Më 22 korrik 2003, u nda nga jeta Dhimitër Shuteriqi, një nga figurat më të mëdha të letërsisë dhe shkencës shqiptare, i njohur si një nga themeluesit e studimeve moderne të letërsisë shqipe. Ai la pas një trashëgimi të pasur në fushën e albanologjisë, historisë së letërsisë dhe kritikës letrare, duke ndikuar thellësisht në formësimin e kulturës shqiptare të shekullit XX.
Dhimitër Shuteriqi lindi më 21 shkurt 1915 në Berbat të Përmetit dhe u rrit në një familje me tradita kulturore. Ai studioi letërsinë dhe historinë, duke u bërë më vonë një ndër studiuesit më të respektuar në Shqipëri. Gjatë jetës së tij profesionale, Shuteriqi shkroi shumë libra dhe studime që trajtojnë zhvillimin e letërsisë shqiptare, si dhe historinë e kombit shqiptar.
Veprat e tij janë të shumta dhe përfshijnë analiza të thella për autorë të njohur shqiptarë, si dhe përmbledhje të letërsisë kombëtare. Ai ishte edhe redaktor dhe drejtues i disa botimeve të rëndësishme letrare dhe kulturore në Shqipëri. Shuteriqi shërbeu gjithashtu në institucione të rëndësishme akademike dhe arsimore, duke ndikuar në formimin e brezave të rinj të studiuesve dhe letrarëve shqiptarë.
Në kujtim të tij, institucione kulturore dhe shkollore vazhdojnë të organizojnë aktivitete për të nderuar jetën dhe veprën e tij, duke theksuar rëndësinë e tij në ruajtjen dhe promovimin e identitetit kulturor shqiptar. Emri i Dhimitër Shuteriqit vazhdon të mbetet një simbol i përkushtimit ndaj letërsisë dhe kulturës kombëtare.
Sot, më 22 korrik, kujtojmë me respekt dhe mirënjohje Dhimitër Shuteriqin, një figurë që la gjurmë të pashlyeshme në historinë e letërsisë shqiptare./KultPlus.com
Shkrimtarë, studiues, botues dhe dashamirës të letërsisë kujtuan në 100-vjetorin e lindjes, figurën e shquar të letërsisë shqiptare, Martin Camaj.
âNĂ« fushĂ«n e albanologjisĂ« edhe gjuhĂ«sisĂ«, kontributet e Camaj janĂ« tĂ« njĂ« rĂ«ndĂ«sie themelore. Pasi pĂ«rfundojĂ« studimet nĂ« Beograd edhe RomĂ«, veprĂ«n e parĂ« ai e kishte nĂ« gjuhĂ«n shqipe. Ai nuk solli vetĂ«m njĂ« qasje tĂ« re filologjike ndaj teksteve tĂ« vjetra, por gjithashtu afirmoi qasje ndĂ«rsiplinore nĂ« studimet gjuhĂ«soreâ, thotĂ« Paulin Zefi, pĂ«rgjegjĂ«si i BibliotekĂ«s âGjergj Fishtaâ.
âĂshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« figura tĂ« tilla si Martin Camaj tĂ« kujtohen. Madje duhet tĂ« organizohen mĂ« shumĂ« aktivitete tĂ« tilla. Pse e them kĂ«tĂ«? sepse pĂ«r Ă« rinjtĂ« Ă«shtĂ« edhe mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« njohin figura tĂ« tilla letrare dhe jo vetĂ«m. NĂ« njĂ« kohĂ« kur tĂ« rinjtĂ« nuk janĂ« mĂ« tĂ« prirĂ« drejt botĂ«s sĂ« leximit por mĂ« shumĂ« drejt internetitâ, shprehet drejtoresha e KulturĂ«s nĂ« BashkinĂ« LezhĂ«, Jona Davidi.
Kontributi në letërsi i Martin Camajt dhe rolin e tij në ruajtjen dhe zhvillimin e Gjuhës Shqipe në diasporë, u cilësua si një pasuri e çmuar e kulturës kombëtare.
âAi me shumĂ« dimonsialitetin e vet, edhe kĂ«tu kam parasysh jo vetĂ«m letĂ«rsinĂ« e tij, por poezinĂ«, prozĂ«n dhe prozĂ« poetike qĂ« rrallĂ« kush e realizonâ, shprehet botuesi Franko Kulli.
âMartin Camaj Ă«shtĂ« nder themeluesit e letĂ«rsisĂ« moderne. Proza edhe poezitĂ« e tij janĂ« njĂ« ndĂ«rlidhje mes gjuhĂ«s shqipe dhe filozofisĂ« perĂ«ndimoreâ, thotĂ« shkrimtari Martin Dedaj.
Aktiviteti i organizuar nga Bashkia Lezhë u përmbyll me recitime poetike nga veprat më të njohura të Martin Camajt, duke sjellë emocion dhe reflektim përmes vargjeve të tij.
Camaj konsiderohet si njĂ« nga autorĂ«t kryesorĂ« tĂ« prozĂ«s moderne shqiptare. Romani i tij âRrathĂ«â konsiderohet si romani i parĂ« psikologjik i shkruar nĂ« shqip, shkruan shqiptarja.
