pasi ata merren me bujqësi, kujdesen për vreshtat dhe për nevojat e jetës në shtëpi. Banorët e këtyre krahinave nuk lëvizin nga një vend në tjetrin si shqiptarët e sipërpërmendur, por jetojnë më tepër në banesa të qëndrueshme dhe në qytete; as nuk janë tërësisht katolikë dhe as tërësisht skizmatikë. Nëse dikush do t’u predikonte fjalën e Zotit, ata do të bënin sikur janë katolikë të vërtetë, sepse thuhet se nga natyra kanë një dashuri për latinët.
Shqiptarët e përmendur kanë një gjuhë që është e dallueshme nga ajo e latinëve, grekëve dhe sllavëve, aq sa në asnjë mënyrë nuk mund të komunikojnë me popuj të tjerë. Kaq për Shqipërinë. /Telegrafi/
______________
[1] Kr. Elsie, Albania in the ‘Anonymi Descriptio …’, 1990.
[2] Pjesë nga: Olgierd Górka (red.): Anonymi descriptio Europae orientalis. Imperium Constantinopolitanum, Albania, Serbia, Bulgaria, Ruthenia, Ungaria, Polonia, Bohemia. Anno MCCCVIII exarata, Kraków 1916, f. 25, 29. Përkthyer nga latinishtja nga Robert Elsie. Fillimisht botuar në R. Elsie: Early Albania, a Reader of Historical Texts, 11th – 17th Centuries, Wiesbaden 2003, fq. 23-25.
[6] Këtu bëhet fjalë për Via Egnatia-n, rrugën kryesore të komunikimit në lashtësi midis Romës dhe Kostandinopojës, që kalonte nëpër Durrës, Elbasan dhe Ohër.
[7] Gjysmë mijëvjeçari më vonë, piktori dhe poeti anglez Edward Lear (1812-1888) do të bënte të njëjtin zbulim gjatë udhëtimeve të tij përgjatë bregdetit të Himarës, në vitin 1848. Në veprën e tij ‘Journal of a landscape painter in Greece and Albania’ (Londër 1851), ai shënoi më 22 tetor 1848 se u sulmua prej “rreth tridhjetë qenve gjigantë, të cilët u hodhën nga cepat më të izoluar dhe menjëherë do të kishin ngrënë mëngjes nga unë nëse nuk do të kisha shpëtuar kaq mirë; sigurisht që qentë e Himarës janë kafshët më të frikshme që kam parë ndonjëherë.”
[8] Ndoshta në rajonin e Myzeqesë përreth Kavajës. Kronika e Gjon Muzakës flet për një lokalitet të quajtur Tomorista.
[9] Pa dyshim Çunavia, më parë vendi i një dioqeze ortodokse, diku midis Durrësit dhe rajonit të Matit, ndoshta në lumin Ishëm.
[10] Pa dyshim Stefanatumi, një dioqezë e kohës diku pranë Durrësit
Parku Arkeologjik i Apolonisë, Muzeu i Bankës së Shqipërisë dhe Qendra Muzeore Durrës prezantuan ekspozitën fotografike mbi aspektet më të spikatura të zhvillimeve arkeologjike, tregtare dhe ekonomike të dy qyteteve antike, Apoloni dhe Dyrrah.
Kjo ekspozitë e hapur në mjediset e Parkut Arkeologjik të Apolonisë vjen si një histori e rrëfyer përmes monedhave, që nga antikiteti deri në ditët e sotme.
“Monedha në këtë qytet është e lidhur me financimin e veprimeve ushtarake, me luftën. Stateri pritej për të paguar mercenarët dhe për të financuar veprimet ushtarake. Më pas, drahmja u pre për tregtinë, sepse u zhvilluan edhe qytete të tjera ilire, tregje rajonale, dhe për këtë arsye priten më shumë monedha, u zhvillua më shumë tregtia dhe pati më shumë qarkullim monetar”, u shpreh Alba Selita, eksperte e numizmatikës.
Prerja e monedhave daton që në shekujt VII–VI para erës sonë, në Dyrrah dhe Apoloni, duke dëshmuar për një zhvillim të fortë ekonomik të këtyre vendeve në atë periudhë.
“Ishte një monedhë shumë e fortë dhe mendoj që vazhdon të mbetet e tillë. Edhe në periudhën kur i gjithë territori i Ilirisë kthehet në një domein të Perandorisë Romake, qyteti i Apolonisë mbetet i lirë dhe i pavarur, ndryshe nga qytetet e tjera që kthehen në koloni, dhe vazhdojnë akoma të përdorin monedhën e tyre brenda territorit me shkëmbimet që kishin, pavarësisht se monedha kryesore në atë kohë ishte ajo romake”, tha për mediet Ornela Dyrmishi, drejtore e Parkut Arkeologjik, Apoloni.
