Ka shumë përplasje në komedinë e çmendur mbi martesën “The Roses”. Ego dhe karriera që shemben, ndërtesa që rrënohen, dhe në qendër të gjithçkaje qëndron martesa dikur e lumtur, por tani e kalbur e Ivy dhe Theo Rose, e interpretuar në mënyrë përkryer dhe plot ironi nga Olivia Colman dhe Benedict Cumberbatch.

Filmi është i frymëzuar nga romani “The War of the Roses” i Warren Adler, i cili u përshtat për herë të parë në ekran në vitin 1989 me Michael Douglas dhe Kathleen Turner. Por ky version i ri është rimenduar për të goditur në nervin e kohëve moderne. Si epoka e sotme e materializmit, edhe ky film është plotësisht i vetëdijshëm për mënyrën se si paraja dhe suksesi mund të jenë rrënja e shumë të këqijave në një martesë.

Skenari i Tony McNamara, siç pritet nga autori i “The Favourite” dhe “Poor Things”, është një komedi e zezë therëse. Dhe regjisori Jay Roach (Meet the Parents, Meet the Fockers) është mjeshtër në gjetjen e humorit popullor në disfunksionin familjar. Së bashku, ata krijojnë një dyshe fituese. Por “The Roses” nuk do të funksiononte aq mirë pa lojën mjeshtërore dhe kohën perfekte të Colman, e cila edhe një herë dëshmon se është një mjeshtre e komedisë, dhe të Cumberbatch, i cili ndonëse nuk njihet për role humoristike, këtu është për t’u duartrokitur.

Historia nis afër fundit, me çiftin në një marrëdhënie aq të helmuar saqë edhe terapisti u thotë se martesa e tyre është e dënuar të dështojë. “A është e lejuar ta thuash këtë?” pyet Theo. Por më pas filmi kthehet pas në kohë, dhe për një periudhë të gjatë, plot zgjuarsi, shndërrohet në një rom-com. Në një version thumbues të një takimi romantik të rastësishëm, Ivy dhe Theo njihen në një restorant londinez, ku ajo punon si shefe kuzhine, vetëm një natë para se të shpërngulet për një punë të re. Ai është një arkitekt i irrituar nga kolegët, që endet në kuzhinë dhe thotë se mund të vriste veten. Ajo i thotë se do t’ia jepte thikën që ka në dorë, por i duhet të presë ushqimin. Dhe kështu ata bien menjëherë në dashuri.

10 vjet më vonë, Roses janë vendosur në Kaliforni me një djalë dhe një vajzë, dhe martesa e tyre është ushqyer me humorin e përbashkët sarkastik. Një shembull i shkëlqyer: ata i japin emrin Hal zërit të inteligjencës artificiale në shtëpinë e tyre të zgjuar, një përshëndetje për kompjuterin e lig në 2001: A Space Odyssey. Karriera e Theos po lulëzon, ndërsa Ivy hap një restorant me ushqime deti të quajtur “We’ve Got Crabs”. Ncuti Gatwa (Doctor Who) dhe Sunita Mani janë të gjallë në rolet e vogla si stafi i saj.

Por filmi me zgjuarsi kthehet në një rom-com të përmbysur, kur karriera e Theos rrëzohet, ndërsa restoranti i Ivy merr hov. Ne shohim çiftin të bjerë nga dashuria. Ndryshe nga fillimi i marrëdhënies së tyre, fundi nuk ndodh brenda natës. Theo, tashmë një baba shtëpiak i lodhur, bëhet gjithnjë e më i zemëruar. Ivy po ndërton një perandori restorantesh, e zhytur në tabela Excel dhe fotosesione për revista, me shumë pak kohë për familjen.

Filmi rrezikon të bie në kurthin e paraqitjes së Ivy si një grua shumë ambicioze që neglizhon burrin dhe fëmijët për punën, por fatmirësisht nuk e kalon atë vijë, pasi pranon se karriera ka rëndësi për të dy. Përgjatë gjithë filmit, interpretimi i Colman dhe Cumberbatch e bën dialogun shumë më qesharak se sa tingëllon në letër. Kur Ivy pyet Hal nëse do një Negroni dhe AI përgjigjet: “Unë nuk kam dëshira apo nevoja”, mënyra e lehtë, por e ngarkuar me domethënie, me të cilën Colman përgjigjet “Martohu me mua” është brilante.

Pikat e dobëta të filmit janë rolet anësore të miqve të Roses. Andy Samberg luan mikun besnik të Theos, Barry. Ai është thjesht një kundërpeshë, duke thënë se sekreti i martesës së tij me Amy është inercia, gjë që ndihmon Theo të kuptojë se nuk e do atë lloj jete. Megjithatë, Samberg i jep replikave një nuancë të përmbajtur dhe të goditur. Barry, si avokat i pasurive të paluajtshme, përfaqëson mikun e tij në divorc dhe jep një nga temat më aktuale të filmit kur i thotë Theos: “Divorci është kryesisht çështje prone.”

Kate McKinnon si Amy, që i afrohet hapur dhe vazhdimisht Theos, është “shumë Kate McKinnon”,  roli i saj duket si një version i zbutur i “Weird Barbie”. Ndërkohë, Jamie Demetriou dhe Zoë Chao si Rory dhe Sally, janë miq toksikë që s’e kupton pse do të ftoheshin në darka, por janë aty për të përqeshur dallimet kulturore.

Skena e darkës është një pikë kulmore e filmit, ku thumbat që çiftet hedhin ndaj njëri-tjetrit kalojnë nga ngacmim i dashur në urrejtje të sinqertë. Kur Rory dhe Sally përpiqen të imitojnë humorin britanik të thatë të Ivy dhe Theo, arrijnë vetëm të prodhojnë fyerje të kota.

Por “The Roses” vetë është një përzierje e zgjuar, e egër dhe argëtuese e humorit britanik dhe shkëlqimit hollivudian./BBC/KultPlus.com

Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit ka përgënjeshtruar videot që qarkullojnë në rrjetet sociale se pranë Shpellës së Spilesë në Himarë po ndërtohet lavazh.

