Andon Zako Ăajupi, (27 mars 1866 â 11 korrik 1930), ishte poet i shquar, veprimtar patriot dhe demokrat revolucionar shqiptar. Andon Zako Ăajupi lindi nĂ« Sheper tĂ« ZagorisĂ«. Jetoi dhe vdiq ne Egjipt. Mbiemri i tij i mesem i vĂ«rtetĂ« ishte ĂAKO mirepo per arsye te panjohura me kohe i mbeti ZAKO.
NĂ« Nivan kreu mĂ«simet gjysmĂ« tĂ« mesme, tĂ« cilat i plotĂ«soi nĂ« njĂ« lice francez nĂ« Egjipt, ku jetonte i ati. MĂ« 1887, pasi bĂ«ri njĂ« vizitĂ« nĂ« Sheper, qĂ« ishte e fundit pĂ«r tĂ«, Ăajupi shkoi nĂ« ZvicĂ«r, atje kreu studimet e larta dhe mori titullin e doktorit tĂ« drejtĂ«sisĂ«.
Nga fundi i shek. XIX mori pjesĂ« gjallĂ«risht nĂ« lĂ«vizjen patriotike shqiptare dhe mbajti krahun e saj mĂ« tĂ« pĂ«rparuar. NĂ« rrethet e gjera atdhetare u bĂ« i njohur me njĂ« artikull qĂ« shkroi nĂ« kuadrin e diskutimit rreth çështjes sĂ« alfabetit nĂ« tĂ« cilin doli kundĂ«r adoptimit tĂ« alfabetit grek pĂ«r gjuhĂ«n shqipe. MĂ« 1919 u zgjodh kryetar i shoqĂ«risĂ« âVĂ«llazĂ«riaâ me qendĂ«r nĂ« Kajro.
Qe frymĂ«zuesi dhe njĂ«ri nga hartuesit e memorandumit qĂ« shqiptarĂ«t e Egjiptit i dĂ«rguan KonferencĂ«s sĂ« Paqes mĂ« 1919 nĂ« mbrojtje tĂ« tĂ«rĂ«sisĂ« territoriale tĂ« ShqipĂ«risĂ«. MĂ« 1920 themeloi âShoqĂ«rinĂ« e Miqveâ, e cila nĂ« vitin 1928 e ngriti zĂ«rin kundĂ«r shpalljes sĂ« monarkisĂ« nga Ahmet Zogu.
Vepra letrare e Ăajupit njihet si ndĂ«r tĂ« parat vepra satirike me botimin e âBaba Musa Lakuriqâ. MĂ« 1902 botoi librin âBaba Tomorriâ, njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« shquara tĂ« letĂ«rsisĂ« sĂ« Rilindjes KombĂ«tare. Me kĂ«tĂ« pĂ«rmbledhje qĂ« dallohet nga fryma luftarake patriotike, demokratike dhe fryma popullore nĂ« brendi dhe nĂ« formĂ«, Ăajupi solli njĂ« ndihmesĂ« tĂ« çmuar nĂ« pasurimin e letĂ«rsisĂ« kombĂ«tare. NĂ« pjesĂ«n e parĂ« dhe tĂ« dytĂ« tĂ« librit janĂ« vendosur me radhĂ« vjershat patriotike dhe ato me temĂ« dashurie; vjershat me karakter shoqĂ«ror dhe fabulat e shqipĂ«ruara janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« pjesĂ«n e tretĂ« tĂ« librit, qĂ« pĂ«rmbyllet me komedinĂ« e njohur âPĂ«rrallĂ« nga e kaluaraâ.
NĂ« historinĂ« e letĂ«rsisĂ« shqiptare Ăajupi zuri vend edhe si dramaturg. RĂ«ndĂ«si tĂ« veçantĂ« kanĂ« sidomos komeditĂ« e tij: PĂ«rralle nga e kaluara, Pas vdekjes dhe âKatĂ«rmbĂ«dhjetĂ« vjeç dhĂ«ndĂ«rrâ, me tĂ« cilat solli njĂ« ndihmesĂ« me vlerĂ« nĂ« zhvillimin e kĂ«tij lloji nĂ« letĂ«rsinĂ« tonĂ«./ KultPlus.com
Shkruan: Vera Pelaj ( Ky shkrim qĂ« Ă«shtĂ« realizuar mĂ« herĂ«t, botohet me shkas, pĂ«r shĂ«nimin e 90-tĂ« vjetorit tĂ« lindjes sĂ« shkrimtarit Agim Gjakova)Â
Fotografia: Sevdail Sulejmani
Kush (cili) është Agim Gjakova?
U lind mĂ« 1935. Bir i dy mĂ«suesve gjakovarĂ«, i Demushit, oficer demokrat nĂ« ushtrinĂ« e Fan Nolit si kryeministĂ«r, drejtor didaktik arsimor i tri nĂ«nprefekturave, GjakovĂ«s, MalĂ«sisĂ« dhe Podrimjes, kryetar i KĂ«shillit Nacional Ălirimtar, i burgosur nga Italia fashiste, i torturuar dhe pas demonstratĂ«s qĂ« u bĂ« nĂ« GjakovĂ« pĂ«r lirimin e tij, gjatĂ« sĂ« cilĂ«s u vra Shani Nushi, u plagosĂ«n tĂ« tjerĂ«, u rrahĂ«n e gjakosĂ«n njerĂ«zit, u lirua nga burgu qĂ« tĂ« vdiste nĂ« shtĂ«pi nĂ« vitin 1943. E Ă«ma Emine Gjakova â Shehdula e rriti nĂ« frymĂ«n atdhetare, kur spikati edhe axha i tij Haki Taha qĂ« vrau Milladin Popoviqin.
Agim Gjakova mbaroi shkollĂ«n Normale nĂ« GjakovĂ« dhe shkoi student nĂ« Beograd nĂ« fakultetin filozofik. Fryma atdhetare nuk e la tĂ« qetĂ« edhe atje dhe bashkĂ« me shokĂ«t formoi shoqatĂ«n e studentĂ«ve shqiptarĂ« nĂ« Beograd, âPĂ«rpjekjaâ, nĂ« gojĂ«n e ujkut, nĂ« kohĂ«n kur sundonte Rankoviqi dhe torturoheshin e vriteshin shqiptarĂ«t e KosovĂ«s nĂ« reprezaljen e ashtuquajtur aksioni pĂ«r mbledhjen e armĂ«ve.
U burgos tri herĂ«. Me gjithĂ« torturat ku ia thyen edhe dhĂ«mbĂ«t, nuk pranoi asgjĂ«]. I thanĂ« âTi je i ndĂ«rgjegjshĂ«m politikisht dhe me ty nuk bĂ«n fajde dajaku. Duhet tĂ« ta shkatĂ«rrojmĂ« sistemin nervor qĂ« tĂ« dorĂ«zohesh. Kishte metoda edhe pĂ«r kĂ«tĂ«. Por Agim Gjakova nuk firmosi asnjĂ« shkresĂ«.
MegjithĂ«kĂ«tĂ« Agim Gjakova u tha se nuk ishte dhe nuk do tĂ« jetĂ« pĂ«r JugosllavinĂ«, se Jugosllavia nuk u ka bĂ«rĂ« strehĂ« tĂ« barabartĂ« shqiptarĂ«ve dhe pĂ«r trajtimi e familjes sĂ« tij dhe vetĂ« atĂ« pa bursë⊠Po theksoj, se studenti Agim Gjakova pothuajse nuk dinte çâishte tĂ« hante mĂ«ngjes se nuk kishte. Paguante vetĂ«m drekĂ«n dhe konviktin dhe darkĂ«n herĂ« me bukĂ« e herĂ« pa bukĂ«.
Pasi ia hoqĂ«n shtetĂ«sinĂ« me arsyetimin se kishte lindur jashtĂ« JugosllavisĂ«, herĂ«n e tretĂ« e arrestuan dhe e dĂ«rguan nĂ« kampin e pĂ«rqendrimit dhe i thanĂ« se âNuk del mĂ« kurrĂ« i lirĂ« nĂ« tokĂ«n e JugosllavisĂ«â. MorĂ«n pĂ«rgjigjen se ânuk mĂ« ka marrĂ« malli pĂ«r tokĂ«n e JugosllavisĂ«, por pĂ«r KosovĂ«n time.â Dhe me 27 maj tĂ« vitit 1960 vetĂ« zyrtarĂ«t e UDB-sĂ« e nxorĂ«n fishek nĂ« kufirin shqiptar si person tĂ« padĂ«shirueshĂ«m pĂ«r JugosllavinĂ«. Ky ishte shkau.
Po si e priti atdheu si tĂ« riatdhesuar? Duke dashur tâi bĂ«jnĂ« luftĂ« nervash e lanĂ« pĂ«r tre muaj e gjysmĂ« pa punĂ« dhe pa pagĂ«. Familjes (nĂ«na dhe njĂ« teze qĂ« u dĂ«buan bashkĂ« me tĂ«) i dhanĂ« njĂ« ndihmĂ« tre mijĂ« lekĂ« pĂ«r gjithĂ« atĂ« kohĂ«, qĂ« ishte sa gjysma e rrogĂ«s mesatare nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« atĂ« kohĂ«. QĂ«lloi qĂ« nĂ« tre katĂ«r ditĂ« nĂ« javĂ« tĂ« hante bukĂ« me dhallĂ« nĂ« gjendje shĂ«ndetĂ«sore tĂ« pasburgurt. Por stoicizmi i Agim GjakovĂ«s, nĂ« pĂ«rballje me buzĂ«qeshje dhe humor, aq karakteristike pĂ«r tĂ« gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s edhe sot e kĂ«saj dite, e pĂ«rballoi edhe atĂ« sfidĂ«. KĂ«rkoi tĂ« vazhdonte studimet. MĂ« nĂ« fund pas dy vjetĂ«sh i dhanĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« vazhdonte studimet pĂ«r gjuhĂ«n angleze dhe shqipe nĂ« TiranĂ«.
Kam nĂ« kompjuter dosjen e Sigurimit tĂ« Shtetit pĂ«r Agim GjakovĂ«n. Drejtoresha e Autoritetit tĂ« trajtimit tĂ« dosjeve tĂ« Sigurimit tĂ« Shtetit i tha kur po ia dorĂ«zonin se âJuve do tĂ« jua japim dosjen tĂ« plotĂ«, pasi nuk keni pisllĂ«qe vetĂ«, por tĂ« tjerĂ«t kanĂ« pĂ«r ju. Dhe bashkĂ« me dy tĂ« tjerĂ«t ju keni qenĂ«, siç themi, gjak e lak me Sigurimin.â
Dhe çfarë dosje se! Për pothuajse mbi njëzet e sa vjet u mbikëqyr, u vëzhgua, u përgjua, u hetua në Shkodër, Kukës, Berat, Lushnjë e Fier, Mirditë, Durrës, Kavajë etj. për ndonjë lidhje të këtij agjenti të rrezikshëm. Një dosje prej njëmijenjëqindenjëzetetetë faqe.
Në dosje figurojnë njëqind e katër emra: drejtorë të Sigurimit të Shtetit, drejtorë drejtorish, oficerë dhe operative, dy ministra, dy zëvendësministra, të cilët janë marrë drejtpërdrejtë apo tërthorazi me Agim Gjakovën, si armik i rrezikshëm kundër partisë e pushtetit, si agjent i mundshëm i UDB-së.
E çka sâka nĂ« kĂ«tĂ« dosje! NĂ« njĂ« anĂ« Agim Gjakova e nĂ« anĂ«n tjetĂ«r njĂ« ushtri e tĂ«rĂ«. Sfida e buzĂ«qeshjes, nĂ«se pĂ«r miq e shokĂ« tejet e pĂ«rzemĂ«rt, pĂ«r kĂ«tĂ« ushtri edhe sfiduese dhe ironike. E pyetĂ«m Agim GjakovĂ«n se si kanĂ« qenĂ« mbikĂ«qyrja, vĂ«zhgimi, pĂ«rgjimi. âIshin tĂ« egra, banale, vulgare, me presion psikologjik.â Dhe siç thonĂ« u mbush kupa. NĂ« vitet shtatĂ«dhjetĂ« i shkroi letĂ«r ministrit tĂ« brendshĂ«m ku trajtoi çështje kombĂ«tare, tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve me KosovĂ«n dhe me vĂ«llezĂ«rit kosovarĂ«. Kur e lexon atĂ« letĂ«r njeriu i bĂ«n pyetje vetes: ĂfarĂ« guximi vetĂ«vrasĂ«s Ă«shtĂ« ky?