Duhet tâi ruajmĂ« tĂ« vdekurit tanĂ« me çdo kusht, nga frika se njĂ« ditĂ« prej ditĂ«sh do tâi çvarrosin tĂ« huajt dhe do tĂ« na i marrin. AtĂ«here pa mbrojtjen e tyre rreziku do tĂ« ishte i dyfishtĂ«. Si mund tĂ« rrojmĂ« pa shtĂ«pitĂ«, mobiljet, pronat dhe mbi tĂ« gjitha pa varret e gjyshĂ«rve luftĂ«tarĂ« e tĂ« mĂ«nçur? Le tĂ« kujtojmĂ« se si spartanĂ«t grabitĂ«n fshehurazi nga Tegjeu eshtrat e Orestit. Do tĂ« duhej qĂ« armiqtĂ« tĂ« mos e dinin ku i kemi varrosur. Po si mund ta dimĂ« se cilĂ«t janĂ« armiqtĂ« tanĂ«, kur dhe nga do tĂ« shfaqen? Jo, nuk duhen varre madhĂ«shtore, zbukurime qĂ« bien nĂ« sy â gjĂ«ra qĂ« tĂ«rheqin vĂ«mendjen dhe cmirĂ«n e tĂ« tjerĂ«ve. TĂ« vdekurve kĂ«to as qĂ« u hyjnĂ« nĂ« punĂ« â radhĂ« radhĂ«, tĂ« urtĂ«suar e tĂ« heshtur, tashmĂ« nuk duan kujdes, as pijen e preferuar tĂ« mjaltit, blatimet e lavdet e kota. ShumĂ« mĂ« mirĂ« do tĂ« qe njĂ« gur i xhveshur, njĂ« vazo lulesh, njĂ« shenjĂ« e fshehtĂ« ose asgjĂ«. Ndoshta Ă«shtĂ« mĂ« e sigurt tâi mbajmĂ« brĂ«nda vetes, po tĂ« qe e mundur dhe shumĂ« mĂ« mirĂ« akoma as vet tĂ« mos e dinim ku pushojnĂ«. Kush mund ta dijĂ« si do tĂ« rrokullisen punĂ«n nĂ« ditĂ«t tona? mundet qĂ« vet ne tâi çvarrosim, tâi flakim tutje, nĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« bukur.
Drejtori artistik i Festivalit të Filmit në Venecia, Alberto Barbera, ka zbuluar programin e pasur dhe shumë të pritur të edicionit të 82-të, që do të zhvillohet nga 27 gushti deri më 6 shtator 2025. Festivali sjell një përzierje të filma me yje të mëdhenj hollivudianë dhe produksione të vogla, por me potencial të madh për çmime, duke krijuar kështu një panoramë të gjallë dhe shumëngjyrëshe kinematografike.
NĂ« garĂ« pĂ«r Luanin e ArtĂ« do tĂ« jenĂ« filma tĂ« mĂ«dhenj nga regjisorĂ« si Kathryn Bigelow, Guillermo del Toro, Chloe Zhao, Noah Baumbach, Luca Guadagnino, Yorgos Lanthimos, Olivier Assayas, Park Chan-wook dhe Benny Safdie. NdĂ«r filmat mĂ« tĂ« pritur janĂ« âThe Smashing Machineâ i Safdie, me Dwayne Johnson nĂ« rolin e njĂ« kampioni UFC, si dhe âBugoniaâ, bashkĂ«punimi i fundit midis Yorgos Lanthimos dhe Emma Stone, pas suksesit tĂ« tyre nĂ« vitin 2023 me âPoor Thingsâ. Luca Guadagnino prezanton dramĂ«n psikologjike âAfter the Huntâ, me Julia Roberts dhe Andrew Garfield, qĂ« do tĂ« shfaqet jashtĂ« garĂ«s,transmeton KultPlus.
Platforma Netflix do tĂ« jetĂ« prani e fortĂ« nĂ« festival me tre filma origjinalĂ« nĂ« garĂ«: âA House of Dynamiteâ nga Kathryn Bigelow, qĂ« trajton njĂ« krizĂ« kombĂ«tare nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«; komedia-dramĂ« âJay Kellyâ e Noah Baumbach me George Clooney nĂ« rolin kryesor; dhe âFrankensteinâ i Guillermo del Toro, njĂ« risjellje e klasikut tĂ« krijuar me aktorĂ« si Oscar Isaac dhe Mia Goth.
NjĂ« risi e kĂ«tij viti Ă«shtĂ« pjesĂ«marrja e platformĂ«s arthouse Mubi, qĂ« hap festivalin me filmin âLa Graziaâ tĂ« Paolo Sorrentino, si dhe me triptikun âFather Mother Sister Brotherâ tĂ« Jim Jarmusch, ku luajnĂ« emra tĂ« mĂ«dhenj si Cate Blanchett dhe Adam Driver. Mubi sjell gjithashtu filmin e regjisorĂ«t korean Park Chan-wook, âNo Other Choiceâ.
PjesĂ«marrje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme vijnĂ« edhe nga Franca, me Olivier Assayas dhe filmin e tij politik âThe Wizard of the Kremlinâ qĂ« eksploron ngritjen e Vladimir Putinit, me Jude Law nĂ« rolin kryesor, si dhe me rikthimin nĂ« Venecia tĂ« François Ozon me âThe Strangerâ, njĂ« adaptim i romanit tĂ« Albert Camus. Italia do tĂ« prezantojĂ« filma tĂ« njohur si âBelow the Cloudsâ i Gianfranco Rosi dhe biografinĂ« âDuseâ pĂ«r aktoren legjendare Eleonora Duse.
NjĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e festivalit do tĂ« jenĂ« edhe serialet televizive, ku Italia pĂ«rfaqĂ«sohet me tre produksione, pĂ«rfshirĂ« âPortobelloâ tĂ« Marco Bellocchio dhe serialin Netflix âThe Monster of Florenceâ. Juria kryesore do tĂ« drejtohet nga dy herĂ« fituesi i Oscarit, Alexander Payne, ndĂ«rsa programi i festivalit pĂ«rfshin gjithashtu filma jashtĂ« garĂ«s, dokumentarĂ« dhe filma tĂ« shkurtĂ«r nga regjisorĂ« tĂ« njohur si Sofia Coppola, Werner Herzog dhe Gus Van Sant.
Festivali i Filmit në Venecia 2025 premton të jetë një nga ngjarjet më të rëndësishme kinematografike të vitit, duke ofruar një pasqyrë të pasur të tendencave të reja dhe talentëve më të mëdhenj në skenën ndërkombëtare të filmit./KultPlus.com
Sot shënohen 15 vjet nga shpallja e Opinionit Këshillëdhënës të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë, sipas të cilit Deklarata e Pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur të drejtën ndërkombëtare.
