Në një proces mëse të mirëorganizuar, një prodhues vendas i madh, tetë subjekte import- shpërndarje me shumicë dhe dyshimi i arsyeshëm për përcaktim çmimesh dhe cilësie, kanë kthyer 3069 farmaci të licensuara në të gjithë vendin, si shitore të produkteve të diktuara nga grosistët e barnave.
Krahas dominimit të tregut nga subjekte të mëdha prodhuese dhe tregtuese, ekspertët e fushës ngrenë shqetësimin e rënies së cilësisë së medikamenteve, jo vetëm atyre të rimbursueshme, por edhe atyre që tregtohen në farmacitë e hapura.
âTregu shqiptar i farmacive tĂ« rrjetit tĂ« hapur, por zhytet nĂ«n kthetrĂ«n e monopolizimitâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, ish-presidentja e Urdhrit tĂ« FarmacistĂ«ve, Diana Toma.
Edhe vetë institucionet shtetërore e konstatojnë monopolizimin e tregut në përcaktimin e çmimit dhe llojeve të medikamenteve, duke ua lënë në duar pak subjekteve një proces zinxhir prodhim dhe tregtim shumicë-pakicë.
âĂmimi i barnave nĂ« tregun farmaceutik nuk Ă«shtĂ« element konkurrues pasi fiksimi i tij pĂ«r tĂ« paktĂ«n njĂ« periudhe 6 mujore dhe pĂ«rcaktimi i tij nĂ« pullĂ«n e kontrollit e bĂ«n atĂ« tĂ« pandryshueshĂ«m, duke sjellĂ« kufizim tĂ« konkurrencĂ«s me çmimet e produkteve nĂ« tregun farmaceutik nga aktorĂ«t e kĂ«tij treguâ.
Me këtë përfundin arrin Autoriteti i Konkurrencës pas një hetimi të gjatë, duke dalë me një raport përfundimtar (i fundit) në tetor të vitit 2022.
Kontrolli i plotë çmim-produkt
âNĂ« ShqipĂ«ri janĂ« 3069 farmaci tĂ« licencuara; importues dhe shpĂ«rndarĂ«s nĂ« tregun farmaceutik (Tregtimi me shumicĂ« i barnave) janĂ« 233 licenca; Prodhuese nĂ« sektorin farmaceutik (Prodhimi i barnave) janĂ« 10 licenca dhe farmaci spitalore (ShĂ«rbime spitalore), janĂ« 27 licencaâ, thotĂ« QKB (Qendra KombĂ«tare e Biznesit), pĂ«r Faktoje.al.
Edhe pse janë dhënë 233 licensa për subjekte të tregtim me shumicë të barnave, numri real i tyre është shumë më i vogël.
Nga një hetim i Autoritetit të Konkurrencës, rezulton se në vitin 2022 ishin 13 kompani të mëdha farmaceutike.
NdĂ«rkohĂ« nga verifikimet e Faktoje.al dhe pas pĂ«rpunimit tĂ« tĂ« dhĂ«nave qĂ« vijnĂ« edhe nga hetimi i Autoritetit tĂ« KonkurrencĂ«s, rezulton se aktualisht janĂ« vetĂ«m tetĂ« subjekte tĂ« mĂ«dha tĂ« cilĂ«t kontrollojnĂ« tregun, por pasi hapin filiale me emra tĂ« tjerĂ« tregtarĂ«, âmbulojnĂ«â aktivitetin e tyre, çâka japin âde jureâ idenĂ« se nĂ« vend ka shumĂ« kompani tregtimi me shumicĂ«.
âNĂ« tregun farmaceutik kemi njĂ« shtresĂ«zim tĂ« tillĂ«; import-shpĂ«rndarje njĂ« kategori dhe prodhues njĂ« kategori tjetĂ«r, por produktet e tĂ« dy kategorive, shpĂ«rndarjen tek qytetari e realizojnĂ« pĂ«rmes farmacive tĂ« rrjetit tĂ« hapur. Fundi i hinkĂ«s Ă«shtĂ« farmacia e rrjetit tĂ« hapur. NjĂ« pjesĂ« nĂ«pĂ«rmjet tenderave shkon nĂ« spitale, dhe njĂ« pjesĂ« tjetĂ«r lĂ«vrohet pĂ«r qytetarĂ«t nĂ« farmaciâ, thotĂ« Toma.
