❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 27 August 2025Main stream

Trump do tĂ« kryesojĂ« njĂ« ‘takim tĂ« madh’ mbi planet e pasluftĂ«s pĂ«r GazĂ«n

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
27 August 2025 at 08:22

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, do të organizojë një takim të mërkurën mbi planet e pasluftës për Gazën, tha të martën i dërguari i tij, Steve Witkoff.

“NesĂ«r kemi njĂ« takim tĂ« madh nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, tĂ« kryesuar nga presidenti, dhe Ă«shtĂ« njĂ« plan shumĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s qĂ« po hartojmĂ« tĂ« nesĂ«rmen”, tha Witkoff nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r Fox News, pa dhĂ«nĂ« mĂ« shumĂ« detaje, pĂ«rcjell Telegrafi.

Ai u pyet nĂ«se kishte “njĂ« plan pĂ«r njĂ« ditĂ« mĂ« pas nĂ« Gaza”, duke iu referuar pĂ«rfundimit tĂ« luftĂ«s sĂ« Izraelit nĂ« territorin palestinez qĂ« filloi nĂ« tetor 2023.

Trump e habiti botĂ«n nĂ« fillim tĂ« kĂ«tij viti kur sugjeroi qĂ« Shtetet e Bashkuara tĂ« merrnin kontrollin e Rripit tĂ« GazĂ«s, tĂ« “pastronin” dy milionĂ« banorĂ«t e tij dhe tĂ« ndĂ«rtonin prona tĂ« patundshme buzĂ« detit.

Trump tha se Shtetet e Bashkuara do tĂ« hiqnin rrĂ«nojat dhe bombat e pashpĂ«rthyera dhe do ta shndĂ«rronin GazĂ«n nĂ« “RivierĂ«n e Lindjes sĂ« Mesme”.

Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, e vlerësoi propozimin, i cili u kritikua ashpër nga shumë shtete evropiane dhe arabe.

Witkoff nuk dha detaje mbi planin qĂ« prezantoi tĂ« martĂ«n, por tha se besonte se njerĂ«zit do tĂ« “shihnin se sa i fuqishĂ«m Ă«shtĂ« dhe sa i qĂ«llimshĂ«m Ă«shtĂ«â€.

Ofensiva izraelite ka vrarë të paktën 62,819 palestinezë, shumica prej tyre gra dhe fëmijë, sipas shifrave nga ministria e shëndetësisë në Gaza, të cilat Kombet e Bashkuara i konsiderojnë të besueshme. /Telegrafi/

The post Trump do tĂ« kryesojĂ« njĂ« ‘takim tĂ« madh’ mbi planet e pasluftĂ«s pĂ«r GazĂ«n appeared first on Telegrafi.

Before yesterdayMain stream

Deklarata e tij zemëroi Parisin, Franca ka thirrur ambasadorin amerikan për sqarime

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
25 August 2025 at 14:36

Franca ka thirrur të paraqitet për sqarime ambasadorin amerikan Charles Kushner pasi ai i dërgoi një letër ku kritikonte qeverinë franceze se dyshohet se nuk ka bërë mjaftueshëm për të luftuar antisemitizmin.

I dërguari amerikan, një manjat i pasurive të paluajtshme, djali i të cilit, Jared, është i martuar me vajzën e presidentit amerikan Donald Trump, Ivanka, i bëri komentet e tij publike të dielën.

NĂ« pĂ«rgjigje, Ministria e Jashtme e FrancĂ«s i pĂ«rshkroi akuzat e tij si “tĂ« papranueshme” dhe e thirri atĂ« tĂ« paraqitej nĂ« departament tĂ« hĂ«nĂ«n, shkruajnĂ« mediat e huaja, pĂ«rcjell Telegrafi.

Në letrën e tij të parë nga mediat ndërkombëtare, Kushner i kërkoi Macronit të zbatojë ligjet kundër krimeve të urrejtjes më rigorozisht dhe të zbusë kritikat e tij ndaj Izraelit për ofensivën e tij në Gaza.

Kushner pretendoi se deklaratat e qeverisë franceze se do të njohë një shtet palestinez kanë nxitur incidente antisemite në Francë.

Ambasadori amerikan tha gjithashtu se masat e marra nga qeveria franceze kundĂ«r “rritjeve” tĂ« antisemitizmit ishin tĂ« pamjaftueshme, disa ditĂ« pas kritikave tĂ« ngjashme nga Izraeli.

Franca u kundĂ«rpĂ«rgjigj, duke thĂ«nĂ« se Ă«shtĂ« “plotĂ«sisht e pĂ«rkushtuar” nĂ« luftĂ«n kundĂ«r antisemitizmit.

NjĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i ministrisĂ« sĂ« jashtme franceze tha se vĂ«rejtjet e Kushnerit “bien ndesh me ligjin ndĂ«rkombĂ«tar”, sepse diplomatĂ«t nuk supozohet tĂ« ndĂ«rhyjnĂ« nĂ« punĂ«t e brendshme tĂ« njĂ« vendi tjetĂ«r.

Letra e Kushnerit vjen pas njĂ« letre tjetĂ«r tĂ« dĂ«rguar presidentit francez nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu, nĂ« tĂ« cilĂ«n ai akuzoi Macronin pĂ«r “ndezjen e zjarrit antisemitik” me qĂ«llimin e tij pĂ«r tĂ« njohur PalestinĂ«n si shtet nĂ« AsamblenĂ« e PĂ«rgjithshme tĂ« OKB-sĂ« nĂ« shtator.

Midis aleatëve tradicionalë të Izraelit, Macron është vendosur si një nga kritikët më të zëshëm të luftës në Gaza, veçanërisht në lidhje me viktimat civile palestineze. /Telegrafi/

The post Deklarata e tij zemëroi Parisin, Franca ka thirrur ambasadorin amerikan për sqarime appeared first on Telegrafi.

Si po ndikon ndryshimi i klimës në rritjen e turbulencave ajrore

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
24 August 2025 at 23:55

Ndërsa ndryshimet klimatike përshpejtohen, turbulencat ajrore po bëhen më të shpeshta dhe të rënda, duke paraqitur rreziqe në rritje për pasagjerët dhe ekuipazhet e linjave ajrore, dhe duke transformuar të ardhmen e fluturimit.

PĂ«r shumĂ« ata qĂ« udhĂ«tojnĂ« me aeroplan, turbulencat ajrore mund tĂ« jenĂ« njĂ« pĂ«rvojĂ« shqetĂ«suese – dhe nĂ« njĂ« botĂ« qĂ« po ngrohet nĂ«n efektet e ndryshimeve klimatike, ato vetĂ«m sa do tĂ« pĂ«rkeqĂ«sohen, sipas njĂ« numri gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« madh provash shkencore.

Përveçse i bën njerëzit të shqetësuar, turbulenca është gjithashtu shkaku kryesor i aksidenteve me mot gjatë fluturimit, sipas të dhënave zyrtare.

Megjithatë, shifrat mbeten relativisht të vogla: pati 207 lëndime të raportuara në fluturimet komerciale amerikane midis viteve 2009 dhe 2024.

Por incidentet, gjithsesi, e kanë vënë çështjen në qendër të vëmendjes, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Këto përfshijnë një fluturim të Air Europa vitin e kaluar, në të cilin u lënduan 40 pasagjerë, dhe një fluturim të Singapore Airlines ku një pasagjer i moshuar vdiq dhe dhjetëra të tjerë u plagosën.

“Zakonisht lĂ«ndimet (janĂ«) tek pasagjerĂ«t pa rrip ose tek ekuipazhi i kabinĂ«s dhe jo tek dĂ«mtimet strukturore”, ka thĂ«nĂ« John Abraham, njĂ« profesor i inxhinierisĂ« mekanike nĂ« Universitetin e St. Thomas.

“AeroplanĂ«t modernĂ« i rezistojnĂ« turbulencave, kĂ«shtu qĂ« rreziku kryesor Ă«shtĂ« lĂ«ndimi i pasagjerĂ«ve, jo humbja e aeroplanit”.

MegjithatĂ«, aeroplanĂ«t duhet tĂ« inspektohen pas takimeve “tĂ« rĂ«nda” me turbulenca – rreth 1.5 herĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha se forca normale e gravitetit tĂ« TokĂ«s – tĂ« cilat ndodhin rreth 5,000 herĂ« nĂ« vit mbi SHBA-nĂ«, thekson Robert Sharman, njĂ« shkencĂ«tar i lartĂ« emeritus nĂ« QendrĂ«n KombĂ«tare pĂ«r KĂ«rkime Atmosferike.

Turbulenca gjithashtu rrit konsumin e karburantit kur pilotët duhet të largohen nga lartësitë optimale, të ndryshojnë rrugët ose të ndryshojnë shpejtësinë, shtoi Abraham.

Si po e përkeqëson situatën ndryshimi i klimës

Mohamed Foudad, një shkencëtar atmosferik në Universitetin e Reading në Mbretërinë e Bashkuar, shpjegoi se ekzistojnë tri lloje kryesore të turbulencave: konvektive, valë malore dhe turbulenca e ajrit të pastër (CAT).

Turbulenca konvektive lidhet me rrymat e ajrit në ngritje ose ulje nga retë ose stuhitë që mund të zbulohen vizualisht ose nga radari në bord, ndërsa turbulenca e valëve malore ndodh mbi vargmalet.

NĂ« tĂ« kundĂ«rt, CAT Ă«shtĂ« e padukshme – dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye mĂ« e rrezikshmja.

Siç thekoshet më tej, ajo në përgjithësi lind nga rrjedhat e ajrit: erërat perëndimore që lëvizin shpejt në atmosferën e sipërme në të njëjtën lartësi si aeroplanët komercialë, rreth 10-12 kilometra lart.

Analiza të mëtejshme ia atribuuan rritjen e turbulencave në rajone të caktuara rritjes së emetimeve të gazrave serrë.

ÇfarĂ« pritet tĂ« ndodhĂ« mĂ« pas?

Një punim i vitit 2023 i udhëhequr nga Isabel Smith në Universitetin e Reading zbuloi se për çdo gradë Celsius të ngrohjes pranë sipërfaqes, dimrat do të shihnin një rritje prej rreth nëntë përqind në CAT të moderuar në Atlantikun e Veriut, dhe verat një rritje prej 14 përqind.

Dimri historikisht ka qenë sezoni më i ashpër për turbulencat, por ngrohja tani po e amplifikon CAT në verë dhe vjeshtë, duke e mbyllur hendekun.

Shqetësimi i rrjedhave të ajrit nuk është shqetësimi i vetëm: ndryshimi i klimës po nxit gjithashtu stuhi më të forta.

“Ndryshimi i klimĂ«s mund tĂ« rrisĂ« gjithashtu frekuencĂ«n dhe ashpĂ«rsinĂ« e stuhive me stuhi nĂ« skenarĂ« tĂ« ardhshĂ«m, dhe takimet me turbulenca pranĂ« stuhive me stuhi janĂ« njĂ« komponent i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i aksidenteve me turbulenca”, thotĂ« Sharman.

Sa i pĂ«rket “strategjive tĂ« zbutjes”, Foudad po punon nĂ« dy studime: optimizimin e rrugĂ«ve tĂ« fluturimit pĂ«r tĂ« shmangur pikat e nxehta tĂ« turbulencave dhe pĂ«rmirĂ«simin e saktĂ«sisĂ« sĂ« parashikimit.

Në këtë drejtim, disa linja ajrore po lëvizin drejt strategjive që përfshijnë pasagjerët që veshin rripat e sigurimit më shpesh, siç është ndërprerja e shërbimit në kabinë më herët.

Teknologjitë premtuese po testohen gjithashtu, thotë Sharman, duke përfshirë LIDAR në bord, i cili rrezaton lazer në atmosferë për të zbuluar ndryshime delikate në dendësinë e ajrit dhe shpejtësinë e erës.

Në fund të fundit, ulja e emetimeve të gazrave serrë do të jetë thelbësore, shtoi Foudad. /Telegrafi/

The post Si po ndikon ndryshimi i klimës në rritjen e turbulencave ajrore appeared first on Telegrafi.

Lavrov i RusisĂ« pĂ«rshkruan “kushtet pĂ«r paqen nĂ« UkrainĂ«â€

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
24 August 2025 at 21:48

Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov tha në një intervistë të botuar të dielën se një grup kombesh, përfshirë anëtarët e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, duhet të jenë garantues të sigurisë së Ukrainës.