Në reagimin zyrtar, MEKI deklaron se “falë marrëveshjes së bashkëpunimit për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore mes MEKI, Fondit Shqiptar të Zhvillimit dhe Bashkisë Himarë, janë miratuar disa projekte ndërhyrjesh për rijetëzim, mes tyre edhe për Shpellën e Spilesë në Himarë”.

MEKI thekson se Shpella e Spilesë është një Monument Kulture i Kategorisë së Parë dhe çdo ndërhyrje kryhet vetëm mbi bazën e miratimit nga institucionet përgjegjëse të trashëgimisë kulturore, duke respektuar standardet më të larta të mbrojtjes dhe ruajtjes së saj.

“Ndërhyrjet funksionale të parashikuara përfshijnë vendosjen e rrethimit mbrojtës, instalimin e paneleve informuese, dhe ndriçimin dekorativ. Asnjë lavazh, parkim apo zaptim abuziv, asgjë që cenon statusin e saj të mbrojtjes, nuk do të tolerohet”, thuhet në njoftimin zyrtar.

Gjithashtu në deklaratën për mediat, MEKI nënvizon se “pamjet që po qarkullojnë në media dhe rrjete sociale si pretendim se Shpella e Spilesë po kthehet në një “lavazh” apo pronë private nuk qëndrojnë. Përkundrazi, ajo do të rikualifikohet sipas projektit të miratuar nga Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore Materiale. Për ndërhyrjet në afërsi të shpellës, me mbështetjen e pushtetit vendor dhe organeve ligjzbatuese do të ketë rikualifikime urbane e rikuperime që do të përmirësojnë kontekstin territorial duke evokuar vlerat turistike të zonës”.

Ndërhyrjet parashikohet të nisin në periudhën shtator-tetor./atsh/KultPlus.com

Brian Epstein, menaxheri i famshëm i Beatles, i udhëhoqi nga Cavern Club i Liverpool-it drejt famës botërore. Kur ai vdiq, 58 vjet më parë këtë javë, grupi mbeti papritur i humbur. Tre vjet më parë, Epstein i kishte thënë BBC-së se e dinte që ata do të bëheshin “atraksioni më i madh në botë”.

Kur Beatles mësuan se menaxheri i tyre, Brian Epstein, ishte gjetur i vdekur në shtëpinë e tij në Londër më 27 gusht 1967, ata u tronditën thellë. “Ishte shkatërruese, e trishtë dhe paksa frikësuese,” i tha Paul McCartney biografit Barry Miles në librin “Many Years from Now” më 1997. “E donim atë.”

Epstein kishte qenë thelbësor në ngritjen e Beatles nga një grup i klubeve lokale të Liverpool-it në bandën më të madhe në botë. Ai kishte formuar imazhin e tyre të hershëm, i kishte ndihmuar të nënshkruanin kontratë diskografike, kishte menaxhuar punët e tyre dhe i kishte mbështetur pa u lodhur. Ai kishte gjithmonë besim tek ata. Në një profil të BBC-së në emisionin Panorama më 1964, ai tha se kur i nënshkroi në vitin 1961, tashmë e dinte që do të bëheshin “një nga atraksionet më të mëdha, nëse jo më i madhi, atraksion teatral në botë”.

Në atë kohë, Epstein menaxhonte një sërë artistësh, përfshirë Gerry and the Pacemakers, Cilla Black dhe Tommy Quickly. Reporteri i BBC-së, Michael Charlton, tha se Epstein kishte “gjykim të jashtëzakonshëm për çfarë do të jetë hit dhe kush do të bëjë sukses”. “Kur vetëm një në 50 këngë pop bëhet e njohur, yjet e rinj të Epstein kishin pushtuar toplistat në mbarë botën.”

Por Epstein kishte ndjekur një rrugë të pazakontë drejt botës së muzikës pop, dhe Charlton vuri re se ai ende dukej pak i jashtëm në këtë botë. “Ai vetë nuk duket pjesë e këtij realiteti, dhe megjithatë është sinqerisht i përfshirë nga të rinjtë dhe pasionet e tyre,” tha Charlton.

I lindur në vitin 1934, Epstein ishte djali më i madh i një familjeje hebreje që drejtonte një biznes të suksesshëm në Liverpool. Ai shpresonte të ndiqte një karrierë krijuese, por familja kishte plane të tjera për të. “Kur lashë shkollën, në moshën 16-vjeçare, kisha ambicie të bëhesha stilist, por edhe aktor, por familja ime nuk ishte shumë entuziaste, dhe u lashë të bindem për të hyrë në biznes,” i tha ai gazetarit Bill Grundy në një intervistë për BBC-në në vitin 1964.

Ndërkohë që punonte në biznesin familjar në vitin 1952, ai u thirr për shërbimin ushtarak, ku shërbeu si nëpunës në Royal Army Service Corps. Por jeta ushtarake e bëri shumë të palumtur. Pas një takimi me një psikiatër ushtarak, mori lirimin mjekësor dhe u kthye në firmën familjare. Megjithatë, nuk kishte hequr dorë nga ëndrra për të qenë aktor, dhe arriti të bindte prindërit që ta lejonin të ndiqte Royal Academy of Dramatic Art (RADA) në Londër më 1956.

Gjatë kësaj kohe, Epstein pranoi për veten se ishte homoseksual. Në Britani, në vitet 1950, homoseksualiteti ishte i paligjshëm, dhe jeta e tij si një burrë homoseksual i fshehtë e bënte të prekshëm ndaj dhunës, shantazhit dhe kërcënimit të vazhdueshëm për burgosje. Në vitin 1957, ai u arrestua nga një polic civil për “ngacmim të vazhdueshëm” pranë një tualeti publik në një stacion të metrosë në Londër. U dënua me një dënim të pezulluar dyvjeçar, la RADA-n dhe u kthye në Liverpool. Kësaj here, babai i tij e emëroi drejtues të departamentit të disqeve në dyqanin e familjes, North End Music Stores (NEMS), dhe aty ai gjeti vendin e tij. Talenti për të parashikuar këngë hit dhe aftësia për të krijuar vitrina tërheqëse e bënë dyqanin shumë popullor mes adoleshentëve të Liverpool-it.