Për këtë përvjetor historik, Ambasada e Kosovës në Hagë ka publikuar një video-dokumentar që përmbledh momentet kyçe dhe reflektimet 15 vjet pas këtij vendimi të rëndësishëm, transmeton KultPlus
âNĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rvjetor historik, me krenari paraqesim njĂ« dokumentar video special qĂ« reflekton mbi Opinionin KĂ«shillimor tĂ« vitit 2010 tĂ« GjykatĂ«s NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« DrejtĂ«sisĂ« mbi DeklaratĂ«n e PavarĂ«sisĂ« sĂ« KosovĂ«s. 15 vjet mĂ« vonĂ«, rĂ«ndĂ«sia e tij ligjore, politike dhe diplomatike vazhdon tĂ« formĂ«sojĂ« diskursin ndĂ«rkombĂ«tar,â thuhet nĂ« njoftimin e AmbasadĂ«s nĂ« Facebook.
Videoja përmban përmbledhje dhe momente të rëndësishme nga ky proces historik dhe nënvizon rëndësinë e vendimit për të ardhmen e Kosovës në arenën ndërkombëtare./KultPlus.com
NjĂ« vizitor nĂ« galerinĂ« Centre-Pompidou Metz nĂ« FrancĂ« ka ngrĂ«nĂ« bananĂ«n nga vepra e njohur artistike âKomedianiâ tĂ« Maurizio Cattelan, raporton CNN. Vepra, qĂ« pĂ«rbĂ«het nga njĂ« banane e ngjitur nĂ« mur me ngjitĂ«s, u konsumua mĂ« 12 korrik, ndĂ«rsa stafi i sigurisĂ« veproi menjĂ«herĂ« dhe e riktheu elementin nĂ« vend,pĂ«rcjellĂ« KultPlus.
Galeria thekson se banania është vetëm një pjesë e pritshme e veprës dhe zëvendësohet rregullisht sipas udhëzimeve të artistit. Artistit i ka shkaktuar zhgënjim fakti që vizitori konsumoi vetëm bananen, pa e përfshirë edhe lëvoren dhe ngjitësin, që janë pjesë integrale të veprës.
âKomedianiâ ka pĂ«r qĂ«llim tĂ« nxjerrĂ« nĂ« pah absurdin e spekulimeve financiare dhe brishtĂ«sinĂ« e sistemeve tĂ« dijes qĂ« mbĂ«shtesin tregun e artit. Nuk Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« kjo banane Ă«shtĂ« ngrĂ«nĂ«; mĂ« parĂ«, nĂ« vitin 2019 dhe 2023, vizitorĂ« tĂ« ndryshĂ«m e kanĂ« konsumuar atĂ« nĂ« evente dhe muze tĂ« ndryshĂ«m nĂ« botĂ«.
Vlera e veprës në ankandin e vitit 2024 arriti në 6.24 milionë dollarë, kur koleksionisti Justin Sun e bleu dhe më pas e konsumoi bananen vetë, duke i dhënë kështu një tjetër dimension veprës.
Galeria Centre-Pompidou Metz e quan âKomedianiâ si njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« ngrĂ«na tĂ« artit nĂ« 30 vitet e fundit./KultPlus.com
Aktori i njohur Bruce Willis, i famshëm për rolet në filmat klasikë si Die Hard, The Sixth Sense dhe Pulp Fiction, sipas përditësimeve të fundit nga miq të afërt të familjes, nuk kujton më shkallën e famës së tij.
70-vjeçari u diagnostikua në vitin 2023 me demencë frontotemporale (FTD), një çrregullim neurologjik progresiv që prek sjelljen, gjuhën dhe memorien. Willis ishte tërhequr më parë nga karriera pasi i ishte diagnostikuar afazia, një gjendje që ndikon në komunikim që në fazat fillestare, raportojnë mediat e huaja , transmeton KultPlus.com
Glenn Gordon Caron, krijuesi i serialit televiziv Moonlighting qĂ« e bĂ«ri Willis tĂ« njohur, tha se aktori nuk kupton mĂ« plotĂ«sisht pse njihet nĂ« publik apo pse e ndjekin paparacĂ«t. âAi nuk Ă«shtĂ« mĂ« plotĂ«sisht verbal; dikur lexonte shumĂ«, tani nuk lexon mĂ«. TĂ« gjitha ato aftĂ«si gjuhĂ«sore nuk i ka mĂ«. Por ai Ă«shtĂ« ende Bruce. Kur je me tĂ«, e di qĂ« Ă«shtĂ« Bruce, dhe je mirĂ«njohĂ«s qĂ« Ă«shtĂ« aty, por ai Ă«shtĂ« pa atĂ« gĂ«zim tĂ« jetĂ«s,â u shpreh Caron.
Gruaja e Willis, Emma Heming Willis, ka kërkuar publikisht respekt për privatësinë e tij, duke bërë thirrje që paparacët dhe fansat të mos bëjnë presion mbi të në publik, duke përmendur natyrën e sëmundjes së tij.
Gjithashtu, ish-bashkëshortja e tij, Demi Moore, ka ndarë momente private me Willis, duke treguar se aktori qëndron stabil, por me humbje të mëdha për shkak të sëmundjes.
Familja e Willis synon të rrisë ndërgjegjësimin për demencën frontotemporale, një sëmundje ende më pak e njohur se Alzheimeri, por që prek shumë njerëz nën moshën 60-vjeçare./KultPlus.com
Sot shënohet 15-vjetori i shpalljes së Mendimit Këshilldhënës të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) për Deklaratën e Pavarësisë së Kosovës, një moment kyç në historinë e shtetësisë së Kosovës.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka theksuar në një postim në Facebook se ky mendim i GjND-së dha dritë për të drejtën e popullit të Kosovës për shtetformim, vetëvendosje dhe liri. Ai e përshkroi këtë akt si vulosje të ligjshmërisë ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës dhe si dëshmi për legjitimitetin ndërkombëtar të së drejtës për vetëvendosje, shkruan KultPlus.
Kurti theksoi se Mendimi Këshilldhënës është një nga momentet më frymëzuese në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke i dhënë shpresë popujve liridashës që drejtësia mund të triumfojë në fund.
Ai nënvizoi gjithashtu se ky vendim do të shërbejë si mësim për gjeneratat e juristëve për parimësinë dhe etikën në interpretimin e vlerave universale dhe si një kujtesë për politikën serbe, e cila me nxitim kërkoi pyetje nga GJND-ja dhe pësoi humbje të madhe politike.