Po citoj pak nga shĂ«nimi i ministrit tĂ« brendshĂ«m, Kadri Hazbiu, qĂ« ia dĂ«rgon drejtorit tĂ« Sigurimit tĂ« Shtetit, Rexhep Kolli: âE studiova me vĂ«mendje letrĂ«n qĂ« mĂ« dĂ«rgon sh. Agim Gjakova. Mendoj se shqetĂ«simi i tij⊠ështĂ« legjitim. Por mĂ« duket se ky ka njĂ« sĂ«rĂ« pakjartĂ«sish⊠Po ashtu tregohet i ngutur e jo me respekt ndaj shokĂ«ve qĂ« e kanĂ« kĂ«shilluar e skjaruar â siç thotĂ« ai vetĂ«. Me sa duket nuk kupton mirĂ« se kĂ«to çështje i trajton â si gjithnjĂ« partia dhe organet pĂ«rkatĂ«se tĂ« pushtetit nĂ« njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ«âŠâ
Po çfarë shkruan, ndër të tjera, në atë letër, Agim Gjakova:
Se politika e ShqipĂ«risĂ« nuk ka qenĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« KosovĂ«s nĂ« vitet 1944. VetĂ«m tani kur ndryshuan rrethanat filloi ShqipĂ«ria tĂ« interesohet pĂ«r KosovĂ«n ⊠Shoku Enver nuk Ă«shtĂ« interesuar aq sa duhet pĂ«r popullin e KosovĂ«s deri tani ⊠nĂ« rast tĂ« krijimit tĂ« situatĂ«s sĂ« pĂ«rleshjeve nĂ« Jugosllavi nuk besojmĂ« se ShqipĂ«ria do tĂ« na vijĂ« nĂ« ndihmë⊠sikur mungon vullneti, kjo u pa mĂ« katĂ«rdhjetekatrĂ«n â si mund tĂ« pretendohet tĂ« krijohet afiniteti, afĂ«rsia shpirtĂ«rore me kosovarĂ«, kur nuk Ă«shtĂ« krijuar me ne qĂ« ndodhemi kĂ«tu â se kosovarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri nuk trajtohen mirĂ« e tjerĂ« e tjerĂ«âŠ
Natyrisht se Agimi nuk i kuptonte kĂ«to, as ministrin as Enverin, por lĂ«shon batutĂ«n ironike se âNuk mund tĂ« lejoj qĂ« fjalĂ«t e shokut Enver tĂ« kthehen nĂ« demagogjiâ. O tempora o mores!
Agim Gjakova nuk kupton kur shtron pyetjen se çâduhet bĂ«rĂ« pĂ«r KosovĂ«n. Kjo i vĂ« nĂ« siklet se si tâi pĂ«rgjigjen. Dhe nĂ« bisedĂ« me drejtorin e Sigurimit tĂ« Shtetit, zĂ«vendĂ«sministĂ«r i brendshĂ«m, Rexhep Kolli nuk merr asnjĂ« pĂ«rgjigje, por rrotullime fjalĂ«sh. Dhe Agim Gjakova, megjithĂ«se e dinte, me buzĂ«qeshjen e tij kupton se Enver Hoxha u ka dhĂ«nĂ« urdhĂ«r qĂ« vetĂ«m tĂ« bĂ«het ndonjĂ« farĂ« propagande pĂ«r KosovĂ«n dhe asgjĂ« mĂ« shumĂ«.
Agim Gjakova nuk kupton kur ua pĂ«rplasĂ« nĂ« fytyrĂ« qĂ«ndrimet partiake e shtetĂ«rore se âKosova nuk Ă«shtĂ« pjesĂ« e atdheut, kosovarĂ«t janĂ« tĂ« gjithĂ« nacionalistĂ« borgjezĂ«â etj.
Dhe i mĂ«shon pohimit: âE them haptazi se ka pasur individĂ« qĂ« kanĂ« thartuar fytyrat kur mĂ« kanĂ« parĂ« me shokĂ«t kosovarĂ«. UnĂ« kam guximin ta them, ashtu siç e kam thĂ«nĂ« edhe mĂ« parĂ«, tĂ« gjitha pakĂ«naqĂ«sitĂ« apo padrejtĂ«sitĂ« e shkaktuara nga qĂ«ndrimi i personave tĂ« ndryshĂ«m ndaj mejeâ. E thĂ«rrasin dhe ministri i thoĂ« se âje shprehur pa respekt pĂ«r oficerĂ«t e sigurimitâ, dhe ky u pĂ«rgjigjet â jo pĂ«r tĂ« gjithĂ«, jua jap emratâ.
Ku e ka marrë gjithë këtë guxim që të provokojë deri në sferat më të larta të diktaturës!
E pyesim: Si ke guxuar ta provokosh njĂ« shtet diktatorial me aq e aq krime? âPlatforma e mbrojtjes sime ka qenĂ« âqĂ«ndroj dhe nisem nga pozicioni qĂ« ShqipĂ«ria tĂ« zhvillohet, tĂ« ecĂ« pĂ«rpara, duke theksuar si vĂ«rejtjet e mangĂ«sitĂ«, si shtrembĂ«rimet e tendencat negative, si edhe provokimet, pĂ«r tĂ« cilat kisha pĂ«rgatitur edhe kundĂ«rpĂ«rgjigje nĂ« rast se do tĂ« mĂ« akuzonin, tĂ« paktĂ«n mos tĂ« mĂ« zinin nĂ« fjalĂ«, pasi dihej se e kishin dorĂ«n e gjatĂ« shtatĂ« pash pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« çâiu tekej e çâtĂ« doninâ.
Po bĂ«rtas edhe njĂ« herĂ«: O tempora, mores! Siç thonĂ« nĂ« ShqipĂ«ri tĂ« gjithĂ« kĂ«ta po bĂ«nin njĂ« vĂ«rĂ« nĂ« ujĂ«. E kishin nga ethet pĂ«r karrierĂ«, pĂ«r pĂ«rfitime partiake dhe nga urrejtja, qĂ«, siç janĂ« shprehur nĂ« ministrinĂ« e brendshme, âpo na duket toka rĂ«ndĂ« kah po shkel ai nĂ« TiranĂ«!â.
Sfida ironike bĂ«het edhe mĂ« e mprehtĂ« e Agim GjakovĂ«s. MĂ« lejoni tĂ« tregoj vetĂ«m njĂ« rast: NĂ« hotel âDajtiâ nĂ« TiranĂ«, qĂ« ishte vetĂ«m pĂ«r tĂ« huajt, ku nuk guxonin kurrsesi tĂ« hynin vendĂ«sit, Agim Gjakova nuk ka pyetur pĂ«r Sigurimin. Ka takuar vĂ«llezĂ«rit e tij. NjĂ« rast tek po priste pranĂ« sportelit qĂ« tĂ« zbriste nĂ« holl nga dhoma njĂ« shok i tij i ardhur nga Kosova, i afrohet njĂ« operativ i Sigurimit dhe zhvillohet kjo bisedĂ«:
â Kosovar je ti? â Po. â Ke ardhur nga Ăerma? (Vend ku ndodhej kampi i kosovarĂ«ve) â Po. (Agim Gjakova nuk ka qenĂ« atje). â Sa ke nĂ« ĂermĂ«? â GjashtĂ« muaj. â E paske mĂ«suar mirĂ« gjuhĂ«n shqipe. â Po. UnĂ« jam gjeni dhe e mĂ«soj njĂ« gjuhĂ« tĂ« huaj shumĂ« mirĂ« pĂ«r gjashtĂ« muaj.
Pas raportimit tĂ« kĂ«tij e thĂ«rrasin dhe i thonĂ«: âPse tallesh me oficerĂ«t e Sigurimit?â âNuk tallem unĂ«, por ata me vetveten.â
Hiç më mirë edhe ministrin e dytë, Hekuran Isai, dhe drejtorin e dytë të Sigurimit të Shtetit, Zylyftar Ramizi, një kriminel sadist.
Agim Gjakova kĂ«rkon tĂ« shkojĂ« nĂ« Gjermani pĂ«r temĂ«n e njĂ« romani me subjekt nga jeta e shqiptarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s. Dhe ku se? KĂ«rkon nga regjimi i njĂ« shteti qĂ« e kishte mbyllur vendin nĂ« karantinĂ«. Por natyrisht shĂ«nohet: âKjo kĂ«rkesĂ« mund tĂ« jetĂ« njĂ« tentativĂ« pĂ«r tĂ« matur pulsin e organeve tona ndaj tij⊠shpreson se duke shkuar jashtĂ« shtetit edhe mund tĂ« mos kthehet mĂ« kĂ«tu.â
E pyesim Agim pĂ«r kĂ«tĂ« nĂ«se vĂ«rtetĂ« besonte se do ta linin. Si zakonisht buzĂ«qesh dhe pĂ«rgjigjet: âAta nuk i linin as anĂ«tarĂ«t e partisĂ«, madje edhe me pĂ«rgjegjĂ«si, pa le mua! Por edhe sikur tĂ« mĂ« lĂ«shonin nuk e kisha ndĂ«rmend tĂ« largohesha nga ShqipĂ«ria.â Dhe kĂ«tĂ« provokim e bĂ«n edhe nĂ« ByronĂ« Politike, letĂ«r drejtuar Ramiz AlisĂ«, e cila Ă«shtĂ« nĂ« dosjet e Komitetit Qendror tĂ« PPSH-sĂ«. Dhe i vjen pĂ«rgjigja qĂ« aparati i ByrosĂ« Politike i kishte dĂ«rguar kĂ«rkesĂ«n MinistrisĂ« sĂ« Brendshme, e cila. nĂ«pĂ«rmjet tĂ« Zylyftar Ramizin, i thuhet Agimit se ânuk kemi siguri pĂ«r tĂ«â, pra insinuata se Agimi do ta tradhtojĂ« ShqipĂ«rinĂ«, kurse ia interpretojnĂ« se mund ta eliminojĂ« UDB-ja. Kjo e dyta pĂ«rgjigje ironike. Pra, dhe dyshohet si agjent i saj edhe paskan frikĂ« se ajo ta eliminojĂ«.
Por sfida e Agim GjakovĂ«s, njĂ« sfidĂ« qĂ« mund tĂ« karakterizohet pĂ«rsĂ«ri guxim vetĂ«vrasĂ«s, sido qĂ« tĂ« jetĂ« kuptohet edhe nga Sigurimi. Po citoj drejtorin e Sigurimit: âKuptohet se qĂ«llimi i tij ishte pĂ«r tĂ« matur pulsin, pĂ«r tĂ« mĂ«suar nĂ«se qĂ«ndrimi i shokĂ«ve tĂ« DegĂ«s sĂ« VeçantĂ« ishte si individĂ«, apo qĂ«ndrim i instancave mĂ« tĂ« larta.â
Renditen pseudonimet e dyzetekatĂ«r spiunĂ«ve, tĂ« ashtuquajtur bashkĂ«punĂ«torĂ«. Disa prej tyre Agim Gjakova i njihte dhe nĂ«pĂ«rmjet tyre bĂ«nte edhe lojĂ« me Sigurimit. se ata kishin frikĂ« nga ndonjĂ« farĂ« organizimi jashtĂ« partisĂ« dhe jashtĂ« strukturave shtetĂ«rore dhe Agim Gjakova i sfidon me atĂ« guximin vetĂ«vrasĂ«s, duke iu thĂ«nĂ« se âdĂ«gjojeni shefin juâ pĂ«r veten, se duhet kĂ«shtu e ashtu e tĂ« tjera qĂ« tâua çonin fjalĂ«t e tij Sigurimit, por nĂ« disa raste shĂ«nimi Ă«shtĂ« se Agim Gjakova e ka kuptuar spiunin.