Çelja e një ekspozite të tillë në Parkun Arkeologjik të Apolonisë ka për synim tërheqjen e vizitorëve dhe njohjen e të huajve me zhvillimin në kohën ilire, monedhat e të cilëve janë gjetur edhe në vende të tjera, si në Maqedoninë e Lashtë, Itali, Greqi, Azi të Vogël dhe Egjipt, si rezultat i shkëmbimeve tregtare. /atsh/ KultPlus.com
43 vite më parë, u raportua vdekja e Roberto Calvi, bankieri italian, trupi i të cilit u gjend në rrethana të çuditshme në qendër të Londrës. Banka e tij ishte e lidhur me Vatikanin, një grup masonik dhe Mafian. Vrasja e tij la shumë pyetje pa përgjigje.
Roberto Calvi ishte drejtues i Bankës Ambrosiano, banka private më e madhe në itali. Ai ishte shumë pranë Kishës Katolike Romane dhe u quajt “bankieri i Zotit”.
Në qershor të 1982-shi, 62-vjeçari Calvi u shpall i humbur. Mëmgjesin e 18 qeshorit, trupi i tuj u gjet i vrarur në urën e Londrës.
“Calvi ishte qendra e një rrjeti të madh të mashtrimeve dhe intrigave ndërkombëtare”, shkruante atëherë BBC. “Ishte i përfshirë në botën e bankingut, botës së “nëndheshme”, Mafias, masonerisë dhe Vatikanit. Vdekja e tij nxiti një skandal politik dhe financiar në Itali ku u zhdukën miliona dollarë dhe la pas një mister që vazhdon”.
Calvi kishte 9 ditë i zhdukur kur u gjet i varur. Ishin rrethanat e pazakonta që konfuzuan policinë britanike. Xhepat e tij ishin mbushur me tulla dhe disa me para cash. Ai kishte dhe një pasaportë false me emrin Gian Roberto Calvini. Përkundër kësaj, raporti fillestar i mjekut në korrik 1982 nuk gjeti shenja dhune në trupin e tij, kështu që vendosi që ishte vetëvrasje. Por edhe në atë kohë kishte dyshime se diçka shumë më e errët po ndodhte.
Bankieri kishte hequr mustaqet e tij që të shmangte njohjen gjatë rrugës së tij.
“Udhëtimi i fundit i Calvi nuk ishte ai i një njeriu që mendonte për vetëvrasje,” tha Hugh Scully, gazetar i BBC. “Në të vërtetë, ai kishte bërë plane më të përpunuara për t’u larguar fshehurazi nga Italia.” Bankieri kishte rruar mustaqet e tij për të mos u njohur përpara se të niste rrugën e tij për të dalë nga Italia duke kaluar fillimisht nëpër vende të tjera dhe duke punësuar një aeroplan privat për ta çuar për në Londër. “Ai kishte marrë një qira një-mujore në një apartament në Chelsea dhe më pas kishte një pasaportë false dhe një biletë ajrore”, vazhdoi Scully.
“Brenda pasaportës ishte një vizë aktuale për në Brazil dhe bileta e linjës ajrore ishte për një biletë me një drejtim për në Rio de Zhaneiro. Pse, mund të pyesni, bëri gjithë këto punë thjesht për të përfunduar në fundin e një litari nën urë?”
Vdekja e Calvi-t nuk ishte e vetmja e papritur në Ambrosiano. Një ditë para se ai të gjendjej, sekretarja e tij personale Teresa Corrocher ishte hedhur nga kati i katërt i zyrave të bankës në Milano. Ajo la pas një letër ku mallkonte shefin e saj për dëmin që i kishte shkaktuar bankës dhe punonjësve.
Banka e tij kishte operuar në një botë ku përplasej financa, politika, krimi dhe feja. Themeluar në 1896-n, Ambrosiano kishte një histori të gjatë me Kishën Katolike dhe instituti për Punët Fetare, njohur si banka e Vatikanit ishte bërë aksioneri kryesor. Instituti mban llogaritë bankare të Papës dhe klerit, por menaxho edhe investimet financiare të kishës. Ngaqë Vatikani është shtet më vete, shteti italian nuk ka fuqi ta kontrollojë.
Lidhjet me mafian
“Vatikani është i lirë nga kontrollet dhe rregullimet që kanë qeveritë e tjera; sekreti është thelbi. Nuk i jep llogari askujt për transfertat financiare dhe pafund para mund të dërgohen kudo, pa e ditur askush”, thotë Scully.
Nëpërmjet rolit të tij si kreu i Banco Ambrosiano, Calvi kishte krijuar lidhje të ngushta me homologun e tij në IOR, kryetarin e saj, Kryepeshkopin Paul Marcinkus. Nga ana tjetër, ky prift amerikan kishte lidhje financiare dhe bashkëpunëtorë që ngritën vetullat. “Më i njohuri prej tyre ishte Michele Sindona, një bankier ndërkombëtar me lidhje mafioze, i cili vuante një dënim me 25 vjet burg për mashtrim në SHBA,” tha Scully. Sindona, i cili në qarqet bankare njihej si “Peshkaqeni”, do të transferohej më vonë në burgun e Italisë, ku do të takonte fundin e tij të dyshimtë në vitin 1986, pasi kishte pirë kafe të mbushur me cianid.