Reuters raportoi javĂ«n e kaluar se Presidenti Vladimir Putin po kĂ«rkon qĂ« Ukraina tĂ« heqĂ« dorĂ« nga i gjithĂ« rajoni lindor i Donbasit, tĂ« heqĂ« dorĂ« nga ambiciet pĂ«r t’u bashkuar me NATO-n, tĂ« mbetet neutral dhe tĂ« mbajĂ« trupat perĂ«ndimore jashtĂ« vendit, thanĂ« pĂ«r Reuters tre burime tĂ« njohura me opinionet e nivelit tĂ« lartĂ« tĂ« Kremlinit.

Dhe Lavrov i tha emisionit “Meet the Press” tĂ« NBC News se Putin dhe Presidenti i SHBA-sĂ« Donald Trump kishin diskutuar çështjen e njĂ« garancie sigurie pĂ«r UkrainĂ«n dhe se Putin kishte ngritur çështjen e diskutimeve tĂ« dĂ«shtuara tĂ« Stambollit tĂ« vitit 2022.

Në ato diskutime, Rusia dhe Ukraina diskutuan neutralitetin e përhershëm të Ukrainës në këmbim të garancive të sigurisë nga pesë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së: Britania, Kina, Franca, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara, dhe vende të tjera, sipas një kopjeje të një draft-marrëveshjeje të parë nga Reuters në vitin 2022.

Lavrov i tha NBC se një grup që përfshin anëtarë të Këshillit të Sigurimit duhet të garantojë sigurinë e Ukrainës.

Grupi mund të përfshijë gjithashtu Gjermaninë dhe Turqinë dhe vende të tjera, tha Lavrov.

“Dhe garantuesit do tĂ« garantonin sigurinĂ« e UkrainĂ«s, e cila duhet tĂ« jetĂ« neutrale, e cila duhet tĂ« mos jetĂ« e lidhur me asnjĂ« bllok ushtarak dhe e cila duhet tĂ« jetĂ« jo-bĂ«rthamore”, tha Lavrov, sipas njĂ« transkripti tĂ« intervistĂ«s tĂ« publikuar nga ministria e jashtme.

Lavrov gjithashtu e bëri të qartë se anëtarësimi në NATO për Ukrainën ishte i papranueshëm për Rusinë, se Rusia donte mbrojtje për rusishtfolësit në Ukrainë dhe se kishte një diskutim territorial që duhej të zhvillohej me Ukrainën. /Telegrafi/

The post Lavrov i RusisĂ« pĂ«rshkruan “kushtet pĂ«r paqen nĂ« UkrainĂ«â€ appeared first on Telegrafi.

SpaceX lĂ«shon “anijen e 50-tĂ« kozmike Dragon” nĂ« Stacionin NdĂ«rkombĂ«tar HapĂ«sinor nĂ« misionin e furnizimit pĂ«r NASA-n

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
24 August 2025 at 19:01

SpaceX tĂ« dielĂ«n nisi njĂ« mision nĂ« Stacionin NdĂ«rkombĂ«tar HapĂ«sinor nga Kepi Canaveral nĂ« Florida, hera e 50-tĂ« e “anijes kozmike” Dragon.

Sipas zyrtarëve të SpaceX, sateliti Dragon pritet të ankorohet me ISS të hënën në mënyrë autonome pas një fluturimi afërsisht 28-orësh.

Expedition 73, your order of new science and supplies is out for delivery after the @SpaceX #Dragon lifted off at 2:45am ET today and is due for arrival at 7:30am on Monday. More
 https://t.co/cM93gkMwGE pic.twitter.com/QX9NVCYrPQ

— International Space Station (@Space_Station) August 24, 2025

CRS-33 do tĂ« dorĂ«zojĂ« mĂ« pas rreth 2268 kg ushqim, furnizime dhe pajisje eksperimentale pĂ«r astronautĂ«t nĂ« bordin e Stacionit NdĂ«rkombĂ«tar HapĂ«sinor – por sipas zyrtarĂ«ve tĂ« SpaceX, ky mision shkon pĂ«rtej tĂ« qenit thjesht njĂ« mision furnizimi.

Rreth 50 studime të ndryshme shkencore kritike për eksplorimin e ardhshëm të hapësirës nga njerëzit do të kryhen në mision.

Dragon pritet të kthehet në Tokë jo më herët se dhjetori. /Telegrafi/

The post SpaceX lĂ«shon “anijen e 50-tĂ« kozmike Dragon” nĂ« Stacionin NdĂ«rkombĂ«tar HapĂ«sinor nĂ« misionin e furnizimit pĂ«r NASA-n appeared first on Telegrafi.

Izraeli sulmoi kryeqytetin e Jemenit – shĂ«njestruan termocentralet, njĂ« kompleks ushtarak dhe pallatin presidencial

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
24 August 2025 at 17:41

Sulmet izraelite goditën kryeqytetin jemenas Sanaa të dielën në shenjë hakmarrjeje për raketat e Houthëve të lëshuara drejt Izraelit, me mediat e grupit Houthi që thanë se sulmi vrau të paktën dy persona dhe plagosi pesë.

Sulmet janë të fundit në më shumë se një vit sulmesh dhe kundërsulmesh të drejtpërdrejta midis Izraelit dhe militantëve Houthi në Jemen, pjesë e një vazhdimësie nga lufta në Gaza.

Ushtria izraelite tha se objektivat përfshinin një kompleks ushtarak që strehonte pallatin presidencial, dy termocentrale dhe një vend për ruajtjen e karburantit, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Agjencia e lajmeve Saba e kontrolluar nga Houth-ët theksoi se sulmet vranë të paktën dy persona dhe plagosën pesë.

More than 30 airstrikes were launched on the Yemeni capital Sanaa by Israeli occupation aircraft. pic.twitter.com/FkjIh3F3aH

— Quds News Network (@QudsNen) August 24, 2025

“Sulmet u kryen nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« sulmeve tĂ« pĂ«rsĂ«ritura nga regjimi terrorist Houthi kundĂ«r Shtetit tĂ« Izraelit dhe civilĂ«ve tĂ« tij, duke pĂ«rfshirĂ« lĂ«shimin e raketave tokĂ«-tokĂ« dhe UAV-ve drejt territorit izraelit nĂ« ditĂ«t e fundit”, tha ushtria nĂ« njĂ« deklaratĂ«.

Të premten, Huthët thanë se kishin qëlluar një raketë balistike drejt Izraelit në sulmin e tyre të fundit, të cilin ata thanë se ishte në mbështetje të palestinezëve në Gaza.

NjĂ« zyrtar i Forcave Ajrore Izraelite tregoi tĂ« dielĂ«n se raketa ka shumĂ« tĂ« ngjarĂ« tĂ« mbante disa nĂ«n-municione “tĂ« destinuara tĂ« shpĂ«rthenin pas goditjes”.

“Kjo Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« ky lloj rakete Ă«shtĂ« lĂ«shuar nga Jemeni”, ka thĂ«nĂ« zyrtari.

Që kur lufta e Izraelit në Gaza kundër grupit militant palestinez Hamas filloi në tetor 2023, Houth-ët e lidhur me Iranin kanë sulmuar anije në Detin e Kuq në atë që ata e përshkruajnë si akte solidariteti me palestinezët.

Israeli jets have bombed Yemen's capital Sanaa, targeting power stations near the presidential palace.

Videos show a huge fireball and smoke cloud rising into the sky. It comes two days after the Houthis fired a ballistic missile toward Israel. pic.twitter.com/buIBVQAyX3

— Al Jazeera English (@AJEnglish) August 24, 2025

Ata gjithashtu kanë qëlluar shpesh raketa drejt Izraelit, shumica e të cilave janë kapur. Izraeli është përgjigjur me sulme në zonat e kontrolluara nga Houthët në Jemen, përfshirë portin jetësor të Hodeidah.

Abdul Qader al-Murtada, një zyrtar i lartë i Huthëve, tha të dielën se Huthët, të cilët kontrollojnë pjesën më të madhe të popullsisë së Jemenit, do të vazhdojnë të veprojnë në solidaritet me palestinezët në Gaza.

“(Izraeli) duhet ta dijĂ« se ne nuk do t’i braktisim vĂ«llezĂ«rit tanĂ« nĂ« Gaza, pavarĂ«sisht sakrificave”, tha ai nĂ« X. /Telegrafi/

The post Izraeli sulmoi kryeqytetin e Jemenit – shĂ«njestruan termocentralet, njĂ« kompleks ushtarak dhe pallatin presidencial appeared first on Telegrafi.

“ShumĂ« tĂ« sĂ«murĂ« dhe shumĂ« tĂ« lodhur” – disa rrĂ«fime pĂ«r realitetin e urisĂ« ekstreme pĂ«r mĂ« tĂ« prekshmit e GazĂ«s

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
23 August 2025 at 23:46

Në rrugët e mbipopulluara dhe të shpërndara me rrënoja të Qytetit të Gazës, nuk pati shumë të befasuar nga njoftimi se ekspertët e mbështetur nga OKB-ja besonin se skenat e dëshpërimit tani mund të përshkruheshin zyrtarisht si uri ekstreme.

“Kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« e kemi thĂ«nĂ« pĂ«r muaj tĂ« tĂ«rĂ« tani, dhe e kemi parĂ« kĂ«tĂ« dhe e kemi jetuar dhe vuajtur. Ndihemi shumĂ« tĂ« pafuqishĂ«m dhe shumĂ« tĂ« sĂ«murĂ« dhe shumĂ« tĂ« lodhur”, ka thĂ«nĂ« Amjad Shawa, drejtori i Rrjetit tĂ« OJQ-ve Palestineze, i cili ka qenĂ« nĂ« Qytetin e GazĂ«s gjatĂ« gjithĂ« luftĂ«s 22-mujore.

Të premten, IPC, një organizatë e njohur globalisht që klasifikon ashpërsinë e pasigurisë ushqimore dhe kequshqyerjes, zbuloi se tre pragje kyçe për një shpallje urie ekstreme ishin përmbushur në qendrën dikur të zhurmshme tregtare dhe administrative.

VetĂ«m katĂ«r “uri ekstreme” janĂ« shpallur nga IPC qĂ« kur u krijua nĂ« vitin 2004, mĂ« sĂ« fundmi nĂ« Sudan vitin e kaluar.

“Kjo uri ekstreme Ă«shtĂ« tĂ«rĂ«sisht e shkaktuar nga njeriu, mund tĂ« ndalet dhe tĂ« pĂ«rmbyset”, tha raporti.

Ai paralajmĂ«roi pĂ«r njĂ« rritje eksponenciale tĂ« vdekjeve nĂ«se “nuk zbatohet njĂ« armĂ«pushim 
 dhe furnizimet thelbĂ«sore ushqimore dhe shĂ«rbimet bazĂ« 
 nuk rivendosen menjĂ«herĂ«â€.

Më të prekshmit midis palestinezëve që jetojnë tani në Qytetin e Gazës, që mendohet të jenë midis 500,000 dhe 800,000 njerëzve, janë më të rrezikuar veçanërisht të moshuarit, të rinjtë, të sëmurët ose të izoluarit socialë, thanë zyrtarët e ndihmës.

“Nuk kam asgjĂ« pĂ«r tĂ« gatuar dhe nuk kam para pĂ«r tĂ« blerĂ« dru zjarri pĂ«r gatim. HamĂ« pak ushqim nĂ« mĂ«ngjes pĂ«r tĂ« shuar urinĂ« tonĂ« dhe pak mĂ« shumĂ« natĂ«n. Ha vetĂ«m pak za’atar [pĂ«rzierje erĂ«zash], djathĂ« ose vetĂ«m kripĂ« me bukĂ«, pa perime, asgjĂ« tĂ« gatuar”, thotĂ« Sabah Antaiz, 55 vjeçe, e cila u zhvendos nga lagjja Tuffah nĂ« qytetin lindor tĂ« GazĂ«s nga ofensivat e fundit izraelite.

Dhe Antaiz vuan nga hipertensioni, diabeti dhe një problem me zemrën.

Burri i saj, 60 vjeç, është shumë i sëmurë dhe nuk mund të punojë ose të mbledhë ushqim.

“Nuk na ka mbetur askush, askush qĂ« tĂ« mĂ« mbĂ«shtesĂ« apo tĂ« na sjellĂ« ushqim. Humba rreth 10 anĂ«tarĂ« tĂ« familjes sime nĂ« njĂ« sulm ajror nĂ« lagjen Tuffah: babanĂ«, nĂ«nĂ«n, nipĂ«rit dhe mbesat, fĂ«mijĂ«t e vĂ«llezĂ«rve dhe motrave tĂ« mia”, tha Antaiz.

