Nga Nick Thorpe – Hungarezët kanë një shprehje popullore: “Visszanyal a fagyi”, që përkthehet: “Akullorja lëpin mbrapsht”. Me fjalë të tjera, bëj kujdes, sepse ajo që të pëlqen ta shijosh, mund të kthehet të të përpijë.

Kryeministri hungarez Viktor Orbán ka sulmuar në mënyrë të vazhdueshme botëkuptimin liberal për më shumë se dy dekada, duke e shndërruar vendin në atë që ai vetë e ka përshkruar si një “demokraci joliberale” dhe një komb të “lirisë së krishterë”.

Ndërkohë, ai ka fituar simpatizantë në mbarë botën  që nga zëvendëspresidenti amerikan JD Vance e deri te kryeministri gjeorgjian Irakli Kobakhidze. Presidenti Donald Trump e ka cilësuar Orbánin si “të zgjuar” dhe “njeri të fortë”.

“Nga burrat më të respektuar . Një lider i hekurt”, deklaroi Trump në shtator të vitit 2024.

Para zgjedhjeve të ardhshme në Hungari, të parashikuara për prillin e vitit 2026, komuniteti LGBTQ duket se është bërë shënjestër e re e Orbánit. Partia e tij, Fidesz, miratoi një ligj të ri për ndalimin e Paradës së Krenarisë. Megjithatë, midis 100,000 dhe 200,000 vetë morën pjesë këtë vit, nga vetëm 35,000 që ishin vitin e kaluar.

Duke parë turma të mëdha që marshojnë nëpër rrugët e Budapestit për të mbrojtur të drejtën e fjalës, të drejtën për të protestuar dhe për të afirmuar identitetin e tyre, shumë vetë shtrojnë pyetjen: A po i kundërvihet më në fund liberalizmi qeverisjes së Orbánit?

Por në të vërtetë, kjo mund të mos jetë pyetja e duhur. Sepse sfida më serioze ndaj pushtetit të Orbánit nuk vjen nga e majta liberale  por nga qendra e djathtë.

Një sfidant i papritur nga brenda kampit të tij

Peter Magyar, 44 vjeç, një ish-bashkëpunëtor i ngushtë i Orbánit, u shfaq në skenën politike si sfidues në shkurt 2024. Kjo pasoi një skandal që shpërtheu pas faljes së një burri të dënuar për fshehjen e abuzimit seksual ndaj fëmijëve, një vendim që detyroi Presidenten Katalin Novak të japë dorëheqjen drejtpërdrejt në televizion. Edhe Ministrja e Drejtësisë, Judit Varga (ish-Zonja e Parë e Hungarisë), u tërhoq nga posti.

Në një intervistë për Partizán, kanali kryesor opozitar në YouTube, Magyar e akuzoi Fideszin për nepotizëm dhe korrupsion.

Robert Puzser, aktivist dhe drejtues i një nisme jopartiake të quajtur “Rezistenca Qytetare”, thotë se elita politike hungareze po ecën me kujdes, ndërkohë që disa përpiqen ta etiketojnë Magyarin si liberal apo të majtë, për ta diskredituar para bazës konservatore të vendit.

Sipas Puzserit, Magyar ka formësuar një narrativë të re: atë të një vendi që po shembet nga brenda. Dhe shumë duket se po e besojnë. Partia e re e Magyarit, Tisza, në shumicën e sondazheve del mes 9% dhe 18% përpara Fideszit. Vetëm një institut i afërt me qeverinë, Viewpoint Institute, vazhdon ta rendisë Fideszin si forcën më të votuar.

Gjendja alarmante e spitaleve publike, shkollave shtetërore dhe infrastrukturës hekurudhore është kthyer në armë kundër qeverisë. Strategjia e Orbánit, që për shumë kohë është admiruar nga jashtë, po has gjithnjë e më shumë rezistencë në vend.

Një strateg i vjetër

Orbán ka qenë në pushtet për 19 nga 35 vitet që nga rënia e komunizmit më 1990, duke e kthyer atë në një prej liderëve më të qëndrueshëm të Bashkimit Evropian. Në vitet ’90, ai e shkëputi Fideszin nga rrënjët e saj liberale dhe e riktheu në një formacion nacionalist dhe konservator të djathtë.

Në krizën e emigrantëve të vitit 2015, ai e përshkroi lëvizjen drejt Evropës si një “migracion të përzier me azilkërkues dhe luftëtarë të huaj”. Ai ka refuzuar mbështetjen ushtarake për Ukrainën dhe kundërshton pranimin e saj në BE.

Fitorja në zgjedhje ka qenë gjithmonë e lidhur me një aftësi të mprehtë për të identifikuar frikërat e elektoratit. Që nga viti 2010, Orbán ka fituar zgjedhje me mesazhe të thjeshta dhe të fuqishme, shpesh të nxitura nga sondazhe të brendshme dhe të papublikuara.

Ligji zgjedhor i vitit 2011, që uli numrin e deputetëve dhe hoqi balotazhin, ka ndihmuar Fideszin të dominojë skenën. Në vitin 2014, me 45% të votave, Fidesz mori 67% të vendeve në Parlament.

Orbán ka ndikuar edhe në drejtësinë e vendit, duke emëruar gjyqtarë miqësorë me Fideszin në Gjykatën Kushtetuese dhe atë të Lartë.

Goditje dhe gabime

Referendumi i vitit 2022 për “mbrojtjen e fëmijëve”, që përkoi me zgjedhjet, u përdor si një instrument për të mobilizuar elektoratin konservator. Shumica dërrmuese votuan kundër “orientimit seksual pa pëlqimin e prindërve” dhe “promovimit të ndërrimit të gjinisë për të mitur”.

Por sot, rrëshqitjet janë të dukshme. Orbán nuk arriti ta ndalojë Paradën e Krenarisë, ndonëse e premtoi. Ai gjithashtu gaboi rëndë kur mbështeti kandidatin ultranacionalist rumun George Simion, i cili ka bërë deklarata anti-hungareze dhe humbi befas raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale.

Nga ana tjetër, ekonomia hungareze është në stanjacion dhe e varur nga industria gjermane e automjeteve, ndërkohë që Orbán nuk mund të premtojë më rritje ekonomike.

Në udhëkryq

Peter Magyar është kthyer në një simbol të shpresës për shumë qytetarë. Ai udhëton nëpër vend, viziton spitale e shkolla dhe shpesh transmeton gjithçka drejtpërdrejt në Facebook.

“Do ta ndërtojmë sërish këtë vend, tullë pas tulle,” përsërit ai. Turmat i përgjigjen: “Tullë pas tulle!”

Ndërkohë, analistët politikë si Zoltán Kiszelly paralajmërojnë se zgjedhjet e vitit 2026 do të vendosen nga afro një milion votues të pavendosur. Orbán mund të luajë kartën e “paqes”  siç bëri në vitin 2022 duke akuzuar opozitën se do ta fuste Hungarinë në luftë përkrah Ukrainës.

Nëse lufta përfundon deri atëherë, Orbán mund të pretendojë se kishte të drejtë. Nëse vazhdon, ai do të mund të përforcojë mesazhin kundër Perëndimit dhe të pozicionohet si garant i stabilitetit energjetik përmes lidhjeve me Rusinë.

Por kundërshtarët e tij nuk heqin dorë. “Hungaria ndodhet në një udhëkryq,” thotë Puzser. “Ka një rrugë drejt një tranzicioni demokratik dhe një tjetër që të çon drejt një diktature.”

Orbán vetë thotë se kjo është një betejë “për shpirtin e botës perëndimore”. Por për shumëkënd, zgjedhjet e prillit 2026 janë mbi të gjitha një betejë për shpirtin e Hungarisë.

Burimi: BBC; Përshtati: Gazeta “Si”

The post Nga model për Trumpin, në një udhëheqës në krizë / Si po shpërbëhet pushteti i Viktor Orbán appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- A ka ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë midis asaj që thotë Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, dhe asaj që bën Presidenti rus, Vladimir Putin?

Sigurisht, fjalët e ashpra dhe dhuna e hidhur e ditëve të fundit në Ukrainë sugjerojnë se përgjigjja është ‘ndoshta’.

Së pari, Presidenti Trump shprehu zhgënjimet e tij për mungesën e angazhimit nga homologu i tij rus për t’u angazhuar në një proces serioz paqeje.

«Putini na thotë shumë budallallëqe, nëse doni ta dini të vërtetën», tha Trump me inat në një mbledhje të kabinetit të martën. «Ai është shumë i sjellshëm gjatë gjithë kohës, por rezulton se bën gjëra pa kuptim», u ankua ai.

Të nesërmen, sikur e tërbuar nga këto komente, Rusia nisi sulmin e saj më të madh me dronë ndaj Ukrainës , duke dërguar 728 dronë dhe 13 raketa për të goditur qytete anembanë vendit në valë të shumta.

Ishte një “sulm domethënës”, vërejti Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky , i cili i dënoi sulmet si të planifikuara për të kundërshtuar përpjekjet për paqe.

Javën e kaluar, pasi Trump u ankua publikisht se nuk kishte bërë “asnjë përparim” drejt një armëpushimi pas një telefonate të gjatë me udhëheqësin e Kremlinit, Rusia lëshoi ​​një tjetër breshëri masive mbi Ukrainën. Ajo hodhi 539 dronë dhe 11 raketa në atë që zyrtarët ukrainas e përshkruan si një nga sulmet më të këqija të konfliktit.

Mund të faleni nëse mendoni se sa herë që Presidenti Trump shpreh zemërim, frustrim apo edhe negativitet ndaj homologut të tij në Kremlin, përgjigja e menjëhershme nga Rusia është të rrisë ndëshkimin e pamëshirshëm që i jep fqinjit të saj ukrainas.

Por nuk është aq e drejtpërdrejtë sa kaq.

Problemi është se Rusia kryen gjithashtu sulme shkatërruese ndaj Ukrainës gjatë periudhave kur presidenti amerikan është relativisht i heshtur në lidhje me konfliktin për të cilin ai u zotua ta përfundonte brenda një dite të vetme.

Më 29 qershor, për shembull, Moska nisi 477 dronë dhe 60 raketa kundër Ukrainës – në atë kohë, sulmi më i madh ajror rus i luftës. Megjithatë, Presidenti Trump kishte bërë pak komente të rëndësishme publike në lidhje me Rusinë në ditët e mëparshme.

Për më tepër, kur Presidenti Trump u tha udhëheqësve të tjerë të G7 të demokracive të industrializuara se në thelb i vinte keq për mungesën e Putinit në samitin e qershorit dhe kritikoi udhëheqësit e mëparshëm për përjashtimin e Rusisë nga ajo që atëherë ishte G8, Moska vazhdoi të shtonte sulmet ndaj Kievit, duke vrarë të paktën 28 ​​persona në një natë të vetme sulmesh me dronë dhe raketa në kryeqytetin ukrainas, disa ditë më vonë.

Edhe komentet pozitive nga presidenti i SHBA-së, të cilat mund të priten në mënyrë të arsyeshme për të zbutur çdo zemërim të ndezur rus për mënyrën se si flitet për të në Shtëpinë e Bardhë, nuk duket se veprojnë si frenues për teprimet e Kremlinit.

Nga ana e tij, Kremlini ka minimizuar çdo sugjerim se shpërthimi kritik i kohëve të fundit i Presidentit Trump ka pasur shumë ndikim.

“Po e marrim me qetësi”, u tha zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, gazetarëve në një konferencë telefonike të përditshme, duke shtuar se “Trump, në përgjithësi, tenton të përdorë një stil dhe shprehje mjaft të ashpra”.

Në realitet, taktikat ushtarake ruse kanë shumë më tepër gjasa të drejtohen nga objektivi i saj i palëkundur ushtarak për të kapur sa më shumë territor të jetë e mundur, përpara se konflikti i ashpër në Ukrainë, tani në vitin e tij të katërt, të ndalet përfundimisht.

Po kështu, rritja e tmerrshme e përdorimit të dronëve rusë në javët e fundit ka më shumë të ngjarë të jetë një pasqyrim i mungesës së raketave dhe rritjes së prodhimit të dronëve në Rusi sesa ndonjë kundërpërgjigje e zemëruar e Putinit ndaj një prej komenteve të rastësishme të Presidentit Trump.

Burimi: CNN/Përshtati Gazeta Si

The post A po bëhet Putin gjithnjë e më agresiv pas kritikave të Trump? appeared first on Gazeta Si.

Ishte vetëm një makth? Paniku që ndjeu ekonomia botërore pas tarifave të Donald Trump është zëvendësuar nga optimizmi. Efekti inflacionist i tarifave nuk është ndjerë. Në biseda informale, biznesmenët presin që lufta tregtare të prodhojë më shumë tregti dhe jo ta fundosë atë. Sondazhet tregojnë se besimi i bizneseve dhe konsumatorëve, megjithëse i ulët, po përmirësohet. Indeksi S&P 500, i bursës amerikane, ka arritur një rekord të ri.

Dhe në këtë moment që raportojmë, projektligji i quajtur “Një Faturë e Madhe dhe e Bukur” (BBB -Big Beautiful Bill), që kaloi në Senat më 1 korrik dhe në Dhomën e Përfaqësuesve më 3 korrik, duket më shumë si republikanizëm klasik që ul taksat dhe shkurton shpenzimet, i denjë për Paul Ryan apo Mitt Romney, sesa si një fantazi MAGA. Papritur, drejtuesit e biznesit janë sërish të gatshëm ta shohin Trump-in si populistin e mandatit të tij të parë: një njeri për t’u marrë seriozisht, por jo fjalë për fjalë.

Fatkeqësisht, BBB, të cilin Trump synon ta nënshkruajë në ligj më 4 korrik, pritet të hedhë hije mbi këtë panoramë optimiste. Ai ilustron dëmin afatgjatë që Trump po i shkakton themeleve të ekonomisë amerikane.

Fatura “e bukur” tregon boshllëkun e Trumponomisë

Efekti kryesor i projektligjit është zgjatja e uljes së taksave nga mandati i parë i Trump-it, të cilat do të skadonin së shpejti. Republikanët e paraqesin këtë si vazhdimësi të status quo-së. Por as ata dhe as demokratët para tyre nuk e pranojnë faktin se kjo status quo është e paqëndrueshme. Deficiti buxhetor i Amerikës gjatë 12 muajve të fundit ka qenë 6.7% e PBB-së, një shifër tronditëse. Nëse fatura miratohet, deficiti do të mbetet në këtë nivel, dhe raporti borxh/PBB do të tejkalojë nivelin 106% të pas Luftës së Dytë Botërore, brenda rreth dy vjetësh. Të ardhurat nga tarifat ndihmojnë, por jo mjaftueshëm për të ndalur rritjen e borxhit, që do të thotë se rrëshqitja drejt një krize do të vazhdojë.

Sa për shtrëngimin e rripit, ai bëhet në mënyrë të gabuar. Me rritjen e jetëgjatësisë dhe plakjen e popullsisë, Amerika duhet të shkurtojë përfitimet për të moshuarit, për shembull, duke rritur moshën e pensionit. Por në vend të kësaj, pensionistët përfitojnë lehtësime tatimore, ndërsa republikanët shkurtojnë Medicaid-in, sigurimin shëndetësor për shtresat në nevojë. Disa masa janë të arsyeshme, si kufizimi i manipulimeve të shteteve për të përfituar më shumë fonde federale. Por sipas projeksioneve zyrtare, efekti i përgjithshëm i ligjit do të jetë që gati 12 milionë amerikanë do të mbeten pa sigurim shëndetësor, një numër skandaloz për vendin më të pasur në botë. Shumë prej tyre do të preken nga kërkesat e reja që përfituesit të jenë të punësuar. Këto rregulla, në të kaluarën, janë shndërruar në pengesa burokratike për përfituesit dhe kanë dështuar të rrisin punësimin.

Kursime të tjera vijnë nga shfuqizimi i krediteve tatimore për energjinë e pastër, të miratuara nën Presidentin Joe Biden. Këto kredi ishin të mbushura me kërkesa proteksioniste si “blej amerikan”, që edhe kjo gazetë i ka kundërshtuar. Por, meqë Kongresi nuk e do çmimin e karbonit, asgjë nuk do t’i zëvendësojë. Amerika do të mbetet pa një politikë federale për dekarbonizimin, dhe emisionet e gazeve serrë do të jenë më të larta sesa do të ishin ndryshe. Nostalgjia e Trump për karburantet fosile injoron potencialin e energjive të rinovueshme për të rritur bollëkun energjetik, një naivitet kur gara për inteligjencën artificiale të avancuar kërkon sasi kolosale energjie.

Si u miratua ligji? Një pasqyrë e disfunksionit në rritje

Mënyra se si u miratua kjo faturë është vetë simptomë e çrregullimit politik të Amerikës. BBB është gjigande, sepse partitë në pushtet rrallë marrin më shumë se një shans në vit për të kaluar një ligj të taksave dhe shpenzimeve me vetëm 51 vota në Senat, për të shmangur bllokimin (filibuster). Brenda një fature kaq të madhe, reformat e rëndësishme nuk analizohen me kujdes, dhe shpenzimet për interesa elektorale (“pork-barrel”) përdoren për të blerë mbështetjen e kongresmenëve.

Optimistët e pranojnë këtë, por argumentojnë se rritja ekonomike do t’i zgjidhë të gjitha. Rritja më e shpejtë do ta lehtësonte barrën e borxhit, do të ndihmonte të varfrit përmes punësimit dhe rrogave më të larta, dhe do të bënte që problemet politike të dukeshin ekonomikisht të parëndësishme. Administrata parashikon 5% më shumë prodhim në katër vitet e ardhshme.