Subjektet e mëdha prodhuese
Faktoje.al iu referua hetimit të Autoritetit të Konkurrencës i cili në një analizë të detajuar qartësisht dallon vetëm një kompani prodhuese barnash vendase, Profarma dhe tetë kompani të tjera tregtuese.
QKB ka tĂ« regjistruar 10 subjekte prodhuese, por Diana Toma saktĂ«son se; âvetĂ«m njĂ« kompani Ă«shtĂ« prodhuese barnash, (Profarma), ndĂ«rsa kompanitĂ« e tjera prodhojnĂ« produkte teknike mjekĂ«sore ose produkte parafarmeceutikeâ.
Autoriteti i KonkurrencĂ«s nĂ« tĂ« njĂ«jtin raport (tetor 2022 i fundit) mori nĂ« shqyrtim tregun e ilaçeve dhe konstatoi se: âMbĂ«shtetur nĂ« analizĂ«n e tĂ« dhĂ«nave mbi vlerĂ«n e barnave tĂ« prodhuara nĂ« vend dhe tĂ« tregtuara nga ndĂ«rmarrjet e autorizuara pĂ«r prodhim dhe tregtim, rezultoi se, ndĂ«rmarrja Profarma Ă«shtĂ« prodhuesi mĂ« i madh farmaceutik nĂ« vend, i ndjekur nga Noval dhe Florfarma. Nga njĂ« kryqĂ«zim i tĂ« dhĂ«nave tĂ« depozituar nga Profarma SHA dhe FSDKSH (lista e barnave te rimbursueshme), konstatohet se nĂ« listĂ«n e barnave tĂ« rimbursueshme, produktet e Profarma janĂ« pothuajse nĂ« tĂ« gjitha rastet, alternativa mĂ« e lirĂ« brenda barit xhenerikâ, thotĂ« AK, qĂ« gjithashtu nuk konstaton shkelje, pasi ndonĂ«se sheh dominim tregu, e mbulon me çmimin e ulĂ«t tĂ« ilaceve, veçanĂ«risht atyre tĂ« rimbursueshme.
Subjektet tregtuese
Autoriteti i Konkurrencës në hetimin e saj thekson se institucionet shtetërore, veçanërisht Agjencia Kombëtare e Barnave dhe Pajisjeve Mjekësore (AKBPM), nuk i kishin vënë në dispozicion dokumentet përkatëse mbi kompanitë prodhuese dhe tregtuese, sa ilaçe kanë importuar dhe mbi cilësinë e tyre.
MegjithatĂ«, Autoriteti i KonkurrencĂ«s del nĂ« pĂ«rfundimin se pĂ«r vitin 2022 ândĂ«rmarrjet mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« importit tĂ« barnave mjekĂ«sore janĂ« (Rejsi Farma SHPK, Incomed SHPK, Evita SHPK, IMI Pharma SHPK, Trimed SHPK, Aldosch Farma SHPK, Fufarma SHA, Pegasus SHPK, CFO Pharma SHPK, Delta Pharma-AL SHPK, Megapharma SHPK dhe Intermed SHPK)â.
AK konstaton gjithashtu se; njĂ« subjekt tregtar ka dominuar pĂ«rgjatĂ« vitit 2020 me âvaksinĂ«n anti gripâ, duke e konsideruar kĂ«tĂ« shkelje, pasi rreth 75 % e kĂ«saj vaksine gjendej vetĂ«m nĂ« farmacitĂ« e hapura, rrjet i kĂ«tij subjekti importues.
âNĂ« pĂ«rfundim tĂ« procedurave hetimore, Autoriteti i KonkurrencĂ«s konstatoi se: âfiksimi i çmimet tĂ« shitjes sĂ« barnave nĂ« çdo nivel tregtimi, tĂ« pĂ«rcaktuara nĂ« VKM nr. 143, datĂ« 18.2.2015 âPĂ«r pĂ«rcaktimin e marzheve tĂ« tregtimit dhe fabrikimit tĂ« barnaveâ, pika 1,2 dhe 3 sjell kufizim tĂ« konkurrencĂ«s nĂ« tregtimin me shumicĂ« dhe pakicĂ« tĂ« barnaveâ. Gjithashtu po ky institucion konstaton se, âekzistenca e integrimit vertikal tĂ« ndĂ«rmarrjeve importuese farmaceutike dhe farmacive tĂ« rrjetit tĂ« pakicĂ«s, mund tĂ« sjellĂ« krijimin e pozitĂ«s dominuese nĂ« tregâ.