Siç vë në pah shkrimi i The Guardian, përcjell Telegrafi, a utoritetet izraelite e shtrënguan bllokadën ekzistuese të Gazës në fillim të konfliktit në tetor 2023 dhe vendosën një ndalim të plotë dy-mujor të furnizimeve në mars dhe prill.

Më shumë sheqer ka arritur në Gaza në javët e fundit, megjithëse vetëm një pjesë e vogël e asaj që nevojitet, thonë agjencitë e ndihmës.

Megjithatë, çmimi i sheqerit ka shkuar nga rreth 100 dollarë për një kilogram në rreth 7 dollarë, por shumë gjëra të tjera mbeten shumë të shtrenjta për 90% të njerëzve që nuk kanë të ardhura.

Domatet kushtojnë 30 dollarë për kilogram.

Edhe Ibtisam Saleh, 50 vjeçe, e cila jeton në një tendë në Qytetin e Gazës pasi është zhvendosur 20 herë, tha se nuk kishte ushqim dhe asnjë burim të ardhurash.

“Ajo qĂ« kemi tani vjen vetĂ«m nga ndihma. Para luftĂ«s, merrja 100 dollarĂ« çdo muaj nga ambasada e Katarit sepse isha i divorcuar dhe kisha njĂ« djalĂ«. Por qĂ« kur filloi lufta, nuk kemi marrĂ« asgjĂ«â€, tha Saleh.

Saleh ha një vakt në ditë, zakonisht thjerrëza, megjithëse më herët këtë javë një fqinj i dha asaj një qese të vogël me oriz.

“Nuk kam forcĂ« tĂ« qĂ«ndroj nĂ« radhĂ« duke pritur pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ«n time [tĂ« ndonjĂ« ndihme ushqimore]. NjĂ« herĂ« mĂ« ra tĂ« fikĂ«t ndĂ«rsa prisja. Dielli ishte shumĂ« i nxehtĂ« dhe unĂ« jam me hipertension. PĂ«r shkak tĂ« vapĂ«s, mĂ« ra tensioni i gjakut dhe humba ndjenjat”, tha Saleh.

Së bashku me të sëmurët dhe të moshuarit, ka edhe nga ata që janë të varfër.

Kështu, pas pothuajse dy vitesh zhvendosjeje dhe privimi, pak në Qytetin e Gazës kanë rezerva ushqimore ose financiare.

“Kjo Ă«shtĂ« njĂ« popullsi qĂ« Ă«shtĂ« zhveshur nga çdo rezistencë  Ata nuk kanĂ« absolutisht asgjĂ«. Nuk ka asnjĂ« kufi sigurie
”, ka thĂ«nĂ« njĂ« zyrtar i ndihmĂ«s sĂ« OKB-sĂ« me mbikĂ«qyrje tĂ« operacioneve nĂ« tĂ« gjithĂ« GazĂ«n.

Ekzistojnë shqetësime të thella për pjesën më veriore të Gazës, ku mijëra njerëz ende jetojnë midis rrënojave në kushtet më të këqija humanitare kudo në territorin e goditur, megjithëse të dhënat nuk ishin të mjaftueshme që IPC të jepte një gjykim mbi kategorinë e krizës.

Ndërkohë në Qytetin e Gazës, familjet flenë në rrugë të hapura pa strehë ose mblidhen në apartamente të mbushura me njerëz dhe të dëmtuara ose kampe me tenda ku mizat, mushkonjat dhe sëmundjet infektive janë të shumta.

Mbeturinat grumbullohen kudo dhe tymi mbytës nga djegia e plastikës në zjarre shkakton kollë kronike.

Në javët e fundit, temperaturat janë rritur ndjeshëm.

Riham Kraiem, 35 vjeçe, jeton në një tendë në Qytetin e Gazës me burrin e saj të papunë dhe 10 fëmijët e tyre të moshës midis dy dhe 18 vjeç.

Ata u detyruan të largoheshin nga shtëpia e tyre në Beit Hanoun, një qytet verior tani i rrafshuar, tre muaj më parë.

Një sulm ushtarak izraelit pranë shkollës ku po strehoheshin fillimisht i shtyu ata të shkonin në Qytetin e Gazës.

“GjatĂ« tre muajve tĂ« fundit, nuk kemi marrĂ« asnjĂ« para ose ndihmĂ«. Nuk kemi mĂ« para pĂ«r tĂ« blerĂ« asgjĂ«, edhe pse çmimet kanĂ« rĂ«nĂ«â€, tha Kraiem. “FĂ«mijĂ«t e mi kĂ«rkojnĂ« shumĂ« gjĂ«ra
 Ata duan qĂ« unĂ« t’u bĂ«j Ă«mbĂ«lsira, por unĂ« nuk mundem sepse nuk kemi para. HamĂ« vetĂ«m dy vakte nĂ« ditĂ«, njĂ« nĂ« mĂ«ngjes dhe njĂ« nĂ« mbrĂ«mje. KĂ«tĂ« mĂ«ngjes, gatova njĂ« kanaçe me thjerrĂ«za dhe i hĂ«ngrĂ«m. NĂ« mbrĂ«mje, zakonisht hamĂ« djathĂ« me bukĂ« dhe ndonjĂ«herĂ« vetĂ«m bukĂ«â€.

Kraiem tha se nuk kishte më furnizime ushqimore.

“Kemi lĂ«nĂ« disa nĂ« shtĂ«pinĂ« tonĂ« kur ikĂ«m dhe shtĂ«pia u shkatĂ«rrua”, ka rrĂ«fyer ajo.

“Dje, djali im shkoi tĂ« kĂ«rkonte ndihmĂ« dhe mori njĂ« kilogram makarona dhe njĂ« kanaçe me salcĂ« domatesh. Ia dha njĂ« i ri qĂ« e kishte marrĂ« nga njĂ« pikĂ« shpĂ«rndarjeje ushqimesh. Ai u kthye duke ndjerĂ« sikur po fluturonte nga lumturia”.

Izraeli ka hedhur poshtĂ« gjetjet e raportit tĂ« IPC-sĂ«, duke thĂ«nĂ« se nuk ka uri ekstreme nĂ« Gaza dhe se gjetjet bazoheshin nĂ« “gĂ«njeshtra tĂ« Hamasit tĂ« pastruara pĂ«rmes organizatave me interesa tĂ« ngushta”. /Telegrafi/

The post “ShumĂ« tĂ« sĂ«murĂ« dhe shumĂ« tĂ« lodhur” – disa rrĂ«fime pĂ«r realitetin e urisĂ« ekstreme pĂ«r mĂ« tĂ« prekshmit e GazĂ«s appeared first on Telegrafi.

Të paktën tetë të vdekur, dhjetëra të zhvendosur nga përmbytjet e menjëhershme në disa provinca të Jemenit

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
23 August 2025 at 21:03

Përmbytjet e shkaktuara nga shirat e rrëmbyeshëm kanë vrarë të paktën tetë persona, përfshirë fëmijë, në disa provinca të Jemenit gjatë dy ditëve të fundit.

NĂ« provincĂ«n Hajjah nĂ« veriperĂ«ndim, faqja e internetit 26 September e drejtuar nga Houthit citoi njĂ« burim tĂ« mbrojtjes civile tĂ« thoshte se njĂ« shtĂ«pi u shemb mbi banorĂ«t e saj nĂ« fshatin al-Khadraa nĂ« Ku’aydinah, duke vrarĂ« tre fĂ«mijĂ« dhe duke lĂ«nduar babanĂ« dhe nĂ«nĂ«n.

Veçmas, Qendra e Medias sĂ« SigurisĂ« e MinistrisĂ« sĂ« Brendshme nĂ« qeverinĂ« e drejtuar nga Houthi tha tĂ« shtunĂ«n nĂ« mbrĂ«mje se “pĂ«rmbytjet shkatĂ«rruan dhjetĂ«ra tenda tĂ« improvizuara dhe strehimore tĂ« brishta qĂ« u pĂ«rkisnin personave tĂ« zhvendosur nĂ« distriktin Abs tĂ« provincĂ«s Hajjah”.

Në provincën juglindore të pasur me naftë të Shabwah, banorët thanë se një baba dhe djali i tij u mbytën në ujërat e përmbytjeve të premten vonë në distriktin e Usaylan.

Vdekjet e tyre erdhën vetëm disa orë pasi dy fëmijë dhe një i ri u mbytën në incidente të ndara në Shabwah dhe Hadhramaut fqinj, duke e çuar numrin e të vdekurve nga mbytja në të dy provincat në pesë brenda 48 orëve.

Të martën, shirat e rrëmbyeshëm shkaktuan përmbytje në qytetin portual jugor të Adenit në Jemen, duke plagosur disa persona dhe duke shkaktuar dëme të konsiderueshme materiale.

Autoritetet në disa provinca kanë lëshuar paralajmërime për vazhdimin e reshjeve të rrëmbyeshme dhe rrezikun e përmbytjeve të mëtejshme të menjëhershme, duke u bërë thirrje banorëve të shmangin shtretërit e lumenjve dhe digat.

Infrastruktura e brishtë e Jemenit, e dëmtuar rëndë nga më shumë se një dekadë konflikti midis forcave qeveritare të njohura ndërkombëtarisht dhe grupit Houthi, ka përkeqësuar pasojat humanitare të përmbytjeve sezonale, me banorët që ankohen për mungesën e shërbimeve bazë. /Telegrafi/

The post Të paktën tetë të vdekur, dhjetëra të zhvendosur nga përmbytjet e menjëhershme në disa provinca të Jemenit appeared first on Telegrafi.

ÇfarĂ« ka çuar nĂ« konfirmimin e njĂ« “urie ekstreme” nĂ« Gaza – gjetjet kryesore tĂ« njĂ« raporti dhe reagimet

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 August 2025 at 23:46

NjĂ« monitorues global i urisĂ« i mbĂ«shtetur nga Kombet e Bashkuara ka pĂ«rcaktuar se “uria ekstreme” po ndodh tani nĂ« Qytetin e GazĂ«s dhe zonĂ«n pĂ«rreth tij.

“The Integrated Food Security Phase Classification (IPC)” kishte paralajmĂ«ruar mĂ« parĂ« se Gaza ishte nĂ« prag tĂ« “zisĂ« sĂ« bukĂ«s”, por tani thotĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« se ngjarjet e muajve tĂ« fundit – duke pĂ«rfshirĂ« njĂ« ofensivĂ« tĂ« re izraelite, rritja e zhvendosjes dhe javĂ« tĂ« tĂ«ra bllokadĂ« totale izraelite tĂ« territorit – e kanĂ« bĂ«rĂ« “urinĂ« ekstreme” realitet nĂ« Gaza.

Ekspertët e IPC paralajmërojnë se ajo do të përhapet në zona të tjera të Gazës nëse nuk bëhet asgjë për të ndaluar luftën e Izraelit dhe për të rritur ndihmën humanitare.

Le të hedhim një vështrim më të afërt.

Cilat ishin gjetjet kryesore të raportit?

Gjetja kryesore Ă«shtĂ« se uria nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim pĂ«r GazĂ«n – tani Ă«shtĂ« njĂ« realitet, shkruajnĂ« mediat e huaja, pĂ«rcjell Telegrafi.

IPC thotĂ« se mĂ« shumĂ« se 500,000 njerĂ«z nĂ« Rripin e GazĂ«s tani pĂ«rballen me “kushte katastrofike”, niveli mĂ« i lartĂ« nĂ« klasifikimin e saj tĂ« pasigurisĂ« ushqimore, “tĂ« karakterizuara nga uria, varfĂ«ria dhe vdekja”.

NĂ« Guvernatin e GazĂ«s, qĂ« pĂ«rfshin Qytetin e GazĂ«s, IPC zbuloi se 30 pĂ«rqind e popullsisĂ« po pĂ«rballet me kushte katastrofike, me 50 pĂ«rqind qĂ« pĂ«rballen me njĂ« “emergjencĂ«â€, niveli mĂ« poshtĂ«.

Kushtet nĂ« guvernatin e GazĂ«s Veriore besohet tĂ« jenĂ« “po aq tĂ« rĂ«nda – ose mĂ« tĂ« kĂ«qija – sesa nĂ« Guvernatin e GazĂ«s”, por IPC nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje ta klasifikojĂ« zonĂ«n pĂ«r shkak tĂ« tĂ« dhĂ«nave tĂ« kufizuara.

IPC gjithashtu parashikon se uria do të jetë e pranishme edhe në guvernatët Deir el-Balah dhe Khan Younis deri në fund të shtatorit.

IPC tashmë përcakton se 25 dhe 20 përqind e popullsisë në ato guvernate përkatësisht, janë klasifikuar tashmë si në një katastrofë të nivelit 5.