Por është gabim të pritet që kjo faturë të sjellë një bum ekonomik. Uljet e taksave që janë tashmë në fuqi nuk ofrojnë ndonjë stimul të ri, ndërsa tarifat kanë efekt të kundërt. Për më tepër, normat e interesit janë tri herë më të larta se kur Trump uli taksat për herë të parë, dhe Rezerva Federale ka më shumë gjasë të balancojë politikat fiskale me rregullime monetare. Uljet e taksave që nxisin ofertën do të ndihmojnë investimet, por ato përbëjnë vetëm 8% të kostos totale. Shumë nga uljet e reja të taksave, si përjashtimet për bakshishet dhe orët shtesë, janë manovra populiste. Fushata për deregulim mund të ndihmojë, por vetëm në kufij të ngushtë.

Borxhi i madh, dëmi i madh

Në fakt, burimi i pafund i borxhit publik amerikan do të dëmtojë gjithnjë e më shumë rritjen. Në kushte normale, borxhi publik përjashton investimet private, duke rritur koston e kapitalit për projekte si qendrat e të dhënave. Dhe kostoja e një rregullimi të papritur fiskal të detyruar nga tregjet e bonove do të ishte katastrofike. Goldman Sachs vlerëson se, nëse Kongresi vonon konsolidimin fiskal edhe për një dekadë, më pas do të detyrohet të shkurtojë shpenzimet ose të rrisë taksat me 5.5% të PBB-së çdo vit, më shumë sesa masat shtrënguese të eurozonës pas krizës së borxhit sovran. Nëse kjo është shumë e vështirë për ligjvënësit, Amerika mund të detyrohet të përdorë taktikat e pas Luftës së Dytë Botërore: inflacionin dhe shtypjen financiare.

Mungesa e vizionit afatgjatë në BBB është pjesë e një sëmundjeje më të gjerë. Duke u mbështetur në fuqinë ekonomike të Amerikës dhe levat e saj negociuese, Trump injoron themelet e suksesit amerikan. Ai ka rinovuar sulmet ndaj Rezervës Federale, duke shtuar një tjetër rrezik për stabilitetin ekonomik. Shkurtimet në financimin e kërkimeve shkencore dëmtojnë inovacionin amerikan. Qasja e tij e sipërfaqshme ndaj sundimit të ligjit e bën Amerikën një vend më të pasigurt për investime. Dhe pavarësisht zbutjes së luftës tregtare, norma mesatare e tarifave mbetet më e larta në një shekull, ndërsa pasiguria për politikat tregtare është një barrë e rëndë.

Edhe pse asetet amerikane po rriten në vlerë në dollarë, ato kanë rënë në krahasim me monedhat e huaja. Rënia 11% e dollarit këtë vit pasqyron rreziqe reale dhe në rritje për ekonominë amerikane./TheEconomist

The post The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’– Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, thotë se Izraeli ka rënë dakord me kushtet për një armëpushim 60-ditor në Gaza. Nëse kjo ju duket e dëgjuar, është e vërtetë.

Ideja e një armëpushimi dy-mujor është diskutuar që nga prishja e armëpushimit të fundit jetëshkurtër në mars. Një propozim i ngjashëm u paraqit në maj, por Hamasi e pa atë si një mekanizëm që Izraeli të vazhdonte luftën pas një pauze të shkurtër, në vend që të arrinte një marrëveshje paqeje të përhershme.

Ndërsa shkatërrimi në Gaza përkeqësohet çdo ditë, a do të jetë ndryshe këtë herë?

Propozimi , i paraqitur nga ndërmjetësuesit e Katarit, thuhet se përfshin lirimin nga Hamasi të dhjetë pengjeve të gjallë dhe trupave të 18 pengjeve të vdekura gjatë periudhës 60-ditore, në këmbim të lirimit të një numri të të burgosurve palestinezë.

22 pengjet e mbetura do të lirohen nëse arrihet një marrëveshje afatgjatë. Periudha 60-ditore e armëpushimit do të përfshijë gjithashtu negociata për një fund të përhershëm të armiqësive dhe një plan veprimi për qeverisjen pas luftës në Gaza.

Por plani është i ngjashëm me armëpushimin tetë-javor, tre-fazor, nga janari deri në mars të këtij viti, i cili dështoi pas fazës së parë të shkëmbimit të pengjeve. Që atëherë, bisedimet e paqes kanë hasur në një bllokim të përsëritur .

Për Hamasin, një armëpushim afatgjatë do të thotë fundi i përhershëm i luftës dhe tërheqja e forcave izraelite nga Gaza. Ndërkohë, Izraeli dëshiron të shohë largimin e plotë të Hamasit nga pushteti, çmontimin dhe çarmatosjen e krahut të tij ushtarak dhe dëbimin e udhëheqësve të lartë të mbetur të Hamasit.

Por, pavarësisht sfidave të vazhdueshme, ka disa arsye pse kjo përpjekje për armëpushim mund të jetë e ndryshme. E para dhe më e rëndësishmja është e ashtuquajtura “lufta 12-ditore” e kohëve të fundit midis Izraelit dhe Iranit, të cilën Izraeli e ka trumbetuar si një sukses të madh për degradimin e aftësive bërthamore të Iranit (megjithëse realiteti është më i nuancuar ).

Fitorja e perceptuar i jep kryeministrit të Izraelit, Benjamin Netanyahu, manovrim politik për të ndjekur një armëpushim pavarësisht kundërshtimeve të ekstremistëve të djathtë në koalicionin e tij, të cilët kanë kërcënuar të rrëzojnë qeverinë në raundet e mëparshme.

Lufta Iran-Izrael, në të cilën SHBA- të kryen sulme të diskutueshme ndaj centraleve bërthamore të Iranit, ringjalli gjithashtu interesin e Trump në Lindjen e Mesme. Trump hyri në detyrë pikërisht kur po miratohej marrëveshja e armëpushimit në faza në Gaza. Por Trump ushtroi pak presion diplomatik mbi Izraelin për t’u angazhuar në bisedime serioze për të kaluar nga faza e parë e marrëveshjes në fazën e dytë, duke lejuar që lufta të rifillonte në mars.

Të dy burrat e shohin gjithashtu pozicionin e dobësuar të Iranit si një mundësi për zgjerimin e marrëveshjeve të Abrahamit. Ky ishte grupi i marrëveshjeve që normalizonin marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreinin, Sudanin dhe Marokun, të cilat Trump i ndërmjetësoi në fund të mandatit të tij të parë.

Netanyahu prej kohësh ka synuar një marrëveshje të mbështetur nga SHBA-të me Arabinë Saudite, dhe një deklaratë në shkallë më të vogël me Sirinë thuhet se është gjithashtu në diskutim. Por këto marrëveshje nuk mund të ecin përpara ndërsa lufta në Gaza vazhdon.

Pengesa shtesë

Megjithatë, pengesat e përsëritura për një marrëveshje mbeten – dhe është e paqartë nëse kushtet e propozuara do të përfshijnë garanci për të parandaluar Izraelin të rifillojë luftën pas periudhës 60-ditore.

Që nga raundi i fundit i bisedimeve kanë lindur edhe çështje të reja që mund të krijojnë sfida të mëtejshme. Hamasi po kërkon një kthim në shpërndarjen tradicionale të ndihmës humanitare në Gaza – ose të paktën zëvendësimin e Fondacionit Humanitar të Gazës (GHF) të mbështetur nga SHBA-të dhe Izraeli, i cili është kontrovers.

Katër pikat e shpërndarjes së GHF-së, të vendosura në zona të militarizuara, zëvendësuan mbi 400 pika ndihme që funksiononin më parë, dhe më shumë se 400 njerëz janë vrarë ndërsa kërkonin ndihmë pranë këtyre pikave, që nga 26 maji. Më shumë se 170 organizata ndërkombëtare joqeveritare dhe bamirësie kanë bërë thirrje që GHF të mbyllet.

Kontrolli ushtarak i Izraelit mbi Gazën është forcuar edhe më shumë që nga armëpushimi i fundit. Më shumë se 80% mendohet se mbulohen nga urdhrat e evakuimit – dhe urdhra të rinj për Gazën veriore dhe Qytetin e Gazës u lëshuan përkatësisht më 29 qershor dhe 2 korrik.

Zyrtarët izraelitë i kanë përshkruar operacionet e ripërtërira si presion ushtarak mbi Hamasin për të pranuar një armëpushim. Por Netanyahu ka folur hapur edhe për pushtimin ushtarak afatgjatë të Gazës.

Kohët e fundit ai deklaroi se Izraeli do të mbetej në “kontroll të plotë të sigurisë së Gazës” edhe pas luftës. Edhe nëse arrihet një armëpushim i përkohshëm, rruga përpara është e mbushur me vështirësi në lëvizjen drejt një armëpushimi afatgjatë ose arritjen e një marrëveshjeje të pranueshme “të nesërmen”.

Megjithatë, momenti aktual ofron një mundësi për një përparim. Trump ka një interes të ripërtërirë për të arritur një armëpushim dhe Netanyahu ka një dritare të rrallë politike për të hyrë në një marrëveshje dhe për të kthyer pengjet në shtëpi.

Ndërkohë, Hamasi është dobësuar, jo vetëm nga sulmet e pamëshirshme ushtarake të Izraelit, por edhe nga zhgënjimi në rritje nga populli i Gazës, i cili mezi pret t’i japë fund luftës.

Nuk ka mungesë arsyesh për t’i dhënë fund luftës në Gaza. Pyetja e vetme është nëse Izraeli dhe Hamasi kanë vullnetin për ta bërë këtë.

Marrë nga The Conversation/Përshtati Gazeta Si

The post Marrëveshja e re për armëpushimin në Gaza është në tryezë – a do të jetë ndryshe këtë herë? appeared first on Gazeta Si.

Ithtarët e një euro të fortë duhet të jenë të kujdesshëm se çfarë dëshirojnë. Nëse monedha forcohet akoma më shumë, do të ngadalësojë rikuperimin e ekonomisë së Eurozonës.

Sipas historisë, një euro e fortë është gjëja e fundit që i duhet Europës. Ish-drejtuesi i Bankës Qendrore Europiane, Mario Draghi edhe pse nuk dëshironte, u detyrua të ndërhynte tre herë në forcimin e euros, në 2014-n, 2017-n dhe 2018-n.

Ka pasur shumë zhurmë për shpenzimet e mëdha të Bashkimit Europian mbi mbrojtjen dhe infrastrukturën, të udhëhequr nga Gjermania, dhe pritshmëritë – veçanërisht nga presidentja e Bankës Qendrore Europiane, Christine Lagarde – se monedha e përbashkët do të përfitojë nga dobësimi i dollarit.

Ashtu si me pjesën më të madhe të komenteve mbi dollarin, shumë nga supozimet që presin rritje të euros, ngatërrojnë përdorimin e një monedhe me konceptin e veçantë të vlerës relative të një çifti monedhash me njëra-tjetrën. Ka pak prova që euro po bëhet monedhë ndërkombëtare e biznesit jashtë sferës së saj të ndikimit. Ari ka uzurpuar euron, sipas vlerësimit vjetor të BQE-së si komponenti i dytë më i rëndësishëm i rezervave të bankës qendrore globale. Sipas një sondazhi të Këshillit Botëror të Arit, kjo prirje ka të ngjarë të vazhdojë pa kërcënuar pozicionin kryesor të dollarit në përdorimin global ose mbajtjen e rezervave.

Është e vërtetë që euro është rritur me 13% ndaj dollarit këtë vit, por është më domethënëse rritja 3% ndaj paundit. BQE ka ulur normat shumë më shpejt se SHBA dhe Anglia, por kjo nuk është reflektuar në vlerën e monedhës së saj. Që të rritet kërkesa për euro, duhet një “bujari” fiskale dhe një shpresë së ekonomitë e tjera nuk do të performojnë mirë. Kjo është pikëpyetje e madhe.

Zona e euros mund të jetë tregu më i madh i bashkuar, por ekonomia e saj varet nga eksportet. Kjo shpjegon pse aktualisht është zhytur në bisedime për tarifat me administratën Trump. Suficiti i llogarisë korrente të Gjermanisë prej 250 miliardë eurosh është më i madhi në nivel global, madje duke kaluar edhe Japoninë. Ajo që dikur ishte një forcë kyçe e BE-së, tani është një thembër e Akilit. Një euro më e fortë vetëm sa e bën më të vështirë ruajtjen e vëllimeve të eksporteve.

Fuqia e euros nuk është vetëm ndaj dollarit, por ndaj të gjithë partnerëve të saj tregtarë

Kriza mund të ketë filluar tashmë. Nënkryetari i BQE Luis de Guindos i tha Bloomberg TV të martën se rritja e euros mbi 1.20 dollarë “do të ishte shumë më e ndërlikuar. Por 1.20 dollarë është krejtësisht e pranueshme”.

Në bazë të ponderimit të tregtisë, euro nuk ka qenë kurrë më e fortë. Dobësia e dollarit është ende faktori më i rëndësishëm, pasi kontrollon 1/5 të eksporteve të BE-së, por edhe juani kinezi është po aq i rëndësishëm, 740 mld euro.

Shitja e eksporteve të euros në Kinë bëhet më e shtrenjtë

Shefi i inteligjencës së Bloomberg, strategu i monedhës Audrey Childe-Freeman paralajmëron se BQE do të shqetësohet se fitimet e euros do të përshpejtohen nëse ekonomia amerikane dobësohet. Ky ritëm më i shpejtë i rritjes së euros mund ta shtyjë BQE-në të ulë më tej normat, madje edhe nën zonën e saj neutrale të preferuar prej rreth 2%, ku është tani norma e depozitave. Me drejtësi, do të ketë efekte të kundërta të dobishme si kostot më të ulëta të importit, të cilat me kalimin e kohës mund të reduktojnë faturat e familjeve dhe të rrisin të ardhurat e disponueshme dhe konsumin. Megjithatë, me inflacionin e zonës së euros nën objektivin e inflacionit prej 2% të BQE-së, rreziqet e dezinflacionit mund të jenë shqetësimi më i madh.

Një ekonomi e fortë, konkurruese mund të marrë një monedhë më të fortë në hapat e saj, siç dëshmoi marka gjermane përpara adoptimit të euros. Por një ekonomi në vështirësi e euros që rritet me pothuajse 1% është shumë larg nga kjo. BQE ka përgjysmuar normën e saj zyrtare vitin e fundit për një arsye. Shpërndarja e të gjithë stimulit fiskal të premtuar, dhe më shpejt se sa vonë, është thelbësore për rritjen e vazhdueshme të euros.

Shkruar nga Marcus Ashworth, ish- drejtues i bankës Haitong Securities në Londër, për Bloomberg

The post Një euro e fortë nuk i duhet Europës! appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Politika tarifore e Donald Trump kritikohet gjerësisht – dhe me të drejtë – si konfuze dhe kontradiktore. Por raportimi i gazetarëve mbi këtë temë është shpesh po aq i çuditshëm.

Të hënën, Bloomberg raportoi se BE-ja është “e gatshme të pranojë” tarifën bazë prej 10% të presidentit amerikan për shumicën e eksporteve europiane, me kusht që t’i ofrohen përjashtime nga taksat e Trump mbi çelikun, aluminin dhe makinat.

Uashingtoni gjithashtu duhet të zotohet të mos vendosë taksa mbi “sektorë të tjerë kyç”, duke përfshirë farmaceutikën dhe gjysmëpërçuesit, si pjesë e çdo marrëveshjeje tregtare.

Artikulli – i cili u botua gjerësisht nga mediat ndërkombëtare dhe madje shkaktoi tronditje në tregun amerikan të aksioneve – nuk përmbante citate nga zyrtarë të emëruar ose të paidentifikuar. Në vend të kësaj, citonte një numër të paspecifikuar “njerëzish të njohur me çështjen”.

“Komisioni Europian, i cili merret me çështjet tregtare për BE-në, e sheh këtë marrëveshje si paksa favorizuese për SHBA-në, por prapëseprapë diçka me të cilën mund të bjerë dakord, thanë njerëzit, të cilët folën në kushte anonimiteti”, shtoi raporti.

Artikulli – dhe reagimet e medias dhe të investitorëve ndaj tij – janë të çuditshme për disa arsye.

Për shembull, vetë Bloomberg na kishte thënë vetëm javën e kaluar se Brukseli “më në fund kishte zbuluar” se, në fakt, do të hakmerrej nëse niveli bazë prej 10% do të mbetej në fuqi.

Provat e paraqitura për këtë pretendim ishin një intervistë me shefin e industrisë së BE-së, Stéphane Séjourné, i cili tha se Komisioni “do të duhet të hakmerret dhe të ribalancojë disa sektorë kyç nëse SHBA-të këmbëngulin në një marrëveshje asimetrike”.

Përveç një skenari në të cilin Komisioni drejtohet nga skizofrenë politikë – gjë që, duhet pranuar, nuk mund të përjashtohet – të dy raportet nuk mund të jenë të dyja të vërteta: Komisioni nuk mund të ketë “zbuluar” se do të hakmerret kundër nivelit bazë prej 10% të Trump dhe pastaj, vetëm gjashtë ditë më vonë, të pranojë se nuk do ta bëjë këtë.

Mund të thuhet se kjo mospërputhje në raportimin e Bloomberg është simptomatike e një gjendjeje të keqe më të gjerë që prek korpusin e shtypit në Bruksel.

Këto probleme përfshijnë raportimin pa kritikë të çdo gjëje që thotë një zyrtar i BE-së dhe, veçanërisht, një varësi të pashëndetshme ndaj citimit të zyrtarëve të paidentifikuar – madje edhe për deklaratat më banale dhe haptazi të dukshme.

Ato përfshijnë gjithashtu një paaftësi themelore, ose mungesë vullneti, për të interpretuar jo vetëm atë që është thënë, por edhe kush e ka thënë atë – dhe, ndoshta edhe më kritike, atë që nuk është thënë fare.

Për shembull, Séjourné nuk është vetëm një komisioner, por është edhe një aleat i ngushtë i Presidentit Francez Emmanuel Macron, i cili është një mbështetës i hapur i hakmarrjes kundër detyrimit bazë prej 10% të Trump. A po fliste Séjourné më shumë si francez apo si një zyrtar i BE-së gjatë intervistës? Pyetja nuk u bë.