Ky përvjetor rikujton edhe vuajtjet nga kolonizimi, diskriminimi sistematik dhe gjenocidi ndaj popullit shqiptar të Kosovës./KultPlus.com
Omar Kajami, një nga figurat më të ndritura të Lindjes së Mesme mesjetare, u lind në vitin 1048 në Nishapur të Persisë, një qytet që në atë kohë përfaqësonte një qendër të madhe të dijes, kulturës dhe filozofisë
I pajisur me njĂ« mendje jashtĂ«zakonisht tĂ« mprehtĂ«, ai nuk kufizohej vetĂ«m nĂ« njĂ« fushĂ«: ishte poet, filozof, matematicien, astronom dhe mendimtar i lirĂ«. TrashĂ«gimia e tij pĂ«rfshin jo vetĂ«m poezinĂ« e pĂ«rjetshme, por edhe kontribute madhore nĂ« shkencat ekzakte dhe mendimin logjik. NĂ« botĂ«n perĂ«ndimore, Kajami njihet mĂ« sĂ« shumti pĂ«r rubairat e tij katrena tĂ« fuqishme qĂ« nĂ« pĂ«rkthimin brilant tĂ« Edward FitzGerald-it u bĂ«nĂ« njĂ« sensacion nĂ« shekullin XIX. Por pĂ«rtej vargjeve tĂ« Ă«mbla pĂ«r verĂ«n, dashurinĂ« dhe kotĂ«sinĂ« e jetĂ«s, fshihet njĂ« shpirt qĂ« luftonte me pyetjet mĂ« thelbĂ«sore tĂ« ekzistencĂ«s. Kush jemi? PĂ«rse vuajmĂ«? ĂfarĂ« Ă«shtĂ« Zoti dhe a ka vĂ«rtet njĂ« drejtĂ«si hyjnore?
NĂ« shumĂ« prej poezive tĂ« tij, Kajami ngrihet kundĂ«r dogmĂ«s, hipokrizisĂ« fetare dhe formalizmit boshe. Ai preferon verĂ«n ndaj predikimit, momentin ndaj premtimeve tĂ« botĂ«s tjetĂ«r, buzĂ«qeshjen ndaj frikĂ«s. âPi verĂ«, sepse bota nuk ka kuptim dhe ndoshta as njĂ« fundâ, thotĂ« njĂ« nga vargjet e tij mĂ« tĂ« njohura. Ai nuk Ă«shtĂ« njĂ« hedonist sipĂ«rfaqĂ«sor, por njĂ« filozof qĂ« i njeh kufijtĂ« e mendjes njerĂ«zore dhe zgjedh ta sfidojĂ« absurdin me gĂ«zim tĂ« qetĂ«. Ndryshe nga poetĂ«t sufistĂ«, ai nuk pĂ«rpiqet tĂ« mistifikojĂ« jetĂ«n. NĂ« vend tĂ« ekstazĂ«s shpirtĂ«rore, ai kĂ«rkon paqe nĂ« kuptimin e kotĂ«sisĂ«. NĂ« vend tĂ« pĂ«ruljes, ai ofron reflektim tĂ« kthjellĂ«t. NĂ« vend tĂ« bindjes, ai mbjell dyshim. Dhe pikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, poezia e tij nuk vjetrohet, nuk ngurtĂ«sohet nĂ« muze, por mbetet njĂ« pasqyrĂ« e pĂ«rhershme e mendimit kritik dhe ndjeshmĂ«risĂ« njerĂ«zore. Matematika dhe astronomia nuk mbetĂ«n jashtĂ« kĂ«tij shpirti kĂ«rkues. Kajami ndihmoi nĂ« reformimin e kalendarit persian, qĂ« nĂ« disa aspekte Ă«shtĂ« mĂ« i saktĂ« se ai gregorian. Punoi mbi ekuacionet algjebrike dhe kontribuoi nĂ« teoritĂ« e konikeve risi tĂ« asaj kohe. Por, megjithĂ«se shkenca i dha emĂ«r dhe respekt nĂ« kohĂ«n e tij, ishin vargjet qĂ« e bĂ«nĂ« tĂ« pavdekshĂ«m. NĂ« mĂ«nyrĂ« ironike, ai Ă«shtĂ« njĂ« nga ato figura qĂ« gjenerata tĂ« tĂ«ra e kujtojnĂ« jo pĂ«r kontributet shkencore, por pĂ«r katrenat qĂ« e mbijetuan kohĂ«n si himne tĂ« njĂ« filozofie tĂ« thellĂ«, lirike dhe herĂ«-herĂ« melankolike.
Kritikët islamikë e panë shpesh si skeptik, madje si heretik. Por për lexuesit e lirë, Kajami mbetet një poet i përjetësisë. Ai nuk kërkon të bindë askënd, nuk predikon. Ai pyet, mediton dhe me një gotë verë në dorë e një shikim drejt yjeve, na fton të ndalemi për një çast dhe të mendojmë: a mos ndoshta jeta është pikërisht kjo një çast i shkurtër, i çmuar, që duhet jetuar me vetëdije e gëzim? Vargjet e tij përkthehen ende sot në qindra gjuhë. Ato lexohen në kafenetë e Teheranit, në universitetet e Londrës, në dhomat e vogla të leximit në Tokio. Fjalët e tij i tejkalojnë kufijtë fetarë, kulturorë dhe gjuhësorë, duke ofruar një humanizëm të pashoq, të natyrshëm dhe të thellë. Ai nuk kërkonte të shpëtonte botën, as të shpjegonte gjithësinë thjesht të përballonte absurditetin me një buzëqeshje të butë dhe një varg të mprehtë. Sot, portreti i tij qëndron në monedhat iraniane, ndërsa poezia e tij vazhdon të ripërkufizojë mënyrën se si e shohim jetën, kohën dhe vetveten. Nga shkretëtirat e Persisë e deri në raftet e bibliotekave moderne, Omar Kajami mbetet një udhërrëfyes i çuditshëm por i vërtetë: i heshtur, por i paepur në kërkimin për kuptim. Në një botë që kërkon gjithmonë përgjigje të shpejta, ai na kujton forcën që ka pyetja, dyshimi dhe një gotë e thjeshtë verë./panorama/
Elon Musk, CEO i kompanive SpaceX, Tesla dhe themelues i startup-it tĂ« inteligjencĂ«s artificiale xAI, ka njoftuar krijimin e njĂ« versioni tĂ« ri tĂ« chatbot-it Grok, tĂ« dedikuar posaçërisht pĂ«r fĂ«mijĂ«t: âBaby Grokâ, transmeton KultPlus
âBaby Grokâ pritet tĂ« jetĂ« njĂ« version miqĂ«sor, edukativ dhe i sigurt i Grok-ut chatbot-i i fuqizuar nga AI qĂ« Musk e prezantoi mĂ« herĂ«t pĂ«rmes kompanisĂ« sĂ« tij xAI. Sipas informacioneve tĂ« para, ky version do tĂ« pĂ«rshtatet me nevojat e fĂ«mijĂ«ve, duke ofruar ndĂ«rveprim tĂ« kontrolluar, pĂ«rmbajtje tĂ« pĂ«rshtatur pĂ«r moshĂ«n dhe funksione edukative.