Kur një djalë hyri në dyqan për të kërkuar këngën e Beatles, “My Bonnie”, Epstein vendosi t’i gjente. Lennon, McCartney, Harrison dhe bateristi i atëhershëm Pete Best e kishin regjistruar këngën si grup mbështetës për këngëtarin Tony Sheridan në Hamburg më 1961, duke e bërë Epstein të mendojë se ata ishin gjermanë. Por Beatles tashmë ishin kthyer në Liverpool dhe Epstein shkoi t’i shihte në Cavern Club. Në një bodrum të errët e të mbushur me tym, ai mbeti i magjepsur nga muzika. “Më pëlqyen jashtëzakonisht. Më pëlqeu menjëherë tingulli që dëgjova,” i tha ai BBC-së.

Ata ishin të veshur pak rrëmujshëm, me xhaketa lëkure dhe xhinse, flokë të gjatë dhe një paraqitje skenike të çrregullt, por Epstein pa diçka më shumë. “Mendova se ajo që kishin do t’u pëlqente shumë njerëzve. Ishin të freskët, të ndershëm dhe kishin atë që unë e quaj ‘cilësi ylli’. Çfarëdo që të jetë ajo, ata e kishin.”

Edhe pse nuk kishte përvojë si menaxher, Epstein ishte i bindur se duhej të bëhej menaxheri i tyre. Propozoi një takim në dyqan, por vetëm tre anëtarë të grupit u paraqitën. McCartney vonoi 45 minuta. “Dikush tha se sapo ishte zgjuar dhe ishte në banjë. U revoltova. Por George thjesht tha: ‘Ai mund të jetë vonë, por është shumë i pastër.’”

Grupi pranoi që Epstein t’i menaxhonte, edhe pse ai la kontratën e tyre të parë të pashkruar që ata të mund të tërhiqeshin nëse nuk i përmbushte pritshmëritë. Ai nisi menjëherë të siguronte skena më të mëdha dhe të ndihmonte në përmirësimin e imazhit të tyre, duke i nxitur të vishnin kostume, të mos pinin, të mos përdornin fjalë të ndyra apo të tymosnin në skenë.

Ndryshe nga menaxherët e tjerë, Epstein nuk u përpoq t’u thoshte çfarë të këndonin apo si të tingëllonin. “Nuk e kuptoj shumë nga muzika,” pranoi ai, “por di për këngë hit, tinguj hit.” Ndërsa organizonte koncerte dhe krijonte fushata publiciteti, ai u takua me shumë kompani disqesh për të siguruar një kontratë.

Pas takimit me producentin George Martin, Beatles nënshkruan me Parlophone, një degë e EMI. Edhe Martin do të bëhej figurë kyçe në suksesin e tyre, duke i ndihmuar të formësonin tingullin e tyre dhe të realizonin idetë muzikore. Kur Lennon, McCartney dhe Harrison vendosën të zëvendësonin Pete Best me Ringo Starr, i kërkuan Epstein-it të njoftonte përjashtimin e tij. Pavarësisht hezitimeve, ai besoi te “djemtë”, siç i quante ai, dhe në gjykimin muzikor të Martin.

Si menaxher i tyre, Brian Epstein krijoi një lidhje shumë personale me Beatles, veçanërisht me John Lennon. Ishte Epstein ai që u bë dëshmitar i martesës së Lennon-it me gruan e tij të parë, Cynthia Powell, në vitin 1962. Ai pagoi për darkën e tyre të festës dhe ua dha apartamentin e tij në Falkner Street, Liverpool, që çifti të jetonte falas gjatë kohës që kishin fëmijën e tyre të parë, Julian.

“Mendoj se janë njerëz të mrekullueshëm, të gjithë, dhe e them me gjithë zemër,” i tha Epstein gazetarit Grundy. “Kohët e fundit është shkruar për mua se, ndoshta, më pëlqen më shumë shoqëria e artistëve të mi, dhe mendoj se është e vërtetë. Ishte shkruar në një kontekst ku thuhej se nuk kam shumë jetë shoqërore dhe se shumicën e kohës e kaloj me artistët e mi.”

Brenda 10 muajsh nga momenti kur Epstein filloi të menaxhonte Beatles, ata kishin publikuar këngën e tyre të parë, “Love Me Do”. Në mars të vitit 1963, kënga e tyre e dytë, “Please Please Me”, nga albumi me të njëjtin titull, arriti në vendin e parë në toplistat britanike. Në fund të po atij viti, Epstein po negocionte për të siguruar paraqitjen e parë të Beatles në televizionin amerikan, në shfaqjen shumë të ndjekur të Ed Sullivan në CBS. Performanca e tyre në shkurt të vitit 1964 do të shënonte një moment historik kulturor, duke tërhequr rreth 73 milionë shikues.

Kjo ndezi një shpërthim histerie mes fansave, dhe në prill Beatles mbanin pesë pozitat e para njëkohësisht në Billboard, një arritje pa precedent.

Megjithatë, me rritjen e suksesit ndërkombëtar të Beatles, jeta personale e Epstein-it nisi të bëhej gjithnjë e më e çrregullt. Për të përballuar ngarkesën e punës, ai filloi të përdorte stimulues, të cilët më pas i balanconte me qetësues për të fjetur. Në fund të vitit 1966, edhe vetë grupi ishte i lodhur dhe vendosi të ndalonte turnetë.

Gjatë vitit 1967, ndërsa Beatles punonin në albumin e tyre revolucionar “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”, Epstein hynte e dilte nga klinika private Priory në Londër, në përpjekje për të trajtuar varësinë ndaj ilaçeve. Megjithatë, ai vazhdoi të përballonte një orar të ngarkuar, duke dalë nga klinika për të organizuar festën e publikimit të albumit në shtëpinë e tij në Belgravia, në maj 1967, si dhe duke negociuar paraqitjen e Beatles me këngën “All You Need Is Love”, për rreth 400 milionë shikues në 25 vende përmes transmetimit të parë satelitor global në histori.

Pak më shumë se një muaj pasi i vdiq i ati, Epstein u gjet i vdekur në gusht të vitit 1967, në moshën 32-vjeçare, pasi kishte marrë një dozë të tepërt ilaçesh, që më vonë u cilësua si aksidentale. Beatles mbetën të tronditur.

