Një tjetër thesar ikonografik ka shpëtuar falë ndërhyrjes së Laboratorit të Restaurimit dhe Konsolidimit pranë Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar.
Pas një pune disamujore, përfundoi ndërhyrja restauruese në ikonën “Joan Pagëzori” vepër e realizuar në vitin 1860. E veçanta e kësaj ikone është paraqitja në miniaturë e skenës së lindjes të Joan Pagëzorit.
Drejtoresha e MKAM, Fjoralba Prifti tha për ATSH-në se, procesi i restaurimit zgjati 10 muaj. Ishte një proces i gjatë por në fund i suksesshëm.
“Ikona i përket vitit 1860, viti i cili u identifikua pas procesit së restaurimit, pasi ikona kishte dëmtime të shumta në të gjithë komponentët. Suporti i drunjtë ishte tepër i dëmtuar, kishte rënë një pjesë e konsiderueshme e gruntit dhe pikturës. Kishte gufime të shtresave përgatitore dhe të pikturës. Verniku ishte i oksiduar dhe me depozitime mbi të”, sqaroi drejtoresha e MKAM.
Përveç figurës së Joanit, brenda kompozimit është pikturuar dhe skena e lindjes së tij, dhe kjo e bën ikonën të veçantë, ndryshe nga paraqitjet e zakonshme të Joan Pagëzorit në ikonografi. Poshtë kësaj skene është identifikuar viti i krijimit të ikonës dhe emrat e dhuruesve Kostandini dhe Anastasi.
Laboratorit të Restaurimit dhe Konsolidimit pranë Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar është një pjesë përbërëse, shumë e rëndësishme e MKAM, që në hapje të tij, prej 1980-ës./atsh/KultPlus.com
Promovim i librit ” Memorie lufte” Koncert recital i Gjejlan Tacit “Zëri i rrënjëve” Shfaqja “Streha e nemun” e Ilir Bokshit Grupi “Jericho” Etno neja
Agron Gërguri
Lufta është sëmundje dhe se pasojat e kësaj sëmundjeje mund të shërohen edhe përmes artit të poezisë tha midis tjerash Halil Matoshi për librin hulumtues “Memorie lufte” e autores Blerina Gaxha – Rugova e cilësuar si stidiuese e ftoht pa patos emocional duke përfillur maksimen se “memoria letrare i plakë shekujt si një proces i riprodhimit të kujtesës për mos me e lënë të vërteten me vdekë. Në librin e studimit të dhembjes ku kurohet trauma e luftës Blerina ka trajtuar mbi 40 autorë kosovar kryesisht poet. Në këtë kontekst të trajtimit të pasojave të luftës Fadil Hysaj shtroj se mos jemi vonuar me trajtimin e rrënjëve identitare qofshin edhe të dhimshme rrjedhimisht kësaj mos jemi vonuar në riparimin e asaj që është identitet i ynë. Sigurisht se trajtimit objektiv historik të luftës i duhet një distancë kohore porse kjo distancë do duhej të shkurtohet kur flasim për kurimin e traumave të luftës të cilat nganjëherë eklipsohen nga narrativa e heroizmit ndërsa zëri i viktimave nuk dëgjohet. Autorja në libër ka trajtuar disa autorë që përmbajtshëm tematizojnl traumat e luftës. Letërsia në këtë rast përveçse një akt i rezistencës bëhet edhe proces i kurimit të pasojave të luftës. Skender Boshtrakaj akcentoi çështjen e ndjeshme të grave të dhunuara në luftë dhe procesin e vështirë të gjetjes dhe rehabilimit të pasojave duke nxjerr një rrëfim prekës të një puntoreje sociale e cila tinëz opinionit kishte mbushur notesin me emra e rrëfime grash të dhunuara që mbaheshin larg opinionit.
Nga debati për dhimbjen dolëm tek pasqyrimi i asaj dhimbje përmes poezisë dhe këngës në koncertin “Zëri i rrënjëve” i Gjejlan Tacit e cila rrugëtimi saj identitar si një jehonë e mallit për rrënjët u tha me këngë. Familja e saj kishte ikur në Turqi pasta nga atje në Belgjikë me baule plotë rrëfime të cilat aq ndjeshëm i tregoj përmes këngës Gjejlane Taci. Secila këngë sikur nxirrej nga thellësi të shpirtit, si ndjesi të ndrydhura që dolnin përmes zërit të saj plotë ndjenja që prodhonin vibrime emocionesh përshpirtëruese te spektatorët. Nuk mundesh me u largu askund pa u takuar me vehten me botën shpirtnore aty ku rrinë e vërteta shpesh e ndrydhur dhe e frikuar si një ëndërrë që është e jona por dikush tjetër e tregon shumë para nesh. Programi i këngëtares Gjejlane Taci ishte në fonin e debatit për librin e Bletina Gaxha Rugova me fuqinë që zien brenda e do të shprehet për të treguar rrënjët e dhembjes aty ku dashuria e gjenë vehten dhe bëhet identitet. Këtë bukuri komunikimi e solli në Etno Fest artistja Gjejlane Taci duke e fuqizuar ndjenjën e përkatësisë deri në lot që e këthjellin kujtesen dhe ne themi po e gjeta kuptimin se çka është identiteti. Transmetimun e fuqishëm të ndjenjave të estetizuara në art e ndihmuan me instrumentimin e tyre Adorel Haxhijaj, Astrit Stafaj dhe Xhemil Gjini.
Shfaqja e Ilir Bokshit “Streha e nemun” tragjikomedi bazuar në veprën “Liza në Maj” nga Zsolt Pozgaj
Kryepersonazhi Liza(Albulena Kryeziu Bokshi) në kërkim të kuptimit të jetës: Pjepëri në supë, peshku, pija, rubineti i prishur, tjetërsimi dhe sistem i prishur i vlerave që pret riparim njohje e rinjohje pikësëpari të vetevetes, një grua e cila kërkon një burrë të munguar ideal i cili nuk ekziston andaj asaj të gjithë mëtonjësit “aksidentalisht” i vdesin apo ajo i vret në përpjekje për ta vrarë pakënaqësinë me jetën. Kur trupi mbetet e vetmja shprehje e dashurisë atëherë ajo është në dhimbjet e saj të vdekjes. Liza është një produkt i jetës me një ritëm të pabërballueshëm që prodhon stres andaj në ato kushte nuk mbinë dashuria. Dhe ate e lë edhe vetja … Këtë rrëfim skenik Ilir Bokshi kishte zbërthyer me elemente të humor të zi dhe ironisë së fatit edhe psr secila skenë përfundonte në vrasje sado në dukje aksidentale situatat ishin të besueshme ngase zbërtheheshin domethënëshëm përmes lojës së aktorëve me mizanskenë të organizuar mirë dhe veprime miniaturiale që fuqizonin reagimin e publikut. Loja e aktorëve dhe regjisura zbërthyese deri në detaje miniaturale e karakterizonin rrëfimin skenik plotë ritëm dhe dinamikë për të nxjerr fuqishëm mesazhin se të vërtetën martesore apo martesen ideale e gjenë vetëm në vdekje….Në këtë shfaqje luajnë aktorët: Albulena Kryeziu Bokshi, Ledion Zoi dhe Adrian Morina. Pas ilaritetit që provokoj shfaqja spektatorët u mblodhën tek “qilimi fluturues i gjyshes” në koncertin e grupit “Jericho” që ishin nikoqir të mbrëmjes duke kënaqur mysafirët me këngë rok me bazë etnike duke krijuar atmosferë festive, hare dhe vallëzim.
Etno fest po përmbushë përmbajtësisht pritshmërit e audiencës me programe të koncipuara të cilat plotësojnë njëra tjetren në rrëfimin për identitetin dhe poashtu japin kontribut të jashtëzakonshëm në krijimin e një sistemi vlerash pa të cilin nuk ka as identitet të konsoliduar/ KultPlus.com
Gustav Klimt do të mbamendet në historinë e artit ndër më të kurajshmit bohem të pikturës. Biri i një argjendari të pafat do të qëndiste me ar dhe zjarr penelatash të epshme përvojat dhe përjetimet më të zellshme të gjakut dhe kurmit. Klimt ndryshoi simbolikën tradicionale të deriatëhershme, ose më saktë e pasuroi atë duke e përjetësuar seksin dhe epshin me elementë dhe shprehës më cytës, gjithnjë brendandjesor dhe shpërthyes.
