Gazeta Si – Punëtorët që po bënin punimet në themel të një periferie të re pranë kryeqytetit lituanez, Vilnius, u tmerruan në vitin 2001. Papritmas, nga toka dolën kocka. Dhe akoma më shumë kocka, kafka. Kuajsh dhe shumë njerëzish.

Disa nga të vdekurit kishin ende mbetje të uniformave të tyre, përshkruajnë shkencëtarët nga “Pasteur Institute” në Paris në një studim të sapo publikuar në internet.

Ata kishin “vrima në kërci, çizme ose shputa këpucësh në kockat e këmbëve, një kapelë ushtari në një kafkë”, sipas francezëve.

Një varr masiv i një ushtrie. “Një minimum prej 3,268 individësh u zhvarrosën nga vendi”, shënojnë francezët me qetësi.

Këto ishin mbetjet e “Grande Armée” krenaria e Napoleonit, e cila fillimisht numëronte mbi 600,000 burra, një nga ushtritë më të mëdha që ka marshuar ndonjëherë nëpër tokën evropiane.

Ethe dhe diarre

Në vitin 1812, Napoleoni po marshonte kundër Carit rus Aleksandër I. Por pika e kthesës erdhi pranë Moskës: rusët kishin braktisur qytetin dhe kishin marrë të gjitha furnizimet e tyre.

Napoleoni kishte vetëm një mundësi: të tërhiqej para se të vinte dimri. Pas një fushate të mundimshme, ushtria, e reduktuar në vetëm rreth 20,000 burra, arriti në Vilna, Vilniusi i sotëm, Lituani. Përveç vështirësive, shpërthyen edhe sëmundje, sipas dëshmive të atyre që ishin atje.

Ethet e larta, diarreja, verdhëza dhe dhimbjet e forta ishin të zakonshme. Studiuesit e mëparshëm dyshonin për ethe tifoide, ose ethe nga llogoret, një sëmundje inflamatore e shkaktuar nga morrat e rrobave.

Studiuesit e mëparshëm me të vërtetë gjetën gjurmë të ADN-së nga patogjenët e këtyre sëmundjeve në varrin masiv. Por situata është e ndryshme, argumentojnë tani mikrobiologu Nicolás Rascovan dhe kolegët e tij.

Duke përdorur teknikat më të fundit, Rascovan analizoi trembëdhjetë dhëmbë nga ushtarët e vdekur dhe zbuloi ADN-në e dy baktereve të tjera.

Në realitet, tre ushtarë duhet të kenë marrë paratifoide nga uji i kontaminuar me bakterin Salmonella enterica, i cili gjendet në jashtëqitje.

Morrat e trupit

Dy ushtarë të tjerë u infektuan me bakterin Borrelia recurrentis, një bacil që transmetohet nga një person në tjetrin, jo nga morrat e rrobave, por nga morrat e trupit.

Bakteri shkakton “ethe të përsëritura”, një sëmundje dobësuese febrile që ishte e zakonshme në Evropën Perëndimore deri në shekullin e 20-të, por tani është e përhapur kryesisht në Afrikë.

Dallimi, shkruan Rascovan, është se studimi i mëparshëm kërkoi qëllimisht gjurmë të imëta të tifos dhe etheve të llogoreve, ndërsa hulumtimi i ri zbulon të gjithë ADN-në bakteriale në dhëmbë.

Kjo ofron një pamje më të saktë. Megjithatë, ekipi francez pranon gjithashtu se provat nuk janë ende përfundimtare, me pesë ushtarë me baktere në dhëmbë nga një total prej më shumë se tre mijë kufomash.

Vend prehjeje më i respektueshëm

Sidoqoftë, është një metodë interesante, e dobishme për të shqyrtuar më nga afër valët e tjera historike të vdekjes, thonë kolegët e Rascovan.

“Sidomos aty ku burimet e shkruara janë të paplota ose të pabalancuara”, thotë njëra prej tyre, gjenetistja australiane mjeko-ligjore Sally Wasef, në revistën shkencore britanike, “New Scientist”.

Wasef beson se do të ishte interesante të përdoret teknologjia dentare për të hetuar më tej se cilat sëmundje kolonistët evropianë u transmetuan banorëve origjinalë të vendeve si Amerika dhe Australia.