Megjithatë, edhe më e rëndësishme është fakti që Séjourné nuk është komisioneri i  tregtisë i BE-së.

Lëshime të dukshme

Për më tepër, komentet “zbuluese” të Séjourné ishin plotësisht në kundërshtim me vërejtjet e tjera publike të bëra më herët atë ditë nga zyrtarë të tjerë të BE-së, të cilat nënkuptonin fuqimisht se Brukseli , në fakt, do ta pranonte tarifën bazë të Trump.

Në veçanti, Komisioni – i cili më parë kishte hedhur poshtë kategorikisht çdo sugjerim se do të pranonte taksën prej 10% – refuzoi vazhdimisht të mohonte se mund ta pranonte atë gjatë konferencës së rregullt të mesditës me gazetarët.

Duke i fryrë trombës së tyre?

Komentet e Jørgensen erdhën gjithashtu një ditë pasi komisioneri aktual i tregtisë i BE-së, Maroš Šefčovič , tha se tarifat e Trump mbi metalet dhe makinat janë “të paqëndrueshme” – por nuk e përshkroi nivelin bazë prej 10% në terma të tillë.

Šefčovič, i cili do të takohet me zyrtarë të lartë amerikanë në Uashington të mërkurën dhe të enjten në një përpjekje për të shmangur rritjen e normës bazë prej 10% në 50% më 9 korrik , vuri në dukje gjithashtu se çdo marrëveshje e ardhshme BE-SHBA ka të ngjarë të ngjajë me marrëveshjen tregtare Britani-SHBA të arritur në maj, e cila ofron përjashtime për detyrimet e Trump për makinat dhe metalet, por e lë në fuqi taksën prej 10%.

Marrëveshja BE-SHBA ndoshta do të përfshinte një “marrëveshje të shkurtër mbi parimet, ose [një] marrëveshje kornizë me qëllime të deklaruara”, e ndjekur nga marrëveshje “mbi çështjet e ndryshme sektoriale”, vuri në dukje ai.

Shkurt: “lajmi” se BE-ja është e gatshme të pranojë nivelin bazë prej 10% është, në fakt, një informacion qartësisht i dukshëm që është në pjesën dërrmuese të rasteve në domenin publik.

Dhe luhatja e dukshme e zyrtarëve të BE-së nga refuzimi i nivelit bazë prej 10%, te pranimi i tij, te refuzimi i tij, dhe në dukje pranimi i tij përsëri, është pothuajse me siguri një proces i vetëm dhe i pandërprerë i dredhisë – ndërkohë që përpiqen të fshehin se kjo është ajo që po bëjnë.

Burimi: Euractive/Përshtati Gazeta Si

The post Pse është e qartë që Europa do ta pranojë tarifën bazë prej 10% të Trumpit appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’-  Përballë tarifave më të larta për pothuajse çdo gjë që importon Shtetet e Bashkuara, plus një krize në Lindjen e Mesme, ekonomia e Shteteve të Bashkuara, çuditërisht, ka mbajtur pozitat e saj. Inflacioni ka mbetur kryesisht i qëndrueshëm, ndërsa shkalla e papunësisë mbetet pranë niveleve më të ulëta historike.

Ndërkohë, aksionet arritën nivele të reja rekord javën e kaluar. Kjo mund të ndryshojë së shpejti, ndërsa afrohen afatet vendimtare.

E para është 9 korriku, e cila shënon fundin e pauzës 90-ditore të Presidentit Donald Trump mbi ato që ai i quajti tarifa “reciproke” ndaj dhjetëra partnerëve tregtarë të Amerikës. Nëse këto vende nuk arrijnë marrëveshje tregtare me SHBA-në, ato potencialisht mund të përballen me tarifa shumë më të larta.

Pastaj, shumë afër kësaj është e ashtuquajtura data X, kur qeveria mund të mos i përmbushë detyrimet e saj të borxhit. Kjo do të ndodhë në një moment të gushtit, tha Sekretari i Thesarit Scott Bessent në një letër të kohëve të fundit drejtuar udhëheqësve të Kongresit.

asojat e mos përmbushjes së detyrimeve të SHBA-së për borxhin, të cilat nuk kanë ndodhur kurrë, janë të rënda dhe ka të ngjarë të shkaktojnë trazira ekonomike globale. Kjo është arsyeja pse Bessent argumentoi se ligjvënësit duhet të rrisin tavanin e borxhit përpara se të fillojë pushimi njëmujor i Kongresit më 4 gusht.

Një situatë tjetër urgjente që mund të përmbysë qetësinë aktuale është armëpushimi i brishtë i ndërmjetësuar nga Trump midis Iranit dhe Izraelit. Ai mund të zhbëhet shpejt dhe të shkaktojë rritje të çmimeve të naftës në botë në një kohë kur inflacioni nga tarifat e tij mund të jetë duke u rritur tashmë.

“E dimë që po vjen. Ka një vonesë midis ndryshimeve në tarifa dhe kur ato shfaqen në çmimet që unë dhe ju po paguajmë”, tha Ryan Sweet, kryeekonomist amerikan në Oxford Economics.

Një pyetje e madhe dhe e shëmtuar për tarifat

Trump ka demonstruar gjatë muajve të parë se nuk ka kufi se sa lart do të rrisë tarifat – qoftë për mallrat e një vendi apo për të gjitha importet e një produkti të caktuar. Për shembull, SHBA-të kishin taksuar mallrat kineze me një normë minimale prej 145%, por një marrëveshje që u arrit më 12 maj e uli atë normë në 30%.

Tarifat e tjera që janë aktualisht në fuqi përfshijnë 50% për çelikun dhe aluminin, 25% për makinat dhe pjesët e automjeteve, dhe një tarifë minimale prej 10% për mallrat e pothuajse çdo vendi.

Ndërsa mallrat meksikane dhe kanadeze përjashtohen nga disa tarifa nëse ato përputhen me kushtet e Marrëveshjes Shtetet e Bashkuara-Meksikë-Kanada, Trump tha të premten se do të vendosë tarifa të reja për mallrat kanadeze për shkak të refuzimit të vendit për të hequr dorë nga një taksë e re që do të hyjë në fuqi të hënën.

Në prill, pasi politika e tij tregtare tronditi tregjet, Trump njoftoi një pauzë 90-ditore, me sa duket për të blerë më shumë kohë për të punuar në marrëveshje tregtare “të personalizuara” me vendet e prekura, tha ai. Që atëherë, janë nënshkruar vetëm dy marrëveshje tregtare, me Mbretërinë e Bashkuar dhe Kinën.

Trump vuri në dukje të premten se ishte jorealiste që 200 vende që kanë synuar të nënshkruajnë marrëveshje tregtare me SHBA-në, t’i kenë ato të finalizuara deri më 9 korrik.

“Në një moment të caktuar, gjatë një jave e gjysmë të ardhshme, ose ndoshta më parë, ne do të dërgojmë një letër. Ne biseduam me shumë vende dhe do t’u tregojmë atyre se sa duhet të paguajnë për të bërë biznes në Shtetet e Bashkuara”, u tha ai gazetarëve nga dhoma e konferencave për shtyp në Shtëpinë e Bardhë.

“Kemi shumë gjëra të shkëlqyera duke shkuar përpara dhe po shkojmë mirë me vendet, por disa do të zhgënjehen sepse do të duhet të paguajnë tarifa”, shtoi Trump.

Sekretari i Tregtisë Howard Lutnick ritheksoi mundësinë e një strategjie rajonale tarifore të enjten, ndërsa pohoi gjithashtu se njoftimet e 10 marrëveshjeve tregtare ishin të afërta.

Kjo mund të nënkuptojë që disa vende do të përballen me tarifa më të larta krahasuar me nivelet e prillit, vetëm në varësi të vendndodhjes së tyre. Për shembull, Vietnami do të përballej me tarifa prej 46%, ndërsa fqinji i tij Malajzia do të përballej me një tarifë prej 24%.

“Nëse afati i 9 korrikut do të sjellë probleme për ekonominë botërore apo jo, varet nga mënyra se si administrata Trump do ta trajtojë politikën tregtare”, tha për CNN Matthew Luzzetti, kryeekonomist amerikan në Deutsche Bank.

Ekipi i ekonomistëve të Luzzetti-t parashikon që çmime më të larta në muajt në vijim. Rivendosja e tarifave më të larta më 9 korrik vetëm sa mund t’i shtojë më shumë benzinë ​​zjarrit, tha ai./ CNN

The post Tarifat e Trump- Kjo mund të jetë vera e ferrit ekonomik appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Vendet në mbarë botën po përballen me të njëjtën përzierje tronditjesh. Prishja e vazhdueshme e sistemit global tregtar, për shkak të një politike të paqëndrueshme tarifore të SHBA-së, tani shoqërohet me rrezikun e ndërprerjeve në rrugët tregtare dhe prodhimin e naftës nga konfliktet ushtarake në Lindjen e Mesme.

Për më tepër, shqetësimet në lidhje me sigurinë e aseteve në dollarë po rriten, sepse projektligji i shpenzimeve “i madh dhe i bukur” i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, pritet të gërryejë pozicionin fiskal tashmë të dobët të Amerikës. Në të njëjtën kohë, riorganizimi i gjerë dhe i nxitur gjeopolitikisht i zinxhirëve globalë të furnizimit vazhdon, dhe rreziku i shkatërrimit të klimës dhe mjedisit është rritur, veçanërisht tani që Shtetet e Bashkuara janë tërhequr përsëri nga marrëveshja e klimës e Parisit.

Duke pasur parasysh se të gjithë do të vuajnë nga këto tronditje, bashkëpunimi për t’i përmirësuar ato duhet të jetë një përparësi, veçanërisht për Azinë dhe Europën.

Të dy rajonet janë shumë të integruara në sistemin global tregtar dhe të dyja mund të preken nga humbja e besueshmërisë fiskale të SHBA-së. Rezervat valutore të shumë vendeve aziatike janë shumë të peshuara drejt aseteve në dollarë dhe pjesa më e madhe e tregtisë së tyre të jashtme faturohet në dollarë. Në mënyrë të ngjashme, ndryshimi i klimës përbën një kërcënim të madh për të gjitha vendet, por Europa, veçanërisht, e ka vënë të ardhmen e saj në tranzicionin drejt energjisë së pastër.

Thënë thjesht, tronditjet e fundit kërcënojnë themelin mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane kanë ndërtuar modelet e tyre ekonomike: tregtinë e hapur, e cila në vetvete bazohet në një sistem të bazuar në rregulla.

SHBA-të kanë kaluar nga të qenit një vend që vendos rregulla në një vend që i shkel ato. Për shembull, tarifat e Trump-it, të cilat janë etiketuar në mënyrë mashtruese si “tarifa reciproke”, shkelin në mënyrë të qartë parimin e kombit më të favorizuar (MFN), i cili ndalon çdo anëtar të Organizatës Botërore të Tregtisë të mbajë barriera të ndryshme tregtare për vende të ndryshme, përveçse sipas një marrëveshjeje formale të tregtisë së lirë.

Trump ka shkelur gjithashtu angazhimin e SHBA-së për të mos rritur normat e saj tarifore përtej “normave të kufizuara” të OBT-së – një tjetër gur themeli i sistemit global.

Në mënyrë të ngjashme, SHBA-të po minojnë sistemin e përqendruar te dollari, mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane janë mbështetur prej kohësh për likuiditet, financim tregtar dhe menaxhim të riskut financiar. Erozioni i pritur i pozicionit fiskal të SHBA-së, i kombinuar me politikën tarifore kapriçioze të Trump, ka hedhur dyshime mbi besueshmërinë e dollarit.

Ernest Hemingëay shkroi në mënyrë të famshme se falimentimi ndodh “gradualisht dhe pastaj papritur”. Meqenëse SHBA-të teknikisht nuk kanë dështuar kurrë, rritja e fundit e primeve të rrezikut për obligacionet qeveritare mund të thuhet se bie brenda fazës “graduale”. Por investitorët tani duhet të marrin në konsideratë mundësinë e ardhjes “papritmas” më shpejt nga sa mendohej më parë.

Në vend që të kërkojnë strategji të ndara mbrojtëse, Azia dhe Europa do të përfitonin më shumë nga bashkëpunimi. Në frontin tregtar, një kuadër i përmirësuar midis Bashkimit Europian dhe dy blloqeve të mëdha tregtare aziatike, Partneritetit Ekonomik Gjithëpërfshirës Rajonal (RCEP) dhe Marrëveshjes Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor (CPTPP), do të vendoste rregulla tregtare për pothuajse të gjithë botën – pavarësisht se çfarë bën SHBA-ja.

Në frontin e klimës, rreziku tani është që vende të tjera (si Argjentina) mund të ndjekin SHBA-në në daljen nga marrëveshja e Parisit. Për të parandaluar këtë mundësi, Azia dhe Europa duhet të ndjekin një kuadër të përbashkët tarifor të karbonit. Nëse dy rajonet më të mëdha tregtare në botë vendosin të njëjtat penalitete mbi importet me intensitet të lartë karboni, ato do të krijojnë një nxitje të fuqishme për të vazhduar kursin e dekarbonizimit.

Në financat ndërkombëtare, të dy rajonet mund të punojnë drejt një sistemi që është më i qëndrueshëm ndaj sjelljes së papërgjegjshme nga ana e çdo vendi të vetëm. Qëllimi nuk është të zhvendoset dollari amerikan si monedha dominuese globale, por të ofrohen më shumë instrumente për menaxhimin e riskut dhe diversifikimin.

Për shembull, një monedhë e re stablecoin mund të lidhet me euron ose me një nga monedhat kryesore aziatike. Bankat qendrore mund të formojnë një rrjet marrëveshjesh shkëmbimi valutorësh që janë të pavarura nga dollari amerikan.

Dhe vendet mund të punojnë drejt një kuadri më të fuqishëm shumëpalësh për lehtësimin e borxhit për vendet me të ardhura të ulëta, duke u bazuar në bashkëpunimin midis Bankës Europiane të Investimeve, Bankës Aziatike të Zhvillimit, Bankës Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë, Bankës Afrikane të Zhvillimit dhe Klubit të Parisit të kreditorëve sovranë.

Asnjë nga këto zgjidhje nuk do të jetë e lehtë për t’u arritur, sigurisht, duke pasur parasysh tensionet midis vendeve brenda secilit bllok rajonal në lidhje me një sërë çështjesh. Bashkëpunimi do të kërkonte ndarje në ndarje, me qeveritë që përqendrohen drejtpërdrejt në ofrimin e të mirave publike globale.

Sado sfiduese të duket kjo, alternativa do të jetë shumë më e kushtueshme për Azinë dhe Europën – dhe për pjesën tjetër të botës.

Marrë nga Project Syndicate/Përshtati Gazeta Si

The post A mund ta shpëtojnë Europa dhe Azia ekonominë globale? appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’-  “Mund ta bëj. Mund të mos e bëj ”, u tha Trump gazetarëve në oborrin e Shtëpisë së Bardhë.

Pyetja ishte nëse do të bashkohej me sulmet ajrore izraelite ndaj objekteve bërthamore të Iranit. Disa ditë më vonë, bombarduesit amerikanë ishin nisur. Disa e prisnin që kjo të ndodhte. Të tjerë, përfshirë Keir Starmer, kishin deklaruar publikisht se nuk e prisnin.Askush nuk e dinte. Doktrina e paparashikueshmërisë nuk do ishte shkelur në asnjë mënyrë.

Kjo vlen edhe në politikën ekonomike dhe të brendshme.

Paqëndrueshmëria është një tipar i personalitetit presidencial, por edhe një teknikë e mësuar menaxhimi. T’i mbash të gjithë përreth duke hamendësuar, duke kaluar nga shakaja në kërcënim- janë metoda të kontrollit shtrëngues.

Udhëheqësit e huaj nuk janë oborrtarë të Shtëpisë së Bardhë. Ata mund të kërkojnë favorin e presidentit amerikan në tregti ose të kenë frikë nga zemërimi i tij ushtarak, por gjithmonë me interesa kombëtare konkurruese në sfond. Në skenën botërore, Trump nuk do ta ndiejë kurrë përkushtimin e pastër që merr nga besimtarët në një tubim të Maga-s, gjë që është një arsye pse ai e urren të udhëtojë.

Ky tension ishte i dukshëm në samitin e NATO-s këtë javë në Hagë. Trump nuk e fshehu përbuzjen e tij për demokracitë europiane. Ai nuk është i bindur se mbrojtja e kontinentit të tyre, veçanërisht e asaj pjese të tij nën sulmin e dhunshëm nga Rusia, është problemi i SHBA-së.

Kërcënimi që ai bëri shkurtimisht në mandatin e tij të parë për t’u tërhequr nga NATO nëse anëtarët e tjerë nuk do të fillonin të paguanin për ta, ende varet mbi aleancën. Udhëheqësit europianë duhet të përpiqen ta mbajnë Trumpin në krah, ndërsa planifikojnë situata të paparashikuara për ditën kur ai mund të vendos t’i braktisë ata.

Kjo është doktrina: askush nuk e di. Kjo i detyron anëtarët e NATO-s të bëjnë një valle të sikletshme, duke performuar në dobi të Trump, ndërkohë që punojnë edhe rreth tij. Ata duan ta impresionojnë atë me ambicien e tyre financiare, duke u zotuar të shpenzojnë 5% të PBB-së së tyre kombëtare për mbrojtje deri në vitin 2035. Por ata gjithashtu e dinë se nuk duhe të presin ndonjë angazhim reciprok.

Lufta në Lindjen e Mesme e rrit pasigurinë në nivele të reja. Udhëheqësit europianë duhet të qëndrojnë të përqendruar te Ukraina dhe te perspektiva e Rusisë që e drejton agresionin e saj territorial në ndonjë pjesë tjetër të krahut lindor të NATO-s. Vladimir Putin nuk sheh legjitimitet në kufijtë që u hartuan nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Ai gjithashtu e ka përshtatur ekonominë, aparatin politik dhe makinerinë e propagandës së Rusisë për të supozuar luftë të përhershme me perëndimin. Një mësim nga gjendja e vështirë e Ukrainës është të supozojmë se kur Putini thotë se do të luftojë, ai e mendon me gjithë mend.