Por hiç mĂ« lehtĂ« nuk e ka pasur edhe nĂ« botĂ«n letrare: me refuzime pĂ«r botim, me akuza deri nĂ« tĂ« pĂ«rbindshmet qĂ« mund ta çonin nĂ« pushkatim ose burgim dhjetĂ«vjeçar. Dhe pĂ«rsĂ«ri buzĂ«qeshja sfiduese, hera herĂ« ironike. NĂ« plenumin e Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve dhe ArtistĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ« nĂ« vitin 1967 Agim Gjakova diskutoi pĂ«r trajtimin nĂ« letĂ«rsi me subjekt nga jeta e shqiptarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s, pĂ«r tĂ« cilĂ«n jetĂ« ju e dini se si ka qenĂ«. Iu ndĂ«rpre fjala, sepse Agim Gjakova shtroi para tĂ« pranishmĂ«ve tezĂ«n se âatdheu Ă«shtĂ« mĂ« i madh se shtetiâ. U prit me kĂ«naqĂ«si e miratim tĂ« heshtur nĂ« sall se â kush guxonte ndryshe â por u sulmua nga elita partiake se âshfaqte dyshimeâ ndaj politikĂ«s sĂ« partisĂ« dhe se kufijtĂ« e shtetit, pra edhe tĂ« atdheut, i paskĂ«sh pĂ«rcaktuar saktĂ« Stalini.
NĂ« njĂ« mbledhje nĂ« Lidhjen e ShkrimtarĂ«ve ku duhej tĂ« kritikohej Agim Gjakova pĂ«r veprĂ«n âNĂ« kĂ«rkim tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«sâ, ku u tha, ndĂ«r tĂ« tjera,âTi do ta gjesh tĂ« vĂ«rtetĂ«n? TĂ« vĂ«rtetĂ«n e ka gjetur Partiaâ, etj. njĂ«ri prej kolegĂ«ve e krahasoi veprĂ«n e tij me mullarĂ« tĂ« kashtĂ«s qĂ« i merr era dhe Agimi iu pĂ«rgjigj: âAta nuk janĂ« mullarĂ« kashte tĂ« MyzeqesĂ«, por tĂ« KosovĂ«s.â Kjo vepĂ«r u akuzua nĂ« plenumin e Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve si ahistorike dhe qĂ« nxin realitetin.
NĂ« kĂ«tĂ« vazhdĂ« pĂ«r pĂ«rmbledhjen me poezi âRrĂ«njĂ«t pĂ«rtĂ«rihenâ sĂ« cilĂ«s iu ndalua botimi, me porosi tĂ« Plenumit tĂ« Komitetit tĂ« PartisĂ« sĂ« PunĂ«s tĂ« ShqipĂ«risĂ«, me porosi tĂ« Sektorit ideologjik tĂ« ByrosĂ« Politike tĂ« KQ tĂ« PPSH, u organizua njĂ« takim i ngushtĂ« prej tetĂ« vetash, ku u akuzua se Ă«shtĂ« kundĂ«r ideologjisĂ« sĂ« PartisĂ«, politikĂ«s sĂ« PartisĂ«, ndĂ«rtimit tĂ« socializmit, si edhe pĂ«r hermetizĂ«m e luftĂ«nxitĂ«s, se paska dashur qĂ« ShqipĂ«rinĂ« ta shtinte nĂ« sherr me JugosllavinĂ«, siç iu tha, dhe Agim Gjakova u pĂ«rgjigj: Ăudi se si qenkam kaq i fortĂ« qĂ« tĂ« shti nĂ« sherr dy shtete!
E çâtĂ« ju them, e çâtĂ« ju them! TĂ« pĂ«rballĂ«sh me njĂ« ushtri tĂ« tĂ«rë⊠Ăâi thuhet kĂ«saj!?
Agim Gjakovës i pëlqen të pijë kafe të fortë, na ka ndaluar që në tavolinë të bëjmë biseda serioze, se thotë se i kanë ardhur në maje të hundës, pasi për tridhjetë vjet çdo muaj ka dëgjuar shtatë tetë mbledhje gjoja serioze, për të mos përmendur aksion e të tjera edhe ditën e diele.
ĂshtĂ« njĂ« hazerxhevap i madh, nuk di tĂ« shajĂ«, nuk merr nĂ«pĂ«r gojĂ« askĂ«nd, bĂ«n humor mirĂ«dashĂ«s me shokĂ«t e shoqet, tregon anekdota qĂ« i di me thes e tĂ« tjera. Nuk i dhimbsen paret qĂ« shpenzon me shoqĂ«rinĂ«.
UnĂ« nuk mund tâia shpĂ«rblej kurrĂ« ndihmĂ«n qĂ« mĂ« ka dhĂ«nĂ«, vetĂ«m se kur shkoj nĂ« katund nĂ« shtĂ«pinĂ« time, mĂ« porositĂ« qĂ« tâi sjell bukĂ« kallamoqe tĂ« gatuar mirĂ«. Ky Ă«shtĂ« shpĂ«rblimi qĂ« ia bĂ«j. E them me mburrje qĂ« kam nderin dhe kĂ«naqĂ«sinĂ« qĂ« tĂ« jem nĂ« shoqĂ«ri me tĂ«. / KultPlus.com
Piktura, bashkë me muzikën dhe artet përgjithësisht, është një nga mrekullitë më të mëdha të shpirtit njerëzor. Sa i përket pikturës secili dëshiron ta kuptojë atë, jo vetëm për të vënë në spikamë qëndrimin e tij  ndaj së bukurës dhe estetikës, por shpesh edhe për  të dëshmuar shijen e vet fine ndaj pikturës. Se kjo i bënë ata të  duken më të avancuar kulturalisht  dhe  më të edukuar në sytë e të tjerëve. Secili njeri flet për të, e interpreton në mënyrën e vet, duke gjetur diç esenciale, shpirtërore në të. Por, në këtë rast, unë dua të kaloj përtej një identifikimi, vlerësimi dhe shijimi të një vepre apo të disa veprave të vetme arti që do të mund të më pëlqenin dhe që mund ta bëjë çdo kush. Fare  lehtë do të zgjidhja një a  dy piktura të njohura dhe  do të thosha: ja kjo është shija ime⊠Dhe,  ato do  të mund të ishin vepra të shtrenjta të pikturës botërore, apo vepra të mëdha të piktorëve tanë⊠Përtej kësaj, kam pritur shumë gjatë për një rast  që të shpreh respektin e merituar për një plejadë të tërë piktorësh tanë, në Kosovë, të mjeshtërve dhe emrave të shquar të një plejade të tërë artistësh figurativë të këtij trualli që lanë gjurmët e tyre në artin tonë figurativ
NĂ« vitet e nĂ«ntĂ«dhjeta tĂ« shekullit tĂ« kaluar, nĂ« kuadĂ«r tĂ« rezistencĂ«s sĂ« gjerĂ« shoqĂ«rore nĂ« KosovĂ«, ishte edhe ai qĂ« quhej âart i rezistencĂ«sâ qĂ« pĂ«rfshinte angazhimin e pothuajse tĂ« gjithĂ« artistĂ«ve dhe piktorĂ«ve tĂ« KosovĂ«s, tĂ« njohur e mĂ« pak tĂ« njohur, qĂ« pĂ«rmes  artit tĂ« tyre figurativ u bĂ«nĂ« pjesĂ« e kĂ«tij manifestimi tĂ« hapur estetik tĂ« protestĂ«s si formĂ« e kundĂ«rshtimit dhe refuzimit tĂ« realitetit qĂ« i ishte imponuar KosovĂ«s. Si dukej dhe si qe e mundur pĂ«rthyerja e  njĂ« arti tĂ« tillĂ« nĂ« atĂ« atmosferĂ« ngulfatĂ«se pĂ«r artet dhe pĂ«r tĂ«rĂ« jetĂ«n kulturore nĂ« KosovĂ«? Dhe, cili ishte  efekti?
Arti qe kultivoi kjo plejadĂ« ekspozuese e artistĂ«ve tanĂ« ishte i kuptueshĂ«m, i shprehur kryesisht pĂ«rmes tablove realiste ku dominonte ngjyra e zezĂ«, pa avangardizmin abstrakt qĂ« nganjĂ«herĂ« rezulton me shpĂ«rthime tĂ« rastĂ«sishme. Ishte art me preokupim dhe tematikĂ« tĂ« njohur pĂ«r ne, artikulim i identitetit tonĂ« nĂ« kĂ«to hapĂ«sira, i kĂ«ndimit artistik shpirtĂ«ror tĂ« njeriut tonĂ« nĂ« ecjen e tij nĂ«pĂ«r histori dhe aktualitet. Kishim tĂ« bĂ«nim me personalitete te ndryshme artistike, qasjesh e stilesh, por me njĂ« vijĂ«zim tĂ« identitetit tonĂ« etnik, historik, kulturor. Por qĂ« tani reflektohej si revolt. Si tek veprat e Rexhep Ferrit tĂ« torzove domethĂ«nĂ«se, Muslim Mulliqit, tĂ« EngjĂ«ll BerishĂ«s, tek Gjelosh Gjoka, Shyqri Nimani, Zake Prelvukuaj, Nebih Muriqi, me imazhet e lashtĂ«sisĂ« shqiptare-pellazgiane nĂ« ciklin e tij âPellazgetâ, tek Hysni Krasniqi, Mustafa Ferizi, Hajrush Fazliu, Esat Valla, Eshref Qahili, Gani Gashi, Mehmet Behluli, e  tĂ« tjerĂ«. AtĂ«botĂ« disa prej piktorĂ«ve tĂ« shquar ishin âstrehuarâ nĂ«n ciklin e âDardanĂ«veâ ku bĂ«hej trajtimi i identitetit historik, kulturor, mitologjik, gjenetik i qenies sonĂ«, qĂ« ishte nĂ« atĂ« kohĂ« njĂ« angazhim plotĂ«sisht patriotik i artistit tonĂ« mes dyzimesh qĂ« cytnin dellin dhe talentin artistik krijues dhe dĂ«shirĂ«s pĂ«r tĂ« kontribuar si ndĂ«rgjegje dhe zĂ« patriotik. Dhe, kĂ«tĂ« e shprehnin jo nĂ« institucionet e tyre tĂ« zakonshme por nĂ«pĂ«r kafe-galeri, nĂ« holle dhe hapĂ«sira tĂ« hapura korridoreshâŠÂ Â
GjatĂ« luftĂ«s shumĂ« prej kĂ«tyre piktorĂ«ve iu shkatĂ«rruan veprat jetĂ«sore. Punime tĂ« tĂ«ra tĂ« famshme u dogjĂ«n, u grisĂ«n, u demoluan, apo u hodhĂ«n nĂ«pĂ«r koshĂ« mbeturinash. Shqiptari nuk duhej tĂ« ishte piktor! (Por, jo vetĂ«m piktorĂ«t humbĂ«n veprat e tyre â mĂ« kujtohet skulptori nga Drenica, Aziz Islami, i cili arriti nĂ« PrishtinĂ« kur nisi lufta nĂ« DrenicĂ« dhe pikĂ«llimi i tij mĂ« i  madh ishte se si skulpturat me portretet e personaliteteve tĂ« njohura kombĂ«tare, qĂ« kishte  bĂ«rĂ« ai vetĂ«, kishin mbetur tani tĂ« hedhura dhe tĂ« rrĂ«zuara nĂ«pĂ«r arat dhe pĂ«rrenjtĂ« e vendlindjes sĂ« tij, pasi ishin shkatĂ«rruar nga pushtuesi!)âŠ
Kam menduar qĂ« ky tĂ« jetĂ« njĂ« dorĂ«shtrĂ«ngim pĂ«r piktorĂ«t kosovarĂ« tĂ« paraluftĂ«s, ndĂ«rkohĂ« qĂ« korifenjtĂ« e mĂ«dhenj tĂ« pikturĂ«s shqiptare janĂ« nĂ« qĂ« ty anĂ«t e kombit, sidomos nĂ« ShqipĂ«ri. MirĂ«njohja pĂ«r ta ka  tĂ« bĂ«jĂ« me  vlera tĂ«Â Â vĂ«rteta arti. Emrat e tyre janĂ« tĂ« shumtĂ« dhe  ata paraqesin njĂ« dĂ«shmi tĂ« pasurisĂ« sĂ«Â Â qytetĂ«rimit shqiptar.Â
NĂ« njĂ« aspekt mĂ« tĂ« gjerĂ«, ndĂ«rkaq, piktura shqiptare nĂ« pĂ«rgjithĂ«si ka pasur njĂ« traditĂ« dhe vlerĂ« tĂ« paçmuar. E kam fjalĂ«n si pĂ«r emrat e lashtĂ«sisĂ«Â Â sĂ« pikturĂ«s shqiptare, si Onufri i Korçës, Viktor Karpaçi i shkollĂ«s veneciane, etj. E deri nĂ« piktorĂ«t modernĂ«. Por ajo qĂ« mĂ« ka intriguar  gjithmonĂ« nĂ« kĂ«tĂ« aspekt Ă«shtĂ« ajo se si piktorĂ« tĂ« njohur tĂ« huaj, qĂ« nga  Renesanca, kanĂ« pasur shqiptarĂ«t si objekt tĂ« pashmangshĂ«m tĂ« brushĂ«s  sĂ« tyre? Si ndodhi qĂ« piktorĂ« si francezi L. Zherom, qĂ« pikturonte âarnautĂ«tâ me fustanellĂ«, Hobhaus i pasionuar me peizazhet shqiptare  dhe Thomas Filips, qĂ« bĂ«ri portretin e Bajronit nĂ« kostum shqiptar, tĂ« bĂ«nin disa  prej portreteve mĂ« tĂ« mira  tĂ« shqiptarĂ«ve qĂ« stolisin muzetĂ« europiane? Apo, se si bĂ«n qĂ« gruaja shqiptare ishte objekt i pothuajse çdo portretuesi europian qĂ« nga shekulli shtatĂ«mbĂ«dhjetĂ« e deri tek ai nĂ«ntĂ«mbĂ«dhjetĂ«? QĂ«Â Â tĂ«Â Â gjithĂ« kĂ«ta piktorĂ« i referohen bukurisĂ« sĂ« gruas shqiptare, portretet e  sĂ« cilĂ«s dekoronin salonet dhe shtĂ«pitĂ« aristokrate anembanĂ« EuropĂ«s.Â
Sa mirĂ« do  tĂ« ishte qĂ« tĂ« mblidhen tĂ« gjitha kĂ«to âMonalizaâ shqiptare nĂ« njĂ« botim tĂ« vetĂ«m reprezentativ dhe tĂ« ruhej nĂ« çdo shtĂ«pi tĂ« shqiptaritâŠ
U botua vĂ«llimi âKrijimtaria e ShtjefĂ«n Gjeçovit â 150 vjetori i lindjesâ, qĂ«Â pĂ«rfaqĂ«son njĂ« kontribut tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m shkencor e kulturor nĂ« nderim tĂ« figurĂ«s sĂ« jashtĂ«zakonshme tĂ«Â ShtjefĂ«n Gjeçovit, nĂ« 150-vjetorin e lindjes sĂ« tij. Ky botim pĂ«rmbledh kumtesat e mbajtura nĂ«Â KonferencĂ«n Shkencore NdĂ«rkombĂ«tare, organizuar mĂ«Â 14 tetor 2024 nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e KosovĂ«s, e cila kishte pĂ«r qĂ«llim tĂ« ndriçonte dhe rishikonte me qasje bashkĂ«kohore veprimtarinĂ« shumĂ«dimensionale tĂ« kĂ«tij kolosi tĂ« kulturĂ«s shqiptare.
