Nga Jalta dhe Mynihu deri nĂ« AlaskĂ« â marrĂ«veshjet sekrete tĂ« fuqive tĂ« mĂ«dha qĂ« shkruan fatet e popujve evropianĂ«
Takimi i ardhshëm midis presidentit amerikan, Donald Trump dhe homologut rus, Vladimir Putin në Alaskë ka shkaktuar shqetësime të thella në një pjesë të opinionit publik evropian, veçanërisht në pjesën lindore të kontinentit.
MegjithĂ«se paraqitet nĂ« mĂ«nyrĂ« formale si njĂ« takim diplomatik mes dy fuqive botĂ«rore me qĂ«llim âzgjidhjen e çështjeve kyçe ndĂ«rkombĂ«tareâ, nĂ« shumĂ« kryeqytete tĂ« EvropĂ«s kjo ngjarje shihet si njĂ« pĂ«rsĂ«ritje e mundshme e momenteve mĂ« tĂ« errĂ«ta tĂ« shekullit tĂ« XX-tĂ« â Konferenca e Mynihut e vitit 1938 dhe Samiti i JaltĂ«s i vitit 1945.
Të dy këto ngjarje historike kanë mbetur të ngulitura në kujtesën kolektive të popujve, fatet e të cilëve u vendosën pa praninë e tyre.
NĂ« Mynih, fuqitĂ« e mĂ«dha pranuan kĂ«rkesat territoriale tĂ« GjermanisĂ« naziste, duke sakrifikuar sovranitetin e ĂekosllovakisĂ« pĂ«r tĂ« shmangur luftĂ«n.
NĂ« JaltĂ«, disa vite mĂ« vonĂ«, fuqitĂ« fituese tĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore e ndanĂ« EvropĂ«n nĂ« sfera ndikimi, duke lĂ«nĂ« vendet e EvropĂ«s Lindore nĂ«n dominimin sovjetik. NĂ« tĂ« dy rastet, vendimet u morĂ«n pas dyerve tĂ« mbyllura, ndĂ«rsa popujt qĂ« prekeshin nga ato vendime â nuk ishin as tĂ« ftuar nĂ« tryezĂ«.
Jalta: Simbol i formësimit gjeopolitik të botës
NĂ« shkurt tĂ« vitit 1945, ndĂ«rsa Lufta e DytĂ« BotĂ«rore po i afrohej fundit, liderĂ«t e Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s, MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar dhe Bashkimit Sovjetik u takuan nĂ« vendpushimin bregdetar tĂ« Detit tĂ« Zi â JaltĂ«.
Zyrtarisht, qëllimi ishte të merreshin vesh për hapat përfundimtarë në luftën kundër Gjermanisë dhe të vendoseshin themelet e rendit pasluftës, transmeton Telegrafi.
Jozyrtarisht, ai takim u bĂ« sinonim pĂ«r ndarjen e EvropĂ«s dhe pĂ«r konfirmimin e kontrollit sovjetik mbi njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« kontinentit. KufijtĂ« u vizatuan nĂ« harta, dhe fatet politike tĂ« tĂ«ra popujve u vulosĂ«n me marrĂ«veshje pĂ«r tĂ« cilat ata nuk kishin as mundĂ«si tâi dĂ«gjonin, e lĂ«re mĂ« tâi kundĂ«rshtonin.
PĂ«r shumĂ«kĂ«nd nĂ« EvropĂ«n Lindore, Jalta ka mbetur simbol i tradhtisĂ« dhe pĂ«rfaqĂ«son idenĂ« se fuqitĂ« e mĂ«dha mund tĂ« bĂ«jnĂ« tregti me territoret e shteteve mĂ« tĂ« vogla nĂ« emĂ«r tĂ« âpaqes sĂ« pĂ«rgjithshmeâ.