Këto llogaritje i mbajnë europianët zgjuar natën, por jo Trumpin. Ai nuk e njeh Rusinë si agresore në Ukrainë dhe do të shihte me kënaqësi përfundimin e luftës me kushte që e lënë NATO-n të poshtëruar dhe Putinin të trimëruar, dhe që sinjalizojnë një ndryshim epokal në ekuilibrin e fuqisë globale larg demokracisë.

Por, formulimi i zgjedhjes në terma të mëdhenj gjeostrategjikë errëson motivet më të vogla, të cilat shpesh janë ato më të spikaturat tek Trump. Ai nuk dëshiron të marrë anën e Kievit sepse kjo është ajo që bëri Joe Biden. Nuk është kauza e tij dhe për këtë arsye ai mendon se është budallallëk.

Ky nuk është rasti me Iranin. Aleatët e SHBA-së duhet, të paktën publikisht, ta gjykojnë ndërhyrjen ushtarake të Trump sikur të ishte bërë sipas një llogaritjeje konvencionale diplomatike dhe strategjike: perspektiva e Teheranit që ushtron fuqi të apokalipsit bërthamor është vërtet e neveritshme; negociatat nuk po jepnin fryte. Ndoshta kishte arsye për të kundërshtuar vlerësimet e inteligjencës amerikane që thoshin se pragu i gatishmërisë për armë nuk ishte i afërt. Ndoshta koha për të vepruar ishte vërtet afër.

Suksesi i hershëm izraelit – një arritje e jashtëzakonshme e inteligjencës ushtarake që shkatërroi komandantët dhe asetet e larta iraniane – i ofroi Trumpit mundësinë e ngjitjes në një operacion fitues.

Të dhënat se ndryshimi i regjimit ishte në axhendë mund ta kenë shtyrë Ali Khamenein, udhëheqësin suprem të Iranit, drejt një armëpushimi, mbi bazën se kapitullimi i hershëm me njëfarë pushteti të ruajtur, ndonëse i papranueshëm, është i preferueshëm sesa vrasja. Zyrtarë të lartë të Shtëpisë së Bardhë këmbëngulën se qëllimet e luftës ishin të kufizuara në përmbajtjen e kërcënimit bërthamor, por meqenëse ata as nuk e dinin se një luftë po vinte, autoriteti i tyre për këtë çështje është i dyshimtë.

Mbështetësit e Trump thonë se kjo është provë se stili i tij i paqëndrueshëm funksionon. Në studimet strategjike njihet si “teoria e të çmendurit”. Rreziku i dukshëm është se i mëson gjithashtu pjesës tjetër të botës meritat e çmendurisë. Sundimtarët e Iranit do të jenë më të bindur se kurrë se vetëm armët bërthamore mund të garantojnë sovranitetin e tyre. (Kjo pikëpamje do të vazhdonte deri në ndryshimin e regjimit, pasi asnjë nga skenarët e zbatueshëm nuk rezulton në një lulëzim të demokracisë pro-perëndimore në rajon. Ambiciet atomike të Teheranit mund të pengohen me vite, por kauza e mospërhapjes së negociuar dhe shumëpalëshe është gjithashtu në kolaps.)

Kjo nuk i intereson Trumpit. Ai mendon për fitore të lehta, jo për pasoja komplekse. Prandaj erdhi edhe acarimi i tij me Izraelin dhe Iranin për shkeljen e armëpushimit. Ai është i vetëdijshëm se duket sikur është mashtruar nga Netanyahu, ashtu siç dikur tregoi një shkëndijë frustrimi me Putinin për “përfshirjen” e tij në negociatat për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë. Ai u premtoi votuesve amerikanë marrëveshje. Ai zemërohet kur bota ia fsheh ato.

Ky është një funksion natyror i doktrinës së paparashikueshmërisë. T’u thuash vendeve të tjera se nuk mund ta dinë kurrë se çfarë do të bësh, i bën ato më pak të ndjeshme ndaj diplomacisë; më pak të bindura ndaj tekave të një presidenti amerikan. Pastaj fillon një rreth vicioz. Trump mbështetet në personalitetin e tij të paqëndrueshëm për të ushtruar kontroll në situata që nuk i kupton, duke gjeneruar kaos që ekspozon pafuqinë e tij.

Për demokracitë europiane kjo është dobësuese. Është e vështirë të koordinosh mbrojtjen kundër kërcënimeve të jashtme kur fuqia supreme në aleancën tënde është origjina e kaq shumë paqëndrueshmërive.

Gjëja që u nevojitet më shumë prej tij – besueshmëria – është e vetmja gjë që ai është i destinuar nga personaliteti dhe doktrina të mos e ofrojë kurrë.

Burimi: The Guardian/Përshtati Gazeta Si

The post Trump është i inatosur! Bota nuk po i jep marrëveshje të lehta appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Lufta tregtare e Donald Trump po shndërrohet me shpejtësi në një fiasko.

Kur presidenti e nisi luftën, ekipi i Trump e reklamoi atë si të sigurt se do të ishte e shpejtë, e lehtë dhe e lirë. Trump do të vendoste tarifa. Bota do t’i nënshtrohej vullnetit të tij.

Tarifat do të bënin gjithçka menjëherë. Ato do të mbronin industrinë amerikane nga konkurrenca e huaj pa rritur çmimet dhe do të gjeneronin të ardhura të mëdha që do të financonin ulje të tjera të taksave.

“Nuk do të ketë asnjë dhimbje për punëtorët amerikanë”, u zotua në prill sekretarja e shtypit e Trump, Karoline Leavitt.

Por çdo gjë rezultoi e rremë.

Ekonomia amerikane po ngadalësohet për shkak të tarifave të Trump; ajo e Kinës po lulëzon pavarësisht tyre.

Ekipi i Trump promovon në mënyrë të rreme skica të paqarta pesëfaqëshe me ish-aleatë si marrëveshje të mëdha; Kina po i josh me sukses disa nga ish-rivalët e saj, siç është Vietnami.

Pozicioni i Amerikës në botë po bie ndjeshëm; ai i Kinës po rritet ndjeshëm.

Gjykatat po vendosin se tarifat e Trump janë të paligjshme ; opinioni publik nuk u beson tarifave, duke i konsideruar ato si të shtrenjta dhe joproduktive. Premtimi i flukseve të mëdha të parave pa dhimbje nga të ardhurat nga tarifat po zhduket.

Oh, dhe rrjeti më i madh i shitësve me pakicë të Halloween-it në vend anuloi hapjen e madhe tradicionale të verës për shkak të ndërprerjeve të furnizimit të shkaktuara nga Trump.

Çfarë ndodh më pas, ndërsa gjërat shkojnë keq?

Instinkti i parë i Trump është të fajësojë objektivat e agresionit të tij ekonomik për mosbashkëpunimin me dëshirat e tij. Më 30 maj, Trump akuzoi Kinën për shkelje të një marrëveshjeje imagjinare me të.

Më 4 qershor, ai u ankua se Xi Jinping ishte “jashtëzakonisht i vështirë për të bërë një marrëveshje me të”.

Por Trump rrallë zgjedh të grindet me diktatorët e huaj, duke thënë në të njëjtën frymë: “Më pëlqen Presidenti Xi i Kinës, gjithmonë më ka pëlqyer dhe gjithmonë do të më pëlqejë”.

Me theks të plotë me shkronja të mëdha, Trump njoftoi se ishte arritur një marrëveshje, duke deklaruar se “MARRËDHËNIA E tij ËSHTË E SHKËLQYER” me presidentin kinez për jetë.

Mungesa e detajeve në njoftim sugjeron fuqimisht se Trump dha më shumë dhe fitoi më pak nga sa aparati i tij publicistik dëshiron që amerikanët të besojnë.

Kjo sepse, në realitet, lufta tregtare globale e Trump ka qenë gjithmonë e varur nga lufta e tij e brendshme kulturore.

Trump preferon shumë më tepër ta shfryjë zemërimin e tij kundër armiqve të brendshëm.

Përgatituni që ai t’ua hedhë fajin për dështimin e luftës së tij tregtare bashkëkombësve amerikanë që nuk e mbështetën mjaftueshëm. Tarifat e Trump do të lavdërohen si një akt patriotizmi, një sakrificë e domosdoshme që duhet vënë në altarin e kombit. Një nga folësit televizivë të Trump u kujtoi shikuesve se amerikanët shkrinë tenxheret dhe tiganët e tyre për të fituar Luftën e Dytë Botërore. Nëse presidenti duhet të racionojë kukullat dhe lapsat me ngjyra, si guxon ndonjë amerikan i vërtetë të ngrejë një zë të kundërt?

Thirrja e ardhshme për solidaritet kombëtar me Luftën e Madhe Patriotike të Trump kundër kostumeve të importuara të Halloëeen-it meriton të gjitha talljet që do të marrë dhe më shumë se kaq.

Trumpi e urdhëroi kombin të hynte në luftë ekonomike. Ai nuk bëri asnjë nga gjërat e nevojshme për të krijuar ndonjë shpresë për sukses në atë luftë. Disfata e afërt është vepër e tij personale, tërësisht faji i tij.

Shtetet e Bashkuara janë padyshim ekonomia kombëtare më e fortë e planetit, duke prodhuar pak më shumë se një të katërtën e mallrave dhe shërbimeve të planetit. Duke përfshirë partnerët e saj historikë dhe të kohëve të fundit, Shtetet e Bashkuara mund të udhëheqin potencialisht një grup kombesh me ndikim të mjaftueshëm për të shkruar rregulla ekonomike që të gjithë do të duhet t’i marrin parasysh.

Ky fakt mbështeti konceptin e Partneritetit Trans-Paqësor të viteve të Obamës: Formoni një klub mjaftueshëm të madh dhe mjaftueshëm tërheqës, dhe Kina nuk do të ketë zgjidhje tjetër veçse të përmbushë kushtet e anëtarëve themelues.

Koncepti alternativ i Trump është që një e katërta e ekonomisë botërore të shkëputet nga tre të katërtat e tjera, dhe pastaj të presë që tre të katërtat të kërkojnë mëshirë nga një e katërta. Siç pritej, ky koncept po rezulton shpejt i dobët.

Por supozojmë se presidenti besonte sinqerisht se SHBA-të nuk kishin zgjidhje tjetër: Një e katërta duhet të luftonte kundër tre të katërtave si çështje mbijetese kombëtare, ose “çlirimi”, nga tirania e mallrave dhe shërbimeve të huaja, frutave dhe perimeve të huaja. Çmenduri, por supozojmë se e bëri. Çfarë do të pasonte?

Një president racional do ta kuptonte se një luftë ekonomike e SHBA-së kundër pjesës tjetër të botës do të ishte një sipërmarrje e madhe, e zgjatur dhe e dhimbshme.

Një angazhim kaq i madh do të kërkonte pëlqimin demokratik nga një shumicë e madhe e publikut, aq më tepër sepse Shtetet e Bashkuara po e fillojnë vetë luftën.

Konflikti tregtar i Trump është në një farë mënyre një luftë e zgjedhur. Presidenti duhet të shpjegojë pse e zgjodhi atë.

Një president racional i vendosur për të luftuar një luftë ekonomike do të përpiqej të mobilizonte mbështetje të gjerë nga publiku dhe nga Kongresi. Ai do të kërkonte aleatë në Kongres, dhe jo vetëm nga partia e tij. Ai mund të bënte kompromis, për shembull, për disa nga qëllimet e tij të tjera. Nëse ai do të donte gjithashtu të shtrëngonte imigracionin në të njëjtën kohë me zhvillimin e një lufte globale tregtare, ose të tërhiqte programet DEI, ose të ulte taksat për të pasurit, ose të lehtësonte masat antikorrupsion, ose të falte krimet e mbështetësve të tij të dhunshëm, ose të planifikonte ndonjë projekt tjetër ambicioz, por përçarës, ai mund të mendonte dy herë para se t’i ndiqte ato. Nuk mund t’u kërkosh kundërshtarëve të tu të paguajnë më shumë dhe të bëjnë pa to nëse nuk heq dorë as nga një copëz e axhendës sate partiake.

Një president që kërkon të frymëzojë amerikanët të durojnë vështirësitë për të mirën e përgjithshme sigurisht që nuk do të organizonte një paradë ditëlindjeje multimilionëshe me shpenzime publike. Ai nuk do të pranonte dhurata të bollshme nga qeveritë e huaja, nuk do të drejtonte një biznes me pagesë për akses që mbledh miliarda dollarë për veten dhe familjen e tij nga kërkues të pazbuluar favoresh. Ndërsa u kërkonte amerikanëve të tjerë të pranonin më pak, ai nuk do ta ndihmonte veten me paturpësi për më shumë. Ai sigurisht që nuk do të ngacmonte, fyente dhe poshtëronte ata që mund të mos kenë votuar për të, por bashkëpunimin e të cilëve i nevojitet tani.

Lufta e tij ekonomike është shtesë e luftës së tij kulturore partiake. Ai nuk kërkoi mbështetje të gjerë.

Trump nuk mund të kërkojë durim dhe besim, sepse të paktën gjysma e vendit e ka gjykuar në mënyrë të pandryshueshme atë si të pabesueshëm dhe vetëm për veten e tij.

Trump e vuri bast presidencën e tij në teorinë se luftërat tregtare janë “të mira dhe të lehta për t’u fituar”, siç postoi gjatë mandatit të tij të parë.

Megjithatë, lufta e tij tregtare në mandatin e dytë po rezulton të mos jetë aq e lehtë, dhe as aq e mirë. Ai po e lufton atë vetëm, pa aleatë globalë apo pëlqimin e brendshëm, sepse kjo është natyra e tij. Tani është edhe problemi i tij.

Burimi: The Atlantic/Përshtati Gazeta Si

The post Pse Trump po e humbet luftën e tij tregtare appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Duart e kapura të udhëheqësve francezë dhe gjermanë kanë mishëruar prej kohësh frymën e unitetit europian.

Pra, kur Kancelari Friedrich Merz i kapi dorën Presidentit Emmanuel Macron në shkallët e pallatit Élysée në fillim të majit – një shtrëngim duarsh i gjatë dhe i ngrohtë– nuk ishte thjesht një pozë për foto.

Ishte shenja më e qartë deri më tani se aleanca më e rëndësishme e Europës ishte rikthyer në lëvizje. Pas vitesh paqëndrueshmërie dhe frustrimi nën drejtimin e Olaf Scholz, motori franko-gjerman po gumëzhin përsëri dhe ka një emër të ri: Merzcron.

Që nga zgjedhja e Merz, të dy janë takuar disa herë – veçanërisht këtë javë me udhëheqës të tjerë të NATO-s në Hagë dhe përsëri në takimin e Këshillit Europian në Bruksel.

Axhenda e tyre e përbashkët: të nxisin reagimin e Bashkimit Europian ndaj sigurisë, Ukrainës dhe pasigurive të epokës Trump, si dhe të formësojnë rolin e Europës në skenën globale.

Përpara samitit të NATO-s të së mërkurës, Macron dhe Merz paraqitën vizionin e tyre në një artikull të përbashkët opinioni në Financial Times .

 “Në këto kohë sprovash, Gjermania dhe Franca – së bashku me miqtë dhe aleatët tanë europianë dhe transatlantikë – qëndrojnë të bashkuar dhe të fortë, për të mbrojtur vlerat tona të përbashkëta, si dhe lirinë dhe sigurinë e qytetarëve tanë”, shkruan ata.

Ata përshkruan planet për të rritur shpenzimet e mbrojtjes – duke synuar të arrijnë 3.5% të PBB-së në investimet kryesore ushtarake – dhe për të thelluar bashkëpunimin midis NATO-s dhe BE-së, duke bërë thirrje për një Europë më të fortë dhe më sovrane që nuk varet më nga të tjerët për sigurinë e saj.

Ata u zotuan të sigurojnë që Ukraina të dalë “e begatë, e fuqishme dhe e sigurt” dhe paralajmëruan se stabiliteti europian për dekadat e ardhshme varet nga fija.

Shenjat janë se aleanca e fuqishme ‘Mercron’ ose ‘Merkozy’, një frazë e nxjerrë nga emrat e ish-kancelarit gjerman Angela Merkel, Macron dhe paraardhësit të tij Nicholas Sarkozy, po evoluon në një ‘Merzcron’ po aq me ndikim.

Samiti dy-ditor i Këshillit Europian në Bruksel, menjëherë pas një takimi të G7 në Kanada dhe samitit të liderëve të NATO-s në Hagë, ishte i pari i mandatit të Merz si kancelar – dhe pritej të ishte një tjetër demonstrim se sa i fortë mund të jetë ky bashkim, pavarësisht dallimeve mbi disa çështje.

CNN foli me dy mbështetës të partneritetit franko-gjerman – ish-presidentin francez Francois Hollande, i cili punoi ngushtë me Merkelin, dhe Wolfgang Ischinger, një ish-zëvendëssekretar shteti gjerman i përshkruar dikur si ish-diplomati më i lidhur i Europës – për të vlerësuar rëndësinë e tij për Europën dhe botën.

Nën drejtimin e Scholz, ish-kancelarit gjerman, boshti Berlin-Paris u tendos, diçka që e vunë re si Ischinger ashtu edhe Hollande.

Stefan Seidendorf, drejtor në Institutin Franko-Gjerman në Ludëigsburg të Gjermanisë, tha se Scholz kalonte aq shumë kohë duke bërë “punë shtëpie” saqë nuk ishte kurrë në gjendje të përqendrohej plotësisht në Europë.

Koalicioni trepalësh që ai drejtoi ishte i mbushur me grindje të brendshme për çështje të brendshme dhe europiane dhe përfundimisht u shemb në nëntor të vitit të kaluar, duke shkaktuar zgjedhje të parakohshme.