Ushtarëve të vdekur të Napoleonit që atëherë u është dhënë një vend prehjeje më i respektueshëm. Pas zhvarrimit, shumica e eshtrave u rivarrosën në një varrezë ushtarake nderi pranë Vilniusit – ironikisht, një vend ku janë varrosur edhe shumë ushtarë rusë.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Ushtarët e Napoleonit nuk vdiqën nga plumbat rusë, por nga bakteret dhe morrat appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – “Moska i trajton deklaratat që lidhen me armët bërthamore me kujdes dhe beson se të gjithë duhet të jenë të kujdesshëm në këtë çështje”.

Kjo është deklarta e zëdhënësit të Kremlinit, Dmitry Peskov, i cituar nga agjencia e lajmeve “RIA Novosti”, në lidhje me njoftimin e presidentit të SHBA-ve, Donald Trump për dërgimin e dy nëndetëseve bërthamore në zonat “më afër” Rusisë.

Po ashtu, Kremlini ka deklaruar se, kur bëhet fjalë për politikën e jashtme, është e nevojshme të përqendrohemi në deklaratat e presidentit Vladimir Putin dhe jo në ato të zyrtarëve të tjerë.

Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, i bëri këto sqarime, duke komentuar polemikat në mediat sociale midis presidentit të SHBA-ve Donald Trump dhe zëvendëskryetarit të Këshillit të Sigurisë Ruse, Dmitry Medvedev.

“Gjëja kryesore, sigurisht, është qëndrimi i presidentit Putin. Në vendin tonë, politika e jashtme formulohet nga kreu i shtetit”, – theksoi Peskov në përgjigje të një pyetjeje nëse Kremlini do ta këshillonte Medvedevin të zbuste deklaratat e tij të politikës së jashtme.

“Në çdo vend, anëtarët e udhëheqjes kanë pikëpamje të ndryshme mbi ngjarjet aktuale. Ka figura me pozicione shumë, shumë të ashpra edhe në Shtetet e Bashkuara dhe vendet evropiane, kështu që është gjithmonë kështu”, vuri në dukje zëdhënësi.

Përplasja mes Medvedevit dhe Trumpit ndodhi në kohën kur Shtetet e Bashkuara i kanë dhënë afat Rusisë deri më 8 gusht që t’i japë fund luftës kundër Ukrainës ose në të kundërtën do të përballet me sanksione.

Medvedev i tha Trumpit se “çdo ultimatum është kërcënim dhe një hap drejt luftës. Jo në mes të Rusisë dhe Ukrainës, por kundër shtetit të tij”.

The post Kremlini zbut përplasjen Trump-Medvedev: Për politikën e jashtme vendos Putini appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Është shumë e pazakontë që presidentët amerikanë të urdhërojnë publikisht zhvendosjen e nëndetëseve bërthamore amerikane, sepse veprimet e tilla janë “sekrete të larta”.

Donald Trump e theu qëllimisht këtë traditë dhe njoftoi në mediat sociale se do të dërgonte dy nëndetëse bërthamore në “rajone të përshtatshme”. Kjo, siç shpjegoi ai, i referohet deklaratave të ish-presidentit rus Dmitry Medvedev – të cilat ai i quajti “budallallëqe dhe nxitëse”.

Më vonë, para se të largohej nga Uashingtoni me helikopter për fundjavë, Trump shpjegoi vendimin e tij: “Një ish-president rus na kërcënoi. Ne do t’i mbrojmë qytetarët tanë”. Nëse Medvedev po flet për armë bërthamore, Amerika duhet të jetë gati, tha Trump. “Dhe ne jemi plotësisht të përgatitur”, theksoi ai.

Por Trump nuk zbuloi se për cilat nëndetëse bërthamore bëhej fjalë dhe ku janë dërguar, as nuk tha nëse ato ishin vetëm nëndetëse me energji bërthamore apo nëse ato në të vërtetë mbanin armë bërthamore.

Më pas Medvedev provokoi Trumpin prapë, me pyetjen: “Ku ie keni dërguar këto nëntetëse, në ishullin Epstein?” Reagimi i Trumpit ndaj këtij provokimi pritet.

Përplasje verbale midis Trumpit dhe Medvedevit

Më parë Medvedev dhe Trump kanë pasur një përplasje tjetër verbale. Zhurma për armët bërthamore ishte kulmi i konfliktit verbal midis Trump dhe Medvedev në mediat sociale.