Ndërsa mençuria e disa prej vendimeve të tij është vënë në pikëpyetje, madje edhe nga vetë Beatles, ai i mbajti ata të bashkuar dhe në rrugën e duhur. “E dija që ishim në telashe atëherë,” i tha John Lennon revistës Rolling Stone në një intervistë më 1970. Ai besonte se vdekja e Epstein-it kishte nisur shpërbërjen e grupit. “Nuk kisha iluzione për aftësinë tonë për të bërë ndonjë gjë tjetër përveç se të luanim muzikë — dhe u frikësova. Mendova: ‘Mbaruam tani.’”

Më pak se tre vjet pas vdekjes së tij, Beatles u ndanë përfundimisht.

“Çfarë bëri Epstein, ishte se ua mundësoi atyre gjithçka,” tha historiani Mark Lewisohn në podkastin Great Lives të BBC-së në vitin 2019. “Talenti ishte i tyre, por ai ua dha të gjitha mundësitë për ta përdorur, dhe ata i morën ato mundësi dhe bënë gjëra të jashtëzakonshme.”/BBC/KultPlus.com

Hardh Fest është një festival agro-kulturor i themeluar për promovimin e trashëgimisë vreshtare dhe verëtare të Rahovecit dhe Kosovës, që kombinon festimin e korrjes së rrushit me muzikë, art dhe aktivitete për familje. Nga themelimi i tij në fillim të viteve 2000, festivali është rritur dhe bërë një nga ngjarjet më të njohura dhe të dashura në fund të verës.

Përmes panaireve të verës, kostumeve tradicionale, aktiviteteve si gara e shkeljes së rrushit, mini-maratonat për fëmijët, punëtoritë, dhe bujtësit me gotë verë në duar, vizitorët jetojnë festën e rrushit në një mjedis unikal nën shkëlqimin e skenës së natyrës, transmeton KultPlus.

Me moton “Për kokërr të qejfit”, edicionet jubilarë si ai i 10‑të (2024) janë organizuar në “Konakun e Rahovecit” dhe kanë përfshirë paradë traktorrësh, aktivitete tradicionale dhe panairin vjetor të verës, nën kujdesin e komunitetit lokal.

Edicioni i vitit 2025 me moton “Veç raki e dashni”, që do të mbahet më 5, 6 dhe 7 shtator, do të mirëpres pos të tjerave edhe figura ndërkombëtare.

Një nga surprizat më të përfolura të edicionit të sivjetmë është pjesëmarrja e artistit Tommy Cash, i njohur për këngën virale “Espresso Macchiato” dhe prezencën unike në Eurovision. Organizatorët e kanë konfirmuar se performanca e tij do të ngrejë nivelin dhe prestigjin e festivalit./KultPlus.com

Lambertz lindi në Vjenë dhe studioi gjuhësi dhe filologji gjatë viteve 1900–1905. Ai mori doktoraturë në vitin 1906 me temë mbi “emrat e skllevërve grekë”. Një bursë shtetërore e çoi atë në Itali dhe Greqi, ku dëgjoi për herë të parë gjuhën shqipe, duke e drejtuar karrierën e tij drejt albanologjisë. 

Në vitin 1913, ai publikoi së bashku me Georg Pekmezi-n manualin e parë mësimor për gjuhën shqipe, “Lehr und Lesebuch des Albanischen” (Manual dhe Libër leximor i shqipes). Ndërkohë, gjatë viteve 1913-1914, ai udhëtoi në Jug të Italisë për të studiuar dialektet arbëreshe, veçanërisht dialektin e Villa Badessa në Abruzzo dhe Molise, transmeton KultPlus.

Nga maji deri në korrik 1916, si pjesë e Komisionit Ballkanik të Akademisë Austriake të Shkencave, Lambertz vizitoi Shqipërinë Veriore dhe Qendrore. Ai mbledhi material folklorik dhe gjuhësor në rajone si Shkodër, Lezhë, Krujë, Tiranë, Durrës, Mirditë dhe vende të tjera, duke krijuar një dokumentacion të pasur etnologjik dhe linguistik.

Në fund të vitit 1916, gjatë administrimit Austro-Hungarez të Shqipërisë, Lambertz mori detyrën për të menaxhuar sistemin arsimor shqiptar dhe bëhet anëtari i parë i huaj i Komisionit Letërsiar Shqiptar, i cili punonte për krijimin e një standardi gjuhësor për arsimin.

Pas luftës, Lambertz u kthye në Austri, ku dha mësim deri në vitin 1934 dhe shtroi bazat për studime të mëtejshme mbi kulturën dhe folklorin shqiptar. Më vonë u angazhua në politikë e akademi në Gjermani (në Leipzig), ku u emërua profesor dhe drejtor i Institutit të Gjuhëve Indo-Evropiane deri në pensionimin e tij në vitin 1957.

Ai u rikthye në Shqipëri në vitin 1954 dhe në 1957, duke ruajtur lidhjet akademike me vendin.

Lambertz ndërroi jetë më 26 gusht 1963 në Markkleeberg, pranë Leipzigut. Ai u varros në varrezat Döbling të Vjenës./KultPlus.com

Më 26 gusht 1910, në Shkup, lindi Gonxhe Bojaxhiu, gruaja që bota do ta njihte si Nënë Tereza, shenjtorja e mirësisë, e cila i kushtoi jetën e saj shërbimit ndaj më të varfërve dhe më të braktisurve.

Në moshë të re, ajo vendosi t’i përkushtohej jetës fetare dhe shërbimit humanitar, duke themeluar Misionaret e Bamirësisë në Kalkutë, Indi. Përmes këtij urdhri, Nënë Tereza ofroi ndihmë mjekësore, ushqim dhe strehim për njerëzit e harruar nga shoqëria, transmeton KultPlus.

Për veprën e saj, ajo u nderua me Çmimin Nobel për Paqe në vitin 1979, por mbi të gjitha fitoi dashurinë dhe respektin e miliona njerëzve anembanë globit. Mesazhi i saj i thjeshtë, “Jo të gjithë mund të bëjmë gjëra të mëdha, por mund të bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe”, mbetet frymëzim i përjetshëm.