Sindona kishte qenë mentori i Calvit në karrierën e tij në bankë deri në fund të 1960-s dhe të dy ishin pjesë e një lozhe masonik të quajtur Propaganda 2. Grupi ishte i lidhur me grupet e së djathtës ekstreme dhe drejtohej nga multi-milionerë italianë dhe fashisti Licio Gelli. Ndër anëtarët e saj ishin figura kryesore në forcat e armatosura, politikë, biznes dhe gazeta. Një gazetar italian, konti Paolo Filo della Torre, i tha BBC-së në vitin 1982 se ndërsa P2 ishte teorikisht një shtëpizë masonike, ajo “praktikisht ishte diçka shumë e lidhur me mafien dhe me të gjitha llojet e marrëveshjeve të pista”.
Në mars 1981, policia italiane bastisi zyrat e Gellit dhe zbuloi në një kasafortë një listë me qindra anëtarë të dyshuar të P2, duke përfshirë politikanë, oficerë ushtarakë dhe manjatin e medias dhe kryeministrin e ardhshëm Silvio Berlusconi. Zbulimi shkaktoi një shpërthim politik. Kryeministri italian Arnaldo Forlani dhe i gjithë kabineti i tij dhanë dorëheqjen, një shef policie qëlloi veten dhe një ish-ministër u dërgua me urgjencë në spital pasi mori një mbidozë.
Bastisjet e policisë zbuluan gjithashtu dokumente komprometuese që implikonin Calvi-n në praktika mashtruese dhe operacione të paligjshme në det të hapur. Në maj 1981, bankieri ishte arrestuar dhe shpallur fajtor për manipule me vlerën e monedhës. Ai u dënua me katër vjet burg, por u lirua me kusht në pritje të apelit. Calvi e përdori këtë si një mundësi për të kapërcyer vendin me një çantë plot me dokumente të rënda për aktivitetet e Ambrosianos. Brenda disa ditësh pas mbërritjes së tij në Londër, banka e tij ishte shembur, duke lënë pas borxhe të mëdha.
Mungojnë miliarda
“Para se Roberto Calvi të zhdukej, hetuesit italianë zbuluan se 1.5 miliardë dollarë mungonin në bankën e tij,” tha Scully. “Tani besohet se këto para u dërguan jashtë vendit përmes bankës së Vatikanit, e cila i shpëton kontrolleve italiane të këmbimit. Një pjesë e atyre parave iu dhanë hua vendeve të Amerikës së Jugut me norma të ulëta interesi, siç udhëzohej nga Kisha Katolike. Pjesa tjetër u vendos në kompani fantazmë në Luksemburg dhe Amerikën e Jugut, nga ku u kthyen në Itali për të blerë aksione për Calvi në bankën Banco Ambrosiano ishte në gjendje të përdorte këtë metodë personale të financimit të tij.”
Marcinkus u kërkua gjithashtu për t’u marrë në pyetje, por iu dha imuniteti si punonjës i Vatikanit dhe ai u shpreh i pafajshëm për çdo keqbërje. Vatikani nuk pranoi kurrë asnjë përgjegjësi ligjore për kolapsin e Bankës Ambrosiano, por në 1984 tha se kishte një përgjegjësi morale për falimentimin dhe dha një kontribut vullnetar për kreditorët e bankës prej 406 milionë dollarësh.
Hetuesit besonin se kompanitë guaska që Calvi kishte krijuar po përdoreshin për të lëvizur para si për të mbështetur aktivitete të fshehta politike në vende të tjera, ashtu edhe për të pastruar para për klientë të tillë si mafia. “Hetimet e policisë për punët e Calvi kërcënojnë shumë njerëz të fuqishëm në Itali dhe disa mendojnë se kanë dhënë një motiv për vrasjen e tij,” tha Scully.
Filo della Torre, i cili e njihte Calvin, i tha BBC-së në vitin 1982 se ai besonte se bankieri ishte vrarë dhe se trupi i tij që ishte lënë nën Urën Blackfriars tregonte simbolikën masonike. Ai tha se anëtarët e P2 mbanin rroba të zeza në takimet e tyre dhe e quanin veten “frati neri”, italisht për “fretër të zinj”. Kur Scully tha se kjo e bëri vdekjen e Calvit të tingëllonte “si diçka nga familja e fuqishme e Borgias”, gazetari italian u përgjigj: “Kam frikë se po rikthejmë traditën itailiane”.