E lartësoi si pakkush tjetër deri asokohe femrën, duke e shndërruar atë në një simbolikë qëndore të universales. Ai e ngërthen në themel të gjithçkasë dhe e pjesëmerr në çdo ngjizje amshimi. Depërton brenda saj jo vetëm seksualisht. Rrëmon në fundin e kësaj qënie dhe gjen kuptimin e shumëçkasë dhe nuk druhet t’ia kumtojë botës si një zbulim. Në një shumësi punësh ai i’u kushtua trupit të gruas, spariherë si energji përtëritëse dhe si mjet komunikimi estetik. Kjo epërsi, ky dominim i femrës, nuk kridhet në tablonë e piktorit në mënyrë rastësore. Ajo vendoset si element shprehës, si nevojë e mjeshtrit për ta orjentuar shpërthimin kumtues përnga gufojnë përjetimet dhe jetësimet në tablotë e tij monumentale.
Shpirti i këtij gjahtari gjendjesh të epshme priret të dëshmojë njëherash dhe botëkumtimin që ngas në këtë lojë të prushtë përjetimi dhe krijimi.
Gustav Klimt, siç dhe mëton në një perifrazë të tij, se “I gjithë arti është erotik”, në veprën që la, dëshifrojmë huazimin e marrëdhënieve mashkull-femër nga gjuha simbolike e ëndrrave. Një terren parafrojdian shtresohej prej humusit së tij kumtues. Në tablo, një hapësirë e zbrazët e ndjek si një domosdo për ta mbushur me ngjyrën që ai i jep ofsheve. Shpesh ky bosh i ngjan një jehone të frikshme, e mbushur me makth dhe panik. Sepse ai jeton tokësoren e konsumimit të këtij akti të hyjshëm. Jeton krisjen dhe thyerjen. Sprovon, ndalet dhe riniste sërish më me zjarr. Femra që ka marrë në dorë frerët e zotërimit të mashkullit e ngjeth piktorin dhe ai e dëshmon hera-herë.
Sfida e tij erotike është një përleshje me kohën dhe vetveten si vullnesë çliruese. Forca gllabëruese e femrës në pikturën e Klimt, e ka të përcaktuar qartë pozitat e saj, atë të dominimit, dhe e nis ta bëjë këtë duke sfiduar që nga tabloja. Klimt është i paparashikueshëm, te “Judith ose Salome” ai e gozhdon publikun para një “orgazme vrasëse” në praninë e një joshje fatale, në vend të portretit të një gruaje të virtytshme. Te “Frizën Beethoven”, një shpërthim estetik i jashtëzakonshëm i Klimt, parajsa është një nga motivet më të rëndësishme që shpërfaqet nën dominimin e një të arte diellore. Për të kulmuar te “The Kiss”, e cila është nga emblemat e Gustav Klimt. Një dashuri në ekstazë, të cilës i hidhet mbi lakuriqsi të epshme një mantel i florinjtë, stolisur me një gjuhë simbolike, thellësisht erotike. Thua se ka rrëmuar të gjitha kulturat dhe ka nxjerr së andejmi mëtimet abstrakte të simbolizmit që kumtojnë pasionin e zanafillës, elementin bazë të krijimit, seksin. Trupat i përthyen në densitetin e përqafimit. I mbërthen me gishtërinjë të stërgjatë e trupa që i zgjat joshja. Burri në ngulmin për të dominuar, e ka vënë parfundi objektin e joshjes së tij të epërme. Femra është përthyer në gjunjë, duke ngasur afrinë dhe gadishmërinë për tu dhënë. Shkrehja e saj lexohet në portretin që është fikur në zjarrin e brendisë ku ajo po tretet. Në ngulme që nuk e ndalën, Gustav Klimtin, dallon prej tjetërkujt, teksa bashkon disa figura, të cilat i trajton po aq shkujdesshëm në telajon e bollshme sa dhe simbolet. Ai i vendos personazhet në hapsira që zbraztësinë e lëmojnë me një ngulm të rrafshët si jehonë e errët dhe boshe.
Një ngasje që të përfshihet stuhishëm në një gjëndje, gjithnjë të mbarsura me pasioni dhe pjesëmarrje të vetvetishme në atë shtjellë çuçuritëse ndjenjash dhe afshesh, nënshtrimi dhe dominimi seksual. Ky është sinopsi i gjithë çfarë mbërtheu në sëmbim krijues, Gustav Klimt. Ai është në të gjithmonshmen e pranisë artistike, vetëm brenda kësaj vorbulle, këtij shugurimi të epërm, të domosdosë së njeriut për të guxuar dhe për të dëshmuar, se në jetën e tij, seksi dhe femrat, janë të rëndësishme. Arti dhe familja gjithashtu, ishin dhe mbeten deri në fund për mjeshtrin e madh, një domethënie botkuptimi dhe shëmbëllimi sublim. Marrëdhëniet poligame, 14 fëmijet me bashkëshorten, një yshtje kjo në shumë prej kryeveprave që la pas, janë dëshmitar të asaj që përcaktojnë veçorinë dalluese të këtij kolosi të brendisë së emëtuar në pikturë.
Në galerinë e pamatë të piktorit, është e kudogjendur ajo që do ta bënte këtë penel, një admirim i gjithmonshëm, një kurth ku shkrehet çdo andje, joshja. Koloriti i zgjedhur, teknika e përdorur, përmasat dhe kumti i ligjërimit, ofrojnë bashkë me personazhin femër, universin e koduar të marrëdhënieve. Fillimisht të vet Klimt, e në vijimsi të femrës më realitetin seksual, me filozofinë e funksionimit të marrëdhënieve me meshkujt. Ai përgjon brenda vetes, si të mjaftueshme rrëmetin e përvojave, duke i vendosur ato kudo, si subjekt, ngjyrë, linjë, dritëhije a sfond.
Vetvetja i duket e mjaftueshme, dhe ashtu e lexojmë në punët e tij, në marrëdhënie me femrat, pasionin, seksualitetin, epshin dhe ndjesinë e dominimit prej këtij dimesionin ekzistencial. Klimt, me gjasë, s’kishte shumë më shumë se të tjerët për të thënë për seksin, për marrëdhëniet me femrat, për magjinë që kumton pasioni i shkulmeve uturitëse të gjakut dhe kurmit. Ai “guxoi” që tabutë ti kthente në shprehje estetike, në marrëdhënie artistike, një dimesion të ri komunikimi për botkuptimin e atëhershëm e të mëpasshëm. Dalldia seksuale duket se pasi ka mbushur deri në buzë pasionet babëzitëse të tij, pjesa që derdhët është jo më pak zjarrvënëse, ndjellëse, ngasëse, përjetuese, se e gjithë ajo masë që mbush e çmbush papushim atë. Duke e mëtuar kohës gjënë që kishte më të shtrenjtë, dhe duke e bërë këtë si kurrkush tjetër derimtash, jo vetëm guxoi dhe e pësoi, por ngulmoi dhe mbërriti. Po, përnjimend mbërriti në atë pjedestal që as ai vetë nuk e bluante në hamendjen e qasjeve për lavdi, që kaq të qëllimshme mbarteshin asokohe.
Femra një tipar joshës u përfshi në subjekt dhe impresion, mesazh dhe dekodim, në sfond e në kënd, në ngjyrë e në formë. Ai vetëm sa konstatoi atë qe ishim, jemi dhe do të mbetemi të njëmendtë. Femrë, dhe gjithçka që ajo është e destinuar të ofrojë e transformoi në një nocione soditëse. E gjitha kjo, që magjia të mos mbete një trill, një vegim, por një realitet.