Në këtë ditë përkujtimore, kujtojmë lindjen e saj si fillimin e një jete të shenjtëruar humanizmit, që vazhdon të prekë zemrat dhe ndërgjegjen e botës edhe sot./KultPlus.com

Poezi nga Havzi Nela

Po, o nanë, po,
N’emën të ligjit jam arrestue,
E duert m’i kthyen prapa policët e zi,
N’hekur me tutjus m’i kanë ngujue!
Me gazin 69 u pamë sy ndër sy,
Si me keqardhje m’u ba se më vështroi,
E kur lëshova kambën mbrenda me hy,
M’u ba se psherëtiu, m’u ba se rënkoi!
Ndoshta e ndjeu veten fajtor,
Pse erdhi e më mori përsëri!
Ndoshta i gjori ishte lodhë,

Gjithkah n’udhtim nëpër Shqipni.
Gjithkund tue shkue nëpër atdhe,
Sa djem nanash kështu po i merr!
Si nji kuçedër në “Shqipnin’ e re”
Emni i tij ka futun tmerr!
Ti mos u druej, o Nana ime,
Sido të bahet jam pa faj,
Qëndro malsore, mbahu trime,
Mos e mbyll jetën me vaj!
Djali yt s’ka me t’turpnue,
Gjinin tand s’do ta tradhtojë,
Shqiptar i ndershëm ka me qëndrue,
Po prehnin tand do ta kërkojë.
Ka me dasht me t’pasun pranë,
Ta vështrosh, ta ledhatosh,
E nji fjalë t’ambël me ia thanë,
Plagët zemrës t’ia shërosh!
Pusho, mos qaj, o nanë e mjerë,
Ti me mue s’je kënaqun kurrë.
N’merak e mall ke qenë përherë,
Qysh i vogël dhe sot burrë!
Qysh nand’ vjeç m’ke nxjerrë prej shpie,
Jetim, pa babë, bukën me nxjerrë;
M’shkule nga prehni prej vorfnie,
Vetë jam rritun derë më derë!
Tri ditë bashkë s’i bamë në votër,
Shtëpia jonë nuk qeshi kurrë;
Kurrë s’u ulëm në nji sofër,
Kurrë, o Nana ime, kurrë! / KultPlus.com

Akademia e Shkencave kujtoi sot arkeologun Hasan Ceka, në 125-vjetorin e lindjes. Ai njëkohësisht njihet edhe si njeriu që vuri themelet e arkeologjisë shqiptare.

Hasan Ceka studioi në Vjenë dhe pas kthimit në Shqipëri, në vitin 1930, punoi në Bibliotekën Kombëtare. Ai krijoi një koleksion arkeologjik, të cilin edhe sot e trashëgon Biblioteka e Institutit të Arkeologjisë. Në të njëjtën kohë përfaqësoj Shqipërinë pranë misioneve të huaja në Apoloni e Butrint.

Në vitin 1947 drejtoi ekspeditën e parë arkeologjike në Apoloni si dhe punën për krijimin e Muzeut Arkeologjik Etnografik në Tiranë. Në 1956-të rikthehet në Apoloni dhe do t’i kushtonte qytetit antik tërë veprimtarinë e tij kërkimore e studimore. Prof. Cekës i takon në të njëjtën kohë edhe merita e zbulimit të një kompleksi arkitektonik në afërsi të ndërtesës së Agonoteteve, gjithashu edhen nimfeut të qytetit dhe e shumë monumenteve të tjera.

Krahas gërmimeve në Apoloni prof. H. Ceka tregoi një kujdes të veçantë për grumbullimin dhe ruajtjen e trashëgimisë sonë monetare antike e mesjetare. Ai ishte një specialist i studimit të monedhave antike, dhe këto studime ai i kurorëzoi me botimin e veprës së njohur “Probleme të numizmatikës ilire” të botuar më 1965 si dhe gjithashtu ai përgatiti edhe veprën “Monetat e Dyrrahut dhe Apollonisë”.

Prof. H. Ceka ishte njohës i mirë i greqishtes së vjetër dhe latinishtes duke u bërë kështu një nga bashkautorët kryesorë në përkthimin dhe përgatitjen në shqip të vëllimit “Ilirët dhe Iliria tek autorët antikë”.

Ai është autor i shumë artikujve, studimeve e kumtesave të botuara në revistat shkencore brenda e jashtë vendit. Këto studime janë përmbledhur e botuar në vëllimin “Në kërkim të historisë ilire”.

Prof. Hasan Ceka u nda nga jeta më 2 nëntor 1998./KultPlus.com

Në përfundim të ekspozimit në Muzeun e Historisë Natyrore në Vjenë, objekti muzeor arkeologjik “Kalorësi i Babunjës” ka arritur të shihet nga 219.397 vizitorë gjatë tre muajve.

Lajmin për numrin e vizitorëve e ka deklaruar drejtoresha e këtij muzeu, prof. Katrin Vohland. Kalorësi i Babunjës, vepër arti me vlera unike, është pjesë e fondeve arkeologjike të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Ekspozimi u mundësua nga marrëveshja e nënëshkruar mes Institutit të Arkeologjisë, pjesë e ASHSH, dhe Muzeut të Historisë Natyrore të Vjenës. Krahas ekspozimit të Kalorësit të Babunjës, u organizua edhe një konferencë shkencore e përbashkët me palën austriake me fokus këtë zbulim unik 2600-vjeçar të arkeologjisë, ku morën pjesë mbi 120 studiues nga mbarë bota. Shqipëria u përfaqësua nga akad. Adem Bunguri, prof. Neritan Ceka, prof. Bashkim Lahi dhe prof. asoc. Eduard Shehi.

Objekti qëndroi i ekspozuar në “Sallën e Artë” të Muzeut të Historisë Natyrore në Vjenë nga data 13 maj deri më 31 korrik 2025. Pas suksesit të ekspozitës, “Kalorësi i Babunjës” është rikthyer në Tiranë më 4 gusht 2025 dhe do të vendoset për ekspozim të përhershëm në Muzeun Arkeologjik, pjesë e Institutit të Arkeologjisë pranë ASHSH./KultPlus.com

Rruga Shëngjin-Velipojë është kthyer tashmë një nga akset më panoramike të vendit, me potencial për zhvillimin e turizmit.

Përmes rubrikës “Beautiful Albania”, Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale pamje panoramike me perëndimin e diellit nga rruga e re, e cila lidh dy zonat bregdetare, Shëngjinin dhe Velipojën.