Familja e Calvi gjithashtu refuzoi të pranonte vendimin e vetëvrasjes, i cili u rrëzua në 1983 kur një hetim i dytë dha një vendim të hapur për vdekjen. Por familja e tij, duke përfshirë të venë e tij, Clara Calvi, vazhduan të ushtronin presion që policia të hetonte, duke punësuar hetuesit e saj privatë dhe ekspertët e mjekësisë ligjore për të parë vdekjen e bankierit. Pasi trupi i Calvit u zhvarros në vitin 1998, u mblodhën prova se ai nuk mund të kishte vrarë veten. Testet mjekoligjore treguan se lëndimet në qafë nuk ishin në përputhje me vdekjen nga varja dhe se duart e Calvit nuk i kishin prekur kurrë tullat në xhepat e rrobave të tij. Në tetor 2002, gjykatësit italianë arritën në përfundimin se bankieri ishte vrarë vërtet.
Një hetim i policisë italiane filloi dhe në tetor 2005, pesë persona dolën në gjyq në Romë, të akuzuar për vrasjen e Calvit. Prokurori, Luca Tescaroli, argumentoi se bankieri ishte vrarë për vjedhjen e parave të mafias, të cilat ai ishte menduar të pastronte, dhe se Calvi po planifikonte të shantazhonte disa njerëz të tjerë të shquar, përfshirë politikanë.
Në qershor 2007, pas një gjyqi 20-mujor, financieri sardinez Flavio Carboni, ish e dashura e tij Manuela Kleinszig, sipërmarrësi romak Ernesto Diotallevi, ish-truproja e shoferit të Calvi, Silvano Vittor, dhe arkëtari i dënuar i Cosa Nostra-s, Pippo Calo, u dënuan me dy krime të përjetshme, të palidhura me vdekjen e Calvit. Mbeten spekulime se kush e porositi dhe në fund e kreu vrasjen e bankierit italian, por deri më sot askush nuk është dënuar./BBC
TIRANË, 18 qershor/ATSH/ Kalaja e Gjirokastrës vijon të mbetet siti më i kërkuar nga turistët e huaj që vizitojnë Shqipërinë dhe që e përfshijnë qytetin e gurtë në itinerarin e tyre.
Kështu, Kalaja e Gjirokastrës ka mirëpritur 53,455 vizitorë vetëm në 5 muajt e parë të vitit.
Shifra u bë publike nga ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja i cili e cilësoi kalanë si një thesar të historisë shqiptare që vazhdon të tërheqë gjithnjë e më shumë vizitorë nga e gjithë bota.
Kjo kala i ka fillimet e saj në vitin 1336 megjithatë shumë historianë mendojnë se këto mure janë akoma më të hershme.
Në gjithë historinë e saj vlen për t’u theksuar shkëlqimi që pati nën udhëheqjen e Ali Pashë Tepelenës. Në vitin 1812 filloi rikonstruktimi nga Ali Pashë Tepelena. Gjatë kësaj periudhe kalaja u fortifikua dhe u pajis me armatime të përparuara.
Gjithashtu u ndërtua edhe kulla e sahatit, e cila edhe sot rrëmben vëmendjen e turistëve vendas e të huaj.
Në Luftën e Parë dhe të Dytë Botërore, kjo kala u kthye në strehën e shumë banorëve që mbroheshin nga bombardimet ajrore.
Prej vitit 1968 ajo do të bëhej qendra e trashëgimisë folklorike duke u bërë me krenari djepi i Festivalit Folklorik Kombëtar, një festival që mban në këmbë traditën unike të këngës folklorike shqiptare.
Kjo kala është kthyer në një nga pikat kulturore më të frekuentuara nga turistët dhe i lejon qytetit të ketë një sezon turistik përgjatë gjithë vitit.
Modelja e “She’s On Top” ka tronditur publikun me historinë e saj. Me lot në sy, 22-vjeçarja, Marigona Hajlilaj, rrëfeu historinë më të dhimbshme të jetës së saj. Ajo tha se mami i saj ka vrarë babin për hir fëmijëve, pasi i ati i Marigonës ushtronte dhunë dhe tentoi të vriste me thikë vëllain e saj.
“Jetoj në Gjilan me mamin. Vij nga një familje me shumë sakrifica në jetë, sidomos prej mamit. Është se, mami im ka pasur dhunë në familje. Dhunë të theksuar. Unë kam lindur në vitin 2002, nuk i kam përjetuar shumë se kam qenë e vogël ku babi më ka ndërruar jetë. Babi fatkeqësisht ka qenë person që ka dhunuar në familje. Dhunë nga më të këqijat.
Në vitin 2005 babi ka ndërruar jetë. Babi im ka jetuar në Zvicër, mami ka ndenjur në Kosovë edhe pse ka qenë e martuar dhe ka pasur dy fëmijë. Mami ka dashur të distancohej sa më shumë nga ai person. Shkaku i dhunës ka ardhur deri te vrasja. Kam qenë në atë kohë 2 vjeçe e gjysmë. Mami është munduar në krejt mënyrë ta denoncojë në polici. Shumë herë e ka denoncuar në polici, ka dashur të ndahej nga ai, por nuk ka funksionuar. Situata çdo herë e bëhej më keq, derisa përfundoi në tragjedi. Ka dashur të na vrasë të tërë si familje, ka dashur të vriste vëllain tim. Mami s’ka pasur zgjidhje tjetër. Babi kishte një thikë në dorë për të vrarë vëllain dhe ne vajzat e tjera. Në qershor të vitit 2005 mami është denoncuar në polici vetë dhe neve na ka marrë shteti. Babi im ka qenë i martuar 3-4 herë më gra të tjera dhe me secilën ka pasur fëmijë. Mami s’ka pasur martesë ligjore me babin. Të gjitha gratë dhe fëmijët e babit kanë çuar letër në gjykatë dhe kanë kërkuar të lirohet mami.