Ajo është aty para nesh e gatshme të ofrohet dhe sejcili ndër ne të jepet. Në pikturën e Klimt, veshjet nuk mbulojnë, ato përdoren qëllimisht për të zbuluar, për të dramatizuar situatën, për të kallur misterin e joshjes. Dhe këtë e bën duke e ndërfutur lakuriqsinë nën poren e delikate të qëmtesave simboliste. Kulturave të ndryshme, Klimt u merr elementet, si bima tokës, për t’i derdhur jo dhe aq shkujdesur mbi tablo si stoli, si ojna, si ornamente. Stolitë që i nderen përqark atij kurmi, janë pjesë nga armatura e kahershme e mashkullit të destinuar, e partnerit, të cilit nuk i mjafton vetëm prania. Etja prehistorike, që e djeg përbrenda, që e ysht ngutaz, kërkon gjuhë të shprehet, simbolikë të komunikojë, të dëshmojë tash, atë që u tha dhe mbase nuk e dëgjuan prej Egjiptit deri në Bizant. Tash kur mbetemi soditës, muzat e Klimtit i kanë hequr bashkë me petkat dhe mëdyshjet, dhe po presin. Këtë pritje e lexon sekush në sytë që shohin përmbytaz. Mrekullia grua është e aty, e gatshme për t’iu dhënë çdo soditjeje.
Ndërsa kureshtia dhe ama e adhurimit shkulmon prej dritës dhe zbraztësisë, abstraksionit dhe formave të tendosura në simbolizëm, ndjehet një frymëmarrje që shtërzen, një gulç që copëzohet e merr formë të avullt që rrethon subjektin. Kjo duket se ka lidhje me një ankth të brendshëm të artistit. Frika nga rreziku i tërheqjes seksuale, nga ana shkatërrimtare e një femre dhe mbi të gjitha, vuajtjen në sensin frojdian. Gjithëpoaq, Klimt s’ndalet. Gjithnjë e bukura ka diçka tjetërqysh pa thënë, epshi të tjera shkulme premton, yje pafund që i ndrijnë vagullt, në natën që i varet mbi, si një mantel.
Kush ishte themeluesi i shkëputjes vjeneze
Gustav Klimt lindi më 14 korrik të vitit 1862 në Baumgarten, në rrethinat e Vjenës. I ati, emigrant nga Bohemia, dështoi në zanatin prej argjendari dhe fëmijët e tij u rritën në varfëri të skajshme. Familja e Klimt, ashtu si shumë të tjera në Vjenën e viteve 1860, ishte në gjendje shumë të keqe financiare. Ata jetonin në shtëpi të vogla, të errëta, duke ndryshuar shpesh adresë, gjithnjë në kërkim të një strehe të lirë. Kur ishte vetëm 14 vjeç, Gustav la shkollën, por arriti më pas të regjistrohej në një kolegj lokal për art dhe punime artizanale. Në kolegjin “Bÿrgerschule”, aftësitë e tij artistike ranë menjëherë në sy. Aplikoi dhe siguroi një vend në “Kunstgewerbeschule”, Shkollën e Artit dhe Punimeve Artizanale në Vjenë, një prej dy shkollave publike në kryeqytet. Ai ishte aq i talentuar saqë fitonte duke hyrë në komisionet e pikturave në shkollë. Krijoi një shoqëri me vëllezërit Ernst dhe me një student tjetër, Franz Matsch. Deri në vitin 1890 kompania “Klimt-Matsch & Co.” fitoi shumë me anë të komisioneve për ndërtesat e reja që ngriheshin. Deri në fund të qëndrimit në “Kunstgewerbeschule”, Klimt së bashku me ortakët e tij themeloi edhe një shoqëri artistësh, “Kÿnstlercompanie”. Kur u largua nga shkolla në vitin 1883, Klimt dhe Matsch nisën të punonin me kohë të plotë për të piktuaruar me porosi. Klimt dëshironte të konsiderohej si një piktor i dekoracioneve arkitekturore, një reputacion që vihej në dukej nga natyra e komisioneve të hershme në karrierën e tij, ku përfshihen punimet në kisha, muzeume dhe teatër. Disa seri pikturash si “Alegoritë” dhe “Emblemat” u prodhuan me kërkesën e një pronari. Pas këtij suksesi iu kërkua një tjetër seri që u realizua në vitet 1896- 1900, ku përfshihet edhe piktura e Klimt “Tragjedia”. Në këtë pikturë, dolën në pah elementë që do ta karakterizonin artistin në veprat e mëvonshme: zona të përqëndruara në detaje, ngjyrat e arta, forma e femrës, simbolizmi klasik dhe hapësira abstrakte.
Në vitin 1897, ai ishte figura kryesore në themelet e shkëputjes vjenez, dhe pas pak vitesh ai kishte bërë përfaqësuesi më i mirë i stil modern. Në vitet e mëvonshme, ai tregoi një vlerësim të avant-gardës, tendencave të Ekspresionizmi. Talenti i jashtëzakonshëm i siguroi suksesin e punës që përmbante materiale të ndryshme shprehëse në një përbërje, duke kujtuar traditat gotike dhe bizantine, ndërsa gjithashtu duke parashikuar artin multimedial të shekullit të 20-të.
Synimi drejt kreut ia mbushën rrugën me gropa të thella dhe vramëndje të mëdha. Mitin e tij në embrion e sulmojnë skandalet periodike, si në rastin e pikturave të tij në Universitet, i cili më në fund duhej ti hiqte. Edhe pse Perandori Franz Josef I, e kishte nderuar Gustav Klimt me “Urdhërin e Artë e Meritës”. Klimt vendos të rebelohet, të dëshmojë vetveten: “Mjaft prej censurës … Unë dua të largohem … unë refuzoj çdo formë të përkrahjes nga shteti, unë do të bëj pa të…” /albertvataj/ KultPlus.com
Në Natën e tretë të Etno Fest 2025 u prezantuan: Vjosa Robelli Mripa, këngëtare “Sarakassi dancer” grup i vallëzimit nga Keni “Melodia e vjetër” i Nezafete Shalës
Agron Gërguri
Natën e tretë të Etno Fest 2025 e nisi këngëtarja Vjosa Robelli – Mripa me këngë të njohura të përpunuara në jazz. Shumë këngë të mia janë investim në identitet dhe vijnë nga trashëgima e pasur e identitetit tonë kulturor tha në nisje të koncertit të saj këngëtarja Vjosa Robelli. Këngët e përpunura në jazz preknin thellësin e vlerave të etnosit dhe përpikshmërisht intehrohesjin në ambientet dhe frymen e Etno Fest-it i cili po bëhet vendakim jo vetëm i artistëve dhe traditës por tashmë edhe me artistë e arye të kombeve tjera Këngëtarja me një.zë.të ëmbël të cilën e përcillte trio e instrumentistëve:Nikos Ziarkas (gitarë), Theodoros Ziarkas (kontrabas), Gizem Altınordu (perkusion) përveç tjerash solli një rrëfim për vitet e 90 – ta kur pësuan shumë fëmijë me një kënga dedikuar atyre që shkaktojë emocione të fuqishme. Vjosa këndoj për Nënën si mbretëreshë e jetës, vajzërinë e dashurinë duke përmbushë kënaqësin e spektatorëve të cilët disa nga këngët i kënduan bashkë me Vjosën.
Spektakël i vallëzimit dhe akrobacioneve mahnitëse të grupit ” Sarkassi dancer” nga Kenia
Në skenën e re të Etno Festit në platon e së cilës dominon piktura “Qilimi fluturues i gjyshes” u paraqiten dance grupi “Sarakassi Dancer” nga Kenia të cilët me vallëzim e akribacione mahnitëse rrëfyen për jetën, dashurinë, vdekjen, lirinë, gëzimin, pikëllimin të gjitha me një ritëm.të “çmendur” si shprehje fundamentale e mundësive fizike, duke krijuar figura të kuptueshme që prodhonin emocione dhe krahasueshëm shtrohej pyetja njerëzit gjithëandej kanë kaluar nëpër shumë ravgime e krajata për ta dëshmuar identitetin dhe se ky pikëtakim sonte në etno fest ishte madhështor. Përveçse një spektakël i lëvizjes harmonisë ritmit dhe shprehjes plotë ndjenja përmes vallëzimit dhe akrobaconeve në fund vallëzuan bashkë me grupin të gjithë spektatorët që ishinë sonte në Etno Fest, edicioni i 25 -të. Një pamje madhështore që krijoj emocione gëzimi e hareje e cila e përligjte thënien ” ate që s’ta them dot me fjalë ta tregoj me vallëzim”.