Sot, ndĂ«rsa flitet pĂ«r kompromiset e mundshme âterritorialeâ mes Uashingtonit dhe MoskĂ«s, paralelja me JaltĂ«n Ă«shtĂ« e pashmangshme. VeçanĂ«risht shqetĂ«suese Ă«shtĂ« fakti qĂ«, sipas informacioneve tĂ« deritanishme, nĂ« takimin e AlaskĂ«s nuk pritet tĂ« ftohen pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« UkrainĂ«s â njĂ«soj siç Polonia, vendet baltike dhe Ăekosllovakia nuk qenĂ« tĂ« ftuara nĂ« JaltĂ«.
Mynihu: Rreziku i lëshimit përballë agresorit
Një mësim edhe më i vjetër dhe po aq i hidhur vjen nga viti 1938.
AtĂ«herĂ«, kryeministri britanik, Neville Chamberlain, sĂ« bashku me liderĂ« francezĂ«, nĂ«nshkroi njĂ« marrĂ«veshje me Adolf Hitlerin, pĂ«rmes sĂ« cilĂ«s GjermanisĂ« naziste i dorĂ«zohej rajoni Sudet â njĂ« pjesĂ« kyçe pĂ«r ĂekosllovakinĂ«.
Zyrtarisht, kjo politikĂ« quhej âqetĂ«simâ (appeasement), njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« shmangur luftĂ«n duke iu pĂ«rgjigjur kĂ«rkesave tĂ« Hitlerit.
NĂ« praktikĂ«, ajo rezultoi si hyrje nĂ« njĂ« agresion edhe mĂ« tĂ« gjerĂ« dhe nĂ« shkatĂ«rrimin e ĂekosllovakisĂ« vetĂ«m pak muaj mĂ« vonĂ«, raporton the hill.
NĂ« prag tĂ« takimit nĂ« AlaskĂ«, shumĂ«kush ka frikĂ« se çdo marrĂ«veshje qĂ« do ta detyronte UkrainĂ«n tĂ« dorĂ«zonte njĂ« pjesĂ« tĂ« territorit tĂ« saj RusisĂ« â sidomos ato zona qĂ« aktualisht nuk janĂ« nĂ«n pushtim rus â do tĂ« ishte ekuivalente me MarrĂ«veshjen e Mynihut.
Ashtu si rajoni Sudet ishte thelbĂ«sor pĂ«r mbrojtjen e ĂekosllovakisĂ«, edhe qytetet lindore tĂ« UkrainĂ«s dhe vijat e frontit janĂ« jetike pĂ«r sigurinĂ« e vendit. LĂ«shimi do tĂ« mund tĂ« nĂ«nkuptonte hapjen e derĂ«s pĂ«r njĂ« agresion tĂ« mĂ«tejshĂ«m rus.
Konteksti aktual: lufta në vitin e tretë dhe fronte të lodhura
Lufta në Ukrainë ka hyrë në vitin e saj të tretë pa shenja që do të përfundojë së shpejti. Forcat ruse vazhdojnë të kontrollojnë një pjesë të madhe të Ukrainës lindore dhe jugore, përfshirë Krimenë, ndërsa linja e frontit shtrihet për qindra kilometra. Ushtria ukrainase, edhe pse rezistuese, përballet me sfida serioze logjistike dhe kuadrove, ndërsa ndihmat ushtarake dhe financiare nga Perëndimi po arrijnë më ngadalë se më parë.
NĂ« kĂ«to rrethana, bisedat pĂ«r âmarrĂ«veshje paqejeâ shpesh nĂ«nkuptojnĂ« presion mbi Kievin pĂ«r tĂ« pranuar dhurime territoriale nĂ« kĂ«mbim tĂ« armĂ«pushimit. MegjithatĂ«, pĂ«rvoja e dekadave tĂ« fundit tregon se kĂ«to âkonflikte tĂ« ngriraâ rrallĂ« mbeten tĂ« tilla â nga Transnistria deri nĂ« Gjeorgji, agresori zakonisht kthehet me kĂ«rkesa tĂ« reja sapo ndjen veten mjaftueshĂ«m tĂ« fuqishĂ«m.