Ky njoftim vjen pak pas lansimit të Grok 4, gjenerata më e avancuar e chatbot-it të Musk, e cila është ndërtuar me teknologji të re trajnimi dhe ofron performancë të përmirësuar në krahasim me versionet e mëparshme.
Musk nuk ka dhënë ende një datë zyrtare për publikimin e Baby Grok, por njoftimi ka ngjallur menjëherë interes, si te përdoruesit, ashtu edhe në komunitetin e teknologjisë dhe edukimit./KultPlus.com
Weâre going to make Baby Grok @xAI, an app dedicated to kid-friendly content
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe krijimit të Qeverisë Demokratike, Shqipëria përballej me një situatë të vështirë ekonomike dhe monetare. Në mungesë të mundësisë për të shtypur kartëmonedhë të re, autoritetet ndërmorën një hap të pazakontë: vulosjen e kartëmonedhave ekzistuese.
Më 22 qershor 1945, Banka e Shtetit Shqiptar shpalli zyrtarisht nisjen e procesit të vulosjes së kartëmonedhave dhe çekmonedhave të emetuara më parë nga ish-Banka Kombëtare e Shqipërisë. Kjo masë kishte për qëllim të kontrollonte inflacionin dhe të përmirësonte qarkullimin monetar në vendin që sapo kishte dalë nga lufta, përcjellë KultPlus.
Procesi i vulosjes nisi më 27 qershor dhe zgjati deri më 8 korrik 1945, duke filluar nga zonat kufitare e më pas në gjithë territorin e Shqipërisë. Vulosja përfshiu vetëm kartëmonedhat me prerje 20 dhe 100 franga shqiptare, si dhe çekmonedhat me vlerë 20, 100, 500, 1000 dhe 5000 franga shqiptare.
Vula e pĂ«rdorur kishte trajtĂ«n e njĂ« drejtkĂ«ndĂ«shi me pĂ«rmasa 52Ă34 mm, dhe pĂ«rmbante njĂ« shqiponjĂ« dykrenare me yll mbi tĂ«, si dhe mbishkrimin âBanka e Shtetit Shqiptarâ. ElementĂ«t vizualĂ« ishin tĂ« vijĂ«zuar dhe tĂ« hijĂ«zuar pĂ«r tĂ« garantuar dallueshmĂ«rinĂ« dhe origjinalitetin.
Sipas Bankës së Shqipërisë, vulosja u realizua pa kufizim shume, por kartëmonedhat që nuk u paraqitën për vulosje u shpallën të pavlefshme dhe dolën jashtë qarkullimit. Në total, rreth 20% e monedhës në qarkullim mbeti jashtë këtij procesi, pasi nuk u përfshinë prerjet nën 20 franga.
Efekti në qarkullimin monetar ishte i ndjeshëm: nga një emision prej 384.396.000 franga shqiptare në fund të vitit 1944, shifra ra në 286.100.000 në fund të vitit 1945, një rënie që shënoi një ndërhyrje të rëndësishme në ekonominë e pasluftës./KultPlus.com
Mëngjeset në Kalanë e Himarës, ofrojnë pamje mahnitëse, që rikujtojnë pasurinë historike dhe natyrore që mbart ky vend i mrekullueshëm.
Kalaja e Himarës është një thesar i trashëgimisë kulturore. Në majën e kodrës, mbi të cilën ajo ngrihet, takohet deti me historinë dhe shpirtin e banorëve të kësaj zone.
Panorama është mahnitëse dhe vizitorët që mbërrijnë deri aty, për ta shijuar, janë të shumtë. Kalaja e Himarës i pret çdo ditë me dyert hapur dhe shpirtin e saj të lashtë. Vizitorët, vendas e të huaj, enden rrugicave me gurë, duke zbuluar kisha e shtëpi të vjetra të cilat dikur gjallonin. Kalaja e Himarës është ndërtuar nga kaonët e lashtë. Ajo ishte një fortesë e fuqishme nëpër shekuj, që ka parë pushtime romake, bizantine dhe osmane, por gjithmonë ka qëndruar kryelartë.
Qyteti i lashtë i Himarës në vetvete është një monument i rëndësishëm me moshë rreth 3.500-vjeçare. Kalaja (e njohur ndryshe si Barbakas) ka dy porta hyrëse, në veri dhe jug dhe kufizohet nga dy kanione, ai i Vishës (monument natyror) në veriperëndim dhe në juglindje nga kanioni ose përroi i Kole Midharit.
Kalaja e Himarës ekziston, të paktën qysh nga mesi i shekullit të IV para Krishtit dhe kontrollonte rrugën nëpër bregdet nga Oriku për në Buthroto. Përmendet me emrin Chimera (toponimia Himarë lidhet nga disa studiues me Kimeran, një qenie mitologjike me trup luani koke dhie dhe luani dhe bisht gjarpri) dhe përfshihet në fisin Epirot të Kaonëve.
Në disa pjesë të saj janë ruajtur mure rrethuese të periudhës Helenistike. Blloqet e mëdha të gureve poligonale janë të ngjashëm me muret rrethuese të Finiqit, Butrintit dhe qyteteve të tjera të Kaonisë të së njëjtës periudhë.