Ai gjithashtu parashikon se 132,000 fëmijë midis pesë dhe gjashtë vjeç do të vuajnë nga kequshqyerja akute para qershorit të vitit të ardhshëm, si dhe 55,000 gra shtatzëna dhe që ushqejnë me gji dhe 25,000 foshnje që kanë nevojë për mbështetje urgjente ushqyese.

Rafah, guvernati më jugor në Gaza, nuk u analizua nga IPC sepse është shpopulluar kryesisht nga palestinezët si rezultat i operacioneve ushtarake izraelite.

Si arriti në përfundimin IPC se një uri ekstreme buke ka filluar në Gaza?

IPC ka njĂ« klasifikim tĂ« pasigurisĂ« ushqimore me pesĂ« faza, me “katastrofĂ«n” si mĂ« tĂ« keqen.

NjĂ« katastrofĂ« klasifikohet si kur “familjet pĂ«rjetojnĂ« njĂ« mungesĂ« ekstreme tĂ« ushqimit dhe/ose nuk mund tĂ« plotĂ«sojnĂ« nevojat e tjera themelore edhe pas pĂ«rdorimit tĂ« plotĂ« tĂ« strategjive tĂ« pĂ«rballimit”.

NĂ« njĂ« katastrofĂ« tĂ« nivelit 5, “uria, vdekja, varfĂ«ria dhe kequshqyerja akute jashtĂ«zakonisht kritike janĂ« tĂ« dukshme”.

MegjithatĂ«, njĂ« klasifikim i zisĂ« buke Ă«shtĂ« i ndarĂ« nga kjo. QĂ« tĂ« deklarohet njĂ« “uri me prova tĂ« arsyeshme”, siç ka ndodhur tani nĂ« Gaza, duhet tĂ« ketĂ« prova tĂ« qarta se janĂ« arritur dy nga tre pragjet pĂ«r pasigurinĂ« akute ushqimore, kequshqyerjen akute dhe vdekshmĂ«rinĂ«.

Pragjet janĂ« qĂ« tĂ« paktĂ«n 20 pĂ«rqind e familjeve “tĂ« kenĂ« mungesĂ« ekstreme ushqimi dhe tĂ« pĂ«rballen me urinĂ« dhe varfĂ«rinĂ«â€, qĂ« kequshqyerja akute tek fĂ«mijĂ«t nĂ«n pesĂ« vjeç prek 30 pĂ«rqind ose mĂ« shumĂ«, dhe qĂ« tĂ« ketĂ« tĂ« paktĂ«n dy vdekje pĂ«r 10,000 nĂ« ditĂ« si rezultat i pasigurisĂ« ushqimore.

ÇfarĂ« e ka shkaktuar urinĂ« nĂ« Gaza, sipas IPC?

IPC fajĂ«son katĂ«r faktorĂ« qĂ« thotĂ« se janĂ« “tĂ« shkaktuar nga njeriu”: konflikti, zhvendosja, qasja e kufizuar dhe kolapsi i sistemit ushqimor.

Lufta e Izraelit në Gaza ka vrarë tashmë më shumë se 62,000 palestinezë në 22 muajt që nga fillimi i saj.

IPC thekson se viktimat dhe lëndimet u rritën ndjeshëm në korrik, me një mesatare prej 119 vdekjesh në ditë, pothuajse dyfishi i mesatares së muajit të kaluar.

Ofensivat e vazhdueshme tĂ« Izraelit kanĂ« çuar nĂ« shumĂ« raunde zhvendosjeje pĂ«r popullsinĂ« e GazĂ«s – me IPC qĂ« raporton se 1.9 milion njerĂ«z janĂ« zhvendosur mĂ« shumĂ« se njĂ« herĂ« qĂ« nga fillimi i luftĂ«s.

Kështu, zhvendosja e vazhdueshme dhe mungesa e akomodimit të sigurt kanë kontribuar në përkeqësimin e situatës së sigurisë ushqimore në Gaza, së bashku me shkatërrimin ose paarritshmërinë e 98 përqind të tokës bujqësore të Gazës dhe një ndalim të aktivitetit të peshkimit.

Për ta përkeqësuar situatën, Izraeli vendosi një bllokadë totale në furnizimet me ushqim dhe mallra të tjera, duke përfshirë ujë, ilaçe dhe karburant, në Gaza në mesin e marsit.

Që atëherë, Izraeli e ka hequr bllokadën totale, por kufizime të ashpra në importe mbeten.

Pse është kaq i rëndësishëm përcaktimi i IPC-së?

IPC njihet si mjeti kryesor që bashkësia ndërkombëtare dhe OKB-ja përdorin për të përcaktuar nivelet e pasigurisë ushqimore në të gjithë botën.

Të dhënat që ofron IPC janë jetësore në parandalimin e krizave të ardhshme ushqimore dhe parandalimin e urisë.

Ato gjithashtu mund tĂ« mbledhin bashkĂ«sinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r tĂ« vepruar mjaftueshĂ«m herĂ«t pĂ«r tĂ« ndaluar urinĂ«, ose pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund njĂ« urie pasi tĂ« ketĂ« filluar.

Cili ka qenë reagimi?

Sekretari i PĂ«rgjithshĂ«m i OKB-sĂ«, Antonio Guterres, e quajti urinĂ« njĂ« “katastrofĂ« tĂ« shkaktuar nga njeriu, njĂ« akuzĂ« morale dhe njĂ« dĂ«shtim tĂ« vetĂ« njerĂ«zimit”.

Guterres tha se Izraeli kishte “detyrime tĂ« qarta” sipas ligjit ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«r tĂ« siguruar qĂ« furnizimet ushqimore dhe mjekĂ«sore tĂ« hynin nĂ« Gaza, pasi Ă«shtĂ« fuqia pushtuese.

“Uria nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« vetĂ«m me ushqimin; Ă«shtĂ« shembja e qĂ«llimshme e sistemeve tĂ« nevojshme pĂ«r mbijetesĂ«n njerĂ«zore”, tha Guterres. “NjerĂ«zit po vdesin urie. FĂ«mijĂ«t po vdesin. Dhe ata qĂ« kanĂ« detyrĂ«n tĂ« veprojnĂ« po dĂ«shtojnĂ«â€. /Telegrafi/

The post ÇfarĂ« ka çuar nĂ« konfirmimin e njĂ« “urie ekstreme” nĂ« Gaza – gjetjet kryesore tĂ« njĂ« raporti dhe reagimet appeared first on Telegrafi.

Lavrov i RusisĂ« thotĂ« se “nuk ka plan pĂ«r njĂ« takim Putin-Zelensky”

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 August 2025 at 21:44

Ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov ka thënë se nuk ka axhendë për një samit të mundshëm midis presidentit rus Vladimir Putin dhe homologut të tij ukrainas Volodymyr Zelensky dhe se nuk ka plan për një takim të tillë.

Duke folur pĂ«r njĂ« emision tĂ« NBC-sĂ«, Lavrov tha nĂ« komentet e transmetuara tĂ« premten se Putin e kishte bĂ«rĂ« tĂ« qartĂ« se ishte gati tĂ« takohej me Zelensky-n pĂ«r tĂ« diskutuar njĂ« marrĂ«veshje tĂ« mundshme pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«, me kusht qĂ« tĂ« kishte njĂ« axhendĂ« tĂ« duhur pĂ«r njĂ« seancĂ« tĂ« tillĂ«, diçka qĂ« ai tha se mungonte pĂ«r momentin.

Si Rusia ashtu edhe Ukraina po pĂ«rpiqen t’i tregojnĂ« presidentit tĂ« SHBA-sĂ« Donald Trump se janĂ« gati tĂ« pĂ«rpiqen tĂ« arrijnĂ« njĂ« marrĂ«veshje paqeje, diçka qĂ« udhĂ«heqĂ«si i SHBA-sĂ« ka thĂ«nĂ« se dĂ«shiron ta ndĂ«rmjetĂ«sojĂ«, ndĂ«rsa akuzon tjetrin se nuk Ă«shtĂ« i sinqertĂ« ose i gatshĂ«m tĂ« negociojĂ« me mirĂ«besim.

“Putin Ă«shtĂ« gati tĂ« takohet me Zelenskyy-n kur axhenda tĂ« jetĂ« gati pĂ«r njĂ« samit. Dhe kjo axhendĂ« nuk Ă«shtĂ« aspak gati”, citohet tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ« Lavrov pĂ«r NBC-nĂ«, duke thĂ«nĂ« se pĂ«r kĂ«tĂ« arsye nuk ishte planifikuar asnjĂ« takim pĂ«r momentin.

Siç pretendon Lavrov, Rusia kishte rënë dakord të tregonte fleksibilitet në një numër çështjesh të ngritura nga Trump në një samit SHBA-Rusi javën e kaluar, por akuzoi Ukrainën se nuk tregonte të njëjtën fleksibilitet në bisedimet me Trump dhe aleatët evropianë që pasuan në Uashington.

“Ai [Trump] tregoi qartĂ« – ishte shumĂ« e qartĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ« se ka disa parime qĂ« Uashingtoni beson se duhet tĂ« pranohen, duke pĂ«rfshirĂ« mosanĂ«tarĂ«simin nĂ« NATO [pĂ«r UkrainĂ«n], duke pĂ«rfshirĂ« diskutimin e çështjeve territoriale, dhe Zelensky tha jo pĂ«r gjithçka”, citohet tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ« Lavrov. /Telegrafi/

The post Lavrov i RusisĂ« thotĂ« se “nuk ka plan pĂ«r njĂ« takim Putin-Zelensky” appeared first on Telegrafi.

Ministrja gjermane kërkon më shumë ndihmë për Gazën

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 August 2025 at 19:41

Ministrja gjermane e Zhvillimit, Reem Alabali Radovan, ka bërë thirrje për më shumë ndihma që të arrijnë në Rripin e Gazës, pasi një autoritet ndërkombëtar i sigurisë ushqimore shpalli zyrtarisht urinë në një pjesë të territorit për herë të parë.

Raporti i Klasifikimit të Fazës së Integruar të Sigurisë Ushqimore (IPC) i mbështetur nga OKB-ja tregon qartë situatën katastrofike në Gaza, tha Alabali Radovan.

“GjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« njerĂ«z – veçanĂ«risht fĂ«mijĂ« – po vdesin nga uria para syve tanĂ«. Kjo nuk mund tĂ« vazhdojĂ«. Uria Ă«shtĂ« tĂ«rĂ«sisht e shkaktuar nga njeriu”, tha ajo.

IPC konfirmoi tĂ« premten urinĂ« nĂ« “Guvernatin e GazĂ«s”, njĂ« rajon administrativ qĂ« pĂ«rfshin Qytetin e GazĂ«s.

Një zi buke shpallet zyrtarisht kur përmbushen tri kritere: Të paktën 20% e familjeve përballen me mungesa ekstreme ushqimore, të paktën 30% e fëmijëve vuajnë nga kequshqyerja akute dhe të paktën dy të rritur ose katër fëmijë për 10,000 banorë vdesin çdo ditë nga uria ose nga një kombinim i kequshqyerjes dhe sëmundjeve.

“Qasja nĂ« shpĂ«rndarjen e ndihmĂ«s Ă«shtĂ« pĂ«rmirĂ«suar pak, por raporti i IPC tregon gjithashtu se kjo Ă«shtĂ« larg tĂ« qenit e mjaftueshme. NjĂ« armĂ«pushim i menjĂ«hershĂ«m Ă«shtĂ« i nevojshĂ«m dhe nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, Hamasi duhet t’i lirojĂ« pengjet menjĂ«herĂ« dhe pa kushte”, shtoi Alabali Radovan. /Telegrafi/

The post Ministrja gjermane kërkon më shumë ndihmë për Gazën appeared first on Telegrafi.

Shefi i NATO-s thotë se duhet të sigurohemi që Putini të mos përpiqet kurrë ta sulmojë përsëri Ukrainën

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 August 2025 at 19:13

MbĂ«shtetja e NATO-s pĂ«r UkrainĂ«n mbetet “e palĂ«kundur” dhe “vazhdon tĂ« rritet”, ka thĂ«nĂ« Sekretari i PĂ«rgjithshĂ«m i AleancĂ«s, Mark Rutte tĂ« premten gjatĂ« njĂ« vizite nĂ« Kiev.

Pas takimit me presidentin e UkrainĂ«s, Volodymyr Zelensky, Rutte tha se ka plane tĂ« tjera pĂ«r tĂ« siguruar fonde nga NATO pĂ«r tĂ« siguruar “njĂ« rrjedhĂ« thelbĂ«sore tĂ« armĂ«ve amerikane nĂ« UkrainĂ«â€.