Pavarësisht qëndrimit të Autoritetit të Konkurrencës, tregu farmaceutik në vend jo vetëm nuk ka ndryshuar, por po thellon kontrollin nga një grup i vogël prodhuesish dhe tregtuesish me shumicë dhe pakicë të ilaçeve.
ââŠTek farmacitĂ« e hapura ka kompani tĂ« mĂ«dha importuese tĂ« cilat duket se kanĂ« bĂ«rĂ« shtrirje nga tregtia me shumicĂ« deri nĂ« pjesĂ«n fundore. KanĂ« hapur rrjetet e tyre farmaceutikeâ, thotĂ« Toma, ndĂ«rsa shton se kjo ka sjellĂ« âmonopolizim tĂ« plotĂ« nga prodhimi, depo tĂ« mĂ«dha farmaceutike, shpĂ«rndarja dhe pastaj tregtia me pakicĂ« nĂ«pĂ«rmjet rrjeteve tĂ« tyre tĂ« farmacive tĂ« hapuraâ.
Hap e farmaciâŠ!
Tre ligje kontroverse të viteve 2009, 2014 dhe 2015, nën sloganin e hapjes së madhe për licensimin e shumë farmacive dhe uljes së çmimeve të ilaçeve, duket se tashmë kanë sjellë dominim të tregut farmaceutik nga një grup i vogël biznesmenësh një prodhues vendas të barnave dhe tetë subjekteve të mëdha importuese të cilët kanë edhe rrjetet farmacish të shitjes me pakicë për të mbyllur ciklin prodhim-tregtim-shitje.
Në vitin 2009, Parlamenti miratoi ligjin 10081, për licensat dhe lejet, të propozuar nga qeveria.
âNĂ«se deri nĂ« 2009 kishim dhĂ«njen e lejes pĂ«r hapjen e farmacive nga Ministria e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« mbi kritere profesionale, distance etj, pas miratimit tĂ« kĂ«tij ligji kĂ«to kritere rrĂ«zoheshin dhe me dĂ«shirĂ«n e çdo individi i cili gjente njĂ« ambient edhe ngjitur me njĂ« farmaci tjetĂ«r, vetĂ«m nĂ«pĂ«rmjet vetĂ«deklarimit qĂ« bĂ«hej, QKB-sĂ«, gĂ«zonte tĂ« drejtĂ«n e hapjes sĂ« farmacisĂ«â, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, Diana Toma, ish-presidentja e Urdhrit tĂ« FarmacistĂ«ve.
âNĂ« vitin 2009 kur ju dha e drejta gjithkujt pĂ«r tĂ« hapur farmaci, ndodhi qĂ« u shkĂ«put lidhja mes farmacistit dhe farmacisĂ« nĂ« pronĂ«si. Pesha e pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« iu la drejtuesit teknik dhe nĂ« kĂ«tĂ« formĂ«, i krijuam njĂ« mburojĂ« artificiale pronarit tĂ« farmacisĂ« qĂ« tĂ« bĂ«nte shkelje pa kokëçarje, pasi âfaturatâ do i paguante drejtuesi teknik i farmacisĂ« qĂ« tashmĂ« nuk ishte pronar i subjektitâ, thotĂ« Toma, ndĂ«rsa kĂ«mbĂ«ngul se kjo formĂ« largoi profesionistin farmacist nga tregu dhe i dha rĂ«ndĂ«si konceptit tregtar edhe nĂ« fushĂ«n shĂ«ndetĂ«sore.
Dy ligjet qĂ« larguan cilĂ«sinĂ« dhe âkapĂ«nâ tregunâŠ!
Në vitin 2014, ish-ministri i Shëndetësisë Ilir Beqja, për disa muaj premtoi ndryshime rrënjësore në sistemin shëndetësor në ligjin për barnat për shërbimin farmaceutik, duke premtuar ulje çmimesh dhe kontroll nga shteti.