Në konferencë morën pjesë emra të njohur të botës akademike shqiptare akademikë, profesorë dhe studiues të njohur nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut dhe diaspora, përfshirë: Sabri Hamiti, Mehmet Kraja, Gëzim Hoxha, Shaban Sinani, Vitor Demaj, Neritan Ceka, Nysret Krasniqi, Mark Marku, Kujtim Shala, Persida Asllani, Dhurata Shehri, Muhamet Hamiti, Gëzim Gurga, Agron M. Camaj, Arsim Bajrami, Arbnora Dushi, Edmond Malaj, Evalda Paci, Zana Hoxha, Kujtim Mani, Femi Cakolli, Tomi Treska dhe Lush Culaj. Këta studiues sollën qasje të ndryshme, duke trajtuar trashëgiminë krijuese, shkencore dhe kombëtare të Gjeçovit në një gamë të gjerë fushash.
Veprën fetare të Gjeçovit, kontributin e tij letrar dhe gjuhësor, punën e tij në etnografi dhe folkloristikë, përkushtimin në fushën e arkeologjisë dhe historisë, kontributin kombëtar dhe shpirtin atdhetar, ku vepra e tij shihet në funksion të ruajtjes së vetëdijes kombëtare në një kohë të rrezikshme për identitetin shqiptar.
Ky botim sjell edhe risi kërkimore, pasi përfshin hulumtime mbi dorëshkrime e dokumente, që hedhin dritë mbi dimensione të reja të figurës dhe veprimtarisë së Gjeçovit. Studiuesit zbulojnë aspekte të paeksploruara të jetës së tij intelektuale dhe ndikimin e gjerë që ai pati në formësimin e mendimit kulturor shqiptar.
Ky vëllim përbën një kontribut të çmuar për albanologjinë, duke dëshmuar rëndësinë që ka Gjeçovi në themelimin e një identiteti kulturor, juridik dhe gjuhësor kombëtar. Ai është një dëshmi se trashëgimia e tij mbetet e gjallë dhe thellësisht e rëndësishme për kuptimin e vetvetes si komb./ KultPlus.com
âNdryshim jeteâ pĂ«r disa, e âurrejtshmeâ pĂ«r tĂ« tjerĂ«t, romani erotik All Fours i Miranda July, qĂ« trajton pĂ«rvojĂ«n femĂ«rore nĂ« mes tĂ« jetĂ«s, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« fenomen dhe ka dominuar diskutimet kulturore.
Ădo vit sjell me vete libra qĂ« bĂ«jnĂ« bujĂ«: ato qĂ« kryesojnĂ« listat âpĂ«r tâu lexuarâ, qĂ« pĂ«rhapen rrallĂ« pa u parĂ« nĂ« rrjete sociale, dhe qĂ« pĂ«rmenden nĂ« pafund lista tĂ« librave mĂ« tĂ« mirĂ«. Por rrallĂ« ndodh qĂ« njĂ« roman jo vetĂ«m tĂ« kapĂ«rcejĂ« botĂ«n letrare pĂ«r tĂ« pushtuar diskutimin mĂ« tĂ« gjerĂ« kulturor, por edhe tĂ« vazhdojĂ« tĂ« bĂ«jĂ« jehonĂ« njĂ« vit pas botimit.
Ky Ă«shtĂ« rasti i All Fours tĂ« Miranda July, njĂ« libĂ«r i çuditshĂ«m, erotik dhe befasues pĂ«r njĂ« grua qĂ« e kthen pĂ«rmbys jetĂ«n e saj nĂ« tĂ« dyzetat e mesme. QĂ« nĂ« pranverĂ«n e kaluar, kur u botua, ai u kthye shpejt nĂ« njĂ« sensacion qĂ« u pĂ«rhap nga goja nĂ« gojĂ«, dhe zhurma vetĂ«m sa Ă«shtĂ« shtuar. July ka qenĂ« nĂ« kopertina fundjave dhe ka dhĂ«nĂ« intervista nĂ« programe tĂ« rĂ«ndĂ«sishme televizive. Revista TIME e pĂ«rfshiu atĂ« nĂ« listĂ«n e 100 njerĂ«zve mĂ« me ndikim tĂ« vitit 2025. NdĂ«rkohĂ«, libri Ă«shtĂ« pĂ«rzgjedhur pĂ«r njĂ« serial televiziv dhe Ă«shtĂ« nominuar pĂ«r disa çmime, pĂ«rfshirĂ«Â National Book Awards dhe Womenâs Prize for Fiction.
MegjithatĂ«, ndoshta ndikimi mĂ« i madh i romanit ka qenĂ« bisedat qĂ« ka nxitur. GratĂ«, veçanĂ«risht, ia kanĂ« dhĂ«nĂ« me pasion librin motrave, mikeshave, nĂ«nave, madje edhe tĂ« panjohurave, duke i nxitur ta lexojnĂ«. ShumĂ« e kanĂ« quajtur âlibĂ«r qĂ« ta ndryshon jetĂ«nâ. Disa e kanĂ« urryer. Por askush nuk e lexon pa pasur diçka pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ«.
NĂ« roman, rrĂ«fimtarja e pa emĂ«ruar, njĂ« artiste 45-vjeçare, gjysmĂ« e famshme (ashtu si vetĂ« Miranda July), nĂ«nĂ« dhe e martuar, nis njĂ« udhĂ«tim me makinĂ« nga Los Anxhelosi drejt Nju Jorkut, si njĂ« dhuratĂ« pĂ«r veten pasi njĂ« kompani uiski i paguan 20,000 dollarĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur njĂ« frazĂ« tĂ« saj nĂ« njĂ« reklamĂ«. Ajo shpreson qĂ« ky udhĂ«tim ta shndĂ«rrojĂ« nĂ« âatĂ« lloj gruaje tĂ« qetĂ« dhe tĂ« ekuilibruar qĂ« gjithmonĂ« kisha dashur tĂ« ishaâ. Por ajo nuk arrin kurrĂ« nĂ« Manhattan. Madje, mezi del nga Los Anxhelosi, duke ndaluar pĂ«r karburant nĂ« njĂ« qytet tĂ« quajtur Monrovia. Atje, njĂ« takim me njĂ« djalĂ« mĂ« tĂ« ri, Davey, e shtyn qĂ« tĂ« rezervojĂ« njĂ« dhomĂ« nĂ« njĂ« motel pĂ«r njĂ« natĂ«, ku pĂ«rfundon duke qĂ«ndruar pĂ«r tri javĂ« rresht (dhe shpenzon gjithĂ« shumĂ«n qĂ« fitoi duke e transformuar dhomĂ«n nĂ« stilin e njĂ« hoteli parizian).
UdhĂ«timi i saj fizik zĂ«vendĂ«sohet nga njĂ« udhĂ«tim emocional. NjĂ« dĂ«shirĂ« e fuqishme pĂ«r Davey-n nxit jo vetĂ«m njĂ« rizgjim seksual, por edhe njĂ« rishikim tĂ« plotĂ« tĂ« jetĂ«s sĂ« saj nĂ« mesin e rrugĂ«timit. NĂ« shtĂ«pi, mjeku i saj i thotĂ« se ndodhet nĂ« periudhĂ«n e perimenopauzĂ«s, faza tranzitore para menopauzĂ«s, ku ndryshimet hormonale mund tĂ« sjellin njĂ« sĂ«rĂ« simptomash fizike dhe emocionale. Kur mĂ«son se, sipas biologjisĂ«, dĂ«shira e saj seksuale Ă«shtĂ« gati âtĂ« bjerĂ« nga njĂ« shkĂ«mbâ, ajo vendos tâi ndjekĂ« me forcĂ« dĂ«shirat e saj, duke kuptuar se duhet tĂ« zgjedhĂ« mes ânjĂ« jete me mall pĂ«r mĂ« shumĂ«â ose ânjĂ« jete qĂ« Ă«shtĂ« vazhdimisht befasueseâ.
Përveç dëshirës, rrëfimtarja dhe vetë libri, trajton tema si plakja, ambicia, krijimtaria, vdekshmëria, nëna dhe martesa, duke vënë në pikëpyetje rrugën e zakonshme që pritet të ndjekin gratë në gjysmën e dytë të jetës së tyre. Nëse duket si temë serioze, e tillë është, por është edhe plot humor.
Me publikimin e saj, All Fours mori kryesisht vlerĂ«sime entuziaste. The New York Times e quajti atĂ« âromani i parĂ« i madh pĂ«r perimenopauzĂ«nâ. New York Magazine e pĂ«rshkroi si ânjĂ« histori jashtĂ«zakonisht e zjarrtĂ« pĂ«r ndjekjen e lirisĂ« seksuale dhe krijueseâ. NdĂ«rkohĂ«, The Washington Post nĂ« recensionin mbi libtin u tregua profetik, duke shkruar: âdiçka tek All Fours â seksualiteti i guximshĂ«m qĂ« bart, humori i çuditshĂ«m, kĂ«rkimi i sinqertĂ« pĂ«r ndryshim, mund tĂ« ngjallĂ«, kush e di, njĂ« brez tĂ« tĂ«rĂ« grash.â
Sa i pĂ«rket motivimit tĂ« saj pĂ«r tĂ« shkruar kĂ«tĂ« libĂ«r, Miranda July foli pĂ«r mungesĂ«n e artit qĂ« i kushtohet kĂ«saj faze tĂ« jetĂ«s.Â
âNĂ«se burrat do tĂ« kalonin njĂ« ndryshim kaq tĂ« madh, do tĂ« konsiderohej monumental! Do tĂ« kishte rite, festa, tĂ« drejta dhe madje edhe feâ, tha ajo pĂ«r The Guardian.