Pas takimit shumĂ«palĂ«sh tĂ« sĂ« hĂ«nĂ«s nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, Rutte theksoi se presidenti i SHBA-sĂ« Donald Trump e bĂ«ri tĂ« qartĂ« se “Shtetet e Bashkuara do tĂ« pĂ«rfshihen vĂ«rtet nĂ« ofrimin e garancive tĂ« sigurisĂ« pĂ«r UkrainĂ«n”.

“Tani po punojmĂ« sĂ« bashku – Ukraina, evropianĂ«t, Shtetet e Bashkuara – pĂ«r t’u siguruar qĂ« kĂ«to garanci sigurie janĂ« tĂ« njĂ« niveli tĂ« tillĂ« qĂ« Vladimir Vladimirovich Putin, nuk do tĂ« pĂ«rpiqet kurrĂ« ta sulmojĂ« pĂ«rsĂ«ri UkrainĂ«n”, tha Rutte nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp.

Rutte theksoi se marrëveshja e garancive të sigurisë do të përbëhet nga dy shtresa: forcimi i ushtrisë së Ukrainës dhe angazhimet nga SHBA-të dhe Evropa që synojnë pengimin e Rusisë në rast të një agresioni të ardhshëm.

Sipas Rutte, diskutimet rreth vendosjes sĂ« trupave tĂ« huaja nĂ« UkrainĂ« si pjesĂ« e garancive tĂ« sigurisĂ« janĂ« duke vazhduar, por â€œĂ«shtĂ« shumĂ« herĂ«t pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« se cili do tĂ« jetĂ« rezultati”.

“ËshtĂ« ende shumĂ« herĂ«t pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« se kush mund tĂ« ofrojĂ« trupa, kush do tĂ« kontribuojĂ« me inteligjencĂ«, kush do tĂ« jetĂ« i pranishĂ«m nĂ« det dhe kush – nĂ« ajĂ«r”, shtoi Zelensky.

NdĂ«rsa presidenti Zelensky ka thĂ«nĂ« se “Ukraina ka nevojĂ« pĂ«r garanci sigurie nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ne, fĂ«mijĂ«t dhe nipĂ«rit tanĂ« tĂ« jemi tĂ« sigurt se Rusia nuk do tĂ« na sulmojĂ«. KĂ«to janĂ« garanci sigurie kundĂ«r njĂ« agresori”. /Telegrafi/

The post Shefi i NATO-s thotë se duhet të sigurohemi që Putini të mos përpiqet kurrë ta sulmojë përsëri Ukrainën appeared first on Telegrafi.

NĂ«na e ish-shefit tĂ« Wagner flet pĂ«r ‘ditĂ«t e fundit’ tĂ« Yevgeny Prigozhin – pyetet nĂ«se e parashikonte vdekjen e djalit tĂ« saj

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 August 2025 at 17:46

Kryekomandanti dhe biznesmeni rus Yevgeny Prigozhin dukej “i rrĂ«nuar” pas kryengritjes sĂ« tij tĂ« dĂ«shtuar dhe i tha nĂ«nĂ«s sĂ« tij se priste tĂ« vdiste nĂ« ditĂ«t para rrĂ«zimit tĂ« aeroplanit tĂ« tij privat.

Prigozhin, themeluesi i grupit famëkeq mercenar Wagner, vdiq kur aeroplani i tij i biznesit u rrëzua në verën e vitit 2023, dy muaj pasi luftëtarët e tij morën përkohësisht kontrollin e qytetit jugor të Rostov-on-Don dhe përparuan drejt Moskës në një rebelim jetëshkurtër kundër udhëheqjes ushtarake të Rusisë.

“Kur e pashĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« fundit, ai dukej i rrĂ«nuar”, tha Violetta Prigozhina, 85 vjeç, nĂ« njĂ« intervistĂ« me median ruse Fontanka, duke kujtuar takimin e fundit qĂ« pati me djalin e saj njĂ« javĂ« para rrĂ«zimit vdekjeprurĂ«s.

E pyetur nĂ«se e parashikoi vdekjen e tij, ajo u pĂ«rgjigj: “Sigurisht”.

Prigozhina, në intervistën e parë nga një i afërm i ngushtë i udhëheqësit të ndjerë të Wagner, tha se autoritetet ende nuk i kishin thënë asaj se çfarë i ndodhi djalit të saj.

Agjencitë perëndimore të inteligjencës besojnë se Prigozhini ndoshta u vra nga një shpërthim në bord me urdhër të Vladimir Putinit si hakmarrje për kryengritjen e tij.

Prigozhina, e cila drejton një galeri që ekspozon art pro-luftës, tha se ishte përpjekur ta bindte të birin të mos marshonte drejt Moskës, duke e paralajmëruar se ai e mbivlerësonte shkallën e mbështetjes së tij.

“Kur u pamĂ« para marshimit, i thashĂ«: ‘Zhenya, vetĂ«m njerĂ«zit nĂ« internet do tĂ« tĂ« mbĂ«shtesin. Askush nuk do tĂ« shkojĂ« me ty. NjerĂ«zit nuk janĂ« kĂ«shtu tani. Askush nuk do tĂ« dalĂ« nĂ« shesh'”.

Prigozhina tha se djali i saj u pĂ«rgjigj: “Jo, ata do tĂ« mĂ« mbĂ«shtesin mua”.

Rebelimi jetëshkurtër i Prigozhinit, i nisur me disa qindra luftëtarë të tij më besnikë, u parapri nga javë të tëra tensionesh në rritje me ministrinë e mbrojtjes të Rusisë dhe komandantët e lartë, të cilët ai i akuzoi për korrupsion.

Në atë kohë, Wagner luajti një rol kyç në ofensivën e Rusisë kundër Ukrainës, me luftëtarët e Prigozhinit që shpesh u vendosën si trupa sulmuese në sulme frontale gjatë betejave në Ukrainën lindore.

Ndërsa asnjë figurë e madhe politike nuk e mbështeti rebelimin e Prigozhinit, sondazhet sugjeruan se në kulmin e tij, retorika e tij e hapur dhe anti-establishment pati jehonë të gjerë dhe i siguroi mbështetje të konsiderueshme midis rusëve.

Dhe kur trupat e Wagner morën kontrollin e vendeve kryesore ushtarake në Rostov-on-Don, Prigozhini u prit ngrohtësisht nga vendasit.

Por ai e anuloi marshimin rreth 193 km jashtë Moskës pas një serie telefonatash me zyrtarë të lartë rusë dhe presidentin bjellorus, Alexander Lukashenko, i cili veproi si ndërmjetës.

Gjatë përparimit, luftëtarët e Wagner rrëzuan një helikopter sulmi Ka-52, duke vrarë ekuipazhin e tij dhe shkatërruan një aeroplan ushtarak Il-18.

“NĂ« fund ai thjesht u kthye – kaq ishte”, ka thĂ«nĂ« Prigozhina.

“Ai nuk kishte ndĂ«rmend tĂ« rrĂ«zonte Putinin, absolutisht jo. Ai vetĂ«m donte ‘tĂ« merrej’ me udhĂ«heqjen ushtarake”, shtoi ajo, duke pretenduar se djali i saj e ndaloi marshimin pĂ«r tĂ« shmangur gjakderdhjen e mĂ«tejshme midis trupave tĂ« rregullta ruse.

“Ai mĂ« tha se nuk mund tĂ« qĂ«llonte djem tĂ« rinj gjatĂ« marshimit tĂ« tij”, shton Prigozhina.

Pas vdekjes sĂ« Prigozhinit, autoritetet ruse vepruan me shpejtĂ«si pĂ«r tĂ« sekuestruar perandorinĂ« e tij tĂ« gjerĂ« tĂ« biznesit, e cila shtrihej shumĂ« pĂ«rtej operacioneve mercenare duke pĂ«rfshirĂ« “fermat robotike” online, sipĂ«rmarrjet e minierave nĂ« AfrikĂ« dhe njĂ« biznes tĂ« madh ushqimi – burimi i nofkĂ«s sĂ« tij “shefi i Putinit”.

Forcat e tij Wagner, të cilat vepronin kryesisht në të gjithë Afrikën dhe janë akuzuar për mizori masive, që atëherë janë përfshirë në strukturat shtetërore ruse dhe vazhdojnë të veprojnë nën emrin Korpusi i Afrikës. /Telegrafi/

The post NĂ«na e ish-shefit tĂ« Wagner flet pĂ«r ‘ditĂ«t e fundit’ tĂ« Yevgeny Prigozhin – pyetet nĂ«se e parashikonte vdekjen e djalit tĂ« saj appeared first on Telegrafi.

BE përshpejton planet për euron dixhitale pasi SHBA miraton ligjin për stablecoin

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
22 August 2025 at 14:00

Shqetësimi mbi konkurrueshmërinë ngre mundësinë e përdorimit të blockchain publik në vend të atij privat

Zyrtarët e BE-së po përshpejtojnë planet për një euro dixhitale, sipas personave të përfshirë në diskutime, pasi një ligj i ri i SHBA-së për monedhat dixhitale të qëndrueshme thelloi shqetësimet në lidhje me konkurrueshmërinë e një monedhe dixhitale europiane. Monedhat dixhitale të qëndrueshme, të njohura si stablecoin, janë një lloj token dixhital i lidhur në raportin 1:1 me një valutë sovrane dhe i mbështetur nga rezerva si obligacionet qeveritare.

Kongresi i SHBA-së muajin e kaluar miratoi një ligj historik që mbikëqyr tregun e stablecoin prej 288 miliardë dollarësh, i cili dominohet kryesisht nga dollari, pas lobimit të gjerë nga industria e kriptove.

NjĂ« person i pĂ«rfshirĂ« nĂ« diskutime tha se qĂ« kur u miratua i ashtuquajturi Akti i Gjeniut (Genius Act), zyrtarĂ«t e BE-sĂ« kishin “ripĂ«rpunuar planet pĂ«r euron dixhitale”.

NjerĂ«z tĂ« njohur me çështjen shtuan se zyrtarĂ«t tani po shqyrtonin drejtimin e njĂ« euro dixhitale nĂ« njĂ« blockchain publik si Ethereum ose Solana nĂ« vend tĂ« njĂ« blockchain privat, gjĂ« qĂ« pritej mĂ« parĂ«, pĂ«r shkak tĂ« shqetĂ«simeve pĂ«r privatĂ«sinĂ«. Miratimi i shpejtĂ« i ligjit amerikan “shqetĂ«soi shumĂ« njerĂ«z”, tha njĂ« person, duke shtuar: “Ata po thonĂ«, ‘Le tĂ« nxitojmĂ«, le tĂ« shtyjmĂ«'”.

Banka Qendrore Europiane ka punuar pĂ«r disa vite pĂ«r krijimin e mundshĂ«m tĂ« njĂ« versioni dixhital tĂ« euros, i cili do tĂ« ishte i lirĂ« pĂ«r t’u pĂ«rdorur nĂ« tĂ« gjithĂ« EurozonĂ«n.

MbĂ«shtetĂ«sit thonĂ« se njĂ« monedhĂ« e tillĂ« dixhitale do t’u jepte njerĂ«zve akses nĂ« njĂ« formĂ« pagese tĂ« mbĂ«shtetur nga banka qendrore, ndĂ«rsa pĂ«rdorimi i parave tĂ« gatshme bie, si dhe do tĂ« promovonte euron globalisht.

Zyrtarët e BE-së tani janë të shqetësuar se legjislacioni i ri amerikan do të nxisë përdorimin tashmë në rritje të tokenëve të denominuar në dollarë dhe besojnë se një euro dixhitale është e nevojshme për të mbrojtur dominimin e monedhës në të gjithë kontinentin.

“Po fillon tĂ« gjenerojĂ« biseda qĂ« nuk ishin nĂ« vend para Aktit tĂ« Gjeniut”, tha njĂ« nga personat.

Piero Cipollone, anĂ«tar i bordit ekzekutiv tĂ« BQE-sĂ«, tha nĂ« prill se promovimi nga ana e qeverisĂ« amerikane i monedhave tĂ« qĂ«ndrueshme tĂ« mbĂ«shtetura nga dollari “ngre shqetĂ«sime pĂ«r stabilitetin financiar dhe autonominĂ« strategjike tĂ« EuropĂ«s”.

Ai shtoi se kjo mund tĂ« rezultojĂ« nĂ« “zhvendosjen e depozitave nĂ« euro nĂ« Shtetet e Bashkuara dhe nĂ« njĂ« forcim tĂ« mĂ«tejshĂ«m tĂ« rolit tĂ« dollarit nĂ« pagesat ndĂ«rkufitare”.