Megjithatë, kishte edhe disa çështje ndërpersonale në lojë.

“Ishte e vështirë për Macronin të shkonte mirë me këtë gjerman shumë protestant, verior, jo shumë emocional, jo të dhënë pas simboleve të mëdha të lidershipit politik”, tha Siedendorf për CNN në një intervistë telefonike.

Ai shtoi se e njëjta gjë vlente edhe për Scholz, “i cili e kishte të vështirë të shkonte mirë me këtë president francez që jetonte në pallatin e Élysée me gjithë atë ar, shkëlqim dhe ceremoni”.

Por miqësia midis Macron dhe Merz nuk ishte e garantuar, duke pasur parasysh stilet e tyre të ndryshme. Macron, 47 vjeç, është jupiterian dhe teatral, i cilësuar nga disa si vizionar, i hedhur poshtë nga të tjerë si narcisist. Merz, 69 vjeç, është impulsiv, i ashpër nën presion dhe herë pas here anon nga mburrja populiste.

Megjithatë, Ischinger tha se të dy udhëheqësit “u takuan mjaft lehtë – dhe ia dolën mbanë”. Duke folur për tiparet e tyre të përbashkëta të karakterit, ai tha se ata “e duan bashkëveprimin. Ata kënaqen me pyetjet e vështira. Këta të dy kanë një mënyrë për ta kuptuar njëri-tjetrin – janë të hapur”.

‘Unitet i përsosur’ mbi Ukrainën

Shfaqja më e qartë e “Merzcron” në veprim ka qenë mbështetja për Ukrainën. Hollande i tha CNN se dyshja kishte qenë tashmë “efektive” në këtë çështje.

Udhëtimi i tyre i fundit në Kiev, së bashku me udhëheqësit britanikë dhe polakë, Keir Starmer dhe Donald Tusk, “ishte një simbol i një lloji të ri të bashkimit të vendosur të fuqive të mëdha europiane për të bërë përparim”, tha Ischinger.

Parisi ka qenë prej kohësh më i ashpër se Berlini në mbështetjen e tij për Ukrainën. Macron ka qenë një mbështetës i fortë i trupave ushtarake në terren në vend dhe i ka lejuar Ukrainës të qëllojë raketa me rreze të gjatë veprimi të prodhuara në Francë, thellë në Rusi.

Megjithatë, Hollande tha, “kemi parë që qëndrimi i Merz është paksa i ndryshëm nga ai i paraardhësit të tij… përfshirë edhe dërgimin e raketave të afta për të arritur territorin rus.”

Që nga marrja e detyrës, Merz ka mirëpritur Presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky, në Berlin dhe ka zbuluar një paketë të re prej 5 miliardë dollarësh për Ukrainën, që përfshin bashkëpunim të përbashkët në zhvillimin e raketave me rreze të gjatë veprimi të afta të qëllohen thellë në Rusi, disa prej të cilave mund të jenë në funksion deri në fund të vitit.

«Tani jemi në unitet të përsosur», tha Ischinger për shtrirjen franko-gjermane në Ukrainë.

Shqetësimi i Rusisë për një qasje më të koordinuar franko-gjermane ndaj Ukrainës, tashmë ka filluar të duket.

Lajmi për vizitën e muajit të kaluar në Kiev nga Merz dhe Macron u shoqërua me publikimin e një fotoje të bërë përpara një takimi midis tyre. Në tavolinë ndodhej një pecetë e bardhë.

Prania e saj shkaktoi një thashethem në internet, të amplifikuar nga zyrtarët e Kremlinit dhe më vonë të gjurmuar deri te llogaritë pro-ruse, që pretendonin në mënyrë të rreme se peceta e rrudhur – të cilën Macron e mori dhe e futi në xhep – ishte një qese kokaine.

Pallati Elize kundërshtoi duke thënë se “kur uniteti europian bëhet i papërshtatshëm, dezinformimi shkon deri aty sa e bën një shami të thjeshtë të duket si drogë. Ky lajm i rremë po përhapet nga armiqtë e Francës, si jashtë vendit ashtu edhe brenda vendit.”

Siguria europiane

Kthimi i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, në Shtëpinë e Bardhë ka detyruar gjithashtu një rreshtim të ri midis fuqive europiane, veçanërisht në çështjen e sigurisë së Europës.

Këmbëngulja e administratës Trump që Europa duhet të bëjë më shumë për të mbrojtur veten shkaktoi ndryshimin, shpjegoi Hollande, duke thënë se kjo “i detyroi Francën dhe Gjermaninë të punonin së bashku diplomatikisht dhe ushtarakisht, ndërsa deri atëherë, përafrimi i tyre kryesor kishte qenë në çështjet monetare.”

“Sot ekziston një përgjegjësi e përbashkët. Gjermania duhet të bëjë më shumë për mbrojtjen e saj dhe Franca duhet të jetë e gatshme të ndajë një numër propozimesh dhe iniciativash – përfshirë mbrojtjen – me Gjermaninë”, thotë Hollande.

Qendra në ndryshim e Europës

Parisi dhe Berlini po përpiqen gjithashtu të ringjallin “Trekëndëshin e Vajmarit”, i cili është themeluar pas ribashkimit të Gjermanisë në vitin 1991, dhe synonte ta sillte Poloninë më thellë në gjirin europian, të udhëhequr nga Gjermania dhe Franca.

Ischinger mendon se pesha relative e Bashkimit Europian është zhvendosur drejt lindjes për shkak të luftës në Ukrainë, që do të thotë se Varshava, tani më shumë se kurrë, duhet të jetë një aleat jetik për Parisin dhe Berlinin. “Harmonia (midis Francës dhe Gjermanisë) është thelbësore, por nuk është e mjaftueshme”, tha ai.

“Qendra e gravitetit të Bashkimit Europian të vjetër dhe të mirë ishte diku midis Francës dhe Gjermanisë. Por sot, pothuajse gjysma e anëtarëve janë në lindje të Gjermanisë”, shtoi ai, dhe dhënia e më shumë pushtetit Polonisë është mënyra më e mirë për ta bashkuar kontinentin.

Edhe ky ndryshim po ndodh tashmë. Përveç pjesëmarrjes në udhëtimin në Kiev, Tusk është përfshirë drejtpërdrejt në bisedimet europiane me Trumpin, ndërsa presidenti amerikan është përpjekur të ndërmjetësojë përfundimin e luftës Rusi-Ukrainë.

Statusi i Polonisë si ekonomia me rritjen më të shpejtë në Europë, angazhimi i saj ndaj shpenzimeve të mbrojtjes të NATO-s – shumë më lart se ato të shteteve të tjera anëtare me 4.2% të PBB-së në vitin 2024, që parashikohet të rritet në 4.7% këtë vit – dhe vendndodhja e saj gjeografike në kufi me Rusinë, Ukrainën dhe Bjellorusinë, e kanë bërë kombin një nyje kyçe për kontinentin.

Megjithatë, për Hollande-in, “Europa ecën përpara vetëm kur Franca dhe Gjermania flasin me një zë dhe tërhiqen në të njëjtin drejtim. Vetëm atëherë makina europiane mund të funksionojë siç duhet.”

Ischinger shtoi: “Nëse bashkëpunimi franko-gjerman funksionon mirë, keni një parakusht të përsosur për ta vënë në lëvizje të gjithë Bashkimin Europian, duke ecur përpara.”

Për momentin, motori “Merzcron” po ndizet dhe, nëse e ruan vrullin e tij, mund ta vërë në punë edhe pjesën tjetër të Europës.

Burimi: CNN/Përshtati Gazeta Si

The post ‘Merzcron’- Një dyshe që po ‘vë në punë’ të gjithë Europën appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’– Vonë natën e së enjtes(26 qershor) pas një darke me petulla dhe kofshë rose, udhëheqësja e Bashkimit Europian zbuloi me entuziazëm një plan të ri për të luftuar luftën tregtare të presidentit amerikan: Ta përballë atë me gjahun e tij të egër.

Për gjashtë muaj, Donald Trump ka përmbysur rendin tregtar global, duke kërcënuar dhe njoftuar tarifa, më pas duke i lehtësuar ato për të hapur negociatat, ndërsa paralajmëron se taksat ndëshkuese do të rivendosen nëse kushtet nuk janë sipas pëlqimit të tij.

Me vetëm 13 ditë deri në afatin e caktuar nga Trump për të përfunduar një marrëveshje BE-SHBA, Presidentja e Komisionit Europian Ursula von der Leyen vendosi se koha e taktikave konvencionale të negociatave kishte mbaruar.

Ajo hodhi idenë që 27 vendet e BE-së mund të bashkojnë forcat me 12 anëtarë të Marrëveshjes Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor (CPTPP) të udhëhequr nga Azia – e cila tani përfshin Mbretërinë e Bashkuar – për të formuar një iniciativë të re tregtare botërore. 

Grupimi i ri do të ridizajnonte një rend tregtar global të bazuar në rregulla, duke reformuar ose ndoshta edhe duke zëvendësuar Organizatën Botërore të Tregtisë, e cila tani është kryesisht e shfuqizuar, tha ajo.

Çështja kryesore është se SHBA-të nuk do të ftoheshin automatikisht.

Një plan i tillë do t’i “tregonte botës se tregtia e lirë me një numër të madh vendesh është e mundur”, tha Von der Leyen në fund të samitit të liderëve të BE-së në Bruksel në orët e para të mëngjesit të së premtes.

“Ky është një projekt ku mendoj se duhet të angazhohemi vërtet, sepse CPTPP dhe Bashkimi Europian janë të fuqishëm.”

Von der Leyen shpjegoi më pas se do të ishte detyrë e BE-së dhe CPTPP-së të vendosnin nëse SHBA-së do t’i lejohej të bashkohej me projektin e tyre.

“Për aq sa kuptoj unë, amerikanët u larguan në një moment të caktuar.” 

Inovativ dhe i paparashikueshëm

Ideja e  një bashkëpunimi më formal  me grupin Indo-Paqësor ishte hedhur tashmë në muajt e fundit nga ekzekutivi i BE-së si një mënyrë për t’iu kundërvënë tarifave të Trump. Por në rast se kishte ndonjë dyshim se një hap i tillë ishte i lidhur fort me luftën kundër përçarjes së Trump, një burrë tjetër i quajtur Donald e hodhi poshtë atë. 

Kryeministri polak Donald Tusk zbuloi se blloku duhej të ishte “shumë inovativ… ndonjëherë ndoshta i paparashikueshëm – si miqtë tanë nga ana tjetër e Atlantikut”. 

Polonia aktualisht mban presidencën gjashtëmujore me rotacion të Këshillit të BE-së. Dhe Tusk, një ish-president i Këshillit Europian, është një veteran i negociatave të Brexit-it, duke kryesuar samite të vona në Bruksel në një përpjekje për të arritur një marrëveshje me Mbretërinë e Bashkuar për divorcin e saj nga blloku.

“Mendoj se të gjithë ne jemi të vetëdijshëm për këtë metodë të re se si të negociojmë dhe si të flasim për tregtinë dhe komunikimet e tjera”, tha Tusk, duke iu referuar qartë taktikave shkatërruese të Trump. SHBA-të janë një nga partnerët më të ngushtë të Europës, vuri në dukje ai, “por ne duhet të jemi të ngjashëm me partnerët tanë në një farë mënyre”.

Ideja e Von der Leyen fitoi mbështetjen publike nga udhëheqësi më i fuqishëm i Europës, kancelari gjerman Friedrich Merz.

“Nëse OBT-ja është aq jofunksionale sa ka qenë për vite me radhë dhe me sa duket mbetet e tillë, atëherë ne, që vazhdojmë ta konsiderojmë tregtinë e lirë të rëndësishme, duhet të dalim me diçka tjetër”, tha ai.

Por e vërteta është se propozimi i Von der Leyen mund të jetë në fund të fundit vetëm një shpërqendrim i përkohshëm nga ajo që kërcënon të jetë një disfatë e madhe, kur më në fund të zbulohet një marrëveshje me Trump. 

Në samit, udhëheqësit europianë e perceptuan me zymtësi lajmin për një propozim të ri nga SHBA-ja për negociata të mëtejshme, zbuloi i pari POLITICO .

Tarifat ndëshkuese

Von der Leyen dhe ekipi i saj pritet të negociojnë një skicë të paqartë të një kontrate në ditët në vijim për të përmbushur afatin e Trump për të rënë dakord për kushtet deri më 9 korrik. Pas kësaj date, ai ka kërcënuar të rrisë tarifat ndëshkuese për mallrat e BE-së deri në 50 për qind. 

Vetëm një muaj më parë, vendet e BE-së ishin optimiste për ta shtyrë Trumpin të tërhiqej nga lufta e tij tregtare. Ato e përçmuan marrëveshjen e shkurtër që presidenti amerikan arriti me kryeministrin e Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer, duke këmbëngulur se blloku ishte një superfuqi tregtare dhe nuk do ta pranonte kurrë tarifën bazë prej 10 për qind të Trumpit. 

Tani, e gjithë kjo ka ndryshuar. “Do të ishte më mirë të kishim tarifën më të ulët të mundshme, 0 përqind është më e mira”, tha Presidenti francez Emmanuel Macron. “Por nëse është 10 për qind, do të jetë 10 për qind.”

Presidenti i Lituanisë, Gitanas Nauswda, i tha POLITICO-s se BE-ja mund të shpresojë në maksimum të trajtohet si Mbretëria e Bashkuar kur bëhet fjalë për një marrëveshje tregtare me SHBA-në. 

“Ndoshta do të ishte skenari më i mirë”, tha Nauswda. “Por Mbretëria e Bashkuar, në sytë e Shteteve të Bashkuara, është paksa ndryshe si partnere. Dhe shpresoj se do të trajtohemi si Mbretëria e Bashkuar – por do ta shohim.” 

Diplomatët thanë se pyetja me të cilën përballen udhëheqësit e BE-së ishte nëse duhet të arrijnë një marrëveshje të shpejtë në dy javët e ardhshme apo të presin për një më të mirë, edhe nëse kjo do të thotë një luftë tregtare e zgjatur me SHBA-në. 

Rreziku në atë situatë do të ishte që Trump më pas të rishikojë angazhimet e tij ndaj mbrojtjes europiane, duke pyetur pse amerikanët duhet të paguajnë për të mbrojtur vendet që po i luftojnë në tregti, tha një diplomat, duke folur në kushte anonimiteti sepse çështja është delikate. 

Merz i Gjermanisë ishte zëri më i fortë në favor të një marrëveshjeje të shpejtë, edhe nëse është vetëm një skicë.

“Tani kemi më pak se dy javë deri më 9 korrik. Dhe nuk mund të biesh dakord për një marrëveshje të sofistikuar tregtare atje”, tha ai.

Industritë nga kimikatet, te çeliku e deri te prodhimi i makinave tashmë po vuajnë, tha ai, duke i vënë kompanitë në rrezik.

“Ju lutem, le të gjejmë një zgjidhje shpejt.”

Burimi: Politico/Përshtati Gazeta Si

The post A do të krijojë Europa një ‘klub tregtar’ pa Trumpin? appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Vendimi për të sulmuar Iranin ka ringjallur karrierën politike të kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu.

Pas një krize të gjatë popullariteti, partia e tij e krahut të djathtë Likud, tani kryeson sondazhet. Udhëheqësit e opozitës pothuajse unanimisht e kanë mbështetur luftën e tij kundër Iranit.

Dhe sipas mediave izraelite, Netanjahu madje po shqyrton thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme për të përfituar nga situata.

Ky është një ndryshim dramatik nga vetëm pak muaj më parë, kur Netanjahu ishte një nga politikanët më të papëlqyeshëm në vend dhe shihej si një udhëheqës në krizë, i paaftë për të mbrojtur vendin e tij.

Kriza e Netanjahut filloi pas sulmit në Izrael më 7 tetor 2023, kur Hamasi vrau më shumë se 1,100 njerëz, kryesisht izraelitë, në atë që mbahet mend si dështimi më i madh i inteligjencës dhe sigurisë në historinë e vendit.

Netanjahu u akuzua për nënvlerësim të rrezikut të Hamasit dhe për dobësim të gatishmërisë së forcave të armatosura, me të cilat ai kishte qenë në konflikt në muajt e mëparshëm, për arsye të përplajeve të brendshme.

Popullariteti i Netanjahut ra ndjeshëm dhe për muaj të tërë të gjitha sondazhet tregonin se, në rast zgjedhjesh, karriera e tij politike do të ishte e dënuar të dështonte.

Kryeministri izraelit u përgjigj duke u përpjekur ta shmangte problemin: ai shtyu (dhe vazhdon ta shtyjë) një hetim mbi përgjegjësitë e 7 tetorit, duke argumentuar se nuk është e mundur të organizohet një i tillë në kohë lufte.

Për muaj të tërë, ai vazhdoi të shmangte të gjitha rastet publike në të cilat mund të sfidohej: në javët pas 7 tetorit, ai shpesh shmangte vizitat tek të afërmit e viktimave të Hamasit dhe nuk mori pjesë në funeralet e tyre.

Fillimi i luftës në Rripin e Gazës nuk i solli dobi politikisht Netanjahut. Edhe pse shumica dërrmuese e popullsisë e miratoi atë, shumë besonin se përveç objektivave të deklaruara (shkatërrimi i Hamasit, sjellja e pengjeve në shtëpi), Netanjahu e shihte luftën edhe si një mënyrë për të qëndruar në pushtet dhe për të shtyrë momentin në të cilin ai do të duhej të jepte llogari për gabimet e tij.

Për më tepër, ndërsa lufta përparonte, qeveria e Netanjahut u tregua gjithnjë e më pak e ndjeshme ndaj kushteve të pengjeve ende në duart e Hamasit: në më shumë se një rast, ajo hodhi poshtë marrëveshjet e armëpushimit që do të kishin çuar në lirimin e tyre, duke argumentuar se ishte më e rëndësishme të arriheshin objektivat ushtarake. Kjo e rriti jo-popullaritetin e saj.