All Fours ka qenĂ« njĂ« sukses i padiskutueshĂ«m. NĂ« faqen Substack tĂ« Miranda July, Ă«shtĂ« krijuar njĂ« komunitet grash qĂ« jo vetĂ«m shprehin dashurinĂ« pĂ«r librin, por tregojnĂ« se si ai u ka ndryshuar jetĂ«n. Ato flasin pĂ«r ndjesinĂ« se janĂ« parĂ«, kuptuar dhe çliruar pas leximit; se libri i ka bĂ«rĂ« tĂ« ndihen mĂ« pak tĂ« vetmuara, mĂ« pak tĂ« çmendura, mĂ« tĂ« guximshme. PĂ«r disa, ai ka qenĂ« shtysa pĂ«r tĂ« mbyllur marrĂ«dhĂ«nie, pĂ«r tĂ« lĂ«nĂ« punĂ« apo pĂ«r tâu pĂ«rballur me njerĂ«z tĂ« afĂ«rt.
Grupet janë shpërbërë në nën-grupe që kanë organizuar takime në jetën reale. Në Paris, Los Anxhelos, Londër, Teksas, Seattle dhe më shumë, gra janë mbledhur për të zhvilluar biseda të frymëzuara nga libri./ KultPlus.com
Po zgjohem, po ngrihem, po rritem â Dje e sod: dy botna nĂ« kundĂ«rshtim. -O, dita qĂ« me kohĂ« e pritĂ«m agoi⊠Qe â po ecim nĂ« shpĂ«tim!
D j e â tĂ« shkelun me shekuj, nârobni (pa gjuhĂ«, pa shkollĂ«, pa dritĂ«!); s o t â gĂ«zohem, punojmĂ« nâliri⊠Agoi edhe pĂ«r ne! Asht ditĂ«./ KultPlus.com
Turneu âRadical Optimismâ i Dua LipĂ«s shĂ«non njĂ« moment kyç nĂ« karrierĂ«n e saj si yll i muzikĂ«s pop, duke dĂ«shmuar aftĂ«sinĂ« e saj pĂ«r tâu lidhur me audiencĂ«n nĂ« shkallĂ« globale. I nisur nĂ« fund tĂ« vitit 2024, ky turne ambicioz tashmĂ« ka thyer rekorde, duke pĂ«rfituar mbi 112 milionĂ« dollarĂ«Â nga 44 shfaqjet e para, dhe pritet tĂ« vazhdojĂ« me sukses nĂ« muajt nĂ« vijim teksa zhvendoset drejt AmerikĂ«s sĂ« Veriut dhe AmerikĂ«s Latine.
Turneu âRadical Optimismâ ështĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« seri koncertesh, Ă«shtĂ« njĂ« dĂ«shmi e rritjes sĂ« saj si artiste globale dhe njĂ« arritje e jashtĂ«zakonshme financiare.
Turneu nisi më 5 nëntor 2024, me 11 koncerte në Azi, duke shënuar kthimin e parë të Lipës në këtë rajon që nga viti 2018. Rritja e përmasave të skenave është domethënëse: në Singapor, ajo kaloi nga 5,000 spektatorë në Star Theater në dy net të shitura në Indoor Stadium me kapacitet prej 18,800 vetash. Në Tokio, nga 2,700 vende në Zepp Tokyo, u zhvendos në Saitama Super Arena me 38,300 vende, duke fituar 21 milionë dollarë nga 166,000 bileta.
Nga 17 marsi deri më 4 prill 2025, Lipa mbajti 10 koncerte në Australi dhe Zelandën e Re, duke siguruar 17.2 milionë dollarë nga 139,000 bileta.
Pjesa europiane e turneut përbën suksesin më të madh deri më tani, dhe dy netët në Wembley Stadium i sollën asaj 19.1 milionë dollarë, duke u kurorëzuar kështu, si shfaqja më fitimprurëse në karrierën e saj.
Turneu paraqet gjithashtu njĂ« evolucion nĂ« performancat live tĂ« Dua LipĂ«s. Nga sallat e vogla ku filloi karrierĂ«n e saj, ajo tani dominon stadiume tĂ« mĂ«dha me shfaqje energjike, koreografi tĂ« sofistikuara dhe skena vizualisht tĂ«rheqĂ«se. Ădo koncert Ă«shtĂ« konceptuar si njĂ« pĂ«rjetim i plotĂ« tematik me mesazhin qendror tĂ«Â optimizmit dhe shpresĂ«s.
Para pjesës tjetër të turneut, Dua Lipa, do të performojë edhe në Kosovë, në natën e parë të festivalit Sunny Hill, më 1 gusht 2025. Para publikut vendas, kjo do të jetë një ndër paraqitjet dhe performancat më të veçanta të verës.
Turnetë globale sjellin sfida, nga koordinimi logjistik deri te përshtatja me normat kulturore lokale, por Lipa ka treguar se është një artiste që kupton kompleksitetin e tregut dhe kërkesën për përvojë të thellë artistike.
âRadical Optimismâ ështĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« turne, Ă«shtĂ« njĂ« lĂ«vizje artistike dhe ekonomike qĂ« ripozicionon Dua LipĂ«n nĂ« majat e industrisĂ« botĂ«rore tĂ« muzikĂ«s. / KultPlus.comÂ
Genc Salihu sapo ka lansuar kĂ«ngĂ«n mĂ« tĂ« re tĂ« titulluar âSevap City Blueâ, kĂ«ngĂ« qĂ« vjen me tekst dhe muzikĂ« tĂ« vet Salihut e me producent Florent Boshnjaku.Â
KultPlus ju sjell videoklipin e kĂ«saj kĂ«nge, por edhe tekstin qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« tekst tejet i vecantĂ« i kĂ«tij projekti tĂ« fundit tĂ« Genc Salihut.Â
O, shpirti jem osht nâdhimtĂ« Se e din qĂ« sâtĂ« njeh ma.Â
Dhe qyteti osht i lanun, lanun, lanun, l anun mbas Silueta tĂ« njerĂ«zve tĂ« vorfun nji kafshatĂ« mâe futĂ« nĂ« bark Dhe unĂ« mendova qĂ« hala tâkam afĂ«r vetes, qaty ngat Zgjim i gjallĂ«.Â
Osht e hane sot FĂ«mijĂ«t nuk janĂ« aty ma TĂ« dielen dielli na mashtroi aq lehtĂ«Â Mâu duk se tâkisha pranĂ«.Â
Go slow, go slow, go slow Nuk ka shansĂ« prej ksaj zhurme nâkokĂ«âŠÂ
Dhe udhĂ«tarĂ«t nisen herĂ«t pĂ«r me mbrri dielli pa dalĂ«Â Mos u tut, osht pjesĂ« e shkurtĂ« qĂ« duhet me u kalu nĂ« kambĂ«Â E mbas asaj osht vetĂ«m ujĂ« dhe qiell dhe kurrĂ« mos kqyr pĂ«rmbas PĂ«rnime ki me u habitĂ« qysh moti çelĂ«Â kur kqyrĂ« tenaltĂ«.Â
Selma Lagerlöf Ă«shtĂ« njĂ« nga figurat mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« letĂ«rsisĂ« suedeze dhe botĂ«rore. NĂ« vitin 1909, ajo u bĂ« gruaja e parĂ« qĂ« fitoi Ămimin Nobel pĂ«r LetĂ«rsi, duke hapur rrugĂ«n pĂ«r shumĂ« shkrimtare nĂ« njĂ« botĂ« tĂ« dominuar nga burrat.
E lindur më 1858 në MÄrbacka të Suedisë, ajo u rrit me tregime popullore që i rrëfente gjyshja, histori të mbushura me magji dhe figura mitike, të cilat ndikuan thellë në stilin e saj letrar. Edhe pse u pëball me vështirësi shëndetësore, ajo u bë mësuese dhe nisi të shkruante me pasion.
Romani i saj i parĂ« âSaga e Gösta Berling (1891), solli njĂ« stil tĂ« ri qĂ« ndĂ«rthurte legjendĂ«n me realitetin. NdĂ«r veprat mĂ« tĂ« njohura Ă«shtĂ« âUdhĂ«timi i Nils Holgerssonâ, njĂ« libĂ«r pĂ«r fĂ«mijĂ« qĂ« bashkon aventurĂ«n me dashurinĂ« pĂ«r natyrĂ«n dhe vendlindjen.
Letërsia e Lagerlöf është e ndikuar nga besimi në mirësinë njerëzore, fuqinë shpirtërore dhe ndjeshmërinë. Ajo përdori elemente fantastike për të zbuluar të vërteta të thella njerzore dhe shpesh paraqiti konfliktin mes traditës dhe kohës moderne.
Me fitimin e Ămimit Nobel nĂ« LetĂ«rsi, Selma, gĂ«zoi njĂ« arritje qĂ« theu barrierat gjinore nĂ« kohĂ« kur letĂ«rsia ishte fushĂ« thuajse vetĂ«m pĂ«r burra. Me kĂ«tĂ« çmim, ajo jo vetĂ«m qĂ« u nderua pĂ«r stilin e saj tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m, por gjithashtu hapi rrugĂ«n pĂ«r pranimin dhe afirmimin e zĂ«rit femĂ«ror nĂ« letĂ«rsinĂ« botĂ«rore.
Përveç letërsisë, Lagerlöf pati edhe ndikim publik, sidomos për ndihmën ndaj shkrimtarëve hebrenj gjatë kohës së nazizmit.Vdiç në vitin 1940 në MÄrbacka, ku sot ndodhet një muze për nder të saj. Trashëgimia e saj letrare vazhdon të frymëzoj breza me fuqinë e fjalës dhe ndjeshmërinë./ KultPlus.com
Jorge Palazon, analisti dhe publicisti spanjoll shkruan pĂ«r kĂ«ngĂ«n Bohemian Rhapsody lidhjen e saj me filmin me po tĂ« njĂ«jtin emĂ«r, si dhe me âFaustinâ e Goethe-s.
Filmi âBohemian Rhapsodyâ thotĂ« Palazoni, u publikua mĂ« 31 tetor sepse kĂ«nga u dĂ«gjua pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« mĂ« 31 tetor 1975. Titulli lidhet me fjalĂ«n âRapsodiâ, fjalĂ« qĂ« ka kuptimin e njĂ« pjese muzikore tĂ« lirĂ« e tĂ« kompozuar nĂ« pjesĂ« dhe tema tĂ« ndryshme ku duket se asnjĂ« pjesĂ« nuk ka lidhje me tjetrĂ«n. Fjala ârapsodiâ vjen nga greqishtja dhe do tĂ« thotĂ« âpjesĂ« tĂ« mbledhura tĂ« njĂ« kĂ«ngeâ. Fjala âbohemianâ, nĂ« anĂ«n tjetĂ«r, i referohet njĂ« rajoni tĂ« RepublikĂ«s Ăeke tĂ« quajtur Bohemi, vendi ku lindi Fausti, protagonisti i dramĂ«s qĂ« mban emrin e tij, shkruar nga dramaturgu dhe romancieri Goethe. NĂ« veprĂ«n e Goethe-s Fausti, protagonisti Ă«shtĂ« njĂ« plak shumĂ« i ditur, i cili ka njohuri pĂ«r gjithçka, pĂ«rveç misterit tĂ« jetĂ«s. I dĂ«shpĂ«ruar nga ky boshllĂ«k, ai vendos tĂ« vetĂ«helmohet. Por pikĂ«risht nĂ« atĂ« moment bien kambanat e kishĂ«s dhe ai del nĂ« rrugĂ«. Kur kthehet nĂ« dhomĂ«n e tij, gjen aty njĂ« qen misterioz, i cili shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« lloj njeriu, djalli Mefistofel.