Për të vazhduar etno nejen me grupin e Nezafete Shalës “Melodia e vjetër” të cilët e kapen emocionin aty ku e la danc grupi nga Keni, vallëzimi e kënga vazhduan duke u bërë një me dëshirat e shumë spektatorëve të etnofestit i cili sivjet po prek dimensione të reja të vlerave të etnosit si urë komunikimi midis popujve në shërbim të identitetit njerëzor ku dashuria dhe respekti për tjetrin bëhen mënyrë e komunikimit. Konstatojmë se në natën e tretë të Etno Festit përmes muzikës, vallëzimit dhe zërit dhe gjuhës së trupit dhe melodisë u prekën rrënjët e identitetit njerëzor./ KultPlus.com
Tre shekuj pas shfaqjes së tyre të parë, klubet tradicionale elitare për burra në Londër, që vazhdojnë të frekuentohen nga anëtarë të familjes mbretërore dhe figura të fuqishme politike apo ekonomike, jo vetëm që kanë mbijetuar, por edhe janë përshtatur me kohën.
Ndërsa debatet vazhdojnë për lejimin e grave në klubin e famshëm “The Garrick”, një libër i ri hedh dritë mbi këtë fenomen unikisht britanik dhe historinë e tij të gjatë.
Për më shumë se 300 vjet,Londra ka qenë epiqendra botërore e klubeve private për anëtarë të përzgjedhur. Askund tjetër në botë nuk kanë ekzistuar kaq shumë hapësira të mbyllura e ekskluzive, që shpesh funksionojnë larg syve të publikut. Sot, me 133 klube në funksion, kryeqyteti britanik lë pas me shumë diferencë edhe rivalin më të afërt, New York-un, ku ndodhen vetëm 53 klube të tilla.
Shumë prej klubeve historike vetëm për burra në Londër kanë ecur me kohën dhe tashmë pranojnë edhe gra si anëtare.Por ndoshta më i njohuri në botën tradicionale të “klubeve të zotërinjve”, The Garrick Club, i themeluar në vitin 1831, u bë pjesë e lajmeve vitin e kaluar kur vendosi më në fund të heqë rregullin që lejonte vetëm burra.
Megjithatë, që atëherë vetëm një numër shumë i vogël grash është pranuar si anëtare, dhe muajin e kaluar, gazetarja e njohur britanike Julie Etchingham tërhoqi kandidaturën e saj. Sipas raportimeve, disa kandidate potenciale ndihen të pazgjedhura përballë një procesi të gjatë verifikimidhe një klime të ftohtë e mospranuese nga shumë prej anëtarëve ekzistues.
Ndërkohë, klubi Savilevotoi më herët këtë vit për të vazhduar përjashtimin e grave, duke treguar se qëndrimet konservatore ende qëndrojnë të ngulitura thellë në disa prej këtyre institucioneve.
Një libër i ri me titull “Londra e Klubeve: Një Udhërrëfyes për Kuriozët”, nga Dr. Seth Alexander Thévoz, ofron një vështrim të detajuar klub pas klubi mbi këtë botë të mbyllur e plot tradita. Libri shpalos veçoritë e secilit klub, rregullat, zakonet, historitë e pazakonta, madje edhe ndonjë recetë nga kuzhina e tyre.
Sipas autorit, klubet kanë qenë të detyruara të ndryshojnë për të mbijetuar, dhe ata që vazhdojnë të funksionojnë sot, zakonisht i shërbejnë një grupi të veçantë dhe të përzgjedhur anëtarësh.
Dr. Thévoz beson se, ndonëse koncepti i klubeve është i rrënjosur në psikologjinë njerëzore anembanë botës, në Britaninë e Madhe ai ka një jehonë të veçantë kulturore. Në një intervistë ai shprehet: “Britanikët gjithmonë e kanë pëlqyer sigurinë dhe përkatësinë që sjell anëtarësia në një klub. Ata janë thellësisht të lidhur me kulturën e shoqërimeve vullnetare, që nga fëmijët që i bashkohen skautëve apo guidave, e deri te të rriturit që angazhohen në shoqëri amatore teatrale.”/ KultPlus.com
Fortesa Trekëndore, një nga strukturat më madhështore dhe domethënëse të trashëgimisë historike të Butrintit, po përballet me nevojën urgjente për ndërhyrje konservuese. E pozicionuar në bregun jugor të Kanalit të Vivarit, kjo kala e veçantë jo vetëm që përfaqëson trashëgiminë veneciane në rajon, por është edhe një pikë strategjike e sistemit fortifikues të Butrintit, që lidh pjesën fushore me atë detare përmes kanalit.
E ndërtuar në formën e një trekëndëshi, prej të cilës merr edhe emrin, fortesa përfshin tre kulla rrethore, ndër të cilat ajo në këndin jugperëndimor është ruajtur në lartësinë e saj të plotë. Struktura përfshin elementë arkitektonikë të ndërtuar në faza të ndryshme, përfshirë mure të fuqishme, frëngji me mbulesë pllakash dhe një kullë dykatëshe, duke dëshmuar mjeshtërinë ndërtimore të periudhave pas-klasike.
Për të arritur te Fortesa Trekëndore, vizitorët dhe stafi i parkut udhëtojnë me lundër përmes Kanalit të Vivarit, duke e bërë atë një përvojë të veçantë dhe autentike. Lundra mbetet mjeti i vetëm i aksesit, duke shtuar magjinë e këtij vendi historik.
Sipas Planit të Menaxhimit të Integruar të Butrintit, Fortesa Trekëndore është përfshirë në ndërhyrjet e rekomanduara për konservim, për të siguruar ruajtjen afatgjatë të saj dhe rritjen e potencialit për aktivitete kulturore dhe komunitare, që mund të zhvillohen në oborrin e brendshëm të saj të gjerë.
Kalaja përfaqëson një dëshmi të gjallë të ndikimit venecian dhe të rolit të Butrintit si një pikë strategjike ushtarake dhe tregtare në shekuj. Si pjesë e Parkut Kombëtar të Butrintit, ajo është jo vetëm një objekt historik, por edhe një pasuri e çmuar që duhet mbrojtur me përkushtim.
Autoritetet bëjnë thirrje për rëndësinë e ruajtjes së saj, jo vetëm si pjesë e trashëgimisë kombëtare shqiptare, por edhe si një atraksion i rëndësishëm për turizmin kulturor në jug të vendit./ KultPlus.com
Ne nje kohe kur informacioni i pasakte shpesh ngjall pasiguri, eshte e rendesishme qe studentet dhe prinderit te kene fakte te qarta perpara se te marrin vendime te rendesishme per te ardhmen akademike . Nje nga pyetjet me te shpeshta qe na behet eshte: “A eshte UNI i akredituar?” Jo vetem qe UNI eshte i akredituar, por eshtee edhe i pari institucione private ne Kosove qe ka marre akreditimin institucional per periudhen maksimale prej 5 vitesh, ashtu siç parashikohet nga rregulloret e Agjencise se Kosoves per Akreditim.
Ky akreditim nuk eshte thjeshte simbolik. Ai bazohet ne nje proces te nderlikuar dhe plotesisht te pavarur, i cili udhehiqet nga eksperte nderkombetare me eksperience te gjere ne vleresimin e arsimit te larte. Keta eksperte analizojne me kujdes nje sere fushash, duke filluar nga misioni dhe vizioni i institucionit, perberja dhe kualifikimi i stafit akademik, struktura e menaxhimit dhe proceset e brendshme, e deri te infrastruktura fizike dhe dixhitale qe u ofrohet studenteve. Me rendesi te vecante eshte fakti se vleresimi nuk fokusohet vetem ne dokumente, por ne meryren se si institucionet krijojne nje pervoje arsimore dhe domethenese per studentin. Qellimi i ketij procesi eshte te siguroje qe studenti te marre jo vetem njohuri teorike, por edhe aftesite praktike, mendimin kritik, dhe kompetencat e nevojshme per te pasur sukses ne jete dhe karriere.