Gjërat filluan të përmirësoheshin për Netanjahun vjeshtën e kaluar, pasi Izraeli e dobësoi ndjeshëm grupin libanez të mbështetur nga Irani, Hezbollah, me një seri operacionesh inteligjence dhe sulmesh ushtarake.

Grupi shihej nga shumica e izraelitëve si një kërcënim për sigurinë dhe suksesi i operacioneve izraelite rriti popullaritetin e Netanjahut dhe partisë Likud.

Një fenomen i ngjashëm është parë ditët e fundit pas sulmit ndaj Iranit, por në një shkallë më të gjerë: Sipas sondazheve, 70 përqind e popullsisë izraelite (dhe 82 përqind e hebrenjve izraelitë), mbështesin vendimin për të sulmuar Iranin, i cili shihet si një kërcënim ekzistencial për sigurinë e shtetit të Izraelit.

Sulmi u përshëndet gjithashtu si një sukses i madh ushtarak në Izrael: bombardimet izraelite arritën të eliminonin pjesën më të madhe të zinxhirit komandues ushtarak të Iranit dhe e vunë regjimin në vështirësi të mëdha.

Në të njëjtën kohë, numri i njerëzve të vrarë në Izrael ka qenë më i ulët se sa kishin parashikuar shumë analistë ushtarakë, të cilët kishin vlerësuar qindra e mijëra vdekje.

Numri i njerëzve të vrarë nga bombardimet iraniane tani është 28. Numri i iranianëve të vrarë nga bombardimet izraelite është më shumë se 600, kryesisht civilë.

Një tjetër sukses që i atribuohet Netanjahut ishte bindja e presidentit të SHBA-ve, Donald Trump për të ndërhyrë në luftë për të bombarduar centralet bërthamore iraniane.

Netanjahu ka pasur gjithmonë një ndikim të madh në politikën amerikane, por bindja e Trump për të sulmuar Iranin, diçka që asnjë president i SHBA-së nuk e ka bërë ndonjëherë, është një arritje e madhe diplomatike.

Në fakt, shumë izraelitë mendojnë se, me operacionet kundër Hezbollahut dhe Iranit, Netanjahu ka arritur të shpengojë veten nga dështimi i 7 tetorit.

Netanjahu ndoshta mendon kështu vetë: ndryshe nga ajo që ndodhi dy vjet më parë, kur ai u përpoq të shmangte kontaktin me publikun sa më shumë që të ishte e mundur, ditët e fundit kryeministri ka marrë pjesë në të gjitha llojet e ngjarjeve, duke takuar të afërmit e të vrarëve dhe duke vizituar komunitetet e goditura nga bombardimet iraniane.

Siç u përmend, nëse do të kishte një votim sot në Izrael, Likud i Netanjahut do të ishte partia e parë, edhe pse koalicioni aktual i ekstremit të djathtë në qeveri nuk do të arrinte 61 votat e nevojshme për shumicën në Knesset, Parlamenti izraelit.

Opozita ndaj Netanjahut, për më tepër, mbështeti luftën ajrore kundër Iranit: “Për çështjen iraniane nuk ka të djathtë ose të majtë. Ka të drejtë ose të gabuar. Dhe ne [izraelitët] kemi të drejtë”, tha Benny Gantz, një nga kundërshtarët kryesorë të Netanjahut në zgjedhjet e fundit.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Bombardimi ndaj Iranit e ndihmoi Benjamin Netanjahun appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Fraza kyçe është ajo me frazat e pahijshme, “ata nuk e dinë çfarë dreqin po bëjnë”, duke iu referuar Izraelit dhe Iranit, të cilët u endën nëpër faqet e internetit anembanë botës për orë të tëra dje, duke na mbajtur në ankth: “A mbaroi lufta apo jo?”, pyetën qeveritë, biznesmenët dhe gazetarët nga çdo cep i planetit, duke dëgjuar Donald Trumpin ta “tepronte” edhe më shumë se zakonisht.

Nuk ishte vetë fjala e pahijshme, çështja. Sigurisht, nuk kishim dëgjuar kurrë një president amerikan të shprehej në atë mënyrë në mes të një krize dramatike ndërkombëtare.

Problemi është se Trump, duke u përpjekur të shfaqej për një herë si i rrituri në dhomë që merret me fëmijë rebelë, në fakt po projektonte imazhin e kundërt, atë të pasigurisë. Atë të udhëheqësit më të fuqishëm në planet i cili – ai, para kujtdo tjetër – nuk e di vërtet se çfarë po bën.

Përveç kësaj, në orët paraprake, “Improvizuesi i Madh” kishte thënë vërtet të gjitha llojet e gjërave: për shembull, ai kishte shkuar deri aty sa të falënderonte regjimin që sapo kishte bombarduar dhe kërcënuar me asgjësim, sepse e kishte paralajmëruar para se të sulmonte bazën amerikane në Katar, një hakmarrje teatrale dhe praktikisht të dakordësuar për të shmangur më të keqen.

Dhe mbi të gjitha, ai kishte ofruar grushtin më të bujshëm të teatrit me armëpushimin e papritur të shpallur, padyshim në “Truth Social”-in, e tij natën midis të hënës dhe të martës: një armëpushim me konture misterioze, me palët ndërluftuese që e injoruan atë për disa orë dhe ai, presidenti, i cili papritmas ndryshoi role në komedi, nga krye-ndërluftues për të ndihmuar Izraelin, në ndërmjetës që u zemërua me Izraelin, sepse rrezikoi të hidhte në erë ndërmjetësimin.

Trump nxitoi të hiqte etiketën e një bullizuesi, të cilin e kishte urryer që nga momenti i parë. Tani që ai ka treguar anën e tij Tnaco (“Trump NOT always chickens out”), (jo gjithmonë tërhiqet pas) dhe që ka hedhur bomba që nuk kanë rënë kurrë më parë, duket se dëshiron të kthehet të jetë endësi i komploteve të paqes që padyshim janë të dështuara, por që ai pretendon se janë vendimtare. Dhe ndoshta janë: nëse armëpushimi mbahet.

Dhe ja, pika thelbësore: a ka mbaruar vërtet lufta 12-ditore, siç e quajti ai, duke parafrazuar Luftën 6-ditore që fituan izraelitët në vitin 1967? Krahasimi historik nuk është më qetësuesi, duke pasur parasysh se ai konflikt në Lindjen e Mesme u pasua gjashtë vjet më vonë nga një tjetër që paralizoi ekonominë botërore.

Dhe kështu në ditët, muajt dhe vitet në vijim do të duhet të kuptojmë nëse pretendentët do ta përdorin armëpushimin për të bërë paqe apo për të mprehur armët e tyre dhe për t’u rikthyer në luftime në rastin e parë të favorshëm.

“Në çfarë ore është armëpushimi?”

Ky është detaji që Trump nuk e specifikoi kur, pak pas mesnatës sipas orës shqiptare dje, ai njoftoi armëpushimin midis Izraelit dhe Iranit.

Ndalimi, shkroi ai në postimin e tij, do të fillonte pas “rreth 6 orësh, kur Izraeli dhe Irani do të kenë përfunduar misionet e tyre të fundit në vazhdim!” Koha ishte shumë e paqartë, preteksti shumë joshës për të sulmuar deri në minutën e fundit.

Kështu që Izraeli shfrytëzoi situatën për të vrarë disa shkencëtarë të tjerë iranianë dhe udhëheqësit e milicisë Basiji.

Pasdaran-i goditi një ndërtesë në Beer Sheva, në shkretëtirën e Negevit, me një raketë, duke vrarë katër persona.

Zemërimi i Trump

Tensionet midis presidentit amerikan dhe kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu janë rritur me shpejtësi dhe Trump nuk e ka fshehur këtë nga gazetarët: “Sapo arritëm një marrëveshje, Izraeli shkon dhe hedh një sasi bombash që nuk e kam parë kurrë më parë. Nuk jam i kënaqur me Izraelin. Dhe jo me Iranin. Por mbi të gjitha jo me Izraelin. Këto dy kombe janë përleshur për kaq kohë sa…”, dhe atëherë ndodhi e keqja.

Pastaj një tjetër postim i ashpër drejt Tel Avivit – “Është një shkelje, kujtojini ata pilotë” – dhe Izraeli ndërpreu misionet e fundit, por jo para një sulmi simbolik dhe përfundimtar ndaj një radari të vjetër. Që atëherë, armëpushimi ka qenë i qëndrueshëm.

Por cili është bilanci i këtij konflikti?

Për sa i përket humbjeve, viktimat izraelite janë 29, të gjithë banorë të ndërtesave të goditura nga pesëdhjetë raketat (nga 500 të lëshuara) që kanë shkelur mbrojtjen e shtetit hebre.

Sipas llogaritjeve të organizatës “Human Rights Activists”, të vdekurit iranianë janë në vend të kësaj 974, nga të cilët 387 civilë dhe 268 anëtarë të forcave të sigurisë, ndërsa autoritetet në Teheran flasin për 610 viktima.

Në një nivel politik dhe strategjik, balanca është komplekse dhe do të duhet kohë për të kuptuar se si Lufta 12-ditore ka ndryshuar pamjen e Lindjes së Mesme dhe atë globale.

Le të shohim pasojat menjëherë të dukshme dhe të panjohurat:

Si po del Trump nga kjo situatë

Nga këndvështrimi i tij, mirë. Ai ka fshirë imazhin e të paqëndrueshmit dhe ka rikthyer atë që i intereson më shumë, udhëheqësin e paparashikueshëm që i do marrëveshjet, por për të arritur atje, nuk e përçmon forcën dhe e përdor atë, duke i habitur të gjithë.

Ai guxoi aty ku as Clinton, as Bush junior, as Obama dhe as Biden nuk kishin guxuar, duke sulmuar Iranin në territorin e tij me armë shumë të fuqishme, bombardues B2, në gjendje të shkelin vendin bërthamor ultra të mbrojtur të Fordow-t.

Por në të njëjtën kohë ai ka shmangur rrezikun që kishin frikë analistët ditët e fundit, atë të moçalit, të Amerikës së zvarritur në një konflikt që e dinë kur fillon, por jo kur mbaron, me spektrin e historisë (Vietnami, Iraku, Afganistani) që gjithmonë qëndron aty.

Ndalesa e menjëhershme gjithashtu riparon çarjen që po shfaqej në Trumpizëm, midis izolacionistëve që i bënë thirrje udhëheqësit për premtimin e “asnjë lufte tjetër” dhe ndërhyrësve që nuk duan të heqin dorë nga roli perandorak i Amerikës.

Megjithatë, nga pikëpamja botërore, ankthi kolektiv për një udhëheqës të çrregullt forcohet, i cili luhatet midis kaosit dhe rendit, i cili vendos i vetëm, beson në rrezik dhe nuk i jep siguri dhe stabilitet as aleatëve të tij.

Si po del Irani nga kjo stuatë?

Përshtypja është se ajatollahët ia kanë dalë mbanë përsëri. Për ditë të tëra, udhëheqësit e regjimit janë zgjuar në mëngjes duke pasur frikë se orët e tyre janë të numëruara, midis kolegëve të vrarë papritur, paralajmërimeve të kobshme nga Mossadi dhe frikës se, “personi me të cilin po flisni po punon për izraelitët”.

Megjithatë, ndryshimi i regjimit i premtuar nga Netanjahu dhe i përmendur në mënyrë të paqartë nga Trump, nuk ka ndodhur ende.

Dhe David Petraeus, ish-komandant historik i forcave amerikane në Lindjen e Mesme, tha se kjo nuk do të ndodhë, veçanërisht nëse iranianët tani kthehen në negociata në një mënyrë të pranueshme për Trump, i cili para luftës kërkoi një ndalesë të plotë të pasurimit të uraniumit: “Nuk mendoj se ka forca opozitare në Iran me numër dhe armë të mjaftueshme për të përmbysur regjimin dhe dyshoj se dikush nga brenda regjimit do ta përmbysë udhëheqjen”, thotë Petraeus.

Ishte vetë Ajatollah Khamenei, ai që mori ultimatumin nga amerikanët, i cili kishte gjetur bunkerin e tij: “Ose prano armëpushimin brenda 24 orësh, ose ne do të vijmë t’ju marrim”.

Rezultati: armëpushimi u pranua dhe narrativa të regjimit që këndonte fitoren dhe përpiqej të sheqeroste një poshtërim historik, me udhëheqësin e kërcënuar, aeroplanët izraelitë që dominonin qiellin dhe një program bërthamor të plagosur për vdekje.

Apo jo?

Dyshimet janë në fakt shumë të forta: CNN, bazuar në burime të inteligjencës amerikane, zbulon se sulmet amerikane të ditëve të fundit “vetëm e kanë vonuar me muaj”, në vend që ta “zhdukin plotësisht” siç tha Trump.

Frika që i shtohet asaj se iranianët kanë zhvendosur shumicën e rezervave të uraniumit të pasuruar shumë nga centrali bërthamor Fordow para sulmit shkatërrues amerikan të shtunën.

Shtytja e jashtme, shkurt, nuk është përfunduar. Sipas Vali Nasr, ekspertit më të madh në botë për Iranin, për regjimin teokratik, “vulnerabiliteti më i madh në këtë kohë është popullsia”, e ngopur me një sistem ultra të kalbur, i cili i ka shtypur ata për tre breza.

Si po del Izraeli nga kjo situatë

Netanjahu gjithashtu pretendon fitoren, por vlerësimi i tij është i përzier: Trump u detyrua të ngrinte zërin për ta ndaluar, një shenjë se kryeministri donte të vazhdonte luftën.

Një luftë që konfirmoi varësinë e shtetit hebre nga mbështetja amerikane. Sigurisht, inteligjenca e Izraelit ka demonstruar edhe një herë aftësi të jashtëzakonshme dhe do të popullojë përgjithmonë makthet e mullahëve që mbijetojnë, por mullahët janë ende aty.

Nga ana tjetër, ideja se puna nuk ka mbaruar mund të jetë e dobishme për Netanjahun në dritën e një fushate të gjatë zgjedhore.

Por ajo që Izraelit vazhdon t’i mungojë, është një ide e vërtetë për të ardhmen. Shteti hebre, me goditjet vdekjeprurëse të shkaktuara pas 7 tetorit ndaj të gjithë armiqve të tij (Hamasi, Hezbollahu, Irani), jep përshtypjen se synon një hegjemoni rajonale të bazuar në forcë, por për analistët është një ide që nuk mund të funksionojë. Nuk është e qëndrueshme që një vend me 10 milionë banorë të dominojë një rajon, që ka qindra milionë.

Ndërkohë, pas këtij shpërqendrimi dyjavor, Gaza kthehet në plan të parë. Dallimi midis dy luftërave është i imponuar, ajo kundër Iranit, e cila – me të gjitha dyshimet në nivelin e ligjshmërisë ndërkombëtare – ka legjitimitetin e vet moral, sepse ai regjim gjithmonë ka deklaruar se dëshiron shfarosjen e Izraelit.

Dhe ajo në Gaza, e cila në megjithatë e humbi atë shumë kohë më parë, sepse përgjigja e pashmangshme ndaj Hamasit degjeneroi në një masakër të pafundme.

Marrë nga “Corriere della Sera”; Përshtati në shqip: Gazeta “Si”

The post A përfundoi vërtet lufta mes Izraelit dhe Iranit? appeared first on Gazeta Si.

Gjatë një periudhe tre-orëshe të martën, Presidenti Trump qortoi Izraelin dhe Iranin me komente të mbushura me sharje në lëndinën jugore të Shtëpisë së Bardhë. Ai u tha gazetarëve se sapo kishte kritikuar kryeministrin e Izraelit dhe ndau në rrjetet sociale një pamje të ekranit të një mesazhi privat nga sekretari i përgjithshëm i NATO-s.

Shumica e presidentëve i trajtojnë krizat ndërkombëtare në mënyrë private. Në rastin më të mirë, mund të lëshojnë një deklaratë të formuluar me kujdes.

Por kjo nuk ka qenë kurrë mënyra e zotit Trump. Me këtë president, e gjithë bota ka mundësi të shohë mendimet, ankesat dhe dëshirat e tij në mënyra që shpesh i ngjajnë një të riu të varur nga interneti. Postimet e tij vijnë në çdo orë të ditës dhe natës, shumë prej tyre vetëlavdëruese, disa të parëndësishme, disa të zemëruara, dhe paraqitjet e tij në publik shpesh pasqyrojnë personazhin që shfaq online.

Të gjitha këto janë dritare drejt psikikës së tij, një thesar njohurish mbi qëllimet, gjendjen shpirtërore dhe ndjeshmëritë e komandantit të përgjithshëm (emër tjetër për Presidentin amerikan).

Për ndihmësit e zotit Trump, prirja e tij e kahershme për të ndarë gjithçka publikisht e bën atë “presidentin më transparent dhe më të qasshëm” në historinë amerikane.

“Një nga arsyet pse presidenti u rizgjodh është transparenca e tij dhe qëndrimi i drejtëpërdrejtë,” tha Karoline Leavitt, sekretarja për shtyp e Shtëpisë së Bardhë. “Për popullin amerikan është freskuese të kenë një president që gjithmonë thotë mendimin e tij dhe i tregon vendit saktësisht se ku qëndron.” 

Qoftë impulsiv, i zgjuar, apo një kombinim i të dyjave, kjo hapje ka përfitime, nga mobilizimi i mbështetësve të tij, te mbajtja e kundërshtarëve jashtë ekuilibri, e deri te thjesht dominimi i vëmendjes publike.

Por ka edhe ndërlikime. Ai mund, pa dashje, të shkaktojë kriza diplomatike, të lërë ndihmësit dhe aleatët jashtë linje me mesazhet e tij dhe, siç ndodhi me deklaratat e hapura të ditëve të fundit për bombardimin e Iranit, të kthejë postimet dhe deklaratat publike në kërcënim për sigurinë operacionale.