Mefistofeli i premton Faustit një jetë të plotë, të mbushur me kënaqësi dhe përmbushje, në këmbim të shpirtit të tij. Fausti pranon marrëveshjen, bëhet sërish i ri dhe nis të jetojë me arrogancë. Ai takon Gretchen, me të cilën përjeton dashurinë dhe gëzimin e lindjes së një fëmije. Por tragjedia godet: gruaja dhe djali vdesin.
I shtyrë nga dhimbja dhe kërkimi për kuptim, Fausti udhëton nëpër kohë dhe hapësirë, duke ndjerë fuqinë dhe madhështinë e jetës. Megjithatë, kur plaket sërish, ndjesia e mjerimit e pushton përsëri. Meqenëse ai nuk e theu marrëveshjen me djallin, engjëjt fillojnë të debatojnë e të luftojnë për fatin e shpirtit të tij.
Kjo vepër është themelore për të kuptuar Bohemian Rhapsody, pasi trajton temat e luftës së brendshme, tundimit, pendesës dhe shpëtimit shpirtëror.
Kënga flet për një djalë të varfër që vë në dyshim nëse kjo jetë është reale apo nëse është imagjinata e tij e shtrembëruar që jeton një realitet tjetër. Ai thotë se edhe nëse ndalon së jetuari, era do të vazhdojë të fryjë pa ekzistencën e tij. Kështu që ai bën një marrëveshje me djallin dhe shet shpirtin e tij.
Pasi merr kĂ«tĂ« vendim, ai vrapon tâi tregojĂ« nĂ«nĂ«s sĂ« tij dhe i thotĂ« asaj:
âMami, sapo vrava njĂ« burrĂ«, i vura njĂ« armĂ« nĂ« kokĂ« dhe tani Ă«shtĂ« i vdekur. E kam hedhur jetĂ«n time. NĂ«se nuk kthehem nesĂ«r, vazhdo sikur asgjĂ« nuk ka rĂ«ndĂ«siâŠâ Ai burrĂ« qĂ« vret Ă«shtĂ« vetĂ« ai, vetĂ« Freddie Mercury.
NĂ«se nuk e pĂ«rmbush paktin me djallin, do tĂ« vdesĂ« menjĂ«herĂ«. Ai u thotĂ« lamtumirĂ« tĂ« dashurve tĂ« tij dhe nĂ«na e tij shpĂ«rthen nĂ« lot, lot dhe tĂ« qara tĂ« dĂ«shpĂ«ruara qĂ« vijnĂ« nga notat e kitarĂ«s sĂ« Brian May. Freddie, i frikĂ«suar, bĂ«rtet âmami, nuk dua tĂ« vdesâ dhe fillon pjesa operistike. Freddie kĂ«tu gjendet nĂ« njĂ« botĂ« shpirtĂ«rore astrale ku sheh veten: âShoh njĂ« siluetĂ« tĂ« vogĂ«l tĂ« njĂ« burri.â Dhe thotĂ«: âScaramouche, a do tĂ« fillosh njĂ« grindje?â
Scaramouche Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rleshje, njĂ« mosmarrĂ«veshje, njĂ« luftĂ« e vogĂ«l mes forcave, midis ushtrive me kalorĂ«s (4 kalorĂ«s tĂ« Apokalipsit tĂ« sĂ« keqes luftojnĂ« kundĂ«r forcave tĂ« sĂ« mirĂ«s pĂ«r shpirtin e Freddie-t) dhe vazhdon duke thĂ«nĂ« âBubullima dhe vetĂ«tima mĂ« frikĂ«sojnĂ« shumĂ«, shumĂ«, shumĂ«.â
 Kjo frazĂ« shfaqet nĂ« BibĂ«l, pikĂ«risht te Jobi 37 kur thotĂ«: âBubullima dhe vetĂ«tima mĂ« frikĂ«sojnĂ«: zemra mĂ« rrah fort nĂ« gjoks.âÂ
NĂ«na e tij, duke e parĂ« djalin aq tĂ« tmerruar nga vendimi qĂ« kishte marrĂ«, lutet qĂ« ta shpĂ«tojĂ« nga pakti me Mefistofelin. âAi Ă«shtĂ« thjesht njĂ« djalĂ« i varfĂ«râŠâ Ai sakrifikon jetĂ«n e tij pĂ«r kĂ«tĂ« pĂ«rbindĂ«sh. Ajo qĂ« vjen lehtĂ«, shkon po aq lehtĂ«. A do ta lĂ«sh tĂ« shkojĂ«?â Lutjet e tyre dĂ«gjohen dhe engjĂ«jt zbresin pĂ«r tĂ« luftuar forcat e sĂ« keqes. âBismilahâ (fjalĂ« arabe qĂ« do tĂ« thotĂ« âNĂ« emĂ«r tĂ« Zotitâ) Ă«shtĂ« fjala e parĂ« qĂ« shfaqet nĂ« librin e shenjtĂ« tĂ« myslimanĂ«ve, Kuranin. KĂ«shtu qĂ« vetĂ« Zoti shfaqet dhe bĂ«rtet: âNuk do tĂ« tĂ« braktisim, lĂ«re tĂ« shkojĂ«!â
PĂ«rballĂ« njĂ« pĂ«rplasjeje tĂ« tillĂ« midis forcave tĂ« sĂ« mirĂ«s dhe sĂ« keqes, Freddie frikĂ«sohet pĂ«r jetĂ«n e nĂ«nĂ«s sĂ« tij dhe i thotĂ«: âMama mia, mama mia, lĂ«re tĂ« shkojâ (nĂ«nĂ«, mĂ« lĂ«r tĂ« shkoj). Nga qielli dĂ«gjohet pĂ«rsĂ«ri thirrja se nuk do ta braktisin, dhe Freddie bĂ«rtet: âjo, jo, jo, jo, joâ dhe thotĂ«: âBeelzebubi (Zoti i ErrĂ«sirĂ«s) mund tĂ« ketĂ« vendosur njĂ« djall brenda teje, nĂ«nĂ«.â
KĂ«tu Freddie i bĂ«n homazh Wolfgang Amadeus Mozart-it dhe Johann Sebastian Bach-ut, kur kĂ«ndon: âFigaro, Magnificoâ, duke iu referuar operĂ«s Martesa e Figaros tĂ« Mozart-it, e konsideruar si opera mĂ« e mirĂ« nĂ« histori  dhe veprĂ«s Magnificat tĂ« Bach-ut.
Ai pĂ«rfundon pjesĂ«n operistike dhe nis pjesa mĂ« rock. Djalli, i zemĂ«ruar dhe i tradhtuar nga Freddie pĂ«r shkak se nuk e pĂ«rmbushi paktin, i thotĂ«: âA mendon se mund tĂ« mĂ« fyesh kĂ«shtu? A mendon se mund tĂ« vish tek unĂ« dhe pastaj tĂ« mĂ« braktisĂ«sh? A mendon se mund tĂ« mĂ« duash dhe tĂ« mĂ« lĂ«sh tĂ« vdes?â
ĂshtĂ« tronditĂ«se tĂ« shohĂ«sh se si Zoti i sĂ« keqes ndjehet i pafuqishĂ«m pĂ«rballĂ« njĂ« qenieje njerĂ«zore, pĂ«rballĂ« pendesĂ«s dhe dashurisĂ«. Pasi beteja humbet, djalli largohet dhe ne arrijmĂ« nĂ« aktin e fundit, ose âkodĂ«nâ, ku Freddie Ă«shtĂ« i lirĂ« dhe ajo ndjenjĂ« e ngushĂ«llon. Ai bie gongun qĂ« mbyll kĂ«ngĂ«n. Gongu Ă«shtĂ« njĂ« instrument i pĂ«rdorur nĂ« KinĂ« dhe nĂ« AzinĂ« e Lindjes sĂ« LargĂ«t pĂ«r tĂ« shĂ«ruar njerĂ«zit qĂ« ndodhen nĂ«n ndikimin e shpirtrave tĂ« kĂ«qij.
Kënga zgjat 5 minuta e 55 sekonda. Freddie ishte i apasionuar pas astrologjisë dhe numri 555 në numerologji lidhet me vdekjen, jo atë fizike por shpirtërore, fundin e diçkaje ku engjëjt do të të mbrojnë. 555 është i lidhur me Zotin dhe hyjnoren, një përfundim që shënon fillimin e një faze të re.
KĂ«nga u interpretua pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« mbrĂ«mjen e tĂ« GjithĂ« ShenjtĂ«ve (All Saintsâ Eve), njĂ« festĂ« qĂ« nga KeltĂ«t quhej âSamhainâ, pĂ«r tĂ« festuar kalimin dhe hapjen ndaj botĂ«s tjetĂ«r.
Keltët besonin se bota e të gjallëve dhe ajo e të vdekurve ishin pothuajse të bashkuara, dhe në Ditën e të Vdekurve të dyja botët takoheshin, duke lejuar shpirtrat të kalonin në anën tjetër. Asgjë në Bohemian Rhapsody nuk është e rastësishme.
Ădo gjĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« e menduar, e punuar dhe ka njĂ« kuptim qĂ« shkon pĂ«rtej tĂ« qenit thjesht njĂ« kĂ«ngĂ«. ĂshtĂ« votuar nĂ« mbarĂ« botĂ«n si kĂ«nga mĂ« e mirĂ« e tĂ« gjitha kohĂ«rave.
Kjo kĂ«ngĂ« pĂ«rfaqĂ«soi njĂ« ndryshim radikal pĂ«r Queen  si tĂ« kishin bĂ«rĂ« vĂ«rtet njĂ« pakt me djallin  qĂ« u ndryshoi jetĂ«n pĂ«rgjithmonĂ« dhe i bĂ«ri tĂ« pavdekshĂ«m./ KultPlus.comÂ
Darka Gala që FIFA do të organizojë të enjten në Neë York, në kuadër të Botërorit të Klubeve, të ftuar speciale dhe performuese kryesore do të ketë Rita Orën, këngëtaren me famë botërore.
Kjo mbrĂ«mje qĂ« do tĂ« mbahet nĂ« ambientet luksoze tĂ« Cipriani Ăall Street, nĂ« bashkĂ«punim me platformĂ«n âBig Art Festivalâ, pritet tĂ« mbledhĂ« emra tĂ« njohur nga bota e futbollit, drejtues tĂ« lartĂ« tĂ« FIFA-s, si dhe figurat e mĂ«dha nga moda, biznesi dhe arti.
PĂ«rveç se mysafire nderi, Rita Ora, do ta mbyllĂ« mbrĂ«mjen me njĂ« performancĂ« muzikore, duke e vendosur nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes bashkimin e sportit dhe kulturĂ«s nĂ« skenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare./ KultPlus.comÂ
E ftuar në televizionin e famshëm amerikan ABC, këngëtarja shqiptare me famë botërore, Rita Ora, flet me krenari për prejardhjen e saj shqiptare dhe për rrugëtimin si një ikonë globale e muzikës pop.
E pyetur nga gazetari për rrugëtimin dhe ndikimin e rrënjëve nga Kosova në formimin e saj në Londër në artin që krijon, Rita shprehet se thelbi i formimit të saj artistik dhe personal është pikërisht prejardhja e saj. Rita nuk heziton të shpreh krenarinë e saj për origjinën shqiptare:
âMund tĂ« flas pĂ«r kĂ«tĂ« pĂ«rgjithmonĂ«. KurrĂ« nuk e harroj nga vij. Qysh nĂ« fillimet e mia, mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ« mĂ« parĂ«, kam folur gjithmonĂ« hapur pĂ«r prejardhjen time si emigrante, pĂ«r familjen time si refugjatĂ« dhe sa shumĂ« do tĂ« thotĂ« kjo pĂ«r mua. MĂ« Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« mundĂ«sia tĂ« arrij Ă«ndrrat e mia, dhe kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« nuk e marr kurrĂ« si tĂ« mirĂ«qenĂ«.â â u shpreh artistja.
Pos të tjerave, Rita e ndien veten edhe si përkrahëse të brezit të ri. Nisur nga shembulli i vetes, si një refugjate në Mbretërinë e Bashkuar, e shndërruar në ikonë të muzikës pop, Rita i mbështet gjeneratat e reja në ndjekje të ëndrrave dhe në të qëndruarit optimist për të ardhmen.