Per me teper, akreditimi institucional i UNI-te forcohet edhe me shume nga partneriteti strategjik me Arizona State University (ASU), nje nga universitetet publike me te medha dhe me me reputacion ne SHBA. Ky bashkepunim transformon pervojen studentore ne UNI, duke i mundesuar studenteve te ndjekin nje edukim me standarde amerikane, pa u larguar nga Kosova. Nepermjet planprogrameve te harmonizuara, qasjes ne teknologjine dhe metodologjine e ASU, si dhe me trajnime te stafit nga ekspertet amerikan, studentet perjetojne nje arsim bashkekohor, interaktiv dhe te orientuar drejt zhvillimit te aftesive praktike. Per me teper, studentet kane mundesi reale te vazhdojne studimet ne SHBA dhe te marrin nje diplome amerikane nga Arizona State University, duke u bere konkurues global ne tregun e punes.
UNI – Universum International College është i menaxhuar dhe fuqizuar nga Arizona State University (ASU) – Universiteti Nr.1 në SHBA për inovacion dhe një nga më të mëdhenjtë në botë!
Krijo suksesin tënd me edukim amerikan – në Kosovë! Apliko tani dhe fillo rrugën drejt një karriere të sigurt dhe ndërkombëtare!
E fshehur në qytetin e qetë Spilimbergo, në rajonin verilindor të Friuli-Venezia Giulia, ndodhet një nga institucionet më të veçanta të artit në botë, “Scuola dei Mosaicisti del Friuli”, shkolla e vetme në botë e përkushtuar plotësisht artit të mozaikut. Për më shumë se një shekull, kjo shkollë ka ruajtur e zhvilluar një traditë që shkon pas në kohë deri te Mesopotamia, Roma e Lashtë, Bizanti dhe bota islame, duke edukuar breza të krijuesve të mozaikëve me mjeshtëri të rrallë.
Sot, ajo është institucioni i vetëm akademik në botë që i është kushtuar plotësisht artit të mozaikut. Studentë të të gjitha moshave, nga maturantë e deri te artistë në mes të karrierës, vijnë nga e gjithë bota për t’u regjistruar në programin e saj intensiv trevjeçar. Gjatë kësaj kohe, ata mësojnë teknikat historike të mozaikut, nga modelet e ndërlikuara greko-romake deri te kompozimet ndriçuese byzantine, përpara se të eksperimentojnë me dizajne më bashkëkohore dhe të lira në formë.
Në vitet e fundit, shkolla është shndërruar edhe në një destinacion më vete, duke tërhequr udhëtarë të apasionuar pas dizajnit që ngelen të mahnitur nga bota unike e mozaikëve. Të interesuarit mund të vizitojnë ambientet e saj përmes tureve publike apo private. Rreth 40,000 vizitorë e bëjnë këtë çdo vit, duke e kthyer Scuola Mosaicisti në një nga vendet më të vizituara në rajonin e Friulit.
Ndërsa rreth 40 studentë pranohen çdo vit në programin trevjeçar, jo më shumë se 15 prej tyre e përfundojnë të gjithë kurrikulën, duke fituar titullin maestri mosaicisti (mjeshtër mozaiku). Nga këta, vetëm një grup i përzgjedhur prej gjashtë vetash vazhdojnë një vit të katërt një lloj masteri për të përmirësuar edhe më tej aftësitë e tyre dhe për të thelluar mjeshtërinë në këtë art të veçantë.
Në të vërtetë, krijimi i mozaikut është një mjeshtëri jashtëzakonisht precize. Ai kërkon që artisti të vendosë me kujdes qindra, e madje mijëra, copëza të vogla të quajtura tesserae (që mund të jenë të vogla deri në 0.5 cm), për të formuar modele të ndërlikuara dhe skena me pamje të gjallë. Të punuara nga mermeri, xhami, smalto (pllaka xhami të errëta dhe të padepërtueshme) dhe madje edhe nga guaskat, këto inkrustime të vogla kërkojnë mjeshtëri të hollë dhe një ndjeshmëri intuitive ndaj ritmit dhe vendosjes.
Siç vuri në dukje edhe Brovedani, kjo është gjithashtu një punë thellësisht bashkëpunuese. Mozaikistët zakonisht punojnë individualisht në pjesë të veçanta të një kompozimi të madh, por efekti i vërtetë i punës së tyre shfaqet vetëm kur shihet në tërësi. “Është një zanat që, në një mënyrë, të kërkon të ‘zhdukësh’ veten,” tha Cristina de Leoni, mësuese në vitin e tretë. “Një pllakatë e vetme nuk thotë shumë, por së bashku me të tjerat, ajo krijon një vepër arti. Nuk ka vend për ego në krijimin e mozaikut.”
Duke hedhur një vështrim mbi historinë e pasur të këtij arti që daton që nga Mesopotamia në mijëvjeçarin e 3-të p.e.s. dhe shtrihet përtej kombeve e kulturave, nga grekët te majat, nga Perandoria Bizantine te bota islame, bëhet e qartë ajo që tha Cristina de Leoni. Në artin e mozaikut nuk ka Giotto apo Raphael, as Mona Lisa të vetme. Ky formë shprehjeje ka qenë gjithnjë e mbështetur mbi mjeshtëri anonime, duke ecur në një vijë të hollë mes artit dhe artizanatit.
Kjo është edhe më e vërtetë në Friuli-Venezia Giulia, ku mozaikistët nuk pushuan kurrë së zhvilluari mjeshtërinë, edhe pse ajo doli nga vëmendja që nga periudha e Rilindjes. Me bollëkun e gurëve nga Tagliamento (lumit kryesor të Friulit) dhe lidhjet e ngushta kulturore me Venecian, një qytet që për shekuj me radhë ka qenë në epiqendër të artit dhe mjeshtërisë europiane, rajoni u bë në mënyrë të heshtur një bastion i traditës së mozaikut, me artistë të kërkuar në mbarë kontinentet.
Në shekullin XIX, artisti friulan Gian Domenico Facchina ndihmoi në futjen e mozaikut në epokën moderne, duke shpikur metodën rovescio su carta (mozaiku me kthim mbi letër), që lejonte montimin e paneleve jashtë vendit të instalimit, një revolucion për përmasën dhe shpejtësinë e realizimit. Foaerja e Opéra Garnier në Paris ishte vendi i parë ku kjo teknikë u shfaq për publikun.
Që prej atëherë, mozaikistët friulanë, shumica e të cilëve janë formuar në Spilimbergo, kanë lënë gjurmë në mbarë botën: nga kompleksi sportiv ikonik Foro Italico në Romë, te stacioni i metrosë në Qendrën Botërore të Tregtisë në New York, nga kupola e Kishës së Varrit të Shenjtë në Jeruzalem, deri te galeritë e Tokios. Këto vepra janë dëshmi e një tradite që vazhdon të evoluojë, pllakatë pas pllakatë.
“Dyshimi që mbart mozaiku e bën atë pafundësisht magjepsës,” thotë Purnima Allinger, një studente e vitit të tretë që la pas një karrierë në marketing në Berlin për t’iu përkushtuar mozaikut. “Është një zanat i saktë dhe meditativ, por njëkohësisht shprehës dhe emocional si arti. Gjithmonë kalon nga njëra gjendje në tjetrën – dhe kjo të mban tërësisht të përfshirë.”
Amos Carcano, një maestro mosaicista nga Zvicra, e konfirmon këtë ndjesi. “Punon me duar, por njëkohësisht je gjithmonë në proces shpikjeje, luan me teksturën, ngjyrat dhe modelet. Mozaiku bashkëkohor i shtyn këto kufij edhe më tej. Është traditë, por njëkohësisht e hapur dhe e lirë.”
Aktualisht, Carcano është një nga 10 ish-studentët që po punojnë në një nga veprat më ambicioze të shkollës deri më sot: një dysheme mozaiku prej 1,265 metrash katrorë në oborr, që paraqet florën dhe faunën karakteristike të Friulit, një projekt që pritet të zgjasë më shumë se një vit.
Nuk janë vetëm maestri-t që krijojnë për shkollën. Të gjithë ata mozaikë që pashë gjatë vizitës sime? Janë vepra të studentëve të mëparshëm dhe atyre aktualë. “Ne e mendojmë shkollën si një bottega – një punishte,” thotë Danila Venuto, pedagoge e historisë së mozaikut. “Dhe në një punishte, mëson duke punuar. Është krejtësisht e natyrshme që studentët të vihen në punë sapo fillojnë të mësojnë ABC-në e mozaikut. Ky është një zanat që mësohet dhe mbahet gjallë vetëm përmes praktikës.”