Nga porti i Shëngjinit rruga i ngjitet shpatit me një lartësi 100-120 metra mbi nivelin e detit dhe ruan të paprekur plazhin e Shëngjinit, Ranën e Hedhun dhe plazhet e tjera të zonës. Më pas lidhet me infrastrukturën e Velipojës. Kjo rrugë lidh dy qendrat kryesore turistike bregdetare.

Përmirësimi i infrastrukturës rrugore ekzistuese si dhe ndërtimi i rrugëve të reja, që lidhin më shpejt qytetet me zonat turistike bregdetare, janë prioritete të punës së qeverisë./atsh/KultPlus.com

Karatistet e Kosovës kanë arritur të fitojnë tri medalje në Europianin Universitar për sportet luftarake, përcjell KultPlus.

Në vijim gjeni njoftimin e Komitetit Olimpik të Kosovës:

Karateistet fitojnë tri medalje në Evropianin Universitar për sportet luftarake.

Tri medalje të fituara, prej tyre një të argjendtë dhe dy të bronzta, është bilanci i shkëlqimit të karateisteve tona në Kampionatin Evropian Universitar për sportet luftarake, që u mbajt në Varshavë të Polonisë.

Behije Mustafa fitoi të argjendtën në kategorinë -68 kg. Në të njëjtën kategori, Vlera Qerimi u ngjit në podium me medaljen e bronztë. Sukses arriti edhe ekiporja, që fitoi medaljen e bronztë.

KOK përgëzon vajzat tona, trajnerin Nazmi Gashi dhe Federatën e Sportit Universitar të Kosovës për suksesin e arritur./KultPlus.com

Sot përkujtohet jeta dhe vepra e James Watt, një nga shpikësit më të mëdhenj të epokës së Revolucionit Industrial, i cili ndërroi jetë më 25 gusht 1819. Kontributi i tij në zhvillimin e makinës me avull ka pasur ndikim të jashtëzakonshëm në industrinë botërore dhe ka ndryshuar rrënjësisht mënyrën e prodhimit dhe transportit, transmeton KultPlus.

James Watt lindi më 19 janar 1736 në Greenock, Skoci. Ai ishte fëmija i katërt në një familje të thjeshtë. Nga mosha e re tregoi një interes të madh për mekanikën dhe zbulimet shkencore. Pas një periudhe punë si mjeshtër mekanik, ai u emërua si asistent në Universitetin e Glasgow, ku përballoi sfidën e përmirësimit të makinës ekzistuese me avull.

Më 1765, Watt shpiku një sistem të përmirësuar për makinën me avull, duke krijuar një kondensator të veçantë që i mundësonte makinës të punonte më me efikasitet dhe të konsumonte më pak karburant. Kjo shpikje solli revolucion në industrinë e kohës, duke përmirësuar ndjeshëm funksionimin e fabrikave, minierave dhe transportit.

Një tjetër kontribut i rëndësishëm ishte futja e njësisë matëse “kali fuqi” (horsepower), që u bë standard për matjen e fuqisë mekanike. Bashkëpunimi i tij me biznesmenin Matthew Boulton ndihmoi në përhapjen dhe komercializimin e makinës së tij në mbarë Britaninë.

Zhvillimi i makinës me avull nga James Watt është konsideruar themeli i Revolucionit Industrial, duke lehtësuar prodhimin masiv dhe industrializimin e shpejtë në shekullin e 18-të dhe 19-të. Pa dyshim, puna e tij ka ndikuar në ekonominë botërore dhe në jetën e përditshme të miliona njerëzve./KultPlus.com

Filozofi, poeti, kompozitori dhe shkrimtari Friedrich Nietzsche (15 tetor,1844-25 gusht,1900) është burri më i qëndrueshëm dhe me më shumë ndikim në shoqërinë njerëzore. Është mjaft e njohur konsiderata që ai ka për masën e filozofëve, ku ai ju referohet atyre si “kokë-lakra“ dhe një herë është qarë duke thënë: ”Është fati im që të jem njeriu i parë i denjë. Kam një frikë të tmerrshme se ndoshta një ditë do të konsiderohem si i shenjtë.”

Në një letër, ai i konsideron brezat e ardhshëm të begatë, që i përkasin një niveli të lartë mirëqenieje meqë kanë mundësi të shijojnë punën e tij: “Mua më duket se të marësh një nga librat e mi në dorë, është nderi më i madh që mund t’i bësh vetes. „

Një shekull e gjysmë më vonë, egoja e shëndetshme e Nietzsche-s është vërtetuar bindshëm, me një arsyetim çuditërisht mjaft modern: siguria me të cilën ai pohon se shpërblimet më të mëdha të jetës vijnë nga dora e mjerimit.

Më shumë se një shekull para “dhuratës së dështimit” dhe fetishizmit ndaj dështimit si një kanal drejt paturpësisë, Nietzsche lavdëroi këto vlera në  mënyrë të barabartë,  si pjesë  të madhështisë dhe të qartësisë.

Në një nga shumë aforizmat tij emblematike, të shkruara më 1887 dhe të botuar në përzgjedhjen pas vdekjes nga fletoret e tij, “The Will to Power”, Nietzsche shkruan nën titullin kryesor: «Llojet e dishepujve të mi»:

“Për ato qenie njerëzorë që përbëjnë sadopak shqetësim për mua, dëshiroj dhe ju uroj vuajtje, shkatërrim, sëmundje, keqtrajtim, fyerje dhe ofendim. Dëshiroj të mos mbeten të panjohur me vetëpërbuzjen dhe torturën e dyshimit të personit të vet apo mjerimin e pasmposhtjes. Nuk kam as grimcën më të vogël të mëshirës për ta, sepse ju uroj të vetmen gjë që mund të provojë sot nëse dikush ka sado pak vlera apo jo, në qoftë se reziston.”/BrainPickings-Bota.al/KultPlus.com

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, është takuar sot me presidentin e Austrisë, Alexander Van der Bellen, si dhe Zonjën e Parë, Doris Schmidauer, përcjell KultPlus.

Nëpërmjet një postimi në Facebook, Osmani tha se në këtë takim diskutuan për forcimin e marrëdhënieve mes të dyja vendeve.