Për më shumë se një javë, zoti Trump flirtoi publikisht me idenë e bombardimit të Iranit, duke i dhënë publikut një dritare të rrallë në mendjen e një presidenti që përballet në kohë reale me një vendim të madh ushtarak. 

“Ndoshta do ta bëj, ndoshta jo,” tha ai në një moment.

Lexo më tej: Trump për sulmet ndaj Iranit: Mund ta bëj, mund të mos e bëj 

Në fund, bombarduesit B-2 dhe avionët luftarakë amerikanë fluturuan brenda dhe jashtë Iranit pa u qëlluar asnjë plumb mbi ta. Por kur zoti Trump dha urdhrin për sulmin, zyrtarët thonë se iranianët kishin zhvendosur tashmë pajisjet nga objektet e tyre bërthamore, ndërsa rezervat e uraniumit të pasuruar të vendit mbeten ende publikisht të paidentifikuara. Një raport paraprak i klasifikuar i Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes së SHBA-së arriti në përfundimin se sulmet e kanë kthyer pas programin bërthamor të Iranit vetëm me disa muaj.

Lexo më tej: Basti i Trump me sulmet e impianteve bërthamore të Iranit 

Prirja e zotit Trump për të ndarë mendimet e tij për çdo çështje pothuajse në çdo moment e ka bërë gjithashtu më të lehtë për qeveritë e huaja, që zakonisht investojnë burime të mëdha për të kuptuar se çfarë mendon dhe dëshiron presidenti amerikan. Sot, gjithçka që u duhet është një llogari në Truth Social dhe një abonim në ndonjë kanal lajmesh.

“Me Nixonin, duhej të prisje që të dilnin regjistrimet e Shtëpisë së Bardhë për të dëgjuar se çfarë mendonte realisht,” tha Gary J. Bass, profesor i shkencave politike në Universitetin Princeton dhe autor i librit The Blood Telegram, për Nixonin. “Nixoni mund të ishte plot zemërim privatisht, por e kontrollonte veten në publik. Tani me Trumpin, ka kaq shumë gjëra që ai i thotë hapur në publik ose i poston në rrjetet sociale.” 

Megjithatë, ajo që presidenti thotë një ditë mund të mos jetë më qëndrimi i tij disa orë më vonë. Dëshira e tij për të ndryshuar mendje e bën veçanërisht të vështirë për ndihmësit që përpiqen të jenë në linjë me mesazhin e tij. Pas sulmeve të SHBA-së ndaj Iranit, nënpresidenti JD Vance dhe sekretari i shtetit Marco Rubio thanë në intervista se Shtetet e Bashkuara nuk kishin interes të organizonin një ndryshim regjimi në Iran.

Disa orë më vonë, presidenti ndërhyri dhe u duk i hapur ndaj kësaj ideje.

“Nuk është politikisht korrekte të përdorësh termin ‘Ndryshim Regjimi’, por nëse regjimi aktual iranian nuk është në gjendje ta BËJË IRANIN SËRISH TË MADH, pse të mos ketë një ndryshim regjimi???” shkroi ai në Truth Social.

Trump nuk i sheh me sy të mirë ndihmësit që dalin publikisht kundër tij, edhe kur e bëjnë pa dashje. Prandaj, për shumë prej tyre, është thjesht më e lehtë të mos flasin fare publikisht për politikat ose botëkuptimin e presidentit.

Kjo nuk është një dukuri e re për zotin Trump. Gjatë mandatit të tij të parë, ai postonte me obsesion në Twitter (tani X), duke shpallur vendime politike, duke pushuar ndihmës dhe duke sulmuar kundërshtarët. Ai e ndryshoi rrënjësisht mënyrën se si një president komunikon me botën, duke detyruar këdo që ka interes në politikën amerikane të aktivizojë njoftimet për çdo postim të tij.

Të martën, njoftimet e para erdhën herët në mëngjes, sepse presidenti ishte zgjuar me shumë për të thënë. Ai publikoi postimin e tij të parë në rrjetet sociale para orës 6 të mëngjesit, një paralajmërim urgjent për Izraelin: “MOS I HIDHNI ATO BOMBA. NËSE E BËNI, ËSHTË NJË SHKELJE E MADHE.” 

Më pas doli nga Shtëpia e Bardhë dhe shpërtheu para gazetarëve, duke i drejtuar kritika si Izraelit, ashtu edhe Iranit, në një moment kur dukej se armëpushimi i brishtë që kishte ndërmjetësuar mund të shpërbëhej.

Edhe pasi foli me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe siguroi botën, përmes platformës së tij sociale, se armëpushimi ishte ende në fuqi, zoti Trump nuk kishte mbaruar me deklaratat. Kështu që shkoi në kabinën e shtypit në pjesën e pasme të avionit presidencial Air Force One, ndërsa fluturonte drejt Europës për samitin e NATO-s, dhe mori përsëri pyetje nga gazetarët.

Më pas, gjatë fluturimit gjashtë orë e njëzet minuta drejt Holandës, zoti Trump vazhdoi të postonte disa herë në rrjetet sociale. Ai ndau një screenshot të një mesazhi servil që kishte marrë nga Mark Rutte, sekretari i përgjithshëm i NATO-s. Ripostoi disa mesazhe nga ndjekës që thoshin se ai meritonte Çmimin Nobel për Paqen, një trofe që e ka kërkuar prej kohësh, dhe goditi demokratët me nofkat e tij përçmuese.

Lexo më tej: Trump në samitin e NATO-s, çfarë mund të shkojë keq? 

Pasi zbriti, darkoi me krerët e tjerë të aleancës së NATO-s. Edhe ata, si gjithë të tjerët, s’kanë çfarë bëjnë veçse presin postimin e radhës në rrjetet sociale për të kuptuar çfarë mund të ndodhë më pas.

The New York Times, përshtati në shqip ©LAPSI.AL 

 

The post Online dhe në jetën reale, Trump po na ofron një dritare në psikikën e tij appeared first on Lapsi.al.

Gazeta Si – Në telefon, një agjent izraelit i inteligjencës fillon të flasë në persisht: “Po ju telefonoj nga një vend që vetëm dy orë më parë i dërgoi Bagheri-n, Salamin, Shamkhani-n, njëri pas tjetrit, në ferr. E vetmja gjë që mund t’ju them, është se keni 12 orë për të ikur me gruan dhe fëmijët tuaj, ose përfundoni në listën tonë. Jemi më afër se venat e qafës suaj! Doni të përfundoni kështu?”

Gjenerali iranian përgjigjet: “Jo, por çfarë duhet të bëj unë?” Inteligjenca: “Bëni një video, ku thoni se nuk e mbështesni regjimin dhe se nuk do të sakrifikoheni për të”. Gjenerali iranian: “Në rregull, ku duhet ta dërgoj këtë video?”. Izraeliti: “Në Telegram”.

Nuk dihet nëse videoja është dërguar në të vërtetë, por kjo audio sensacionale u botua nga “Washington Post”, e cila e mori atë nga një burim izraelit.

Më 13 qershor, në orët pas sulmit të parë kundër Iranit, shërbimet e inteligjencës së Benjamin Netanjahut dyshohet se nisën një fushatë sekrete, duke telefonuar anëtarë të lartë të ushtrisë dhe forcave të sigurisë të Republikës Islamike.

Të tjerë thuhet se morën letra nën pragun e derës së tyre: veprime për të destabilizuar dhe krijuar konfuzion brenda diktaturës.

Nëse kjo nuk është provë e dëshirës së Izraelit, të mbështetur nga Donald Trump, për “ndryshim regjimi” – për të ndërhyrë në ndryshimin e regjimit -, sigurisht që është konfirmim se përveç bombardimeve nga ajri, Netanjahu po lëviz edhe në terren.

Pavarësisht kujtesës së tmerrshme të rënies së diktaturave në Irak dhe Libi – për të mos u harruar: Irani është një vend tjetër -, fjalët “ndryshim regjimi” shpesh shfaqen në shumë deklarata të politikanëve amerikanë dhe izraelitë.

Po aq shpesh ata e mohojnë veten, por po rritet ndjesia se fundi i Republikës Islamike është gjithashtu midis objektivave të operacionit “Rising Lion”.

Një burim në Iran, i cili, për arsye sigurie, foli me “Corriere della Sera”-n në mënyrë anonime, thotë se “audiot me siguri konfirmojnë se Mossadi është në kontakt me ushtrinë.

Me këto veprime ata po përpiqen t’i dobësojnë, t’i shkatërrojnë dhe t’u ngulitin atyre idenë se një grusht shteti është i mundur”.

Përveç Gardës Revolucionare, Irani ka një ushtri të rregullt prej 400,000 anëtarësh: “Ata janë më pak ideologjikë dhe më pak besnikë ndaj Ajatollahut sesa Pasdarani”.

Mes skenarëve të tjerë të mundshëm, flitet edhe për një “grusht shteti nga elita”. Burimi shpjegon: “Mund ta imagjinoj që, me udhëzimin e Shteteve të Bashkuara dhe Izraelit, dikush si reformisti Hassan Rouhani mund të ndihmohet të marrë pushtetin”.

Ky është njeriu që në vitin 2015 nënshkroi Aktin JCPOA, marrëveshjen bërthamore të dëshiruar nga Barack Obama.

Inteligjenca izraelite mund të jetë në kontakt me disa përfaqësues të pakicave etnike, të cilët kanë qenë gjithmonë në ballë kundër regjimit.

Janë partitë kurde – përfshirë ato të armatosura -, ose Muxhahedinët e Popullit, një parti gjithashtu e organizuar ushtarakisht, por me pak mbështetje të brendshme, për shkak të historisë së saj kontraverse, ku një pjesë e tyre ndodhen në Manzë të Durrësit prej vitesh në mbrojtjen amerikane.

“Ose, – vazhdon burimi, – ekziston opsioni më i mirë: një kryengritje popullore e mbështetur nga një kombinim i pikave të mëparshme: përfshirja dhe dobësimi i krahut ushtarak, pjesëmarrja e pakicave, mundësia që njerëzit të rikthehen në rrugë”.

Një përzierje e këtyre elementëve do ta detyronte regjimin të bënte një hap prapa. Por, burimi thotë: “Duhet të jemi të duruar: është ende shumë herët”.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Skenarët / Kush mund t’i japë një shtytje pas sulmeve, regjimit të Ajatollahëve? appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Gjatë dy dekadave të fundit, Shtetet e Bashkuara kanë përdorur sanksione, sabotime, sulme kibernetike dhe negociata diplomatike për të ngadalësuar marshimin e gjatë të Iranit drejt një arme bërthamore.

Rreth orës 2:30 të mëngjesit të dielën në Iran, Presidenti Trump urdhëroi një shfaqje të fuqisë së pastër ushtarake — diçka që katër paraardhësit e tij e kishin shmangur me kujdes, nga frika se mos e fusnin Amerikën në një luftë të re në Lindjen e Mesme.

Pas disa ditësh me deklaratash se nuk mund të pranonte rrezikun që mullahët dhe gjeneralët e Teheranit — të cilët i kishin mbijetuar sulmeve të Izraelit — të ndërmerrnin hapin e fundit drejt armës bërthamore, ai urdhëroi një flotë bombarduesish B-2 të përshkonin gjysmën e globit për të lëshuar bombat më të fuqishme konvencionale, mbi objektivat më të rëndësishme të kompleksit bërthamor iranian.

Objektivi kryesor ishte qendra e pasurimit nëntokësor në Fordo, e paarritshme nga Izraeli.

Për Trump-in, ky vendim për të sulmuar infrastrukturën bërthamore të një shteti armiqësor përfaqëson bastin më të madh — dhe potencialisht më të rrezikshëm — të mandatit të tij të dytë.

Ai po vë bast se SHBA mund të përballojë çdo kundërpërgjigje që drejtuesit e Iranit mund të urdhërojnë kundër mbi 40 mijë trupave amerikane të shpërndarë në baza ushtarake në të gjithë rajonin. Të gjitha këto janë brenda rrezes së raketave të Teheranit, pavarësisht tetë ditëve të sulmeve të pamëshirshme nga Izraeli. Ai gjithashtu po vë bast se do të mund të pengojë një Iran të dobësuar që të përdorë metodat e tij të zakonshme – terrorizmin, marrjen e pengjeve dhe sulmet kibernetike – si rrugë indirekte për hakmarrje.

Më e rëndësishmja, ai po vë bast se ka shkatërruar shanset e Iranit për të rindërtuar programin e tij bërthamor. Është një qëllim ambicioz: Irani ka bërë të qartë se, nëse do të sulmohej, do të largohej nga Traktati për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore dhe do ta çonte programin thellë nën tokë. Prandaj Trump-i u përqendrua aq shumë në shkatërrimin e Fordos — objekt që Irani e ndërtoi fshehurazi dhe që u ekspozua publikisht nga presidenti Obama në vitin 2009. Pikërisht aty Irani prodhonte pjesën më të madhe të lëndës djegëse, afër cilësisë së bombës që shqetësonte SHBA-në dhe aleatët e saj.

Ndihmësit e Trump i thanë aleatëve të shtunën mbrëma se misioni i vetëm i Uashingtonit ishte shkatërrimi i programit bërthamor. Ata e përshkruan operacionin e ndërlikuar si një veprim të kufizuar, të ngjashëm me atë që vrau Osama Bin Ladenin në vitin 2011.

“Ata e thanë shprehimisht se kjo nuk ishte shpallje lufte,” tha një diplomat i lartë evropian të shtunën vonë, duke përshkruar bisedën me një zyrtar të lartë të administratës.

Por, shtoi diplomati, Bin Laden kishte vrarë 3,000 amerikanë. Irani ende nuk kishte ndërtuar një bombë.

Me pak fjalë, administrata po argumenton se veproi në mënyrë parandaluese, për të eliminuar një kërcënim, dhe jo për të rrëzuar regjimin iranian. Por nuk është aspak e sigurt që iranianët do ta perceptojnë kështu. Në një fjalim të shkurtër nga Shtëpia e Bardhë të shtunën në mbrëmje, i rrethuar nga zëvendëspresidenti J.D. Vance, Sekretari i Shtetit Marco Rubio dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth, Trump-i kërcënoi Iranin me më shumë shkatërrim, nëse nuk përulej ndaj kërkesave të tij.

“Irani, bullizuesi i Lindjes së Mesme, duhet tani të bëjë paqe,” tha ai. “Nëse jo, sulmet e ardhshme do të jenë shumë më të mëdha dhe shumë më të lehta për t’u realizuar.”

“Do të ketë ose paqe,” shtoi ai, “ose do të ketë tragjedi për Iranin shumë më të madhe se ajo që kemi parë këto tetë ditë. Mbani mend: ka ende shumë objektiva të mbetura.” Premtoi se nëse Irani nuk tërhiqet, do t’i godasë me “precizion, shpejtësi dhe mjeshtëri.”

Në thelb, Trump-i po kërcënonte të thellonte partneritetin ushtarak me Izraelin, i cili gjatë tetë ditëve të fundit kishte vendosur sistematikisht në shënjestër drejtuesit më të lartë ushtarakë dhe bërthamorë të Iranit, duke i vrarë në shtretërit, laboratorët dhe bunkerët e tyre. Fillimisht, SHBA u distancua nga operacioni. Në deklaratën e parë publike për këto sulme, Rubio theksoi se Izraeli veproi “në mënyrë të njëanshme ndaj Iranit,” dhe se SHBA “nuk ishte e përfshirë.”

Por disa ditë më parë, Trump bëri një koment në rrjetin e tij social, duke sugjeruar se SHBA mund ta vriste kur të donte liderin suprem iranian, Ayatollah Ali Khamenei, 86 vjeç. Dhe të shtunën në mbrëmje e bëri të qartë se Amerika ishte plotësisht e përfshirë dhe, në kundërshtim me atë që tha Rubio, ishte thellësisht e angazhuar.

Tani që ka dëmtuar kapacitetin e Iranit për pasurim bërthamor, Trump shpreson të përfitojë nga një moment i jashtëzakonshëm dobësie – ajo dobësi që lejoi bombarduesit amerikanë B-2 të hynin dhe të dilnin nga territori iranian me pak rezistencë.

Pas kundërpërgjigjes së ashpër të Izraelit për sulmet terroriste të 7 tetorit 2023, që lanë mbi një mijë civilë izraelitë të vrarë, Irani papritur mbeti pa përfaqësuesit e tij: Hamasin dhe Hezbollahun. Aleati më i ngushtë, Bashar al-Assad i Sirisë, u detyrua të arratisej nga vendi. Dhe Rusia e Kina, të cilat kishin ndërtuar një partneritet interesash me Iranin, ishin zhdukur pas sulmeve të Izraelit.

Kjo e la programin bërthamor si mbrojtjen e fundit të Iranit. Ai ka qenë gjithmonë më shumë se një projekt shkencor – ishte simboli i rezistencës iraniane ndaj Perëndimit, dhe zemra e strategjisë së liderëve për të ruajtur pushtetin.

Së bashku me shtypjen e mospajtimit, programi ishte bërë mbrojtja përfundimtare për trashëgimtarët e revolucionit iranian të vitit 1979. Nëse marrja peng e 52 amerikanëve ishte mënyra e Iranit për të sfiduar një armik shumë më të madh në vitin 1979, programi bërthamor ka qenë simboli i kësaj sfide në dy dekadat e fundit.

Një ditë, historianët ndoshta do të vendosin një vijë midis atyre imazheve të amerikanëve me sy të lidhur, që u mbajtën peng për 444 ditë, dhe hedhjes së bombave GBU-57 kundër Fordos – strofulla malore e pasurimit të uraniumit. Ata ndoshta do të pyesin nëse SHBA, aleatët e saj apo vetë iranianët, mund të kishin vepruar ndryshe.

Dhe me siguri do të pyesin nëse basti i Trump-it ia vlejti.