Kompanitë e kriptovalutave Circle dhe Tether janë ndër ato që përdorin stablecoin të lidhura me dollarin, ndërsa bankat amerikane si Citi dhe JPMorgan Chase po shqyrtojnë lançimin e tyre.

Monedhat dixhitale të bankave qendrore janë forma dixhitale të parave publike. Kina është më përpara me tokenin e saj, ndërsa Mbretëria e Bashkuar po shqyrton krijimin e një paundi dixhital.

Disa monedha të qëndrueshme të denominuara në euro janë lançuar, më e madhja prej të cilave drejtohet nga Circle dhe ka një kapitalizim tregu prej 225 milionë dollarësh. Por krijimi i një tokeni nga vetë BQE-ja do të çimentonte angazhimin e rajonit ndaj aseteve dixhitale.

“Europa nuk mund tĂ« pĂ«rballojĂ« tĂ« mbĂ«shtetet tepĂ«r nĂ« zgjidhjet e pagesave tĂ« huaja”, tha Cipollone nĂ« prill.

Nëse euro dixhitale do të funksiononte në një blockchain publik, ajo do të mund të tregtohej kudo, gjë që mund të rriste qarkullimin dhe përdorimin e saj. Por zyrtarët janë të kujdesshëm në lidhje me përdorimin e blockchain-eve ekzistuese sepse transaksionet janë publike, duke ngritur shqetësime për privatësinë.

PĂ«rdorimi i njĂ« blockchain publik Ă«shte “padyshim diçka qĂ« zyrtarĂ«t e BE-sĂ« po e marrin mĂ« seriozisht tani”, tha njĂ«ri prej personave.

NjĂ« person tjetĂ«r tha se njĂ« euro dixhitale nĂ« formĂ«n e saj tĂ« pritur gjerĂ«sisht, private, do tĂ« dukej “shumĂ« mĂ« shumĂ« si ajo qĂ« po bĂ«n banka qendrore kineze sesa ajo qĂ« po bĂ«jnĂ« kompanitĂ« private nĂ« SHBA”, duke iu referuar tokenit tĂ« BankĂ«s Popullore tĂ« KinĂ«s, i cili drejtohet privatisht.

BQE u shpreh se po shqyrtonte teknologji të ndryshme, si të centralizuara ashtu edhe të decentralizuara, në zhvillimin e euros dixhitale dhe se një vendim për këtë çështje nuk ishte marrë ende. / FT

The post BE përshpejton planet për euron dixhitale pasi SHBA miraton ligjin për stablecoin appeared first on Revista Monitor.

Shtëpia e Bardhë zbulon marrëveshjen tregtare SHBA-BE për uljen e tarifave

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
21 August 2025 at 13:48

SHBA-të dhe Bashkimi Evropian zbuluan të enjten detaje të reja rreth kuadrit të tyre tregtar, duke përfshirë tarifat e kontestuara dhe të pritura për produktet farmaceutike dhe gjysmëpërçuese.

Pas javësh negociatash të nxehta, Brukseli dhe Uashingtoni më në fund arritën në një marrëveshje tregtare në fund të muajit të kaluar, duke përcaktuar tarifa të përgjithshme prej 15% për eksportet e BE-së në SHBA.

Sipas marrëveshjes, BE-ja u zotua gjithashtu të blinte energji amerikane me vlerë 750 miliardë dollarë dhe të investonte të paktën 600 miliardë dollarë shtesë në SHBA, transmeton Telegrafi.

Shumë udhëheqës politikë dhe biznesi në Evropë në atë kohë shprehën shqetësime për mungesën e ekuilibrit të marrëveshjes. Disa pyetje mbetën pa përgjigje, duke përfshirë se cila normë tarifore do të zbatohej për disa mallra që presidenti i SHBA-së, Donald Trump i ka goditur me detyrime sektoriale.

Njoftimi i së enjtes më në fund dha më shumë detaje në një kohë kur shumë partnerë të tjerë tregtarë, ende presin dhe negociojnë për qartësi të ngjashme mbi marrëveshjet e tyre përkatëse tregtare me SHBA-në.

Pika kryesore nĂ« deklaratĂ« pĂ«rfshijnĂ« angazhimin e SHBA-sĂ« pĂ«r tĂ« “zbatuar mĂ« tĂ« lartĂ«n midis tarifĂ«s sĂ« Kombit MĂ« tĂ« Favorizuar (MFN) tĂ« SHBA-sĂ« ose njĂ« tarife tarifore prej 15 pĂ«rqind, tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« nga tarifa MFN dhe njĂ« tarifĂ« reciproke, pĂ«r mallrat me origjinĂ« nga Bashkimi Evropian”.

QĂ« nga 1 shtatori, SHBA-tĂ« do tĂ« aplikojnĂ« vetĂ«m tarifa MFN pĂ«r disa mallra nga BE-ja, duke pĂ«rfshirĂ« “burimet natyrore tĂ« padisponueshme (pĂ«rfshirĂ« tapĂ«n), tĂ« gjitha aeroplanĂ«t dhe pjesĂ«t e aeroplanĂ«ve, farmaceutikĂ«t gjenerikĂ« dhe pĂ«rbĂ«rĂ«sit e tyre dhe pararendĂ«sit kimikĂ«â€.

Disa tarifa të ashtuquajtura të Seksionit 232 janë kufizuar në normën më të gjerë të tarifës prej 15%, duke përfshirë ato për lëndën drusore, gjysmëpërçuesit dhe produktet farmaceutike, sipas një zyrtari të lartë të administratës amerikane.

Kjo Ă«shtĂ« dukshĂ«m nĂ«n normat qĂ« Trump ka kĂ«rcĂ«nuar ndonjĂ«herĂ«, si dhe njĂ« taksĂ« 100% pĂ«r gjysmĂ«pĂ«rçuesit. NdĂ«rkohĂ«, deklarata vuri nĂ« dukje se BE synon tĂ« “eliminojĂ« tarifat pĂ«r tĂ« gjitha mallrat industriale tĂ« SHBA-sĂ« dhe tĂ« ofrojĂ« qasje preferenciale nĂ« treg pĂ«r njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« produkteve tĂ« detit dhe mallrave bujqĂ«sore tĂ« SHBA-sĂ«.

Deklarata gjithashtu përfshin njohuri mbi premtimet e BE-së për blerjen dhe investimet e energjisë, të cilat më parë ngritën pyetje në lidhje me fizibilitetin e tyre dhe në lidhje me pasojat e mundshme nëse angazhimet nuk materializohen.

Njoftimi i fundit përsëriti shifrat për shpenzimet e planifikuara nga BE-ja, duke përfshirë çipat e inteligjencës artificiale, energjinë dhe investimet më të gjera në SHBA, por i përshkroi ato si të synuara dhe të pritura, në vend që të ishin angazhime të garantuara, theksoi një zyrtar i lartë i administratës.

Deklarata e sĂ« enjtes gjithashtu vuri nĂ« dukje planet qĂ« BE-ja tĂ« rrisĂ« “nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« konsiderueshme” prokurimin e pajisjeve ushtarake dhe mbrojtĂ«se tĂ« SHBA-sĂ«, edhe pse Evropa Ă«shtĂ« zotuar tĂ« rrisĂ« aftĂ«sitĂ« e veta mbrojtĂ«se.

Vlen të përmendet se marrëveshja e fundit nuk sjell ndryshime në lidhje me aktin e shërbimeve digjitale të BE-së, i cili përfshin rregullore për kompanitë e mëdha të teknologjisë dhe ka qenë prej kohësh një pikë polemike në bisedimet tregtare për Trump.

Sektori farmaceutik i EvropĂ«s – burimi kryesor i SHBA-sĂ« pĂ«r importet farmaceutike – do tĂ« shohĂ« gjithashtu tarifa tĂ« kufizuara deri nĂ« 15%. Çështja kritike Ă«shtĂ« se norma nuk do tĂ« shtohet mbi tarifat e tjera nĂ« tĂ« gjithĂ« BE-nĂ«.

Nga 1 shtatori, administrata Trump ka rënë dakord gjithashtu të zbatojë politikën e saj të çmimeve të barnave MFN vetëm për produktet farmaceutike gjenerike. Direktiva synon të ulë çmimet e barnave në SHBA duke i lidhur ato me çmimet zakonisht më të ulëta që paguhen nga vendet e tjera të zhvilluara.

Në prill, administrata Trump kishte nisur një hetim të ashtuquajtur të Seksionit 232 mbi produktet farmaceutike për të shqyrtuar ndikimin e importeve në sigurinë kombëtare. Në javët e fundit, Trump kërcënoi me taksa deri në 250% në sektorin farmaceutik dhe u dërgoi një ultimatum firmave të mëdha duke kërkuar që të ulnin çmimet e barnave në SHBA.

UdhĂ«heqĂ«si i ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« e ka kritikuar prej kohĂ«sh sektorin pĂ«r atĂ« qĂ« ai e ka quajtur praktika “abuzive” tĂ« çmimeve, ndĂ«rsa njĂ«kohĂ«sisht i ka nxitur firmat tĂ« zhvendosin operacionet e tyre prodhuese nĂ« Shtetet e Bashkuara nĂ« njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« forcuar prodhimin vendas.

Kjo shkaktoi një mori angazhimesh investimi në SHBA gjatë muajve të fundit, duke përfshirë ato nga Novartis, AstraZeneca dhe Roche, si dhe rregullime çmimesh nga Novo Nordisk dhe Eli Lilly.

SHBA-tĂ« dhe BE-ja thanĂ« tĂ« enjten se kishin rĂ«nĂ« dakord pĂ«r njĂ« tarifĂ« tĂ« kushtĂ«zuar prej 15% pĂ«r makinat dhe pjesĂ«t e makinave evropiane tĂ« destinuara pĂ«r SHBA-nĂ« – por vetĂ«m pasi Brukseli tĂ« prezantojĂ« legjislacionin pĂ«r tĂ« ulur detyrimet e tyre industriale, sipas njĂ« zyrtari tĂ« lartĂ« tĂ« administratĂ«s.

Zyrtari shtoi se vetëm futja e legjislacionit të BE-së për të ulur normën e tarifave industriale, do të ishte e mjaftueshme për të filluar këtë kompromis.

“Lidhur me automobilat, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian synojnĂ« tĂ« pranojnĂ« dhe tĂ« ofrojnĂ« njohje tĂ« ndĂ«rsjellĂ« tĂ« standardeve tĂ« njĂ«ri-tjetrit”, thanĂ« SHBA-tĂ« dhe BE-ja nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t tĂ« publikuar tĂ« enjten.

Sipas kushteve tĂ« kuadrit tregtar tĂ« arritur nĂ« fund tĂ« korrikut, BE-ja tha se do tĂ« eliminonte detyrimet “tashmĂ« tĂ« ulĂ«ta” pĂ«r mallrat industriale nga SHBA-tĂ«.

Duke folur nĂ« fund tĂ« muajit tĂ« kaluar, Trump e kishte pĂ«rshĂ«ndetur marrĂ«veshjen kornizĂ« tĂ« zbuluar fillimisht si marrĂ«veshja mĂ« e madhe tregtare e bĂ«rĂ« ndonjĂ«herĂ« dhe njĂ« qĂ« premtonte tĂ« ishte “e shkĂ«lqyer pĂ«r makinat”.

Perspektiva e një tarife prej 15% për makinat dhe pjesët e makinave përfaqëson një ulje të konsiderueshme nga kërcënimi i presidentit të SHBA-së për të vendosur tarifa prej 30%. Gjithashtu, pothuajse e përgjysmon normën ekzistuese të tarifës për sektorin e automobilave në Evropë nga 27.5%.

Grupet e industrisë kishin shprehur më parë shqetësim të thellë në lidhje me kostot që lidhen me realitetin e tarifave.

Shoqata Gjermane e IndustrisĂ« sĂ« Automobilave (VDA), e cila pĂ«rfaqĂ«son mĂ« shumĂ« se 620 kompani tĂ« pĂ«rfshira nĂ« sektorin gjerman tĂ« automobilave, paralajmĂ«roi se njĂ« tarifĂ« amerikane prej 15% pĂ«r produktet e automobilave do t’u “kushtonte kompanive gjermane tĂ« automobilave miliarda çdo vit dhe do t’u vinte njĂ« barrĂ« atyre nĂ« mes tĂ« transformimit tĂ« tyre”. /Telegrafi/

 

 

The post Shtëpia e Bardhë zbulon marrëveshjen tregtare SHBA-BE për uljen e tarifave appeared first on Telegrafi.