Medvedev dikur konsiderohej si një politikan i moderuar në Shtetet e Bashkuara, por që nga fillimi i luftës në Ukrainë ai është bërë “kryeradikali” i Presidentit rus Vladimir Putin.

Pasi Trump e shkurtoi ultimatumin e tij ndaj Putinit në dhjetë ditë para se të hynin në fuqi sanksionet e ashpra kundër Rusisë, Medvedev kërcënoi me një konflikt të drejtpërdrejtë ushtarak midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara në platformën X.

Ai ofendoi Trumpin duke e quajtur madje edhe “gjysh”. Trump reagoi:  “Një ish-president i dështuar i Rusisë”, tha ai për Medvedevin, shte shtoi se “ishte shumë i zhgënjyer nga Putini”.

Pas kësaj Trump tha publikisht se do të zhvendoste dy nëndetëse bërthamore në afërsi të Rusisë, që nuk është e zakonshme, sepse hapat e tillë mbahen sekret.

Ish-këshilltari i Trumpit: Ato janë tashmë atje

Kritika të ashpra për reagimin e Trumpit erdhën edhe nga John Bolton, ish-këshilltari i tij i sigurisë kombëtare, që tani është një nga kritikët e tij më të ashpër.

Duke folur për CNN, Bolton theksoi se nuk kishte nevojë të zhvendoseshin nëndetëset bërthamore amerikane: “Një numër i mjaftueshëm i tyre janë tashmë të afta për kundërsulm në rast të një sulmi bërthamor rus.”

Ato nuk duhet të dërgohen atje, sepse atje janë – dhe shpresojmë se do të mbeten të pazbuluara”, tha Bolton.

“Ky është mesazhi i duhur për Putinin”

Nga ana tjetër, ish-Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së dhe Drejtori i Agjencisë Qendrore të Inteligjencës (CIA) në administratën Obama, Leon Panetta, mbështeti deklaratën e Trump: “Është mesazhi i duhur për Putinin. Ai shpesh sillet në mënyrë të papërgjegjshme dhe kërcënon aftësitë e tij bërthamore. Kjo nuk është e pranueshme.”

Putin rrallë reagon ndaj fjalëve, por trgon ndaj veprimeve, thotë ai. Nga ana tjetër, ish-komandanti i NATO-s në Evropë, Wesley Clark, e kundërshton këtë veprim të Trumpit. Nëse Trump tani kërcënon edhe me armë bërthamore si Putini, kjo vetëm sa do të rrisë frikën e njerëzve nga lufta – gjë që është pikërisht ajo që dëshiron Putini.

“Është thjesht retorikë. Ai (Trump) mendon se do të duket e fortë. Por na dëmton dhe kështu ndihmon Rusinë”, thotë Clark.

Clark pohon se Trump në vend të kësaj duhet që më në fund t’i dërgojë më shumë armë Ukrainës. Vetëm atëherë, Putini do ta kuptojë se nuk mund ta fitojë luftën kundër Ukrainës.

Putini refuzon ultimatumin e Trumpit

Putini – megjithëse para se të mbërrinin kërcënimet me nëndetëse bërthamore – reagoi me qetësi: në reagimin e tij të parë publik ndaj presidentit amerikan, i cili shprehu zhgënjim, ai tha: “Të gjitha zhgënjimet vijnë nga pritjet e ekzagjeruara”.

Një zgjidhje paqësore, shtoi Putini, kërkon bisedime të hollësishme – por jo në publik. “Ne ramë dakord që do të zhvillojmë negociata pa kamera dhe pa zhurmë politike, dhe se do të kërkojmë kompromise”. Por ky proces nuk ka filluar ende, thotë Putini.

Trump e ka intensifikuar ndjeshëm retorikën e tij ndaj Moskës në javët e fundit. Pas një serie sulmesh të rënda ajrore ruse në Ukrainë, ai e quajti udhëheqësin e Kremlinit Vladimir Putin “të çmendur” dhe e akuzoi atë se po “përhapte shumë budallallëqe” rreth Ukrainës. Më vonë Trump i quajti veprimet e Rusisë në Ukrainë “të neveritshme”. /DW/

The post Trump dhe nëndetëset bërthamore: Një mesazh për Putinin? appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Dy vëllezër janë shpallur në kërkim, pasi dyshohet se kanë plagosur me armë zjarri një 35 vjeçar në autostradë Durrës-Tiranë pas sherrit për një parakalimin.