Dhe gjithnjë e më shumë, mozaiku mund të mësohet edhe nga vizitorët. Shkolla ofron corsi brevi, kurse të shkurtra që variojnë nga intensive katërditore deri në programe njëjavore, për t’u dhënë udhëtarëve një hyrje praktike në artin e mozaikut.
“Njerëzit nga Spilimbergo, dhe nga i gjithë Friuli, janë shumë krenarë për këtë traditë shekullore,” thotë Danila Venuto. “Bërja e mozaikut është pjesë e ADN-së sonë kulturore, një trashëgimi e vërtetë friuliane.”/ KultPlus.com
Kate Middleton, Princesha e Uellsit, bëri dy paraqitje të njëpasnjëshme dhe tërheqëse në Wimbledon 2025, duke treguar edhe një herë përkushtimin e saj si patrone e All England Lawn Tennis and Croquet Club. Pjesëmarrja e saj më 12 korrik Një ditë para finales së meshkujve, më 12 korrik, Middleton mori pjesë në Finalen e Femrave e veshur me “Wimbledon whites” ,një fustan të bardhë elegant me mëngë të shkurtra nga marka Self-Portrait, me fund të palosur midi dhe korse me rrip në bel. Si pjesë e rolit të saj zyrtar, ajo mbante gjithashtu edhe simbolin e famshëm të Wimbledon , një gjilpërë me ngjyrë vjollcë dhe jeshile. Gjatë finales, Princesha e Uellsit pati nderin të dorëzonte trofetë për fituesen Iga Swiatek dhe nënkampionen Amanda Anisimova. Pas një humbjeje të rëndë pa fituar asnjë set, Anisimova shpërtheu në lot në fund të ndeshjes. Më vonë, ajo tregoi për gazetarët se Middleton e kishte inkurajuar duke i thënë: “Mbaje kokën lart”. “Ajo më tha disa fjalë që më emocionuan edhe më shumë,” shtoi tenistja amerikane. Rikthimi familjar më 13 korrik Të nesërmen, më 13 korrik, Kate Middleton u rikthye në tribunën mbretërore për Finalen e Meshkujve, këtë herë e shoqëruar nga Princi William dhe dy fëmijët e tyre, Princi George dhe Princesha Charlotte. Ajo veshi një fustan të kaltër mbretëror me mëngë me detaje në formë fjongosh, duke mbajtur me vete një kapelë kashte të gjerë me fjongo të zezë dhe taka ngjyrë kafe. Vathët e vegjël rrethorë dhe një varëse e artë me medalion rrumbullak plotësonin pamjen e saj elegante, ndërsa flokët i kishte të lëshuara me onde natyrale dhe ndarje anësore. Familja mbretërore u koordinua në mënyrë perfekte: William me një xhaketë blu të errët dhe pantallona krem, Charlotte me një fustan të bardhë me rruffle në supe dhe George me një kostum blu të errët. Një kthim me emocione të veçanta Middleton ka munguar vetëm një herë në Wimbledon që nga martesa e saj në vitin 2011 – në vitin 2013, kur ishte shtatzënë me Princin George. Vitin e kaluar, në 2024, ajo kishte bërë një paraqitje shumë të ndjerë në turne, vetëm katër muaj pas shpalljes publike të diagnozës së saj me kancer. “Ajo ka kaluar diçka shumë të vështirë dhe është e rëndësishme të ketë momente për të cilat mund të gëzohet, ky ishte një prej tyre,” tha një burim për revistën People. Përmes stilit, forcës dhe ndjeshmërisë së saj, Kate Middleton vazhdon të jetë një figurë frymëzuese në jetën publike britanike dhe Wimbledon mbetet një nga skenat ku ajo shfaqet më e afërt me publikun./ KultPlus.com
Tenori Kosovar, Granit Musliu është përzgjedhur që të jetë pjesë e Operalias, garës më të madhe operistike të themeluar nga një prej emrave më të njohur të muzikës operistike, Placido Domingo, përcjell KultPlus.
Kompeticioni botëror i operës, i cili u themelua në vitin 1993, këtë vit do të mbahet në Sofia të Bullgarisë.
“Lajm i gëzueshëm! Kam nderin të njoftoj se jam përzgjedhur për të marrë pjesë në Operalia, garën më të madhe operistike të themeluar nga Plácido Domingo. Si këngëtar nga Kosova, më bën fort të lumtur fakti që, bashkë me mua, Kosova do të jetë e pranishme në këtë kompeticion me histori të madhe dhe nivel të lartë, mes artistëve nga kombe të ndryshme nga e gjithë bota”, ka shkruar Musliu në profilin e tij në Facebook.
Ndërkaq, KultPlus ua sjell njoftimin zyrtar të kompeticionit Operalia, me emrat e të gjithë këngëtarvë e të përzgjedhur:
Jemi të lumtur të njoftojmë këngëtarët që janë përzgjedhur për të marrë pjesë në Konkursin Operalia të këtij viti, të prezantuar nga ROLEX në Sofje, Bullgari!
Po afrohet momenti i shpalljes zyrtare të nominimeve për Çmimet Emmy, edicioni i 77-të. Ceremonia e zbulimit të emrave do të mbahet të martën, në orën 11:30 paradite me orën lokale të SHBA-ve (ET), dhe do të transmetohet drejtpërdrejt në kanalet zyrtare të Akademisë së Televizionit, si dhe në platformat e mediave kryesore.
Kjo ngjarje shënon një nga kulmet e sezonit televiziv në SHBA, duke nderuar arritjet më të spikatura në seriale dramatike, komedi, miniseriale dhe programe të ndryshme televizive nga viti i kaluar. Pas rifillimit të plotë të prodhimeve, pas grevës së skenaristëve dhe aktorëve më 2023, gara e këtij viti pritet të jetë më e fuqishme dhe më e larmishme se kurrë më parë. Ndër pretendentët më të përfolur për nominimet në kategoritë kryesore janë tituj të njohur si “Succession”, “The Bear”, “The Crown”, “Shōgun” dhe “The Last of Us”. Në kategorinë e komedisë, vëmendje të veçantë pritet të marrë sezoni i fundit i “Abbott Elementary”, si dhe prodhime të reja premtuese si “Palm Royale” dhe “Hacks”. Nominimet do të pasohet nga ceremonia zyrtare e ndarjes së çmimeve, e planifikuar të mbahet më 14 shtator 2025, në Los Angeles, në një event glamuroz që do të mbledhë yjet më të mëdhenj të televizionit dhe do të përmbyllë sezonin televiziv me një festë të madhe artistike./ KultPlus.com
Liza Laska, e lindur më 6 shkurt të vitit 1926 në Vlorë të Shqipërisë, ishte aktore shqiptare që mbajti titullin “Artiste e merituar”.
Veçantia e punës së Liza Laskës nuk qëndron vetëm te rolet e pavdekura që krijoi por edhe te krijimi i ndjeshmërisë kolektive dhe formimi i figurës së vetes si një figurë kombëtare.
Liza kujtohet si një ndër figurat më të çmuara dhe më mbresëlënëse në fushën e filmit dhe kinemasë. Ajo ka qenë një aktore që ka përcjellë thellësisht emocionin njerëzor, pa e tepruar, pa e zbukuruar. Figura e saj artistike është ndërtuar mbi ndershmëri, përkushtim dhe thjeshtësi, virtyte që e kanë bërë të dashur për publikun shqiptar. Ajo përfaqëson brezin e aktoreve që punuan me pasion të madh për artin dhe për edukimin estetik të shoqërisë përmes ekranit dhe skenës.
Në një kohë kur figura femërore në kinemanë shqiptare shpesh përkufizohej nga modele të ngurta ideologjike, Laska arriti të sjellë në jetë një tjetër dimension të gruas shqiptare: atë të gruas që bart peshën e jetës me dinjitet, që nuk dorëzohet, të nënës që përkund dhimbjen me forcë të brendshme.
Roli i saj në ekran nuk ishte vetëm interpretim, ishte një akt përfaqësimi i mijëra grave të zakonshme shqiptare, që jetonin mes sakrificës dhe shpresës. Me një prani të përmbajtur por të fuqishme, Liza Laska nuk luante personazhin, ajo bëhej personazhi.