Izraeli thërret 60,000 rezervistë përpara ofensivës së planifikuar për të pushtuar të gjithë Gazën

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
20 August 2025 at 15:35

Ushtria izraelite thotë se po thërret rreth 60,000 rezervistë përpara një ofensive të planifikuar tokësore për të pushtuar të gjithë Gazën.

Një zyrtar ushtarak tha se rezervistët do të paraqiteshin për detyrë në shtator dhe se shumica e trupave të mobilizuara për ofensivën do të ishin personel aktiv, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Ata shtuan se trupat tashmĂ« po vepronin nĂ« zonat Zeitoun dhe Jabalia si pjesĂ« e pĂ«rgatitjeve pĂ«r planin, tĂ« cilin ministri i Mbrojtjes, Israel Katz e miratoi tĂ« martĂ«n dhe do t’i paraqitet kabinetit tĂ« sigurisĂ« mĂ« vonĂ« kĂ«tĂ« javĂ«.

Siç theksohet më tej, qindra mijëra palestinezë në Gaza pritet të urdhërohen të evakuohen dhe të shkojnë në strehimore në Gazën jugore.

ShumĂ« nga aleatĂ«t e Izraelit e kanĂ« dĂ«nuar planin, ndĂ«rsa OKB-ja dhe organizatat joqeveritare kanĂ« paralajmĂ«ruar se njĂ« ofensivĂ« tjetĂ«r dhe zhvendosje e mĂ«tejshme masive do tĂ« kenĂ« njĂ« “ndikim tĂ« tmerrshĂ«m humanitar” pas 22 muajsh lufte.

Qeveria e Izraelit njoftoi qëllimin e saj për të pushtuar të gjithë Rripin e Gazës pasi bisedimet indirekte me Hamasin mbi një armëpushim dhe marrëveshje për lirimin e pengjeve dështuan muajin e kaluar.

Në anën tjetër, ndërmjetësuesit rajonalë po përpiqen të sigurojnë një marrëveshje para fillimit të ofensivës dhe kanë paraqitur një propozim të ri për një armëpushim 60-ditor dhe lirimin e rreth gjysmës së 50 pengjeve që mbahen ende në Gaza, të cilin Hamasi tha se e kishte pranuar të hënën.

Izraeli ende nuk ka paraqitur një përgjigje zyrtare, por zyrtarët izraelitë këmbëngulën të martën se nuk do të pranonin më një marrëveshje të pjesshme dhe kërkuan një marrëveshje gjithëpërfshirëse që do të shihte lirimin e të gjithë pengjeve.

Besohet se vetëm 20 nga pengjet janë gjallë.

Forcat e Mbrojtjes sĂ« Izraelit (IDF) thanĂ« nĂ« njĂ« deklaratĂ« se urdhrat pĂ«r thirrjen e 60,000 rezervistĂ«ve u lĂ«shuan tĂ« mĂ«rkurĂ«n si pjesĂ« e pĂ«rgatitjeve pĂ«r “fazĂ«n tjetĂ«r tĂ« operacionit qĂ« nisi nĂ« maj.

NjĂ« zyrtar ushtarak izraelit tha se komandantĂ«t e lartĂ« kishin miratuar planin pĂ«r njĂ« operacion “gradual” dhe “tĂ« saktĂ«â€ nĂ« dhe pĂ«rreth Qytetit tĂ« GazĂ«s, dhe se shefi i shtabit, gjenerallejtĂ«nant Eyal Zamir, pritej t’i finalizonte ato nĂ« ditĂ«t nĂ« vijim. /Telegrafi/

The post Izraeli thërret 60,000 rezervistë përpara ofensivës së planifikuar për të pushtuar të gjithë Gazën appeared first on Telegrafi.

InvestitorĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« pĂ«r njĂ« ‘epokĂ« tĂ« re dominimi fiskal’ nĂ« tregjet globale

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
20 August 2025 at 15:00

Kombinimi i vlerave rekord të borxhit qeveritar dhe kostove në rritje të huamarrjes ushtron presion mbi bankat qendrore

InvestitorĂ«t kanĂ« paralajmĂ«ruar se ekonomitĂ« e mĂ«dha po hyjnĂ« nĂ« njĂ« periudhĂ« tĂ« re tĂ« “dominimit fiskal”, nĂ« tĂ« cilĂ«n bankat qendrore po pĂ«rballen me njĂ« presion gjithnjĂ« nĂ« rritje pĂ«r tĂ« mbajtur normat e interesit tĂ« ulĂ«ta nĂ« mĂ«nyrĂ« artificiale, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« zbusin kostot e larta tĂ« interesave tĂ« borxhit qeveritar.

Rasti më i dukshëm është SHBA, ku Presidenti Donald Trump ka nxitur Rezervën Federale që të ulë normat e interesit për të kursyer miliarda dollarë në pagesa të interesit të borxhit.
Por ngarkesa të mëdha borxhi qeveritar dhe rritja e kostove të huamarrjes në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Japonia, po ushtrojnë gjithashtu presion mbi bankat qendrore që të lehtësojnë politikën monetare, sipas ekonomistëve dhe investitorëve, përmes mënyrave të tjera si ngadalësimi i planeve për të reduktuar madhësinë e bilanceve të tyre.

Kombinimi i borxhit qeveritar dhe rritjes sĂ« kostove “po krijon nxitje tĂ« mĂ«dha politike pĂ«r qeveritĂ« nĂ« mbarĂ« botĂ«n qĂ« tĂ« ushtrojnĂ« presion mbi bankat qendrore qĂ« tĂ« ulin normat e interesit”, tha Kenneth Rogoff, profesor nĂ« Harvard dhe ish-drejtues ekonomik i FMN-sĂ«.

Ndërsa SHBA spikat me përplasjen e hapur mes administratës dhe Rezervës Federale, rritja globale e kostove të huamarrjes afatgjatë e nxitur nga shpenzimet qeveritare ka vënë edhe banka të tjera qendrore nën presion nga tregjet për të përshtatur politikat e tyre, në mënyrë që të frenojnë rritjen e normave të interesit të bonove.

“Ne kemi hyrĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« dominimit fiskal,” shtoi Rogoff.

Në SHBA, analistët thonë se mospërputhja aktuale midis normave afatshkurtra, të cilat formësohen kryesisht nga politika e bankës qendrore, dhe kostove më të larta të huamarrjes afatgjatë të diktuara nga tregu pasqyron shqetësimet se politika monetare do të mbahet më e lirshme sesa nevijitet, për të frenuar çmimet e konsumit.

Diferenca midis bonove të thesarit dyvjeçare dhe atyre 30-vjeçare është aktualisht ndër më të mëdhatë që nga fillimi i vitit 2022, meqë normat afatshkurtra po bien për shkak të pritshmërive për ulje të normave.

Në Mbretërinë e Bashkuar, kostot e huamarrjes afatgjatë janë veçanërisht të larta, me yield-in e bonove 30-vjeçare (gilts) në nivelin 5.6 për qind, afër nivelit më të lartë në më shumë se një çerek shekulli, krahasuar me rreth 4.9 për qind për bonot 30-vjeçare të Thesarit të SHBA.

Analistët e Capital Economics theksuan pasojat pas publikimit të të dhënave të fundit për inflacionin në SHBA, pas të cilave Trump rinovoi sulmin e tij ndaj kreut të Fed, Jay Powell. Ndërsa yield-et e bonove dyvjeçare ranë me 0.02 pikë përqindjeje atë ditë, për shkak të pritshmërive për ulje të normave, yield-et 30-vjeçare u rritën me 0.04 pikë përqindjeje.

EmĂ«rimi i pĂ«rkohshĂ«m nĂ« bordin drejtues tĂ« Fed-it i Stephen Miran, njĂ« figurĂ« e afĂ«rt me ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« qĂ« pritet tĂ« mbĂ«shtesĂ« uljen e normave, tregon se “rreziku i dominimit fiskal nĂ« SHBA po rritet”, tha Trevor Greetham, drejtues i investimeve nĂ« Royal London Asset Management.

Shumë vende të tjera ndajnë dinamika të ngjashme borxhi me SHBA-në, edhe nëse retorika jashtë SHBA është më pak e ndezur.
OECD thotë se pret që huamarrja sovrane mes vendeve me të ardhura të larta të arrijë një rekord prej 17 trilionë dollarësh këtë vit, krahasuar me 16 trilionë në vitin 2024 dhe 14 trilionë në vitin 2023.

Bankat qendrore të tregjeve të zhvilluara janë ende në procesin e normalizimit të politikave monetare dhe bilanceve të tyre, pas viteve të lehtësimit sasior, blerjeve masive të bonove për të ndihmuar ekonomitë pas krizës financiare dhe pandemisë së Covid-it.

Por përpjekjet për të tkurrur bilancet përmes shitjes së atyre bonove mund të rrisin gjithashtu yield-et dhe të shtojnë kostot e shërbimit të borxhit për qeveritë.

InvestitorĂ«t po e ndjekin nga afĂ«r BankĂ«n e AnglisĂ« pĂ«r tĂ« parĂ« nĂ«se do tĂ« zbusĂ« ndjeshĂ«m programin e saj tĂ« shitjes sĂ« bonove, tĂ« ashtuquajturĂ«n “tkurrje sasiore” (quantitative tightening), nĂ« njĂ« vendim tĂ« parashikuar muajin e ardhshĂ«m.

Por edhe në Gjermani, vend i njohur për buxhetet e balancuara, kostot e huamarrjes e obligacioneve 30-vjeçare janë rritur në mbi 3 për qind, niveli më i lartë që nga viti 2011, kryesisht për shkak të planeve të qeverisë së re për të rritur borxhin për të rinovuar infrastrukturën dhe për të shtuar shpenzimet për mbrojtjen.

Disa ekonomistë shprehin shqetësimin se këto trende do të nxisin qeveritë të kalojnë nga borxhi afatgjatë në atë afatshkurtër, duke i bërë vendet më të ekspozuara ndaj luhatjeve të normave të interesit.

Vendet me nivelin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« borxhit si pĂ«rqindje e PBB-sĂ« mund tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« rrezikuarat. Investitori i njohur makroekonomik Ray Dalio ka paralajmĂ«ruar pĂ«r njĂ« “spirale vdekjeje tĂ« borxhit” nĂ« njĂ« skenar ekstrem ku qeveritĂ« detyrohen tĂ« marrin mĂ« shumĂ« borxhe pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar rritjen e kostove tĂ« interesit.

NĂ«se yield-et e obligacioneve “rriten shumĂ«, bankat qendrore do tĂ« duhet tĂ« ndĂ«rhyjnĂ« sĂ«rish, tĂ« printojnĂ« para dhe tĂ« blejnĂ« bonot pĂ«r t’u pĂ«rpjekur tĂ« ulin normat, gjĂ« qĂ« do tĂ« ulĂ« vlerĂ«n e parasĂ«â€, tha ai nĂ« njĂ« intervistĂ«.

Dalio shtoi se shqetĂ«sime tĂ« tilla mund tĂ« ulin vlerĂ«n e “monedhave kryesore rezervĂ«â€, si dollari dhe euro, ndaj arit, i cili ka arritur njĂ« rekord tĂ« ri kĂ«tĂ« vit. / FT

The post InvestitorĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« pĂ«r njĂ« ‘epokĂ« tĂ« re dominimi fiskal’ nĂ« tregjet globale appeared first on Revista Monitor.

Si ka ndryshuar “sundimi mbi KrimenĂ«â€ ndĂ«r shekuj

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
20 August 2025 at 07:50

UdhĂ«heqĂ«si i ndjerĂ« i opozitĂ«s ruse, Aleksei Navalny, ka thĂ«nĂ« dikur se gadishulli ukrainas i KrimesĂ«, i cili Ă«shtĂ« nĂ«n kontrollin rus qĂ« nga viti 2014, nuk Ă«shtĂ« “njĂ« sanduiç me proshutĂ«â€ pĂ«r t’u shpĂ«rndarĂ«.

Fati i tij – nĂ« kohĂ«n kur po zhvillohet njĂ« diplomaci intensive pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund pushtimit rus tĂ« UkrainĂ«s – Ă«shtĂ« sĂ«rish i pasigurt.

Presidenti amerikan, Donald Trump, pas takimit qĂ« ka zhvilluar me presidentin rus, Vladimir Putin, mĂ« 15 gusht nĂ« AlaskĂ«, ka thĂ«nĂ« se pĂ«r UkrainĂ«n “nuk ka rikthim” tĂ« KrimesĂ«.