Kritikët e tij në Kongres tashmë po vënë në dyshim qasjen e tij. Senatori Mark Warner nga Virxhinia, demokrati kryesor në Komitetin e Inteligjencës, tha se Trump-i kishte vepruar “pa u konsultuar me Kongresin, pa një strategji të qartë, pa marrë parasysh përfundimet e vazhdueshme të komunitetit të inteligjencës”, sipas të cilave Irani nuk kishte marrë një vendim përfundimtar për të ndërtuar bombën.

Nëse Irani nuk arrin të reagojë në mënyrë efektive, nëse kontrolli i ajatollahut mbi pushtetin fillon të lëkundet, ose nëse vendi heq dorë nga ambiciet e tij të vjetra bërthamore, Trumpi pa dyshim do të pretendojë se vetëm ai pati guximin të përdorte fuqinë ushtarake të Amerikës për të arritur atë që katër presidentë para tij e kishin konsideruar shumë të rrezikshme.

Por ekziston edhe një mundësi tjetër: Irani mund të ringrihet ngadalë, shkencëtarët e mbijetuar të programit të tij bërthamor mund t’i çojnë njohuritë e tyre nën tokë dhe vendi mund të ndjekë shembullin e Koresë së Veriut – një garë për të ndërtuar një bombë. Sot, Koreja e Veriut ka mbi 60 armë bërthamore, sipas disa vlerësimeve të inteligjencës – një arsenal që ndoshta e bën atë shumë të rrezikshme për t’u sulmuar.

Iranit mund t’i duket se ky është i vetmi rrugëtim për të larguar fuqitë e mëdha armiqësore dhe për të penguar SHBA-në dhe Izraelin të kryejnë një tjetër operacion si ai që ndriçoi qiejt e Iranit në mëngjesin e së dielës.

Burimi: New York Times

The post Donald Trump ka vënë një bast të madh appeared first on Gazeta Si.

Fushata e Izraelit kundër Iranit, duke synuar programet e tij bërthamore dhe balistike, rrezikon dështim strategjik, edhe nëse Benjamin Netanyahu arrin t’i fusë Shtetet e Bashkuara në konflikt në ditët në vijim, paralajmërojnë diplomatë, analistë ushtarakë dhe ekspertë të sigurisë, sipas Guardian.

Pavarësisht sukseseve taktike, siç janë sulmet e synuara ndaj objekteve dhe personelit iranian, qëllimi strategjik i shkatërrimit të programit bërthamor apo edhe ndryshimi i regjimit në Teheran, duket i paarritshëm.
Ekspertët shprehin rezerva nëse edhe bombat me kalibër të rëndë amerikanë (GBU-57) mund të neutralizojnë centralin bërthamor nëntokësor Fordow, i cili është varrosur nën dhjetëra metra shkëmb.

Si funksionojnë bombat GBU-57

“Regjimi në Iran është më i qëndrueshëm nga sa portretizohet shpesh, dhe progresi i tij teknologjik nuk mund të shkatërrohet vetëm me një bombë”, komenton profesor Toby Dodge, i Shkollës së Ekonomisë në Londër.

Zgjedhja e Izraelit për të provokuar një konflikt të drejtpërdrejtë me qëllim angazhimin e presidentit Trump, i cili mbetet i kujdesshëm, shihet nga shumë si një veprim i rrezikshëm.
Trump thuhet se nuk është ende i bindur për efektivitetin e “shkatërruesve të bunkerëve” dhe po pret të shohë nëse kërcënimi i angazhimit do ta detyrojë Iranin në negociata.

Edhe nëse përdoren GBU-57, depërtimi deri në thellësinë 90 metra që vlerësohet të jetë aty ku ndodhet Fordow nuk është i garantuar. Siç paralajmërojnë ish-zyrtarët amerikanë Daniel Kurtzer dhe Steven Simon, “përfshirja e SHBA-së do t’i vendoste menjëherë ata në shënjestrën e Teheranit, me viktima të mundshme civile dhe një reaksion zinxhir”.

Mundësia e një sulmi të synuar edhe kundër Udhëheqësit Suprem Ajatollah Khamenei, i cili thuhet se u konsiderua nga burime izraelite, por u refuzua nga Trump, ka shkaktuar alarm në rajonin e gjerë, me udhëheqësin shiit të Irakut, Ajatollah Sistani, i cili lëshoi ​​një paralajmërim të rrallë publik.
Profesori Andreas Krieg i King’s College London na kujton se vetëm fuqia ajrore nuk është e mjaftueshme për të arritur qëllime politike. “Mund ta vrasësh udhëheqësin, por nuk do ta shkatërrosh një sistem të rrjetëzuar si ai i Iranit, i cili bazohet në decentralizim”, vëren ai.

Në të njëjtën kohë, Izraeli duket se po përballet me probleme me furnizime të mjaftueshme, lodhje të ekuipazhit, cikle mirëmbajtjeje të avionëve dhe shterim të objektivave të paracaktuara, gjë që e bën të vështirë mbajtjen e një shkalle të lartë sulmesh. Një reduktim i mundshëm i sulmeve do t’i ofronte Teheranit një narrativë qëndrueshmërie.

I vetmi rezultat realist, sipas disa analistëve, është ringjallja e një rruge diplomatike si shembulli i Kosovës në vitin 1999. Kontaktet kanë filluar tashmë me negociatorët iranianë në Gjenevë, ndërsa vetë Trump deklaron se ka kohë për diplomaci.

Edhe në rast të një marrëveshjeje, strategjia izraelite mund të zbulojë kufijtë e fuqisë ushtarake të vendit dhe të forcojë një regjim në Teheran me një qëndrim edhe më armiqësor ndaj Izraelit.
Siç komenton në mënyrë karakteristike Profesor Dodge: “Nëse Khamenei ka qetësinë për t’u tërhequr dhe Amerika nuk përfshihet, atëherë Izraeli ka futur gishtin në fole grerëzash.”

The post Analiza e The Guardian/ Ja pse rezultati i konfliktit Iran-Izrael është i paparashikueshëm edhe nëse përfshihen SHBA-të appeared first on Sot News | Lajme.

Nga Gazeta ‘Si’- Vetëpërmbajtja amerikane e treguar në ditën e parë të sulmit izraelit nuk vlen më.

Më 13 qershor, Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, tha se “Izraeli ndërmori veprime të njëanshme kundër Iranit”.

Katër ditë më vonë, Presidenti Donald Trump shkroi në Twitter: “Ne kontrollojmë hapësirën ajrore iraniane” – duke përdorur një “ne” që flet shumë, edhe pse Shtetet e Bashkuara zyrtarisht nuk po marrin pjesë në luftë; ose duhet të themi, nuk po marrin pjesë ende zyrtarisht…

Duhen marrë në konsideratë tre faktorë për të kuptuar se si dhe pse Trump mund të vendosë të shkojë në luftë përkrah Izraelit.

I pari është psikologjik; mund të duket i parëndësishëm kur bëhet fjalë për luftë, por me Trumpin është i rëndësishëm.

Presidenti i SHBA-së e do më shumë se çdo gjë tjetër të jetë fitues, të jetë në anën fitimtare. Dhe në këtë luftë, është Izraeli ai që ka epërsi strategjike, që bën pak a shumë atë që dëshiron. Prandaj përdorimi i “ne”-së nga Trump është shumë joshës. Asgjë nuk është më frustruese sesa një luftë e zhvilluar me armë amerikane, por një luftë në të cilën presidenti i Shteteve të Bashkuara nuk mund të korrë shpërblimet.

Ndikimi i Netanyahut

Nuk është i vetmi faktor. I dyti janë burrat që kanë qasje te Trump dhe që përpiqen ta ndikojnë atë. Personi më i rëndësishëm në këtë çështje është padyshim Benjamin Netanyahu.

Kryeministri izraelit ka një marrëdhënie të gjatë dhe komplekse me Trumpin — më shumë sesa një burrë tjetër që i pëshpërit në vesh presidentit, Princi i Kurorës Saudite Mohammed bin Salman, i cili nuk e donte këtë luftë. Apo më shumë sesa evropianët, të cilët Trumpi as nuk i dëgjon.

Por sot, padyshim që është Netanyahu ai që ka epërsi ndaj Trump; ai arriti ta bënte Trumpin të dilte nga guaska e tij dhe ta miratonte këtë luftë edhe para se të përfundonin negociatat me Iranin. Është një histori e vjetër: kryeministri izraelit ishte tashmë kundër marrëveshjes së arritur nga presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama, në vitin 2015 dhe gjithmonë ka mbështetur një rrugë ushtarake kundër një kërcënimi iranian që ai e konsideron “ekzistencial”.

Bazë e destabilizuar e MAGA-s

Faktori i tretë është politika e brendshme amerikane. Trump u zgjodh mbi një platformë të tërheqjes së SHBA-së nga konfliktet botërore, në kundërshtim me “luftërat e pafundme” të zhvilluara nga republikanët dhe demokratët e shkollës së vjetër. Në fjalimin e tij inaugurues, presidenti madje deklaroi se suksesi i tij do të matej nga luftërat që ai nuk i nisi – një deklaratë e pritur me duartrokitje të zjarrta.

Mjafton të thuhet se qëndrimi i Trump ndaj Izraelit ka destabilizuar bazën e tij MAGA (Make America Great Again).

Është kjo alkimi e disa faktorëve që do të vendosë paqen apo luftën, dhe mbështetet vetëm te një njeri: Donald Trump.

Burimi: World Crunch/Përshtati Gazeta Si

The post Tre arsyet që mund ta shtyjnë Trumpin në luftë kundër Iranit… appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Ndërsa Izraeli vazhdon sulmet e tij ndaj Iranit, Presidenti i SHBA-së Donald Trump dhe liderë të tjerë globalë po e ashpërsojnë qëndrimin e tyre kundër Republikës Islamike.

Ndërsa po shqyrton një sulm të SHBA-së ndaj centraleve bërthamore të Iranit, Trump ka kërcënuar udhëheqësin suprem të Iranit , duke pretenduar se e di vendndodhjen e tij dhe duke e quajtur atë “një shënjestër e lehtë”. Ai ka kërkuar “dorëzim pa kushte” nga Irani.

Ndërkohë, vende si Gjermania, Kanadaja, Mbretëria e Bashkuar dhe Australia e kanë ashpërsuar retorikën e tyre, duke kërkuar që Irani të braktisë plotësisht programin e tij bërthamor.

Pra, ndërsa presioni mbi Iranin rritet, a po lufton ai i vetëm? Apo ka aleatë që mund t’i vijnë në ndihmë?

A është shembur plotësisht “boshti i rezistencës” i Iranit?

Irani është mbështetur prej kohësh në një rrjet grupesh paraushtarake aleate në të gjithë Lindjen e Mesme si pjesë e strategjisë së tij të parandalimit. Kjo qasje e ka mbrojtur kryesisht atë nga sulmet e drejtpërdrejta ushtarake nga SHBA-ja ose Izraeli, pavarësisht kërcënimeve dhe presionit të vazhdueshëm.

Ky i ashtuquajtur ” bosht rezistence ” përfshin grupe të tilla si Hezbollahu në Liban, Forcat e Mobilizimit Popullor (PMF) në Irak, militantët Huthi në Jemen, si dhe Hamasin në Gaza, i cili ka qenë prej kohësh nën ndikimin e Iranit në shkallë të ndryshme. Irani gjithashtu mbështeti regjimin e Bashar al-Assad në Siri përpara se ai të rrëzohej vitin e kaluar.

Këto grupe kanë shërbyer si një tampon rajonal dhe si një mjet për Iranin për të projektuar pushtet pa angazhim të drejtpërdrejtë.

Megjithatë, gjatë dy viteve të fundit, Izraeli i ka dhënë goditje të rëndësishme rrjetit.

Hezbollahu — dikur aleati më i fuqishëm jo-shtetëror i Iranit — është neutralizuar në mënyrë efektive pas muajsh sulmesh nga Izraeli. Stoqet e tij të armëve u shënjestruan dhe u shkatërruan sistematikisht në të gjithë Libanin.

Dhe grupi pësoi një humbje të madhe psikologjike dhe strategjike me vrasjen e udhëheqësit të tij më me ndikim, Hassan Nasrallah.

Në Siri, milicitë e mbështetura nga Irani janë dëbuar kryesisht pas rënies së regjimit të Asadit, duke i hequr Iranit një tjetër pikëmbështetje kyçe në rajon.

Megjithatë, Irani mban ndikim të fortë në Irak dhe Jemen.

PMF në Irak, me rreth 200.000 luftëtarë , mbetet e fortë. Huthitët kanë një kontingjent luftëtarësh me madhësi të ngjashme në Jemen.

Nëse situata përshkallëzohet në një kërcënim ekzistencial për Iranin – si shteti i vetëm i udhëhequr nga shiitët në rajon – solidariteti fetar mund t’i shtyjë këto grupe të përfshihen në mënyrë aktive. Kjo do ta zgjeronte me shpejtësi luftën në të gjithë rajonin.

Për shembull, PMF-ja mund të nisë sulme ndaj 2.500 trupave amerikane të stacionuara në Irak. Në fakt, kreu i Kata’ib Hezbollah, një nga fraksionet më të ashpra të PMF-së, premtoi ta bënte këtë :

“Nëse Amerika guxon të ndërhyjë në luftë, ne do të synojmë drejtpërdrejt interesat dhe bazat e saj ushtarake të shpërndara në të gjithë rajonin pa hezitim.“

Vetë Irani mund të shënjestrojë gjithashtu bazat amerikane në vendet e Gjirit Persik me raketa balistike, si dhe të mbyllë Ngushticën e Hormuzit, përmes së cilës rrjedh rreth 20% e furnizimit botëror me naftë.

A do të ndërhyjnë aleatët rajonalë dhe globalë të Iranit?

Disa fuqi rajonale mbajnë lidhje të ngushta me Iranin. Më e spikatura midis tyre është Pakistani – i vetmi vend islamik me arsenal bërthamor.

Për javë të tëra, udhëheqësi suprem iranian Ali Khamenei është përpjekur ta afrojë më shumë Iranin me Pakistanin në kundërshtimin e veprimeve të Izraelit në Gaza.

Në një shenjë të rëndësisë së Pakistanit në luftën Izrael-Iran, Trump është takuar me shefin e ushtrisë së vendit në Uashington, ndërsa po shqyrton një sulm të mundshëm ndaj fqinjit të tij.

Udhëheqësit e Pakistanit e kanë bërë gjithashtu shumë të qartë besnikërinë e tyre. Kryeministri Shehbaz Sharif i ka ofruar presidentit të Iranit “solidaritet të palëkundur” përballë “agresionit të paprovokuar të Izraelit”.

Dhe Ministri i Mbrojtjes i Pakistanit, Khaëaja Asif, tha së fundmi në një intervistë se Izraeli do të “mendojë shumë herë para se të përballet me Pakistanin”.

Këto deklarata sinjalizojnë një qëndrim të vendosur pa u zotuar shprehimisht për ndërhyrje.

Pakistan strongly condemns unjustified and illegitimate aggression by Israel against the Islamic Republic of Iran. Pakistan stands in resolute solidarity with the brotherly people of Iran. We offer our sympathies and condolences on the loss of life and damages due to these… pic.twitter.com/gAyoVJPqgv

— Permanent Mission of Pakistan to the UN (@PakistanUN_NY) June 13, 2025

Megjithatë, Pakistani ka punuar gjithashtu për të ulur tensionet. Ai u ka kërkuar vendeve të tjera me shumicë myslimane dhe partneres së saj strategjike, Kinës, të ndërhyjnë diplomatikisht përpara se dhuna të shndërrohet në një luftë më të gjerë rajonale.

Në vitet e fundit, Irani ka bërë gjithashtu hapa diplomatikë ndaj ish-rivalëve rajonalë, si Arabia Saudite dhe Egjipti, me qëllim përmirësimin e marrëdhënieve.

Këto ndryshime kanë ndihmuar në grumbullimin e një mbështetjeje më të gjerë rajonale për Iranin. Gati dy duzina vende me shumicë myslimane – përfshirë disa që mbajnë marrëdhënie diplomatike me Izraelin – kanë dënuar bashkërisht veprimet e Izraelit dhe kanë kërkuar qetësim të situatës.

Megjithatë, është e pamundur që fuqitë rajonale si Arabia Saudite, Egjipti, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Turqia ta mbështesin materialisht Iranin, duke pasur parasysh aleancat e tyre të forta me SHBA-në.

Aleatët kryesorë globalë të Iranit, Rusia dhe Kina , gjithashtu i kanë dënuar sulmet e Izraelit. Ato më parë e kanë mbrojtur Teheranin nga rezolutat ndëshkuese në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Megjithatë, asnjëra fuqi nuk duket e gatshme – të paktën për momentin – të përshkallëzojë konfrontimin duke i ofruar mbështetje të drejtpërdrejtë ushtarake Iranit ose duke u angazhuar në një përballje me Izraelin dhe SHBA-në.

Teorikisht, kjo mund të ndryshojë nëse konflikti zgjerohet dhe Uashingtoni ndjek hapur një strategji për ndryshimin e regjimit në Teheran. Të dy vendet kanë interesa të mëdha gjeopolitike dhe të sigurisë në stabilitetin e Iranit.

Megjithatë, në fazën aktuale, shumë analistë besojnë se të dy nuk ka gjasa të përfshihen drejtpërdrejt.

Moska qëndroi në anë të ngjarjeve kur regjimi i Asadit u shemb në Siri, një nga aleatët më të ngushtë të Rusisë në rajon. Jo vetëm që është e përqendruar në luftën e saj në Ukrainë, por Rusia gjithashtu nuk do të donte të rrezikonte përmirësimin e marrëdhënieve me administratën Trump.

Kina i ka ofruar Iranit mbështetje të fortë retorike, por historia tregon se ai ka pak interes të përfshihet drejtpërdrejt në konfliktet e Lindjes së Mesme.

Burimi: The Conversation/Përshtati Gazeta Si

The post Cilët janë aleatët e Iranit? appeared first on Gazeta Si.