Mamit i pëlqen që kam ardhur në “She’s On Top”, e di që mami beson shumë tek unë. Mamin e kam marrë me vetë në edicionet e para. Është shumë suportuese”, rrëfeu Marigona me lot në sy.
Nga Sokol Çunga– Në kohërat primitive, atëherë kur njeriut i duhej të mbante shënim sasinë e mallrave të shitura a të shkëmbyera, u shpik shkrimi, dhe vetvetiu, dokumenti.
E për të ruajtur dokumentin, çfarëdo forme të kishte ky, lindi arkivi. Ishte nevoja e cila solli në qenësi institucionin që sot emërtojmë “arkiv”.
Por kjo nuk do të thotë se edhe arkivistika lindi në të njëjtën kohë. Kjo ndodhi më vonë. Teksa gjatë shek. XIII-XIV pas K. administratat e shteteve të ndryshme evropiane filluan t’u largoheshin traditave feudale, filluan të funksiononin edhe vendruajtjet e lëndës dokumentare. Në Francë, në qytetet italiane dhe flamande, në Spanjë e Hungari u shfaqën format e para të institucioneve arkivore. Në Spanjë këto mjedise u quajtën “loci publici in quibus instrumenta deponuntur”: vende publike ku ruhen dokumentet me vlerë juridike, çka dëshmon natyrën juridike të vetë institucionit.
Po aty, më 1588 qarkullon manuali “Instrucction para el Gobierno del Archivo de Simancas”, “Udhëzim për administrimin e arkivit të Simankës”, i pari udhëzim i këtij lloji. Kështu, dalë nga dalë shfaqen “monarkitë administrative” të Evropës.
E para trajtesë e zgjeruar mbi punën arkivore, De archivis liber singularis u botua më 1632 në Venecia, përgatitur nga Baltassare Bonifacio. Në vende të tjera të Evropës Perëndimore u shfaqën trajtesa homologe, çka solli metoda të ndryshme pune në çdo vend, por dhe krijoi ngatërresa praktike: si do të renditeshin dokumentet, në rend tematik, apo kronologjik?
I pari qëndrim shkencor në fushë të arkivistikës u përpilua prej murgut benediktin Jean Mabillon dhe u botua më 1681.
Motivet që shtynë Mabillon në ndërmarrjen e tij vinin nga të tjera arsye: fake news-et e kohës. Sepse fake news-i nuk është shqetësim vetëm i epokës së sotshme virtuale, ka ekzistuar gjithmonë. Në bibliografinë e historisë dhe të arkivistikës janë të njohura falsifikimet e dokumenteve të paktën që në mesjetë. Këto falsifikime i kryenin sundimtarë apo institucione fetare me synim kontrollin financiar të zonave të caktuara, të cilat një mbret i mëhershëm ua kishte akorduar vetëm atyre dhe askujt tjetër.
Për të shmangur mashtrimin nga këto dokumente me mbret, Mabillon-i iu fut studimit të disa dokumenteve të mbretërve frankë Merovingë. Pasi krahasoi pergamenat, format dhe stilet e shkrimit, bojërat, emrat, vulat, nënshkrimet, faktet dhe faktorët e jashtëm, Mabillon arriti të ndërtonte një manual për të kuptuar se si dallohet dokumenti i falsifikuar. Këto përfundime i botoi në librin titulluar De Re Diplomatica, në shqip: Mbi diplomatikën.
Vetë Mabillon thotë:
“Nuk mohoj faktin se disa dokumente janë të falsifikuara apo të tjera janë ndërfutur mes dokumenteve origjinale. Sidoqoftë, ato nuk duhet të flaken tej vetëm për këtë arsye, por duhen përdorur për të saktësuar rregullat e veçimit të dorëshkrimeve origjinale nga ato të falsifikuarat. Pas pothuaj 20 vjet studimi dhe përvoje me këto dokumente, pasi i krahasova dhe i peshova, jam në gjendje të hartoj një korpus të gjerë dhe të saktë dijesh, për një fushë të pastudiuar më parë.”
Kthehemi pak pas tek termi “diplomatikë”. Nuk ka lidhje me diplomacinë dhe marrëdhëniet ndërshtetërore. Fjala vjen prej latinishtes “diploma”, që do të thotë “dokument”. Kësisoj, “diplomatika” është shkenca që merret me shqyrtimin e autenticitetit dhe të vlerës juridike të dokumentit, nga këndvështrimi shkencor. Prandaj sot themi se ky është çasti kur lindin dhe dy disiplina shkencore të afërta mes tyre: paleografia dhe arkivistika.