Kisha e Episkopisë konsiderohet nga monumentet më të rëndësishme dhe gjendet brenda mureve helenistike. Sipas një versioni është e ndërtuar mbi themelet e një tempulli kushtuar Apolonit. Ajo përbëhet nga tempulli kryesor dhe një gjysmë tjetër e zbuluar ku prehen dhe dy peshkopë/atsh/
Sot, më 22 korrik, shënohet Dita Botërore e Trurit, një nismë ndërkombëtare që synon të rrisë ndërgjegjësimin për rëndësinë e shëndetit të trurit dhe sfidat që lidhen me sëmundjet neurologjike.
Kjo ditĂ« globale e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor organizohet pĂ«r tĂ« 12-in vit radhazi nga Federata BotĂ«rore e NeurologjisĂ« (WFN), dhe kĂ«tĂ« vit vjen me njĂ« fushatĂ« historike tĂ« titulluar âShĂ«ndeti i trurit pĂ«r tĂ« gjitha moshatâ. QĂ«llimi Ă«shtĂ« i qartĂ«: tĂ« theksohet rĂ«ndĂ«sia e mbrojtjes sĂ« trurit gjatĂ« gjithĂ« ciklit tĂ« jetĂ«s, nga fĂ«mijĂ«ria e deri nĂ« moshĂ«n e tretĂ«.
Federata Botërore e Neurologjisë ka përçuar pesë mesazhe kyçe për këtë Ditë Botërore:
NdĂ«rgjegjĂ«simi â SĂ«mundjet neurologjike janĂ« shkaku kryesor i jetĂ«s me aftĂ«si tĂ« kufizuara dhe shkaku i dytĂ« i vdekjeve nĂ« mbarĂ« botĂ«n.
Edukimi â Kujdesi pĂ«r trurin duhet tĂ« nisĂ« qĂ« nĂ« moshĂ« tĂ« hershme dhe tĂ« vazhdojĂ« gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s.
Parandalimi â NjĂ« mĂ«nyrĂ« jetese e shĂ«ndetshme, aktiviteti fizik, ushqimi i balancuar, gjumi cilĂ«sor dhe menaxhimi i stresit janĂ« faktorĂ« kyç nĂ« parandalimin e çrregullimeve neurologjike.
Aksesi â Kujdesi neurologjik duhet tĂ« jetĂ« i barabartĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ«, pa dallim statusi social apo ekonomik.
Ndikimi â Politikat globale pĂ«r shĂ«ndetin e trurit duhet tĂ« pĂ«rfshijnĂ« parandalimin, diagnozĂ«n e hershme dhe trajtimin e drejtĂ« pĂ«r çdo individ.
Në një botë ku sëmundjet neurologjike si demenca, epilepsia, sëmundja e Parkinsonit dhe goditjet cerebrale prekin miliona njerëz çdo vit, kjo ditë është një thirrje e fortë për më shumë vëmendje, edukim dhe investim në shëndetin e trurit./KultPlus.com
Ekspertja e udhëtimeve Chelsea Dickenson është gjithmonë në kërkim të destinacioneve më pak të njohura.
KohĂ«t e fundit, ajo zbuloi njĂ« qytet evropian tĂ« vendosur nĂ« ShqipĂ«ri â njĂ« destinacion i vlerĂ«suar pĂ«r vijĂ«n e tij bregdetare mahnitĂ«se, shkruan Ellen Jenne nĂ« njĂ« artikull tĂ« botuar nĂ« tĂ« pĂ«rditshmen britanike âMirrorâ.
âTirana, duhet tĂ« jetĂ« nĂ« radarin e shumĂ« turistĂ«ve, Ă«shtĂ« vĂ«rtet interesante, sepse ShqipĂ«ria ka marrĂ« shumĂ« mĂ« tepĂ«r vĂ«mendje pĂ«r RivierĂ«n e saj⊠Por, mendoj se kryeqyteti i saj, Tirana, Ă«shtĂ« absolutisht i mrekullueshĂ«mâ, tha ajo.
E vendosur në zemër të Shqipërisë, Tirana është e rrethuar nga kodra dhe male, përfshirë Dajtin. Qyteti u themelua nga një gjeneral etnik shqiptar dhe guvernator i Perandorisë Osmane në vitin 1614 dhe u bë një vend i pavarur në vitin 1912, pothuajse tre shekuj më vonë.
Tirana Ă«shtĂ« vlerĂ«suar si njĂ« parajsĂ« pĂ«r turistĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« hapĂ«sira tĂ« gjelbra, me zona tĂ« shumta nĂ« natyrĂ« pĂ«r tâu çlodhur gjatĂ« muajve me diell tĂ« verĂ«s.
NĂ« TiranĂ« ekziston njĂ« kulturĂ« kafenesh dhe restorantesh, kĂ«shtu qĂ« ka kaq shumĂ« vende nĂ« natyrĂ« pĂ«r tâu ulur. Gjithashtu mund tĂ« shijoni Ă«mbĂ«lsira tradicionale pĂ«r vetĂ«m 45 qindarka.
Qyteti është plot me ëmbëlsira ballkanike, të tilla si kadaif, kompekaj dhe bakllava. Një specialitet tjetër për të provuar është byreku.
NjĂ« banor vendas i TiranĂ«s ofroi disa kĂ«shilla mbi vendet mĂ« tĂ« mira tĂ« kuzhinĂ«s. âKernace Zgare Fatosiâ Ă«shtĂ« vendi i preferuar pĂ«r adhuruesit e qofteve, bukĂ«s dhe kosit.
Për disa eksplorime dhe atraksione kulturore, vizitoni Sheshin Skënderbej, Kalanë e Tiranës, Pazarin e Ri dhe Sofrën e Ariut.
Vizitoni zonĂ«n e Bllokut, pĂ«r tĂ« shijuar njĂ« pije ndĂ«rsa shihni pamjet panoramike tĂ« qytetit, nga âHotel Xheko Imperialâ.