Policia tha se Emiljan Domi 46 vjeç dhe Elton Domi 40 vjeç, banues në fshatin Xhafzotaj dyshohet se rreth orës 01:00 të 3 gushtit kanë qenë duke qarkulluar në superstradën Durrës-Tiranë, ku janë konfliktuar me 35-vjeçarin L.Sh., për një parakalim.

Pas sherrit verbal mes tyre, ata kanë qëlluar me armë zjarrit kundrejt mjetit të 35-vjeçarit, duke e lënë të plagosur. Sipas policisë, i plagouri po merr ndihmë mjekësore në spital, fatmirësisht jashtë rrezikut për jetën. Policia po punon për kapjen e vëllezërve Domi.

The post Dy vëllezër plagosin me armë 35-vjeçarin për shkak të një parakalimi appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Flodian Plaku ka qenë nën vëzhgim për rreth dy muaj para se të arrestohej të dielën në mesditë në një hotel në Orikum të Vlorës.

Përveç 43-vjeçarit, në pranga ranë edhe 4 bashkëpunëtorët e tij, të cilët i kishin krijuar të gjitha kushtet për ta mbajtur të fshehur.

Policia tha se i arrestuari Albano Lapshi, i çonte ushqim në hotel Flodian Plakut, ndërkohë Armando Dano ishte berberi që shkonte në hotel për ta qethur.

Sipas policisë, bashkëpunëtor i tij dyshohet edhe Ligor Doko, pronar i hotelit ku u arrestua. Ndërsa julian Aliaj, që u kap me pistoletë në hotel, ka qenë i dënuar me parë për trafik droge.

Sipas burimeve, në ditën e ndërhyrjes dhe arrestimit të tij, është ndjekur edhe lëvizja e Albano Lapshit dhe Armando Danos, me origjinë nga Shkodra, i njohur si “berberi”, të cilët po shkonin drejt hotelit ku fshihej Plaku.

Flodian Plaku alias Florjan Serjani (Mamo) akuzohet për vrasjen e shtetasit Gentjan Bejtja, më datë 15.03.2024, i cili u qëllua me armë zjarri brenda rrethimit të banesës së tij.

Nga veprimet hetimore ka rezultuar se autorët janë afruar te banesa e viktimës, me një automjet tip “Land Rover” dhe pas kryerjes së vrasjes, janë larguar në fshatin Hasan, ku kanë djegur automjetin.

Flodian Plaku, i njohur edhe me nofkën “Qorri” ose “Pole”, dyshohet se ka pasur rol të drejtpërdrejtë në ngjarjen e rëndë kriminale.

The post Si u zbulua Flodian Plaku! Policia përgjoi berberin dhe personin që i çonte ushqim appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Policia e Vlorës ka zbardhur vrasjen e Renato Hoxhajt, ngjarje që ka ndodhur më 27 korrik në lagjen “Hajro Çakërri”.

Në pranga për këtë ngjarje kanë rënë dy persona, ndërsa një tjetër është shpallur në kërkim. Bëhet fjalë për një 53-vjeçar rumun, me precedentë të theksuar kriminalë në fushën e krimeve kundër personit.

“Për këtë shtetas është lëshuar urdhër arrestit ndërkombëtar për veprat penale ‘Vrasja me paramendim’, e kryer në bashkëpunim dhe ‘Prodhimi dhe mbajtja pa leje e armëve, armëve shpërthyese dhe municionit’”, njoftoi sot drejtori i Policisë së Vlorës, Elidon Çela.

Në lidhje me këtë ngjarje është ndaluar me iniciativë të policisë 37-vjeçari Eris Mehmeti në muajin prill. Ai u kap për sigurim të kushteve për të kryer vrasje.

Ndërkohë më 1 gusht u arrestua edhe Kleanth Bylyku alias Armando Gega, 42 vjeç për vrasje me paramendim. Ai dyshohet se lëvizi autorin e ngjarjes me makinë.