Lind pyetja: çfarë e bën autentik dokumentin, dje dhe sot? E para pyetje që bëjmë sot, kur duam të vërtetojmë autenticitetin e një dokumenti, është: a ka ekzistuar një regjistër protokolli, në të cilin është ruajtur një kopje e tekstit, ose një kopje në formë shkrese në ndonjë arkiv? Sigurisht, jo çdo periudhë historike i plotëson këto kushte, aq më tepër kur dimë se, fjala vjen, prej mesjetës e këtej, kanë ndodhur luftëra, fatkeqësi natyrore, zhvendosje të vendbanimeve, shembje ndërtesash, etj. Në këtë rast na mbetet të bëjmë po të njëjtin proces pune që pati bërë edhe Mabillon në shek. XVII: të verifikojmë ekzistencën e palëve dhe vërtetësinë e ngjarjeve që përmenden në dokument.
Ndërsa për dokumentet e periudhës moderne, vërtetësinë duhet ta kërkojmë tek kopja e mbajtur në regjistrin e protokollit. Po ashtu, sipas ligjeve në fuqi (që mund edhe të ndryshojnë nga vendi në vend), dokumenti konsiderohet autentik kur përmban kokën e dokumentit, që përbëhet nga stema e shtetit që e lëshon, shoqëruar me emërtesën e institucionit, kur përmban numrin e protokollit dhe datën e lëshimit, firmën e titullarit të institucionit dhe vulën e institucionit.
Ndërkaq, në vende të tjera, parimi i autenticitetit është më i rreptë: dokumenti konsiderohet me vlerë juridike vetëm kur ka qëndruar brenda ruajtjes fizike institucionale që prej çastit të krijimit, deri në çastin e përdorimit, përndryshe, vlera e tij është vetëm historike. Thënë ndryshe, sipas këtij parimi, dokumenti i krijuar prej Kryeministrisë së Mbretërisë së Shqipërisë në qershor 1924, për të marrë një datë emblematike, ka vlerë juridike deri ditët e sotshme vetëm nëse vërtetohet se në asnjë ditë nuk ka qenë pa ruajtjen institucionale, që prej krijimit, deri sot. Prandaj dhe, pavarësisht formulimit, çdo dokument i së shkuarës së largët duhet të ballafaqohet edhe me fakte të tjera, për t’u konsideruar autentik dhe me vlerë juridike.
Mirëpo, si ruhet autenticiteti i dokumentit? Kohëra të ndryshme kanë përgjigje të ndryshme. Përgjigja e sotshme është: baza ligjore dhe zbatimi i ligjit. Dhe vijmë, krejt natyrshëm, tek institucioni arkivor.
Veprimtaria arkivore në trojet shqipfolëse në Ballkan dhe në Shqipërinë e sotshme ka ekzistuar bashkë me ushtrimin e pushtetit në këto vise, pavarësisht formës shtetërore.
Me shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë më 1912, në Kanunoren e shtetit të sapo krijuar përmendet krijimi i një zyre sekretarie, e cila do të kishte dhe funksionet e arkivit.
Teksa dokumentet e krijuara nga Qeveria e Vlorës na mbërrijnë në ditët e sotshme nga burime të ndryshme, nuk dimë si ka funksionuar ky shërbim në ato vite.
Më 1932 parlamentit iu propozua projektligji “Për krijimin e Arkivës së Përgjithshme të Shtetit dhe të Kronikës Historike”, për të cilin nuk zotërojmë informacion nëse u miratua dhe nëse funksionoi ndonjëherë.
Më 8 qershor1949, jo pak vite pas përfundimit të Luftës II Botërore, u themelua Arkivi i Shtetit në varësi të Institutit të Studimeve.
Arkivi i sapo krijuar kishte detyrë mbledhjen e gjithë lëndës dokumentare historike që ndodhej në Republikën Popullore të Shqipërisë, si dhe grumbullimin periodik të dokumenteve që do të krijoheshin nga veprimtaria administrative-shtetërore pas asaj date.
Më 1951 Arkivi i Shtetit kaloi në varësi të Ministrisë së Punëve të Brendshme.
Më 1955 u krijua Drejtoria e Arkivave të Shtetit, po në varësi të Ministrisë së Punëve të Brendshme.
Kurse më 1962 u krijua Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave në varësi të Këshillit të Ministrave, varësi të cilën e ruan edhe sot.
Në varësi të DPA veprojnë dy degët kryesore të veprimtarisë arkivore, Arkivi Qendror Shtetëror dhe Arkivi Shtetëror Vendor, si dhe shërbime të tjera të domosdoshme për përmbushjen e detyrave ligjore, sipas drejtorive dhe sektorëve përkatës.
Shënim: Sokol Çunga është historian, përkthyes dhe arkivist shqiptar
PRISHTINË, 13 qershor /ATSH/ Në mbledhjen komemorative është nderuar jeta dhe vepra e ish-kryeministrit në ekzil, Bujar Bukoshit. Në mesin e familjarëve, miqve dhe figurave institucionale u tha se Bukoshi është një nga emrat kyç të jetës politike.