Pikërisht për këtë arsye në Kiev dhe kryeqytetet e Evropës Lindore ekziston një dyshim i thellë ndaj çdo marrëveshjeje që bëhet pa pjesëmarrjen aktive të Ukrainës.
NdĂ«rsa Stalini nĂ« vitin 1945 ishte formalisht aleat i PerĂ«ndimit, Rusia e sotme nĂ«n Putinin po zhvillon njĂ« luftĂ« tĂ« hapur, tĂ« paarsyeshme kundĂ«r UkrainĂ«s. QĂ«llimet qĂ« Kremlini ka shprehur shumĂ« herĂ« shkojnĂ« shumĂ« pĂ«rtej kufijve tĂ« vendit â nga kĂ«rkesa qĂ« NATO tĂ« tĂ«rheqĂ« trupat nga tĂ« gjitha shtetet qĂ« iu bashkuan AleancĂ«s pas vitit 1997, deri tek krijimi i njĂ« âarkitekture tĂ« re sigurieâ evropiane qĂ« do tĂ« njihte sferĂ«n e interesit rus nĂ« EvropĂ«n Lindore.
Këto kërkesa kujtojnë logjikën e gjysmës së parë të shekullit të XX-të, kur liderët autoritarë vendosnin ultimatum me kërcënim force, duke llogaritur në ndarjen dhe paqëndrueshmërinë e shteteve demokratike. Pikërisht kjo shqetëson shumë kryeqytete evropiane: mundësinë që, pas dyerve të mbyllura, të arrihet një marrëveshje që do të ndryshojë përkohësisht hartën e sigurisë së kontinentit.
Alaska si një pikë e re kthese
Takimi nĂ« AlaskĂ« mund tĂ« shĂ«nojĂ« njĂ« pikĂ« kthesĂ«. NĂ«se nga ky takim hapet hapĂ«sirĂ« pĂ«r ândryshime territorialeâ pa pranimin e palĂ«s sĂ« prekur, kjo do tĂ« pĂ«rbĂ«nte njĂ« precedent tĂ« rrezikshĂ«m, duke legjitimuar pĂ«rdorimin e forcĂ«s pĂ«r tĂ« marrĂ« territore.
Një qasje e tillë do të dobësonte të drejtën ndërkombëtare dhe do të dëmtonte themelet e rendit që u krijua pas Luftës së Dytë Botërore.
Për Ukrainën, por edhe për një numër vendesh nga Baltiku deri në Ballkan, kjo është një çështje ekzistenciale.
Kujtimet e Mynihut dhe Jaltës nuk janë vetëm shënime historike, por paralajmërime të gjalla për çmimin e tregtimit politik të territoreve dhe lirisë së të tjerëve.
NĂ«se nga historia mund tĂ« nxirret njĂ« mĂ«sim, ai Ă«shtĂ« i qartĂ«: marrĂ«veshjet qĂ« bĂ«hen pa praninĂ« dhe pĂ«lqimin e atyre qĂ« i pĂ«rkasin â rrallĂ« sjellin paqe tĂ« qĂ«ndrueshme dhe tĂ« drejtĂ«.
Si viti 1938 ashtu edhe 1945 treguan se kompromiset me agresorĂ«t, pavarĂ«sisht se si justifikohen si âe keqja e nevojshmeâ, zakonisht hapin dyert pĂ«r kriza tĂ« reja. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, Alaska mund tĂ« bĂ«het simbol i njĂ« tjetĂ«r kthese vendimtare nĂ« historinĂ« e EvropĂ«s â pyetja mbetet vetĂ«m nĂ« drejtimin qĂ« do tĂ« marrĂ«. /Telegrafi/
The post Nga Jalta dhe Mynihu deri nĂ« AlaskĂ« â marrĂ«veshjet sekrete tĂ« fuqive tĂ« mĂ«dha qĂ« shkruan fatet e popujve evropianĂ« appeared first on Telegrafi.