Ajo nuk i dha zë vetëm një brezi grash, por krijoi një urë ndjeshmërie mes ekranit dhe jetës reale. Roli i saj femëror ishte gjithmonë i rrënjosur në njerëzoren: ndjeshmëria nuk i binte në sentimentalizëm, forca nuk i shndërrohej në ashpërsi. Ishte një ekuilibër i rrallë që e dallonte mes të tjerave.
Puna e Liza Laskës në ekran është dëshmi e asaj që arti i mirë nuk ka nevojë për zhurmë, mjafton të jetë i vërtetë.
Liza tashmë ka lënë një trashëgimi të pasur të saj, me gjurmë në zhvillimin kultural artistik kinematografik shqiptar:
Është organizuar Festivali i Lahutës, në kuadër të takimeve të Hotit të Kujit mbi Plavë e Guci.
Ringjallja e identitetit dhe rikthimi i artit e kulturës në këto treva të banuara nga shqiptarët, konsiston si një ndër qëllimet kyçe të këtij festivali.
“Arsye kryesore për çdo aktivitet që e kemi marrë këto tetë vitet e fundit që jam këtu është për ta rikthyer identitetin edhe për të mos lejuar të zhduken shqiptarët që jetojnë në Hot e pastaj vazhdojmë në Plavë e më tutje. Shpeshherë them se ne që jetojmë si pakicë shqiptare në Mal të Zi, jemi ‘trohat e bukës’ së Shqipërisë dhe Kosovës, prandaj ato duhet t’i mbledhë dikush”, tha Kaltrina Hoti, organizatore.
Profesori Zymer Neziri, në kuadër të organizimit, thekson se përpos të tjerave, festivali bart rëndësinë hapsinore, pikërisht për shkak të vendit në të cilin zhvillohet, një vend tipik historik.
“Këtu nuk po vij për herë të parë kam qenë edhe herë të tjera nga rinia e hershme po vërtetë sa herë vij këtu zemra si thonë më bëhet mal për këta njerëz se ende vazhdojnë jetën këtu, ende përpiqen të mbijetojnë dhe ende përpiqen të krijojnë edhe një brez tjetër të cilin e pamë këtu me paraqitjen e vet me valle po edhe me këngë pra edhe me instrumente muzikore.” – shprehet profesori.
Ndërsa profesori Binak Ulaj tha se me këto aktivitete Hoti ka filluar të gjallërohet. “Kësaj vlere ia shton peshën edhe ky manifestim që u mbajt këtu për arsye se jo vetëm që kultivon një kulturë tonën tradicionale, siç është Festivali i Lahutës por i bashkon njerëzit e të gjitha trojeve shqiptare dhe kjo ka një rëndësi të veçantë”, tha Ulaj.
Ky festival bart vlera kulturore për arsye se organizohet në tokat e humbura shqiptare, por jo të harruara. Kultivimi i vlerave kulturore dhe artistike shqiptare në këto troje shenjon edhe hapërimin drejt ruajtjes kolektive dhe kujtesës historike.
Në përmbyllje të këtij takimi tradicional, në skenë dolën dy vajza nga dy familje të asimiluara shqiptare në Rozhajë, të cilat tashmë kanë filluar të kthehen kah rrënjët e tyre./KultPlus.com
Mohamed Azizi, një shitës librash 72-vjeçar nga Rabati i Marokut, dhe një nga shitësit e librave më të fotografuar në botë.
Në një vend ku 26% e popullsisë ende nuk di shkrim e lexim, përkushtimi i Azizit për të shitur libra është një akt dashurie, për qytetin e tij, për letërsinë, për fuqinë e dijes dhe formimin e vetes edhe në një moshë aq të shtyer.
Jetim që në moshën gjashtëvjeçare, Aziz ka pasur një fëmijëri të vështirë. Ai nuk mundi të përfundonte shkollën e mesme sepse tekstet ishin shumë të shtrenjta. Por në moshën 15-vjeçare, ai nisi rrugëtimin si shitës librash, duke filluar me vetëm nëntë libra dhe një qilim të thjeshtë nën një pemë në vitin 1963.
Sot, libraria e tij është e mbushur me mijëra libra dhe ai kalon ditët i zhytur në tregime. Lexon nga gjashtë deri në tetë orë në ditë, duke ndalur vetëm për të ngrënë, për t’u falur, për të pirë duhan dhe për të ndihmuar klientët. Kur nuk është në dyqan, ai endet rrugëve duke kërkuar libra të rinj për koleksionin e tij.
Për Azizin, librat janë hakmarrja e tij ndaj varfërisë dhe vështirësive të fëmijërisë. Ai thotë me krenari: “Kam lexuar mbi 4,000 libra në arabisht, frëngjisht, anglisht dhe spanjisht, pra kam jetuar më shumë se 4,000 jetë. Të gjithë duhet të kenë këtë mundësi! Mjafton të kem dy jastëkë dhe një libër për ta shijuar ditën.”
Ideja e Mohamed Aziz mbi librat, shenjon edhe idenë kyçe të vetë letërsisë, atë që jeta imiton artin, idenë e të jetuarit më shumë se një jetë, më shumë se një realitet.
Pas më shumë se 43 vitesh në të njëjtin vend, ai mbetet shitësi i librave më jetëgjatë i Rabatit duke e pasuruar edhe vendin me një bazë kulturalisht të fortë të letërsisë.
Kur u pyet pse i lë librat pa mbikëqyrje jashtë, ai thjesht u përgjigj: “Ata që nuk dinë të lexojnë, nuk vjedhin libra, dhe ata që dinë nuk janë hajdutë.”/ KultPlus.com
Vajzat dhe djemtë e Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, dhuruan emocione dhe spektakël me performancën e tyre në kalanë e Porto Palermos, duke e bërë eksperiencën e pushuesve vendas, por edhe turistëve të huaj më të paharrueshme.
Kryeministri Edi Rama tha në një postim në rrjetet sociale, që “Porto Palermo, pikëtakimi më i veçantë i pasurisë natyrore me trashëgiminë kulturore që zbukurohet edhe më shumë nga tingujt e spektaklit të dhuruar nga Orkestra Simfonike e Forcave të Armatosura”.
Në kuadër të sezonit turistik, Porto Palermo ishte ndalesa e radhës e formacionit të OSFA-së, shkruan atsh.Ky aktivitet përfaqëson një angazhim konkret të Forcave të Armatosura në mbështetje të jetës komunitare dhe nxitjes së turizmit kulturor në qytetet shqiptare.
Përmes këtij formacioni, Forcat e Armatosura kontribuojnë në gjallërimin e jetës sociale dhe kulturore, duke sjellë një produkt artistik të aksesueshëm për publikun vendas dhe vizitorët.
Këtë vit, manifestimi shtetëror “Vera e Ohrit”, i financuar nga institucionet publike të vendit, po zhvillohet pa asnjë përfaqësim të kulturës shqiptare në programin zyrtar. Në një shtet ku shqiptarët përbëjnë një pjesë të rëndësishme të popullsisë dhe të jetës kulturore, përjashtimi i plotë i çdo elementi shqiptar nga një festival kombëtar është i papranueshëm dhe shqetësues.
Programi zyrtar i “Verës së Ohrit” përfshin koncerte, shfaqje teatrore dhe mbrëmje të veçanta kushtuar kulturave evropiane, por asnjë ngjarje muzikore, teatrale apo ekspozitë nuk përfaqëson trashëgiminë e pasur kulturore shqiptare. Kjo heshtje kulturore është në vetvete një mesazh përjashtues dhe dëshmi se qasja ndaj kulturës shqiptare në institucionet shtetërore nuk është përfaqësuese, por margjinalizuese.
Ironikisht, festivali u hap në prani të Presidentit të Republikës së Shqipërisë, z. Bajram Begaj, por as kjo nuk mjaftoi që organizatorët të reflektojnë mbi përfshirjen e gjuhës dhe kulturës shqipe në program. Jo vetëm që nuk ka asnjë përfaqësim të artistëve shqiptarë, por mungon plotësisht çdo pikë që do pasqyronte identitetin, traditën apo krijimtarinë bashkëkohore shqiptare në Maqedoninë e Veriut.