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti theksoi se ai ishte mbështetës i rezistencës paqësore dhe kryengritjes së armatosur.
“Sot janë mbushur 26 vite nga çlirimi i Kosovës prej Serbisë si shtet pushtues nga 12 qershori i vitit 1999. Megjithëse, tashmë ka kaluar çerek shekull nga koha e luftës, ende edhe sot kushdo që kërkon ta njoh Kosovën edhe si shtet edhe si shoqëri edhe si realitet politik duhet ta njoh mirë Kosovën e viteve të 90-të. Dhe sapo t’i qasemi historisë së Kosovës së dekadës së viteve 90-të, një nga emrat kyç të jetës politike që shfaqet është emri i Bujar Bukoshit, i cili para dy ditësh më 10 qershor 2025 u nda nga kjo jetë në moshën 78-vjeçare. Në kronikat dhe lajmet e përditshme të asaj kohe emri i Bujar Bukoshit është pothuajse i kudo ndodhur që nga viti 1991, Bujar Bukoshi ishte kryeministër i qeverisë në ekzil të Republikës së Kosovës”, deklaron ai.
Emri i ish-kryeministrit në ekzil, siç shtoi Kurti, është përjetësuar me dorën e tij edhe në dokumentin themeltar – deklaratën e Pavarësisë së Kosovës.
Vajza e Bujar Bukoshit, Shota tha se ai ishte mbështetës, i guximshëm dhe me vizion.
“Një nga shërbimet më të vështira që më është dashur t’i bëjë babit tim është kjo që po e bëjë tani, të flas për të në emër të familjes. Një gjë që ai do të ma lehtësonte me siguri me ndonjë shaka. Në emër të familjes ju falënderojmë përzemërsisht për praninë tuaj e për hapësirën për të kujtuar e nderuar babin. Shumë prej jush e njihni atë çfarë babi ka bërë si mjek, si veprimtar politik për lirinë e Kosovës dhe shërbimin e tij si kryeministër i parë i Kosovës. Ne familja e tij natyrisht e njohim Bujar Bukoshin si person publik, por e njohim atë që shumica nuk e njeh, Bujarin si baba, bashkëshort dhe si gjysh. Aq sa ishte i saktë me skajperin e sallës së operacionit, aq ishte edhe i drejtpërdrejt dhe i guximshëm në ndjekjen e vizionit për vendin tonë”, u shpreh ajo.
Edhe kryetari i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, akademik Mehmet Kraja nderoi jetën dhe veprën tha se në bisedat me Bukoshin donin një Kosovë ndryshe.
“Me Bujar Bukoshin më lidhi një miqësi e gjatë, pa asnjë pretendim, as për të ndryshuar botën as për të ndryshuar rregullat e jetës. Thjesht u nisëm nga një ideal dhe arritëm aty ku arrijnë shumica e njerëzve, më shumë të zhgënjyer dhe më pak të lumtur që bëmë një rrugë të mundimshme për të përballur së fundmi jo me dimensionin abstrakt të një ideali por me përmasat reale të një bote e cila pamëshirshëm t’i pamundëson dhe t’i shpërbën të gjitha ëndrrat”, përfundoi ai.
Ish-kryeministri në ekzil, Bujar Bukoshi u ndaj nga jeta në moshën 78-vjeçare. /Sh.Pajaziti
PRISHTINË, 13 qershor /ATSH/ Me rastin e 26-vjetorit të çlirimit të Kosovës, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani thekson se luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe ushtarët e NATO-s e kthyen tmerrin në guxim dhe dhimbjen në shpresë, “në atë ditë historike, ata sollën dritë pas një errësire të gjatë dhe e bënë lirinë realitet”.
Presidentja Osmani në mesazhin për 12 qershorin, Ditën e Çlirimit, ka shkruar në Facebook se pavarësisht përpjekjeve të armiqve të Kosovës për ta ndryshuar historinë, një histori e shkruar me gjak nuk mund të ndryshohet e as fshihet nga gënjeshtra të shkruara me laps.
“Kosova e lirë, përjetë krenare. Në këtë ditë, 26 vjet më parë, mbi tokën e djegur të Kosovës zbarkoi shpresa: 50 mijë ushtarë të NATO-s hynë në vendin tonë të stërvuajtur duke kontribuar në çlirimin e një populli që ishte shtypur me shekuj, e mbi një milion shqiptarë u kthyen në shtëpitë e tyre”, ka shkruar Osmani.
Sipas saj, “Kosova e lirë, e pavarur, demokratike, e përjetshme! Sepse përjetësinë ia dhanë dëshmorët e martirët e lirisë”.
Me rastin e 26-vjetorit të çlirimit të Kosovës, institucionet qendrore dhe lokale kanë organizuar disa aktivitete për shënimin e kësaj dite.