Moska këmbëngul, po ashtu, se statusi i këtij gadishulli është çështje e mbyllur dhe kërkon njohjen e aneksimit të tij, ndonëse referendumi i mbajtur në vitin 2014 është cilësuar nga komuniteti ndërkombëtar si i rremë dhe i pavlefshëm.

Historikisht, kontrolli mbi këtë gadishull ka ndryshuar disa herë gjatë dy shekujve të fundit.

Perandoria Ruse e ka aneksuar zyrtarisht Hanatin e Krimesë në vitin 1783, gjatë sundimit të Katerinës së Madhe.

Kur Perandoria Ruse është shembur në vitin 1917, është shpallur Republika e Popullit të Krimesë, por ajo është rrëzuar shpejt nga forcat e Flotës së Detit të Zi të Rusisë, të kontrolluara kryesisht nga bolshevikët.

Gjatë Luftës së Parë Botërore, Luftës Civile Ruse dhe Luftës për Pavarësinë e Ukrainës, Krimeja ka ndryshuar kontroll disa herë: e kanë kapur forcat aleate nga Franca dhe Greqia dhe ushtria e kuqe dhe e bardhë ruse, derisa është pushtuar nga bolshevikët në nëntor të vitit 1920.

Pas pushtimit gjerman, Krimeja ka mbetur pjesë e Rusisë brenda Bashkimit Sovjetik deri në vitin 1954, kur Nikita Khrushchev e ka transferuar atë te Republika Socialiste Sovjetike e Ukrainës.

Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik dhe referendumet

E banuar kryesisht nga rusët etnikë, Krimeja ka mbetur pjesë e Ukrainës kur ajo ka fituar pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik, pas shpërbërjes në vitin 1991.

Në referendumin për pavarësinë e Ukrainës në dhjetor të vitit 1991, pak më shumë se gjysma e banorëve të Krimesë kanë votuar për pavarësinë e Ukrainës nga Bashkimi Sovjetik: 54% në të gjithë rajonin dhe 57% në qytetin e administruar veçmas të Sevastopolit.

NĂ« vitin 1994, shumica e banorĂ«ve tĂ« KrimesĂ« kanĂ« votuar pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« gadishullit mĂ« shumĂ« autonomi brenda UkrainĂ«s dhe pĂ«r t’i lejuar banorĂ«t tĂ« kishin dy shtetĂ«si: ruse dhe ukrainase.

Por, këto masa nuk janë zbatuar, pasi Dhoma e Lartë e Parlamentit të Ukrainës ka shfuqizuar Kushtetutën e Krimesë dhe pozicionin e presidentit të Krimesë, duke hartuar një kushtetutë të re në vitin 1999.

Si pjesë e Ukrainës, Krimeja ka vazhduar të jetë bazë e Flotës Ruse të Detit të Zi, me seli në Sevastopol, dhe Rusia i ka shfrytëzuar me qira objektet e saj.

Sipas marrĂ«veshjes sĂ« qirasĂ«, Rusia Ă«shtĂ« zotuar se “do tĂ« respektojĂ« sovranitetin e UkrainĂ«s, do tĂ« zbatojĂ« ligjet e saj dhe nuk do tĂ« ndĂ«rhyjĂ« nĂ« punĂ«t e brendshme tĂ« UkrainĂ«s”.

Pavarësisht kësaj, trupat e flotës kanë luajtur një rol kyç në marrjen nën kontroll të gadishullit të Krimesë në shkurt të vitit 2014.

Pas kësaj, Rusia ka organizuar një referendum, të cilin Asambleja e Përgjithshme e OKB-së e ka cilësuar si të paligjshëm.

Rusia ka shpallur aneksimin formal të gadishullit në mars të vitit 2014, duke shkaktuar kështu dënime dhe sanksione ndërkombëtare.

QĂ« nga aneksimi, Rusia ka kĂ«mbĂ«ngulur se statusi i KrimesĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« diskutim. SĂ« voni Ă«shtĂ« raportuar se Putin i ka thĂ«nĂ« Trumpit se marrĂ«veshja e paqes pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund pushtimit tĂ« UkrainĂ«s, do tĂ« varej, mes tjerash, edhe nga njohja e kĂ«tij aneksimi.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, ka theksuar se Ukraina nuk do ta njohë ligjërisht kontrollin rus mbi gadishullin dhe se Kushtetuta e vendit e lejon dhënien e territorit vetëm përmes një referendumi kombëtar.

Trump ka thĂ«nĂ« mĂ« herĂ«t se “askush nuk i kĂ«rkon Zelenskyt ta njohĂ« KrimenĂ« si territor rus”.

Shtetet e Bashkuara, nga ana tjetĂ«r, mund tĂ« bĂ«hen vendi i parĂ« perĂ«ndimor – dhe me gjasĂ« i vetmi nĂ« tĂ« ardhmen e afĂ«rt – qĂ« do ta njohin, si pjesĂ« e njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« mundshme paqeje.

Disa burime kanĂ« thĂ«nĂ« se administrata aktuale e Trumpit mund tĂ« jetĂ« e hapur pĂ«r kĂ«tĂ« hap, ndĂ«rsa vetĂ« Trump ka thĂ«nĂ« gjatĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ« – para pushtimit tĂ« plotĂ« tĂ« UkrainĂ«s nga Rusia – se nuk do ta pĂ«rjashtonte kĂ«tĂ« opsion. /REL/

The post Si ka ndryshuar “sundimi mbi KrimenĂ«â€ ndĂ«r shekuj appeared first on Telegrafi.

Zelanda e Re kap spiunin e parë në histori të vendit

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
19 August 2025 at 20:42

Më 18 gusht, një tribunal ushtarak në Zelandën e Re dënoi një ushtar, i cili nuk u identifikua për publikun, për përpjekje për të spiunuar në favor të një vendi të huaj. Ky është rasti i parë i njohur i një spiunazhi të tillë brenda forcave të armatosura të këtij vendi.

Sipas hetimeve, ushtari në fjalë kishte ofruar informacione të klasifikuara, duke përfshirë hartat dhe planet e bazës ushtarake ku shërbente, për një shtet të paidentifikuar.

Ai u përpoq të jepte këto të dhëna të ndjeshme jashtë vendit, duke e vendosur sigurinë kombëtare në rrezik, raporton theguardian.

NjĂ« agjent i kundĂ«rzbulimit, i cili po punonte nĂ«n mbulim, hyri nĂ« kontakt me ushtarin duke u paraqitur si njĂ« blerĂ«s i rremĂ« dhe duke marrĂ« informacionet qĂ« ushtari po pĂ«rpiqej t’i shiste. Ky bashkĂ«punim i fshehtĂ« çoi nĂ« arrestimin dhe mĂ« pas gjykimin e ushtarit.

Gjatë procesit, ushtari pranoi fajësinë për akuzat që i ngarkoheshin, duke marrë përsipër përgjegjësinë për veprimet e tij. Tani, gjykata ushtarake është duke shqyrtuar rrethanat e rastit dhe do të vendosë dënimin që i takon sipas ligjit ushtarak.

Ndryshe, ky rast është një goditje serioze për sigurinë kombëtare të Zelandës së Re dhe pasqyron rëndësinë e monitorimit dhe kundërzbulimit në mbrojtjen e interesave të vendit. /Telegrafi/

The post Zelanda e Re kap spiunin e parë në histori të vendit appeared first on Telegrafi.

Si e uli Helsinki numrin e humbjeve të jetës nga aksidentet rrugore në zero

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
19 August 2025 at 18:38

Kryeqyteti finlandez, Helsinki, arriti të kalojë një vit të tërë pa asnjë viktimë në aksidentet rrugore. Ky sukses lidhet ngushtë me planifikimin urban të bazuar në të dhëna dhe politika të zgjuara të sigurisë rrugore.

Zero. Ky është numri i njerëzve që kanë humbur jetën në aksidente rrugore në Helsinki, Finlandë, gjatë 12 muajve të fundit. Edhe pse edhe qytete të tjera e kanë arritur këtë, si Oslo në vitin 2019, Helsinki është një nga qytetet më të mëdha që e ka realizuar.

Që nga korriku 2024 nuk është shënuar asnjë viktimë. Me rreth 690,000 banorë, Helsinki ka një nivel të vdekshmërisë shumë më të ulët se shumica e kryeqyteteve europiane, si në shifra absolute ashtu edhe për frymë.

Në vitin 2024, deri në fillim të korrikut, kishte vetëm katër viktima, që i korrespondojnë 0,59 për 100,000 banorë. Për krahasim, Berlini regjistroi 1,45 për 100,000, Londra 110, ndërsa Oslo, me pak më shumë banorë se Helsinki, 0,56.

Roli i kufizimit të shpejtësisë

Një nga masat kryesore ishte ulja e kufijve të shpejtësisë në 30 km/h në më shumë se gjysmën e rrugëve të qytetit. Po kështu, pranë shkollave kufiri u ul në 30 km/h për të mbrojtur fëmijët.

“VetĂ«m ulja e shpejtĂ«sisĂ« nuk mjafton, por Ă«shtĂ« njĂ« hap thelbĂ«sor,” thekson Roni Utriainen, inxhinier trafiku dhe planifikues rrugĂ«sh nĂ« BashkinĂ« e Helsinkit.

Objektivi “Zero Viktima” deri nĂ« 2050

Kjo arritje Ă«shtĂ« pjesĂ« e programit europian “Vision Zero”, qĂ« synon eliminimin e humbjeve tĂ« jetĂ«s nĂ« rrugĂ« deri nĂ« vitin 2050.

Helsinki ka nisur Programin e Zhvillimit të Sigurisë Rrugore, me synim identifikimin e akseve më të rëndësishme për fëmijët, këmbësorët dhe çiklistët dhe rindërtimin e infrastrukturës për ta bërë më të sigurt. Ky program përfshin shtimin e korsive të biçikletave, përmirësimin e ndriçimit publik, përditësimin e udhëzimeve dhe bashkëpunimin me qytete e institucione të tjera. Një prioritet tjetër është nxitja e përdorimit të transportit publik për të ulur numrin e makinave në rrugë.

Të dhënat si bazë për planifikim

Autoritetet kanë mbledhur të dhëna mbi aksidentet, shpejtësitë e qarkullimit dhe opinionet e qytetarëve për të identifikuar pikat e rrezikshme. Kjo ndihmon në planifikimin e kalimeve për këmbësorë, korsive të biçikletave dhe linjave të transportit publik.

“Siguria rrugore Ă«shtĂ« komplekse, sepse ndikohet nga shumĂ« faktorĂ«,” shpjegon Hagen SchĂŒller, planifikues trafiku nĂ« Berlin. “MegjithatĂ«, heqja e njĂ« faktori rreziku krijon njĂ« lloj ‘amortizatori’ dhe parandalon aksidentin.”

Rëndësia e kontrollit dhe zbatimit

Në Helsinki, koordinimi midis bashkisë dhe policisë ka qenë vendimtar për zbatimin e kufijve të shpejtësisë. Policia kryen kontrollet, ndërsa bashkia ndërton pikat fikse të kontrollit. Aktualisht ka 60 pika të tilla me kamera shpejtësie, kryesisht në rrugë me kufi mbi 40 km/h.

“Kemi parĂ« qĂ« kĂ«to pika kanĂ« ulur ndjeshĂ«m rastet e tejkalimit tĂ« shpejtĂ«sisĂ«,” thotĂ« Utriainen.

Inovacioni dhe e ardhmja

EkspertĂ«t si SchĂŒller besojnĂ« se e ardhmja e menaxhimit tĂ« trafikut do tĂ« bazohet te automatizimi dhe inteligjenca artificiale. Mjetet vetĂ«drejtuese do tĂ« komunikojnĂ« me qendrat e kontrollit, duke raportuar shpejtĂ«sinĂ« dhe vendndodhjen, ndĂ«rsa IA do tĂ« analizojĂ« pamjet nga kamerat pĂ«r tĂ« menaxhuar qarkullimin nĂ« kohĂ« reale.

Sipas tij, Helsinki po shĂ«rben si model pĂ«r qytetet e mesme, duke treguar se “Vision Zero” Ă«shtĂ« e arritshme.

Sfida kryesore për qytetet e tjera mbetet politika vendore: heqja e hapësirave të parkimit për korsitë e biçikletave, ulja e shpejtësisë dhe krijimi i zonave pa makina shpesh shkaktojnë kundërshtime. Por teknologjia dhe dijet tashmë ekzistojnë, mbetet vetëm zbatimi i tyre. / DW

The post Si e uli Helsinki numrin e humbjeve të jetës nga aksidentet rrugore në zero appeared first on Revista Monitor.

❌
❌