Kultura shqiptare është dhe duhet të jetë pjesë e natyrshme e çdo ngjarjeje kulturore të nivelit kombëtar. Mungesa e saj në një manifestim të tillë nuk është çështje organizative, por tregues i një politike përjashtuese që po zë rrënjë në sistemin institucional të kulturës./ KultPlus.com
Gisele Pelicot, gruaja franceze që ka fituar vëmendje ndërkombëtare pasi ka dëshmuar publikisht në gjyqin për dhunimin masiv që ka përjetuar, i është ndarë titulli më i lartë i Francës.
Kjo 72-vjeçare është emëruar Kalorëse e Legjionit të Nderit, sipas një liste të publikuar para Ditës Kombëtare të Francës.
Pelicot ka hequr dorë nga e drejta për anonimitet në një gjyq të profilit të lartë kundër burrit të saj, i cili e ka droguar dhe dhunuar, si dhe i ka ftuar dhjetëra burra tjerë të huaj që të abuzojnë me të për gati një dekadë.
Pelicot është në mesin e 589 personave që u është ndarë ky çmim prestigjioz.
Ajo ka marrë pjesë në seancat gjyqësore pothuajse çdo ditë.
Ato kanë përfunduar në dhjetor të vitit të kaluar dhe Dominique Pelicotit, 72-vjeçar, i është dhënë dënim maksimal prej 20 vjetësh burgim për dhunim, pasi e ka pranuar se e ka dhunuar Giselen dhe i ka rekrutuar rreth 50 burra për ta dhunuar, derisa ajo ka qenë pa vetëdije në shtrat.
“Dua që të gjitha gratë që janë dhunuar të thonë: Zonja Pelicot ia ka dalë, mundem edhe unë”, u ka thënë më parë ajo gazetarëve, duke treguar se ka vendosur ta bëjë të hapur procesin gjyqësor për “t’ia ndërruar vendin turpit” duke e bartur nga viktima te dhunuesi.
Presidenti francez, Emmanuel Macron e ka nderuar publikisht figurën e saj, duke thënë se “dinjiteti dhe kuraja e saj e kanë inspiruar Francën dhe botën”.
Sipas avokates së saj, një libër me hollësi për përjetimet e Gisele Pelicotit do të publikohet në fillim të vitit të ardhshëm./ REL/ KultPlus.com
Fotografia që e sjell si ilustrim është një imazh i rrallë dhe jashtëzakonisht domethënës, një grua shkodrane, e veshur me kostum tradicional, e ulur me një qasje të lirshme e vetbesuese, pozon duke pirë një cigare, një ikonografi që thyen shumë nga normat gjinore të kohës. Kjo pamje, e kapur me mjeshtëri në studion Marubi, përfaqëson më shumë se një pozë fotografike, është një manifest i qetë por i fuqishëm i ndryshimit të rolit të gruas në shoqërinë shqiptare të fillimshekullit XX.
Në një kohë kur pjesa tjetër e Shqipërisë po përpiqej ende të dilte nga errësira e analfabetizmit dhe izolimit, Shkodra shndërrohej në vatër të emancipimit, qytet i mendimit, artit dhe gruas së vetëdijshme për rolin e saj në shoqëri.
Qysh në vitin 1919, Shkodra thyen tabu, në dramën “Eminia e vorfën”, për herë të parë në historinë e skenës shqiptare, një grua, dhe jo një burrë i veshur si femër, siç ishte zakon, ngjitet në skenë për të interpretuar një rol femëror. Ky ishte një akt i guximshëm artistik dhe emancipues, që hodhi themelet e një mendësie të re në kulturën shqiptare. Akti nuk ishte vetëm estetik apo teatral, por simbolik, ishte vetë zëri i gruas që për herë të parë fliste me zërin e vet në publik.
Konkretizim: Më 11 gusht të vitit 1919, në Teatrin e Shoqnisë “Vllaznia” në Shkodër, u vu në skenë drama me tri akte “Erminia e vorfën”, e shkruar nga Kolë Gurakuqi. Kjo shfaqje shënon një moment historik në skenën teatrore shqiptare: për herë të parë, roli kryesor i një gruaje u interpretua nga një grua e vërtetë — Roza Sovaria Shoshi.
Roza, e cila më vonë do të njihej edhe si nëna e Tonin Topallajt (i burgosur me grupin e studentëve të Gjimnazit “28 Nëntori”), pati guximin të thyejë një rregull të pathënë të kohës, ku rolet femërore interpretoheshin ekskluzivisht nga burra të maskuar si gra. Me interpretimin e saj të Erminisë, Roza jo vetëm që solli një realizëm të ri në artin skenik, por u bë edhe simbol i një emancipimi të hershëm, duke i hapur rrugën grave të tjera drejt skenës dhe zërit të tyre të merituar në artin shqiptar.
Në vitet që pasuan, konkretisht më 1921-1922, Shkodra njohu një lulëzim artistik me shfaqje si “Katër caqet themelore” dhe “E tradhtuemja”, të interpretuara tërësisht nga aktore femra, Tina e Gjon Ashikut, Kristina e Zef Gjonej, Ida e Kel Kodhelit, Marta e Logorecit, dhe shumë të tjera. Këto vajza dhe gra, me guximin e tyre, shkelën në skenën teatrore me zërin e zemrës dhe me vetëdijen se po ndryshonin përjetësisht rolin e gruas në art dhe në shoqëri.
Por ky emancipim nuk ishte rastësor. Ai ishte fryt i vetë Shkodrës, qytet i konsullatave, i misioneve katolike e shkollave laike, i Gjuhadolit dhe Sarreqit që zienin nga librat, ideologjitë dhe përplasjet kulturore të një Evrope që derdhej përmes artit, gazetës dhe mendimit tek qytetarët. Ishte një qytet ku kultura e huaj nuk ishte kërcënim, por frymëzim; ku fjala e shkruar, muzika dhe arti ishin mjet për të ngritur vetëdijen, edhe atë të grave. Një mënyrë e qasshme e jetes perëndimore në një realitet ku ende ishin të dukshme orientalizmat dhe ndikimi i thellë që ishte pleksur nën trysninë e sundimit kohëgjatë dhe një asimilimi asgjësues.
Në një Shqipëri ku zëri i gruas dëgjohej rrallë, Shkodra kishte gra me veshje elegante, me libra në dorë, me këngë në buzë, ëndrra në dëshirime, histori dashurie në zemra, dhe me një qëndrim kritik ndaj shoqërisë patriarkale. Ato nuk ishin vetëm të bukura, por të mençura dhe të zëshme. Ato e morën hapësirën që iu mohua brezave të mëparshëm, dhe këtë e bënë me dinjitet dhe pasion.
Fotografia që sjell këtë histori, një grua shkodrane, e ulur lirshëm, me cigaren në dorë e vështrimin sfidues, është portreti i një kohe që ndryshoi. Është një dëshmi vizuale e vetëbesimit, e sfidimit të normave, e një feminizmi të heshtur por rrënjësor që Shkodra e përqafoi shumë përpara se fjala “feminist” të bëhej pjesë e fjalorit tonë kulturor./ KultPlus.com
Vajzat dhe djemtë e Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, dhuruan emocione dhe spektakël me performancën e tyre në kalanë e Porto Palermos, duke e bërë eksperiencën e pushuesve vendas, por edhe turistëve të huaj më të paharrueshme.
Kryeministri Edi Rama tha në një postim në rrjetet sociale, që “Porto Palermo, pikëtakimi më i veçantë i pasurisë natyrore me trashëgiminë kulturore që zbukurohet edhe më shumë nga tingujt e spektaklit të dhuruar nga Orkestra Simfonike e Forcave të Armatosura”.
Në kuadër të sezonit turistik, Porto Palermo ishte ndalesa e radhës e formacionit të OSFA-së.
Ky aktivitet përfaqëson një angazhim konkret të Forcave të Armatosura në mbështetje të jetës komunitare dhe nxitjes së turizmit kulturor në qytetet shqiptare.
Përmes këtij formacioni, Forcat e Armatosura kontribuojnë në gjallërimin e jetës sociale dhe kulturore, duke sjellë një produkt artistik të aksesueshëm për publikun vendas dhe vizitorët.
Login