âArti im gjithmonĂ« Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur nĂ« integritetin personal, jo nĂ« atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« âcoolâ pĂ«r momentin.â â shtoi Rita.
Gjithashtu ajo foli edhe për ndikimin dhe rolin e rrjeteve sociale në jetën e saj, duke pranuar se i pëlqen TikTok-u dhe rrjetet e tjera, por në procesin krijues mbetet besnike ndaj vetvetes dhe thelbësore e sheh të qenur reale dhe e vërtetë me veten.
Në formimin e saj personal dhe në rrugën e krijimit të një identiteti të pavarur, Rita e konsideron si hap të madh edhe momentin kur i propozoi martesë bashkëshortit të saj:
âIshte momenti im me mikun tim mĂ« tĂ« mirĂ«. Ende Ă«shtĂ«. Dhe nuk e mendova shumĂ« derisa njerĂ«zit filluan tĂ« mĂ« thoshin: âWow!â Por unĂ« mendoj se kjo duhet tĂ« normalizohet. Jemi po aq tĂ« fuqishme sa burrat qĂ« propozojnĂ« tradicionalisht.â/ KultPlus.comÂ
âNjeriu absurd Ă«shtĂ« ai qĂ« pa e mohuar, nuk bĂ«n asgjĂ« pĂ«r pĂ«rjetĂ«sinĂ«.â
                                                                                                                -Albert Kamy
Diellza Gashi
Vepra letrare e Anton Pashkut, sidomos në kohën e shfaqjes së vet të parë ishte e re për letërsinë  shqipe në të gjitha aspektet.
Pashku, fillim e fund e shkruan letĂ«rsinĂ« si figurĂ«, si kĂ«rkim tĂ« kuptimeve tĂ« thella jetĂ«sore e njerĂ«zore, si strukturĂ« tĂ« situatave simbolike dhe simbolizuese. Me refuzimin e formave klasike tĂ« tĂ« krijuarit letĂ«rsi, Pashku krijimtarisĂ« sĂ« vet ia falĂ« tiparet e formave post-moderniste, sidomos me krijimet e dramave absurde apo tragjedive moderne âGofâ dhe âSinkopaâ. NĂ« fillimet e veta, absurdi, shihet si filozofi, qĂ« pĂ«rçon njĂ« ide: mungesĂ«n e kuptimit. PikĂ«risht me kĂ«tĂ« mungesĂ« pĂ«rballen personazhet e Pashkut.
Këto dy drama na vënë para një kërkimi, një pavetëdijeje, një dobësie duke shpërfaqur personazhe të rrënuara, të humbura, në kërkim të vetes dhe arsyes. Personazhet e Pashkut ndërtohen fund e krye si absurde: heronj me frikën për jetën. Personazhe të tjetërsuara e të shumëfishuara në alter-ego. Personazhe që në botë nuk krijojnë relacione me të tjerët, krijojnë relacione me veten. Vihemi para një Unë dhe një Uni si një Tjetër.
Nëse në tragjedinë klasike heroi paraqitet përherë në një rënie, në një disfatë, si një fajtor pa faj, një vetësakrificë për të tjerët, në tragjedinë moderne, në anën tjetër, nuk krijohen personazhe të ngritura me synim të vlerave morale. Karakter i kësaj tragjedie është përherë një karakter i thjeshtë që para konflikteve me kohën dhe botën, dalin konfliktet me veten. Po këto karaktere i hasim në dramat e Pashkut. Drama këto, të krijuara në variantin e absurdit tragjik duke në vënë para deformimeve shoqërore, melankolisë, demotivimit.
Pashku me veprat e tij arrin tĂ« krijoj njĂ« sfond mĂ« ndryshe tĂ« letĂ«rsisĂ« shqipe, duke na vĂ«nĂ« para filozofisĂ« sĂ« absurdit si njĂ« kĂ«rkim i pandalshĂ«m, njĂ« vend nĂ« tĂ« cilĂ«n personazhi nuk pĂ«rket, njĂ« luftĂ« mes vetes me veten, njĂ« ide nĂ« tĂ« cilĂ«n personazhi ka njĂ« qĂ«ndrim ekzistencial apo ndjenjĂ« konfuzioni, orientimi a frike pĂ«rballĂ« njĂ« bote dukshĂ«m tĂ« pakuptimtĂ«.Â
NĂ« tĂ« dy dramat e Pashkut, theksi bie mbi krizĂ«n ekzistenciale, qĂ« prek mĂ« sĂ« tepĂ«rmi shfaqjen e dyfishtĂ« tĂ« identitetit tĂ« personazhve. Kjo krizĂ« shĂ«njon edhe thelbin e krijimit absurdist, pĂ«rballja e vetes sĂ« rĂ«ndomtĂ« me veten absurde. KĂ«shtu tĂ« dy dramat paraqesin konfliktin midis prirjes njerĂ«zore pĂ«r kĂ«rkimin e vlerave dhe kuptimit nĂ« jetĂ« dhe paaftĂ«sinĂ« njerĂ«zore pĂ«r tâi gjetur ato nĂ« njĂ« univers tĂ« pakuptimtĂ«, irracional dhe kaotik, paraqesin botĂ«n si tĂ« egĂ«r, tĂ« hidhur, boshe. BotĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n pohohet se ekzistenca njerĂ«zore Ă«shtĂ« nĂ« thelb njĂ« çështje e kuptimit dhe e gjetjes sĂ« kuptimit tĂ« jetĂ«s./ KultPlus.com
UNI â Universum International College ështĂ« i vetmi institucion nĂ« KosovĂ« me partneritet direkt me Arizona State University (ASU) â universiteti Nr.1 pĂ«r inovacion nĂ« SHBA!
 Diploma amerikane me vlerë globale  Përmbajtje dhe platforma të ASU  Praktika dhe punësim gjatë studimeve  Mundësi për të vazhduar studimet apo punuar jashtë vendit
Zgjidh programin që të përshtatet më shumë:
 Dizajn Grafik â zhvillo kreativitetin tĂ«nd, mĂ«so softuerĂ«t mĂ« tĂ« kĂ«rkuar dhe ndĂ«rto portofol profesional pĂ«r tregun global.
 Dizajn Mode â krijo koleksione unike, mĂ«so teknika bashkĂ«kohore dhe pĂ«rgatitu pĂ«r industrinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« modĂ«s.
 Dizajn Interier â koncepto hapĂ«sira funksionale dhe estetike, pĂ«rdor teknologji moderne dhe ndĂ«rtokarrierĂ« si profesionist i dizajnit tĂ« brendshĂ«m.
UNI â Universum International College ështĂ« i menaxhuar dhe fuqizuar nga Universiteti ShtetĂ«ror i ArizonĂ«s (ASU), i njohur si Universiteti Nr.1 nĂ« SHBA pĂ«r inovacion.
Krijo suksesin tënd, me edukim amerikan. Fuqizohu nga Arizona State University, Universiteti më i madh publik në SHBA. Studio në UNI duke aplikuar këtu!
 PĂ«r mĂ« shumĂ« informata rreth programit kontakto +383 44 144 062,  info@universum-ks.org ose ndiq UNI â n nĂ« Facebook & Instagram.
Studio me standarde amerikane, në Kosovë. E ardhmja jote në dizajn nis sot!/ KultPlus.com
NdĂ«rtuar majĂ« njĂ« kodre, me peizazhin qĂ« pĂ«rfshin rrĂ«nojat mijĂ«ra vjeçare tĂ« Parkut Arkeologjik tĂ« ApollonisĂ«, fushĂ«n e myzeqesĂ« dhe detin Adriatik, Manastiri i ShĂ«n MĂ«risĂ« pĂ«rbĂ«n njĂ« nga komplekset fetare mĂ« mbresĂ«lĂ«nĂ«se. NdĂ«rtuar qindra vjet mĂ« parĂ«, ai mban nĂ«n vete, si nĂ« ânjĂ« djep tĂ« pĂ«rmbysurâ, qytetin antik tĂ« ApolonisĂ«, nga i cili ato pak rrĂ«noja te mbetura duken sikur tretin vĂ«shtrim tej nĂ« detin Adriatik.Â
NĂ« kĂ«tĂ« kryevepĂ«r tĂ« artit bizantin, Instituti KombĂ«tar i TrashĂ«gimisĂ« Kulturore ka nisur punimet konservuese. Sektori i Veprave tĂ« Artit nĂ« bashkĂ«punim me Parkun Arkeologjik tĂ« ApolonisĂ«, po zhvillon punime konservimi nĂ« pikturĂ«n murale tĂ« trapezĂ«risĂ« sĂ« Manastirit. Â
Kjo murale, e krijuar nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« shekullit XIII pĂ«rfaqĂ«son njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« rralla dhe mĂ« tĂ« çmuara tĂ« trashĂ«gimisĂ« sonĂ« kulturore, duke zĂ«nĂ« njĂ« vend tĂ« veçantĂ« nĂ« historinĂ« e artit bizantin nĂ« ShqipĂ«ri. Â
IKTK bĂ«ri tĂ« ditur se, aktualisht po kryhet konsolidimi i shtresave pĂ«rgatitore tĂ« pikturĂ«s me suportin nĂ« murin jugor dhe verior tĂ« objektit.Â
MozaikĂ«t pranĂ« trapezĂ«risĂ« (mencĂ«s sĂ« murgjĂ«ve), portiku i kishĂ«s me kolonadĂ«n elegante prej tetĂ« shtyllash, ikonat dhe pikturat murale sĂ« bashku krijojnĂ« njĂ« kompleks tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m dhe tejet tĂ«rheqĂ«s.Â
NdĂ«rthurja unike e kĂ«tij ndĂ«rtimi, mes pasurisĂ« sĂ« Antikitetit dhe arkitekturĂ«s bizantine, sĂ« bashku me Muzeun Arkeologjik, pozicionuar brenda Manastirit, e kthejnĂ« kompleksin nĂ« njĂ« pikĂ« tĂ« rrallĂ« referimi pĂ«r vlerat historike, arkitekturore, artistike dhe shpirtĂ«rore qĂ« bart.Â
Andaj, edhe kjo ndërhyrje konservuese synon ruajtjen e kësaj pasurie kulturore, duke e mbrojtur nga dëmtimet e kohës dhe duke e rikthyer në vëmendjen e publikut e studiuesve. / KultPlus.com
Lufta në Kosovë qëndron si plaga më e madhe kombëtare, duke qenë një ndër ngjarjet më tragjike të historisë së popullit shqiptar në Kosovë.
Kujtesa kolektive nĂ« anĂ«n tjetĂ«r Ă«shtĂ« ajo qĂ« i mban gjallĂ« ngjarjet, sakrificat dhe historinĂ« e pĂ«rgjakshme drejt pavarĂ«sisĂ« dhe çlirimit.Â
Historia na rrĂ«fen se krisma e parĂ« e pushkĂ«s, e UshtrisĂ« Ălirimtare tĂ« KosovĂ«s, u shkrep nga Zahir Pajaziti, luftĂ«tari dhe dĂ«shmori i paharrueshĂ«m, si nisma e parĂ« pĂ«r liri.
PĂ«r nder tĂ« kĂ«saj nisme, pĂ«r nder tĂ« figurĂ«s madhĂ«shtore tĂ« Zahir Pajazitit dhe sakrificĂ«s sakramentale tĂ« tij, ShoqĂ«ria Kulturore Artistike âZahir Pajazitiâ, nĂ« PodujevĂ« organizon edicionin e dytĂ« tĂ« festivalit âPushka e parĂ« e lirisĂ«â.
Kjo festĂ« dyditore premton promovimin e vlerave kulturore, kĂ«ngĂ«ve e valleve mĂ« 1 dhe 2 gusht 2025, nĂ« ora 20:00, nĂ« sheshin âBulevardi i dĂ«shmorĂ«veâ, nĂ« PodujevĂ«.