Në vijim, KultPlus ua sjel postimin e presidentes Osmani:

Me Presidentin e Austrisë, Alexander Van der Bellen, si dhe Zonjën e Parë, Doris Schmidauer, në Alpbach-un e bukur.

Diskutime miqësore mbi forcimin e marrëdhënieve me Austrinë, një nga aleatët më të fortë të popullit tonë./KultPlus.com

Drejtori ekzekutiv i kompanisë që projektoi ChatGPT dhe një ministër britanik i teknologjisë kanë diskutuar një marrëveshje për t’i ofruar të gjithë vendit akses ekskluziv dhe premium në modelin e inteligjencës artificiale.

The Guardian raporton se Sam Altman, bashkëthemelues i OpenAI, ka diskutuar një marrëveshje të mundshme me Peter Kyle.

Dy burime me njohuri të drejtpërdrejta të takimit i thanë gazetës se ideja u propozua si pjesë e një diskutimi më të gjerë në San Francisko rreth mundësive për bashkëpunim midis OpenAI dhe Mbretërisë së Bashkuar. Dihet që ata kanë darkuar në mars dhe prill. Megjithatë, njerëz pranë diskutimit thonë se Kyle nuk e mori kurrë seriozisht idenë, kryesisht sepse mund të kushtonte deri në 2 miliardë paund.

Megjithatë, shton botimi, bisedat tregojnë entuziazmin me të cilin ministri e rrethon fushën e inteligjencës artificiale , pavarësisht cilësisë së disa përgjigjeve ose implikimeve për privatësinë dhe të drejtat e autorit.

OpenAI aktualisht ofron versione falas dhe me abonim, me versionin premium, ChatGPT Plus, që kushton 20 dollarë në muaj. Ai u ofron përdoruesve kohë më të shpejta përgjigjeje dhe qasje prioritare në veçoritë e reja.

Në korrik, Kyle nënshkroi një marrëveshje me OpenAI për të përdorur IA-në në shërbimet publike të Mbretërisë së Bashkuar. Marrëveshja jo-detyruese mund t’i japë OpenAI-së qasje në të dhënat qeveritare dhe të çojë në përdorimin e softuerit të saj në arsim, mbrojtje, siguri dhe sistemin e drejtësisë.

Kyle është gjithashtu një avokat i fortë i IA-së brenda qeverisë dhe gjithashtu e ka përqafuar përdorimin e saj. Ai madje i kishte kërkuar ChatGPT këshilla për një numër pyetjesh që lidhen me punën e tij.

Nuk është e vetmja qeveri që është në bisedime me OpenAI për akses të veçantë. Emiratet e Bashkuara Arabe kanë nënshkruar një marrëveshje për të “aktivizuar ChatGPT në të gjithë vendin” dhe për ta përdorur atë në sektorë të tillë si transporti, shëndetësia dhe arsimi./KultPlus.com

58 vite më parë, bota e muzikës humbi një nga figurat kyçe të saj: Brian Epstein, menaxheri i famshëm i Beatles, u gjet i vdekur në shtëpinë e tij në Londër më 27 gusht 1967. Vdekja e tij papritur la grupin e famshëm britanik të tronditur dhe u konsiderua një pikë kthese në karrierën e tyre, duke ndikuar drejtpërdrejt në shpërbërjen e grupit disa vite më vonë.

Epstein, i lindur në vitin 1934 në Liverpool, ishte djali më i madh i një familjeje hebreje që drejtonte një dyqan muzikor. Ai u dallua për aftësinë e tij të jashtëzakonshme për të parashikuar hite muzikore dhe talentin për të krijuar shfaqje tërheqëse, duke e transformuar dyqanin e familjes në një pikë referimi për adoleshentët. Ai zburi imazhin e Beatles, i udhëhoqi drejt kontratës me Parlophone dhe organizoi paraqitjet e tyre të para televizive, duke i ndihmuar të shndërrohen nga një grup lokal i Liverpulit në yje ndërkombëtarë.

Menaxheri gjithashtu mbështeti anëtarët e grupit në aspektet personale, duke krijuar një lidhje të ngushtë me John Lennon dhe duke u kujdesur për jetën e tij private, përfshirë martesën e parë të këtij të fundit. Epstein gjithashtu luajti një rol kyç në zëvendësimin e bateristit Pete Best me Ringo Starr, duke ruajtur dinamikën e grupit dhe vizionin artistik të tij.

Megjithatë, suksesi i madh erdhi me sfida personale për Epstein. Ai luftoi me varësinë nga stimuluesit dhe qetësuesit, ndërsa përpiqej të menaxhonte karrierën në rritje të Beatles. Pak më shumë se një muaj pas vdekjes së babait të tij, Epstein vdiq nga një mbidozë aksidentale në moshën 32-vjeçare. Historiani Mark Lewisohn e përshkruan rolin e tij: “Talenti ishte i tyre, por ai u dha atyre çdo mundësi për ta përdorur atë.”

Vdekja e Epstein konsiderohet një nga humbjet më të mëdha të industrisë muzikore, duke lënë pas një trashëgimi që ndikoi jo vetëm në Beatles, por në gjithë historinë e muzikës pop. John Lennon më vonë deklaroi se humbja e Epstein ishte fillimi i vështirësive që çuan në shpërbërjen e grupit.

Në përkujtim të 58-vjetorit të vdekjes së tij, kujtohet jo vetëm si menaxheri që bëri të mundur famën globale të Beatles, por edhe si një figurë kyçe që transformoi industrinë e muzikës, duke krijuar modelin e menaxherit modern të grupit muzikor./KultPlus.com

Mbrëmja e së dielës ka shënuar mbylljen e edicionit të tretë të “Vajzë Fest”, një aktivitet artistik mbresëlënës, që për tri ditë me radhë mbushi me këngë, valle dhe art krahinor zonën e Lumit të Vlorës.

Një edicion që i përmbushi të gjitha pritshmëritë sipas njërit prej organizatorëve regjisorit, Armand Bora. “Vendosim pritshmëritë tona, por ato janë tejkaluar. Pa dyshim falë miqve që vijnë, falë popullatës së Vajzës, por edhe të fshatrave përreth,” tha z. Bora.