TIRANË, 12 qershor/ATSH/ Më 12 qershor të vitit 1999 trupat e NATO-s u futën në territorin e çliruar të Kosovës.
Pas më shumë se dy muaj bombardimesh, trupat e NATO-s hynë në Kosovë me misionin paqeruajtës që do të quhej “Kosovo Force” (KFOR), duke i dhënë fund gjenocidit serb mbi popullsinë e pafajshme të shqiptarëve të Kosovës.
Kjo ditë erdhi si rezultat i një rezistence të kahershme të burrave dhe të grave të Kosovës dhe që kulmoi me krijimin e UÇK-së.
Bombardimet e NATO-s kundër ushtrisë dhe policisë serbe në Kosovë, kishin nisur që në 24 mars të vitit 1999. Këto bombardime zgjaten 78 ditë. Si rezultat i tyre, Sllobodan Millosheviç, “Kasapi i Ballkanit”, si u quajt edhe nga mediat e huaja, shpalli në Kumanovë kapitullimin e plotë të Serbisë.
Kjo luftë i shkaktoi Kosovës qindra dhe mijëra të vrarë apo të zhdukur, si dhe shkatërrimin në masë të fshatrave, banesave nëpër qytete e deri në shkatërrimin e shumë vlerave të trashëgimisë kulturore, siç ishte Çarshia e Gjakovës, shtëpia dhe Memoriali i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit etj.
Pavarësia e Kosovës u shpall më 17 shkurt 2008. Sot Republika e Kosovës aspiron për t’u bërë pjesë e BE-së dhe NATO-s.
TIRANË, 11 qershor/ATSH/ Më 11 qershor të vitit 1984, u shua pinjolli i “dinastisë” me rol thelbësor në historinë e fotografisë shqiptare, Gegë Marubi.
Ai lindi në Shkodër në vitin 1907 në familjen e fotografit të njohur Kel Marubi. Gegë Marubi pasi u njoh me fotografinë, që fëmijë, shkoi për studime pranë shkollës së Vëllezërve Lumière në Paris. Mbas kthimit më 1927, filloi aktivitetin si fotograf bashkë me të atin.
Në fondin e fotografive të tij, realizuar në studio apo jashtë saj, gjejmë pothuajse çdo element të mundshëm që kishte ndikuar në historinë e Shqipërisë. Filloi të aplikojë fotografinë në teknikën infra të kuqe. Fotografia e tij ndryshon prej të atit për sa i përket mungesës së inskenimit të ngjarjes apo faktit, si edhe prej mënyrës së ndriçimit me një kontrast më të madh ku merr forcë drita anësore, disi më kinematografike. Kryesisht fotograf i studios, ai punoi me kërkesë edhe si reporter ngjarjesh të rëndësishme për vendin, si dhe si një dokumentues monumentesh e objektesh të moçme në projekte të ndryshme.
Më 1937 studioja e tij mori medaljen e artë në Fiera del Levante, në Bari. Në vitin 1952 studioja e Marubit kaloi si studio shtetërore nën Ndërmarrjen e Riparim-Shërbimeve.
Në vitin 1970 Gegë Marubi i dhuroi shtetit arkivën fotografike të familjes dhe u emërua përgjegjës i saj. La si trashëgimi në fushën e artit të fotografisë, mbi 51.000 negativë të përmasave të ndryshme në xham dhe në celuloid.
PRISHTINË, 11 qershor /ATSH/ Himni shtetëror i Kosovës sot mbush 17 vjet nga miratimi në Kuvendin 120 anëtarësh që kishte shpallur pavarësinë më 17 shkurt 2008.
Propozimi me shifrën “Europa” u miratua më 11 qershor 2008 në një seancë të veçantë si himn shtetëror me 72 vota pro, 15 kundër dhe 5 abstenime.
Kur ishte propozuar melodia e autorit Mendi Mengjiçi, himni ka pasur edhe vargjet e shkruara, por për shkak të restrikcioneve nga pakoja e ish-presidentit Martti Ahtisaari, komisioni përzgjedhës ishte detyruar të heqë tekstin.
Kosova e ka shpallur pavarësinë më 17 shkurt 2008.
Në një shoqëri gjithnjë e më globaliste, fusha e filantropisë po transformohet nga një akt tradicional elitar, në një mekanizëm më të prekshëm dhe gjithëpërfshirës, ku individët dhe komunitetet kanë më shumë hapësira për të kontribuar apo ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë në zgjidhjen e sfidave sociale dhe jo vetëm. Ky ndryshim pasqyron zgjimin e […]
Marrëdhënia mes Erandit dhe Elinarës mund të konsiderohet si një “Përrallë në Fermë” këto 3 muaj, për shkak të afrimitetit, “ndjenjave” shoqërore mes tyre, apo të kuptuarit me sy me njëri-tjetrin. Por a ka ndjenja mes tyre? Erandi dhe Elianra e mohuan faktin se mes tyre ka diçka ëm shumë se shoqëri, por secili në […]
Login