Gjithashtu, edhe amendimet e këtij ligji një vit më vonë çimentuan industrinë farmaceutike në vend, duke paracaktuar çmimet, cilësinë dhe në mënyrë indirekte edhe kompanitë që do kishin më shumë akses në këtë treg të rëndësishëm.
âOrigjina e barnave qĂ« erdhĂ«n zĂ«vendĂ«suese, tĂ« barnave patentĂ«, patjetĂ«r do i ketĂ« çmimet mĂ« tĂ« lira, por kjo solli atmosferĂ« mbytĂ«se pĂ«r kompanitĂ« prestigjiozeâ, thotĂ« Toma.
âKemi shumĂ« farmaci qĂ« falimentojnĂ« dhe qĂ« janĂ« nĂ« pronĂ«si tĂ« farmacistĂ«ve profesionistĂ« dhe shtohet numri i kĂ«tyre farmacive qĂ« janĂ« nĂ« pronĂ«si tĂ« kĂ«tyre rrjeteve. Shohim qĂ« rrjetet farmaceutike shesin produkte mĂ« lirĂ« sesa ne i blejmĂ« nĂ« depo. Para cilit fenomen jemi? Para fenomenit qĂ« po investohet pĂ«r tĂ« mbyllur farmacitĂ« e tjera qĂ« Ă«shtĂ« shkelje dhe mbyllje nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pandershme apo para fenomenit qĂ« po pastrohen paraâ, thekson ish-presidentja e Urdhrit tĂ« FarmacistĂ«ve.
Kush kontrollon?
Agjencia Kombëtare të Barnave dhe Pajisjeve Mjekësore (AKBPM), në një përgjigje zyrtare për Faktoje.al, tha se në vendin tonë janë të autorizuara për tregtim:
âBarnat e prodhuara nĂ« vendin tonĂ«; barnat qĂ« kanĂ« marrĂ« autorizim pĂ«r tregtim dhe qĂ« qarkullojnĂ« nĂ« njĂ«rin nga vendet e Bashkimit Europian, Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s, Kanada, Turqi, ZvicĂ«r, Izrael, Japoni, Australi, Norvegji, IslandĂ« dhe MbretĂ«ri e Bashkuar; barnat qĂ« kanĂ« marrĂ« autorizim pĂ«r tregtim lokal dhe qĂ« qarkullojnĂ« nĂ« vend; barnat e prodhuara nĂ« vendet e Ballkanit, vetĂ«m kur kanĂ« marrĂ« autorizim pĂ«r tregtim dhe qĂ« qarkullojnĂ« nĂ« vendin e tyre dhe barnat e pajisura me autorizimin e tregtimit nga (EMA) ose (FDA)â.
Ndonëse janë pesë autorizime, dominuese të tregut për përdorim spitalor dhe në farmaci private janë barna të prodhuara në vendin tonë, Turqi, apo një nga vendet e Ballkanit, kryesisht Serbi.
âKompanitĂ« e huaja prestigjioze qĂ« ishin deri nĂ« atĂ« kohĂ«, (viti 2015), u larguan tĂ« detyruara nga ana ligjore, apo konstatuan se nga pĂ«rcaktimi i qeverisĂ« do uleshin çmimet, qĂ« do tĂ« thotĂ« se nuk do tĂ« kishin tregâ, thotĂ« ekspertja e farmaceutikĂ«s Diana Toma.
Sipas saj, largimi i detyruar i kompanive të mëdha farmaceutike nuk ishte i paqëllimtë.
âZhvendosja e tregut nĂ« vlerĂ«simin tim Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« vetĂ«m pĂ«r interesa tĂ« pastra fitimi pĂ«r njĂ« shtresĂ« apo kategori tĂ« caktuar individĂ«sh, duke mos e patur fare parasysh rĂ«ndĂ«sinĂ« e prezencĂ«s sĂ« pĂ«rfaqĂ«sive farmaceutike nĂ« ShqipĂ«ri tĂ« cilat nĂ« vetĂ«vete janĂ« garantues tĂ« stabilitetit tĂ« tregut farmaceutik tĂ« njĂ« vendiâ.
Nga Sebi Alla/ Faktoje
The post Investigimi i Faktoje: 3069 farmaci në duart e 8 shpërndarësve, ja si funksionon oligopoli i ilaçeve appeared first on Albeu.com.
Login