NjĂ« tjetĂ«r avantazh i vizitĂ«s nĂ« TiranĂ«? Fluturimet ofrohen me çmime tĂ« ulĂ«ta. Kryeqyteti shqiptar renditet si njĂ« nga destinacionet e rralla ku mund tĂ« gjeni njĂ« fluturim vajtje-ardhje pĂ«r afĂ«rsisht 40 paund gjatĂ« sezonit mĂ« tĂ« qetĂ«. NjĂ« fluturim nga Londra me âRyanairâ nĂ« shtator mund tâju kushtojĂ« vetĂ«m 15 paund vajtje-ardhje. Gjithashtu, pĂ«r njĂ« pushim treditor dhe dy netĂ« nĂ« qytet do tĂ« shpenzoni vetĂ«m 100 paund./atsh/
Nga 1 deri më 3 gusht, në një kodër të gjelbër pranë Prishtinës zhvillohet edicioni i gjashtë i Sunny Hill Festival, një prej ngjarjeve më të rëndësishme muzikore në Evropë që shkon përtej thjesht argëtimit, duke u kthyer në një lëvizje sociale me ndikim të jashtëzakonshëm për Kosovën.
NĂ« qendĂ«r tĂ« kĂ«tij edicioni qĂ«ndron rikthimi i Dua LipĂ«s, ylli mĂ« i ndritur i KosovĂ«s, e cila performon nĂ« vendin e saj si pjesĂ« e âRadical Optimism Tourâ, turneu mĂ« i suksesshĂ«m i vitit me tĂ« ardhura qĂ« tejkalojnĂ« 110 milionĂ« dollarĂ«. Kjo Ă«shtĂ« shfaqja e saj e vetme nĂ« festivale nĂ« EvropĂ« kĂ«tĂ« sezon, duke rritur ndjeshĂ«m prestigjin dhe ndikimin e Sunny Hill,raportojnĂ« mediat e huaja, transmeton KultPlus.
Festivali nisi në vitin 2018 me një mision të veçantë: të vendosë Kosovën në hartat digjitale globale, pasi shumë platforma të mëdha për hartografi e kishin shpërfillur ose gabuar shfaqjen e shtetit të ri. Që atëherë, Sunny Hill është bërë një platformë e fuqishme për kauza humanitare dhe sociale, duke financuar ndërtimin e shkollave dhe ndihma për komunitetet e prekura nga fatkeqësitë.
NĂ« vitet e fundit, festivali u kthye edhe nĂ« njĂ« zĂ« pĂ«r lĂ«vizjen âVisa Free Kosovoâ, duke ndihmuar nĂ« heqjen e vizave pĂ«r qytetarĂ«t kosovarĂ« drejt zonĂ«s Schengen nĂ« fillim tĂ« vitit 2024.
Me një park të dedikuar të ndërtuar në fshatin Bernicë dhe një kapacitet prej mbi 100,000 vizitorësh, Sunny Hill Festival sot është krahasuar me ngjarje të mëdha botërore si Coachella, jo vetëm për madhësinë, por edhe për ndikimin ekonomik dhe kulturor në rajon.
Sipas organizatorëve, festivali sjell në Prishtinë rreth 50 milionë euro të ardhura shtesë çdo vit, përmes turizmit dhe shpenzimeve të vizitorëve ndërkombëtarë, duke e kthyer kryeqytetin në një destinacion modern dhe dinamik europian.
Sunny Hill është më shumë se një festival muzikor është një motor i shpresës, zhvillimit dhe afirmimit të Kosovës në skenën botërore./KultPlus.com
Një qytet i lashtë peruan që ishte një qendër e lulëzuar tregtare më shumë se 3,000 vjet më parë është zbuluar nga arkeologët.
Peñico ndodhet në provincën Huaura, në veri të kryeqytetit Lima, sipas Ministrisë së Kulturës, transmeton euronews.
Ekspertët besojnë se Peñico, i themeluar rreth vitit 1800 para Krishtit, shërbeu si një qendër strategjike urbane, duke lidhur komunitetet bregdetare të Luginës Supe me vendbanimet në Andet e larta dhe Amazonën.
Ai u ndërtua 600 metra mbi nivelin e detit ndërsa në njoftim thuhet se në Peñico janë identifikuar rreth 18 struktura, duke përfshirë ndërtesa publike dhe njësi banimi.
Një strukturë e rëndësishme është një ndërtesë monumentale publike, ku arkeologët zbuluan skulptura balte, mjete ceremoniale dhe bori në formë guaskash.
Studiuesit besojnë se Peñico fitoi ndikim pas rënies së Caral, një nga qytetërimet më të vjetra në Amerikë. Vendi, tani i hapur për turizëm, përfshin një qendër moderne interpretimi, zona pritjeje dhe shtigje për ecje nëpër rrënojat e ruajtura.
Hapja vjen përpara festivalit të parë publik Peñico Reymi që do të mbahet të shtunën.
Eventi do të festojë trashëgiminë kulturore të vendit me rituale tradicionale, art dhe një ceremoni për të nderuar perëndeshën Pachamama.
Gazetari me origjinĂ« nga Lecce dhe me njĂ« kontribut tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« mediat shqiptare, Carlo Bollino, Ă«shtĂ« vlerĂ«suar nĂ« Itali me Ămimin KombĂ«tar tĂ« GazetarisĂ« âAntonio Maglioâ pĂ«r KarrierĂ«n, nĂ« edicionin e XIV tĂ« kĂ«tij çmimi prestigjioz.
Ceremonia u zhvillua nĂ« Alezio, nĂ«n organizimin e ShoqatĂ«s âMaglioâ dhe BashkisĂ« sĂ« qytetit, me mbĂ«shtetjen e Urdhrit tĂ« GazetarĂ«ve dhe FederatĂ«s KombĂ«tare tĂ« Shtypit. Ămimi i karrierĂ«s pĂ«r Bollinon u dha pĂ«r kontributin e tij tĂ« gjatĂ« dhe tĂ« angazhuar nĂ« gazetari, si nĂ« Itali ashtu edhe nĂ« ShqipĂ«ri, shkruan KultPlus
Bollino e nisi karrierĂ«n nĂ« vitet â80, duke u specializuar nĂ« kronikĂ«n e zezĂ« dhe krimin e organizuar. NĂ« vitin 1988 botoi librin investigativ âLa posta in giocoâ, i cili u pĂ«rshtat edhe nĂ« film. NĂ« vitin 1992 u vendos nĂ« TiranĂ«, ku themeloi disa prej mediave mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme nĂ« vend, si Gazeta Shqiptare, News24, Balkanweb dhe Report TV, si dhe muzeumet BunkâArt 1 dhe 2, tĂ« njohura ndĂ«rkombĂ«tarisht.