PjesĂ«marrĂ«s tĂ« festivalit do tĂ« jenĂ« ansamblet e rajoneve tĂ« ndryshme tĂ« KosovĂ«s dhe mĂ« gjerĂ«, si: Ansambli âDardanĂ«tâ DĂŒsseldorf, âQendra Kulturore e FĂ«mijĂ«veâ Kurbin, SHKA âTingujt e Vendlindjesâ StagovĂ«, âQendra Kulturore Kaqanikuâ, SHKA âBilbilat e Pashtrikutâ Nashec, Ansambli âZĂ«ri i KosovĂ«sâ FushĂ«-KosovĂ«, AKV âDeçaniâ, Ansambli âLibrazhdiâ Librazhd, si dhe performanca e veçantĂ« e ansamblit tĂ« PodujevĂ«s, pĂ«rkatĂ«sisht shtĂ«pisĂ« kulturore qĂ« realizon organizimin, âZahir Pajazitiâ.
Kjo festĂ«, ky homazh, bart nĂ« vete jo vetĂ«m rikujtimin pĂ«r dĂ«shmorĂ«t e rĂ«nĂ«, por edhe vlerat kulturore qĂ« mbijetuan falĂ« sakrificĂ«s sĂ« tyre. ĂshtĂ« njĂ« pĂ«rkujtim qĂ« shkon pĂ«rtej dhimbjes, duke shndĂ«rruar kujtimin nĂ« frymĂ«zim.Â
Nëpërmjet këngës, valleve dhe artit, festivali shpërfaq jo vetëm nderimin e atyre që dhanë jetën për liri, por gjithashtu edhe afirmimin e identitetit dhe trashëgimisë kombëtare
Promovimi i artit kombĂ«tar, nĂ« kĂ«tĂ« rast, synon jo vetĂ«m tĂ« ruajĂ« kujtesĂ«n historike, por edhe tv frymĂ«zoj brezat e rinj tĂ« lidhen me rrĂ«njĂ«t e tyre, tĂ« krijojnĂ« mbi ato rrĂ«njĂ« dhe tĂ« jenĂ« pjesĂ« aktive e njĂ« kulture qĂ« jeton, zhvillohet dhe ndriçon pĂ«rmes brezave./ KultPlus.comÂ
Tapiceria e Bayeux do të rikthehet në Mbretërinë e Bashkuar pas më shumë se 900 vitesh nga krijimi i tij, konfirmon Departamenti për Kulturë, Media dhe Sport (DCMS).
Kjo kryevepër 70 metra e gjatë, tregon historinë e pushtimit norman të Anglisë në vitin 1066, që do të huazohet në një marrëveshje historike me nënshkrimin mes qeverisë franceze dhe asaj britanike.
Kjo qëndismë gjigante, që besohet se është krijuar në Kent, do të ekspozohet në Muzeun Britanik në Londër vitin e ardhshëm. Kjo tapiceri do të qëndrojë e ekspozuar nga vjeshta e ardhshme deri në korrik të 2027, ndërkohë që shtëpia e tij aktualr, Muzeu i Bayeux, po rinovohet. Viti i 2027 është gjithashtu 1000-vjetori i lindjes së William Pushuesit.
Kryetari i bordit tĂ« Muzeut Britanik, George Osborne, Ă«shtĂ« shprehur se ekspozita âdo tĂ« jetĂ« shfaqja mĂ« e madhe e brezit tonĂ«â, duke e krahasuar me Tutankhamun-in dhe UshtrinĂ« e LuftĂ«tarĂ«ve Terrakota.
Tapiceria e Bayeux, që daton që nga shekulli 11, dokumenton periudhën më të diskutueshme në marrëdhëniet Anglo-Franceze, kur dominimi anglo-sakson u zëvendësua nga sundimi norman. Edhe pse pjesa e fundit e qëndismës mungon, ajo përfundon me ikjen e anglosaksonëve në fund të Betejes së Hastingsit, në vitin 1066.
58 skenat e saj, me 626 personazhe dhe 202 kuaj, japin një pasqyrë të periudhës mesjetare në Normandi dhe Angli si asnjë vepër tjetër, duke ofruar jo vetëm informacion mbi traditat ushtarake, por edhe detaje të çmuara të jetës së përditshme. Kjo vepër ka frymëzuar shumë krjime dhe artistë gjatë shekujve, dukë përfshirë artistin David Hockney.
PĂ«r ekspozimin e kĂ«saj vepre arti, Nicholas Cullinan, Drejtor i Muzeut Britanik u shpreh: âKy Ă«shtĂ« pikĂ«risht lloji i partneritetit ndĂ«rkombĂ«tar qĂ« dua ta mbĂ«shtesim dhe tĂ« marrim pjesĂ«: tĂ« ndajmĂ« tĂ« mirĂ«n e koleksionit tonĂ« sa mĂ« gjerĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« e mundur dhe nĂ« kĂ«mbim tĂ« ekspozojmĂ« thesare botĂ«rore qĂ« nuk janĂ« parĂ« kurrĂ« mĂ« parĂ« kĂ«tu.â
Fokusi i kësaj ekspozite qëndron te pjesa që Muzeu Britanik pret të jetë një nga muzetë më të vizituar ndonjëherë, një shfaqje që ndodh vetëm një herë në një gjeneratë.
Periudha që i parapriu Betejës së Hastingsit është një nga më të njohurat në historinë britanike.
Siç e tha Osborne: âNuk ka asnjĂ« objekt tjetĂ«r tĂ« vetĂ«m nĂ« histrinĂ« britanike qĂ« tĂ« jetĂ« kaq i njohur, kaq i studiuar nĂ« shkolla, kaq i kopjuar nĂ« art, sa Tapiceri i Bayeux. MegjithatĂ«, pĂ«r gati 1000 vjet nuk Ă«shtĂ« kthyer kurrĂ« nĂ« kĂ«to brigje. Vitin tjetĂ«r do tĂ« kthehet dhe mijĂ«ra vizitorĂ«, veçanĂ«risht nxĂ«nĂ«s tĂ« shkollave, do ta shohin me sytĂ« e tyre.â/ KultPlus.comÂ
â UjĂ«varat Iguazu u zgjodhĂ«n si njĂ« nga âShtatĂ« MrekullitĂ« e Reja Natyroreâ nĂ« njĂ« votim global tĂ« organizuar nga Fondacioni âNew7Wondersâ me seli nĂ« ZvicĂ«r nĂ« vitin 2011.
Të vendosura në rajonin Misiones në verilindje të Argjentinës, Ujëvarat Iguazu përveçse janë një mrekulli natyrore e vendit, ato spikasin si një pikë unike ku takohen historia dhe natyra.
TĂ« vendosura nĂ« Parkun KombĂ«tar Iguazu nĂ« qytetin Puerto Iguazu, ujĂ«varat shĂ«rbejnĂ« si njĂ« kufi natyror midis ArgjentinĂ«s dhe Brazilit. Duke mirĂ«pritur mijĂ«ra vizitorĂ« vendas dhe tĂ« huaj çdo vit, UjĂ«varat Iguazu u shtuan nĂ« listĂ«n e âTrashĂ«gimisĂ« BotĂ«roreâ nga UNESCO nĂ« vitin 1984.
UjĂ«varat Iguazu u zgjodhĂ«n si njĂ« nga âShtatĂ« MrekullitĂ« e Reja Natyroreâ nĂ« njĂ« votim global tĂ« organizuar nga Fondacioni âNew7Wondersâ me seli nĂ« ZvicĂ«r nĂ« vitin 2011. Zona natyrore pĂ«rgjatĂ« lumit Iguazu pĂ«rbĂ«het nga gjithsej 275 ujĂ«vara. MĂ« e habitshmja prej tyre Ă«shtĂ« ujĂ«vara gjigante e njohur si âGarganta del Diabloâ qĂ« bie nga njĂ« lartĂ«si prej afĂ«rsisht 80 metrash.
NdĂ«rsa vizitojnĂ« ujĂ«varat, vizitorĂ«t kanĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« shohin fuqinĂ« dhe madhĂ«shtinĂ« e natyrĂ«s nĂ« formĂ«n e saj mĂ« mbresĂ«lĂ«nĂ«se nĂ« ndalesĂ«n e fundit, kodrĂ«n me pamje nga âGarganta del Diabloâ.
Parku Kombëtar Iguazu, i cili shquhet edhe për pasurinë e tij ekologjike, është shtëpia e specieve të rralla si puma, jaguari dhe tapiri. Shumë prej këtyre specieve janë nën mbrojtje.
NĂ« Kino Armata do tĂ« shfaqet filmi âGrbavicaâ nga Jasmila ĆœbaniÄ mĂ« 10 korrik, duke shĂ«nuar 30-vjetorin e Gjenocidit tĂ« SrebrenicĂ«s.
Ky film i fuqishĂ«m eksploron traumĂ«n e pasluftĂ«s nĂ« BosnjĂ« dhe nderon qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e grave, historitĂ« e tĂ« cilave duhet tĂ« dĂ«gjohen. âGrbavicaâ rrĂ«fen historinĂ« e njĂ« gruaje dhe vajzĂ«s sĂ« saj dhe vĂ«shtirĂ«sitĂ« me tĂ« cilat pĂ«rballĂ«n ato me pasojat e LuftĂ«s nĂ« BosnjĂ«.
Ky aktivitet i hapur mbahet në përkujtim të Ditës Ndërkombëtare të Reflektimit mbi Gjenocidin e vitit 1995 në Srebrenicë.
(At Gjergj Fishta, Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi dhe Asdreni)
NĂ« kĂ«tĂ« fotografi tĂ« rrallĂ« ruhen jo vetĂ«m katĂ«r figura madhore tĂ« letĂ«rsisĂ« dhe mendimit shqiptar, por edhe vetĂ« fryma e njĂ« epoke qĂ« ndĂ«rthurte traditĂ«n dhe modernitetin, besimin dhe dritĂ«n laike, shkollĂ«n perĂ«ndimore dhe frymĂ«n kombĂ«tare. Nga e majta: At Gjergj Fishta, Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi dhe Asdreni â katĂ«r shtylla tĂ« mendimit dhe fjalĂ«s sĂ« shkruar shqiptare.
Fishta, me petkun françeskan, përfaqëson epopenë e kombit në vargje, zërin e përbashkët të gojëdhënave dhe moralit qytetar; Lasgushi me poezinë simbolike dhe lirikën filozofike, sjell shpirtin e thellë ballkanik në formën më të rafinuar europiane. Koliqi, i shkolluar në Itali, do të mishërojë reformën arsimore, themelimin e prozës moderne shqiptare dhe hapjen drejt Perëndimit, ndërsa Asdreni, poeti i himnit kombëtar, është zëri i mërgimit dhe i pavarësisë, që lidhi Rilindjen me brezat pasues.
Ata rrezatojnĂ« dinjitet, kulturĂ«, pĂ«rfaqĂ«sim kombĂ«tar dhe vetĂ«dije historike. Ky Ă«shtĂ« imazhi i ShqipĂ«risĂ« sĂ« viteve â30 â njĂ« vend i vogĂ«l, por me mendimtarĂ« tĂ« mĂ«dhenj, ku letĂ«rsia, feja, arsimi dhe atdhedashuria bashkĂ«jetonin si ura qĂ« lidhin epoka.
Pas vitit 1945, kjo trashëgimi u ndërpre me dhunë, shumë prej tyre u përndoqën, u heshtën apo u fshinë nga historia zyrtare. Por sot, kjo foto na kujton se nuk mund të ketë e ardhme pa dialog me traditën, pa kujtesë dhe pa nderim për ata që ndërtuan themelet shpirtërore të identitetit tonë kombëtar.
Le të rikthejmë vlerat, fjalën e urtë dhe dritën që ata përfaqësonin në jetën tonë publike dhe arsimore./ KultPlus.com
Login
 Diploma amerikane me vlerĂ« globale
 Dizajn Grafik â zhvillo kreativitetin tĂ«nd, mĂ«so softuerĂ«t mĂ« tĂ« kĂ«rkuar dhe ndĂ«rto portofol profesional pĂ«r tregun global.
 Dizajn Mode â krijo koleksione unike, mĂ«so teknika bashkĂ«kohore dhe pĂ«rgatitu pĂ«r industrinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« modĂ«s.
 Dizajn Interier â koncepto hapĂ«sira funksionale dhe estetike, pĂ«rdor teknologji moderne dhe ndĂ«rtokarrierĂ« si profesionist i dizajnit tĂ« brendshĂ«m.
 PĂ«r mĂ« shumĂ« informata rreth programit kontakto +383 44 144 062, 
 info@universum-ks.org ose ndiq UNI â n nĂ« Facebook & Instagram.