Festa bëri bashkë personalitete e banorë të shumtë, të cilët vlerësuan traditën e kësaj treve dhe përcjelljen e saj brez pas brezi.

Kryetari i Gjykatës së Lartë, Sokol Sadushi, bir i kësaj treve, thotë se vlera mbetet rrënja, e se vlerë mbi vlerë është përcjellja e kulturës e traditës së zonës ndër breza.

“Në fakt ne e bëjmë për herë të tretë. Unë ndihem shumë krenar për mënyrën sesi zhvillohen aktivitetet në Vajzë. Unë jap mbështetjen për ta, por sigurisht çdo gjë varet nga këta njerëz, që e bëjnë me shumë dashuri, me shumë përkushtim. Më habit shumë që kanë dëshirë për të dhënë kontribute, për ta bërë sa më mirë një festë të tillë,” u shpreh z. Sadushi.

Në organizim ka kontribuar edhe pushteti vendor, duke e parë aktivitetin si një vlerë të shtuar për turizmin. “Këto aktivitete që bëjmë sot nuk janë takim brezash. Janë aktivitete për të promovuar polifoninë, traditën, gastronominë, sitet arkeologjike…” tha kryetari i Bashkisë Selenicë, Nertil Bello.

Banorët, të ardhur edhe nga larg, e shijuan çdo detaj të kësaj feste të bukur.

Piktura, aktrimi, muzika dhe sporti ishin pjesë e mozaikut të gjerë që e bëri këtë edicion të paharrueshëm/rtsh/KultPlus.com

“Sa më lart që ngjitemi, aq më të vegjël u dukemi atyre që nuk mund të fluturojnë”.

“Unë jam një pyll dhe një natë pemësh të errëta: por ai që nuk ka frikë nga errësira ime, do të gjejë grumbuj me trëndafila nën selvitë e mia”.
“Duhet të jesh gati që të digjesh në flakën tënde; si mund të ringrihesh, nëse nuk je bërë më parë hi”?
“Heshtja është më keq, të gjithë të vërtetat që mbahen të heshtura bëhen helmuese”.
“Njeriu i vetmuar ia shtrin dorën shumë shpejt, kujtdo që takon”.
“Ti e shpërblen mësuesin shumë keq, nëse mbetesh përjetë një nxënës”.
“Ka më shumë urtësi në trupin tënd, se sa në filozofinë tënde më të thellë”.
“Dhe një herë që zgjohesh, do të mbetesh zgjuar përjetësisht”.
“Por armiku më i keq që mund të takosh do të jetë gjithmonë vetja jote; ti rri në pritje për veten tënde, në shpella dhe pyje. I vetmuar, ti do të shkosh rrugës drejt vetes tënde! dhe rruga jote kalon nga vetja jote, dhe përtej shtatë djajve të tu! Ti do të jesh një heretik për veten tënde dhe shtrigan dhe fallxhor dhe budalla dhe dyshues dhe mëkatar dhe i lig. Duhet të jesh gati të djegësh veten tënde në flakën tënde: si mund të bëhesh i ri, nëse nuk bëhesh më parë hi?”
“Por me njeriun është njësoj si me pemën. Sa më shumë që kërkon të ngrihet lart dhe drejt dritës, aq më shumë rrënjët e tij e tërheqin poshtë, në tokë, drejt errësirës, thellësisë – të keqes”.
“Duhet të jesh një det, që të presësh një rrëke të ndotur e të mos bëhesh pis”.
“Ai që ngjitet në malet më të larta, qesh me të gjithë tragjeditë, të vërteta dhe të pavërteta”.
“Nga të gjithë gjërat që janë shkruar, më pëlqejnë ato që njeriu i ka shkruar me gjakun e vet”. / Përgatiti: Bota.al/KultPlus.com

Nga 1 shtatori 2025, TPO, produkti që fshihet prapa thonjve gjysmë – të përhershëm nuk do të mund të shitet më. Për më tepër, tani është vendosur nga inspektorati shëndetësor që produktet që përmbajnë TPO, të cilat ishin në qarkullim, nuk mund të përdoren më as nga sallonet profesionale të thonjve. Ky ndalim i TPO është pasojë e klasifikimit të ri të tij si CMR kategori 1B, toksik për riprodhim, transmeton KultPlus.

Ky klasifikim është përcaktuar nga rregullorja evropiane CLP (Klasifikimi, Etiketimi dhe Paketimi), e cila klasifikon kimikatet sipas rrezikut më të lartë, pavarësisht përdorimit të tyre.

Nuk do të ketë më prodhim, shitje apo përdorim. Drejtoria e Përgjithshme e Konkurrencës, Konsumatorëve dhe Sanksioneve për Mashtrime (DGCCRF) ka shpallur një ndalim të plotë. Madje edhe stoqet e mbajtura tashmë në sallone duhet të hidhen menjëherë.

Deri tani, TPO ishte sekreti i ruajtur mirë i aplikimit perfekt: tharje e shpejtë, shkëlqim i lartë, qëndrueshmëri e patëmetë për javë të tëra… Por pas këtij shkëlqimi, fshihej ana e errët. E publikuar në maj 2025, rregullorja evropiane “Omnibus VII” vendos një goditje radikale ndaj substancave kancerogjene, mutagjene ose toksike në kozmetikë.

Nga shtatori, të gjitha produktet që përmbajnë TPO do të tërhiqen nga tregu dhe do të ndalohen nga përdorimi, madje edhe nga profesionistët./KultPlus.com

Poezi nga Enver Gjerqeku

Po digjen flakë n’zjarr t’blerimit 
Kësulat e fushave t’arta gjiplote. 
Lumejt’ – udhëtarë t’palodhun n’mote 
Vrapojnë me i zanë rrezet e agimit. 

Si plis me nji sy në cikolet e veta 
E vejnë borën për lindje e për dekë, 
E s’guxon kush veç puhisë m’i prekë, 
Kur nata zbret n’to me krahë t’le’ta. 

O ujdhesa t’kohës mbi liqej t’grunit, 
Që dënesni nën ortiqe, breshën e shi 
E trupin e çlodhni nën hije t’drunit, 

Në shputat e mia barin tuej e báj, 
Nën gishtat e mi damar’t tuej i ndi’, 
Për ju bukë e krypë prore do të ndaj. / KultPlus.com