NĂ« ShqipĂ«ri, Bollino Ă«shtĂ« nderuar me âMedaljen e MirĂ«njohjesâ nga Presidenti Bamir Topi pĂ«r kontributin nĂ« zhvillimin e mediave dhe tĂ« demokracisĂ«.
Përveç Bollinos, u shpërblyen edhe gazetarë të tjerë italianë për punimet më të mira investiguese të vitit, ndërsa të gjithë fituesve iu dorëzua një stilolaps simbolik i punuar nga artizani i njohur Gerardo Sacco, si simbol i gazetarisë së lirë dhe etike./KultPlus.com
MĂ« 21 prill tĂ« vitit 2006, nĂ« sheshin Bebelplatz pranĂ« Universitetit âHumboldtâ nĂ« Berlin, u inaugurua statuja âDer moderne Buchdruckâ (nĂ« shqip: Shtypja moderne e librit). Me njĂ« lartĂ«si prej 12.2 metrash, kjo vepĂ«r monumentale u ndĂ«rtua pĂ«r vetĂ«m tri ditĂ«, dhe Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« pikĂ« referimi kulturore dhe historike nĂ« kryeqytetin gjerman.
Statuja përbëhet nga 17 struktura çeliku, secila duke simbolizuar një libër të hapur. E gjithë struktura peshon rreth 35 tonë. Sipërfaqet e librave mbajnë të skalitura emrat e shkrimtarëve dhe poetëve të njohur gjermanë, duke nderuar trashëgiminë e pasur letrare të vendit, shkruan KultPlus.
Kjo vepër është ndërtuar në nderim të Johannes Gutenberg, shpikësit të shtypshkronjës moderne, i cili rreth vitit 1450 në qytetin Mainz, botoi librin e parë të shtypur në mënyrë masive, Bibla e Gutenbergut. Ky libër u shit në 180 kopje, prej të cilave 48 ekzistojnë ende sot, duke e konsideruar atë si bestsellerin e parë në histori. Në vazhdim e keni listën e shkrimtarëve, sipas renditjes, të përfshirë në këtë statujë:
GĂŒnter Grass Hannah Arendt Heinrich Heine Martin Luter Immanuel Kant Anna Seghers Georg Wilhelm Friedrich Hegel VĂ«llezĂ«rit Grimm Karl Marks Heinrich Böll Friedrich Schiller Gotthold Efraim Lessing Hermann Hesse Theodor Fontane Thomas dhe Heinrich Mann Bertolt Brecht Johann Wolfgang von Goethe./KultPlus.com
Ministri nĂ« detyrĂ« i KulturĂ«s, Hajrulla Ăeku, ka njoftuar pĂ«r restaurimin e plotĂ« tĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« familjes Sylejmani, e cila gjendet nĂ« QendrĂ«n Historike tĂ« PrishtinĂ«s. Kjo shtĂ«pi e ndĂ«rtuar nĂ« vitin 1880, njihet si njĂ« prej ndĂ«rtesave mĂ« tĂ« vjetra dhe mĂ« autentike tĂ« kryeqytetit.
âNga shkatĂ«rrimi nĂ« restaurim tĂ« plotĂ«. ShtĂ«pia e familjes Sylejmani nĂ« QendrĂ«n Historike tĂ« PrishtinĂ«s. PĂ«rveç vlerĂ«s historike, kĂ«to shtĂ«pi janĂ« pjesĂ« e identitetit tĂ« qytetit dhe pika tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r turizmin kulturorâ, ka shkruar ministri Ăeku nĂ« njĂ« postim nĂ« rrjetet sociale, pĂ«rcjellĂ« KultPlus.
Sipas tij, ky restaurim është pjesë e përpjekjeve të vazhdueshme të institucioneve për të ruajtur dhe promovuar trashëgiminë kulturore të vendit. Me kthimin e saj në gjendjen origjinale, shtëpia e familjes Sylejmani pritet të shërbejë si një atraksion i ri për vizitorët dhe një qendër simbolike për historinë urbane të Prishtinës.
Kjo ndërtesë tradicionale, me elemente të arkitekturës otomane dhe vendore, ka pasur për dekada me radhë një rëndësi të veçantë në memorien kolektive të banorëve të qytetit.
Ministria e Kulturës ka paralajmëruar se projekte të ngjashme do të vazhdojnë edhe në të ardhmen, me qëllim të mbrojtjes dhe restaurimit të objekteve të tjera me vlerë historike në mbarë vendin./KultPlus.com
Katedralja âNotre Dameâ nĂ« Paris do tĂ« paraqitet nĂ« platformĂ« digjitale nga gjiganti amerikan i teknologjisĂ« âMicrosoftâ, me qĂ«llim zbulimin  e çdo detaji tĂ« skulpturave tĂ« saj gotike.
Projekti pritet tĂ« zgjasĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« vit dhe tĂ« kushtojĂ« disa milionĂ« dollarĂ«, i tha sot revistĂ«s âLe Pointâpresidenti i âMicrosoft-it, Brad Smith.
Duke ndjekur shembullin e projekteve tĂ« mĂ«parshme tĂ« digjitalizimit, si ai i BazilikĂ«s sĂ« ShĂ«n Pjetrit nĂ« RomĂ«, katedralja do tĂ« skanohet me teknologji shumĂ« tĂ« avancuar pĂ«r tâu ruajtur nĂ« mĂ«nyrĂ« digjitale pĂ«r brezat e ardhshĂ«m.
Monumenti i famshëm i Parisit rihapi dyert në dhjetor pas një zjarri shkatërrues në prill të vitit 2019 dhe disa viteve restaurimi.
Smith, i cili ndodhet në kryeqytetin francez, gjithashtu njoftoi se rreth 1 500 modele historike të skenografisë nga Opera e Parisit do të digjitalizohen në bashkëpunim me Ministrinë franceze të Kulturës. /KultPlus.com
Login