Ndërkohë nën hetim është edhe një 26-vjeçar me iniciale I.S. Ai është vënë më parë në pranga për shitje të lëndëve narkotike, por policia po vijon punën për të përcaktuar rolin e tij në këtë ngjarje kriminale.

Renato Hoxhaj, i cili më herët ka mbajtur emrin Alfred, u vra mëngjesin e 27 prillit sapo la banesën e tij.

Viktima nuk rezultonte një person me precedent, por pavarësisht kësaj hetimet zbuluan se ai kishte lidhje me një grup kriminal në qytetin e Vlorës.

The post Vrasja e Renato Hoxhajt, shpallet në kërkim vrasësi i dyshuar nga Rumania appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Në një kohë që SPAK është në fazën e hetimit paraprak për dosjen hetimore për vrasjen e 4 protestuesve në bulevardin para kryeministrisë më 21 janar 2011, ish-kryeministri Sali Berisha deklaroi se ai vetë e ka cilësuar “krim shtetëror” para se një gjë të tillë ta thoshte gjykata e Strasburgut.

Berisha tha se ndryshimi është se ai ishte një krim i kryer pa dashje dhe se vrasja e protestuesve nuk ishte qëllimi. Përsa i takon akuzave se ai ka dhënë urdhër, Berisha e mohoi kategorikisht një gjë të tillë.

“A mund të shkosh pak të lexosh fjalimet e Sali Berishës vite me radhë përpara ku e kam quajtur krim shtetëror. E kam quajtur unë përpara. Sepse unë nuk mund të them se ata nuk u vranë nga njerëz të shtetit. Por krim shtetëror, është me dashje dhe pa dashje. Ka klasifikim krimi shtetëror. Krimi shtetëror me dashje ka rregullat e veta kur konsiderohet i tillë, – u shpreh Berisha, pasi doli nga SPAK, ku zbatoi masën e sigurisë “detyrim paraqitje” për aferën “Partizani”. – Garda ka patur një ligj. Unë e kam thënë 6 vite para që është krim shtetëror pa dashje. Por ka një dallim në rast të një krimi shtetëror, dëmshpërblimi nga shteti kundrejt viktimës është më i madh. Këta janë dëmshpërblyer me shuma që nuk e di nëse afrohen në shkallën e duhur apo jo. Pra para se ta thotë gjykata, e kam thënë unë përpara. Ata u vranë nga armë të shtetit, por nuk ishte qëllim vrasja. Nuk ka patur asnjë urdhër për vrasjen e tyre”.

Berisha pranon se protestuesit, “u vranë nga armët e shtetit, por nuk ishte qëllim vrasja. Dhe është faktuar kjo që them. Nuk ka patur absolutisht asnjë urdhër. Aq sa është përgjegjës Edi Rama direkt që i solli aty. Ka një deklaratë të qeverisë amerikane aty, që thotë të hetohet nga polici, tek organizatori. Ka një deklaratë tjetër, që demonstrata ishte e dhunshme dhe kishte axhendë politike. Edi Rama është përgjegjësi kryesor”, tha Berisha.

Ditë më parë, kreu i SPAK Altin Dumani tha se dosja e 21 janarit po hetohet me prioritet dhe se është ende në fazën e hetimeve paraprake

Dosja e “21 Janarit” po hetohet nga SPAK, ku në procedimin penal janë regjistruar 3 akuza; vrasje në rrethana të tjera cilësuese, shpërdorim detyre dhe kryerje e veprimeve që pengojnë zbulimin e së vërtetës.

Në trazirat e 21 Janarit 2011, gjatë një proteste të opozitës së atëhershme para kryeministrisë, mbetën të vrarë 4 protestues, Ziver Veizi, Aleks Nika, Hekuran Dedja dhe Faik Myrtaj, në kohën kur shefi i qeverisë ishte Sali Berisha.

Por teksa sot Sali Berisha e cilëson “krim shtetëror pa dashje” ngjarjen e “21 Janarit”, kryedemokrati nuk ka mbajtur të njëjtin qëndrim përgjatë viteve.

Kreu i PD pranoi sot që 4 protestuesit e ndjerë u vranë nga armët e shtetit, por në vitin 2011, fill pas mbylljes së demonstratës, Berisha doli në një konferencë për shtyp, ku deklaroi se protestuesit ishin vrarë nga brenda turmës me pistoleta çadër.

Në funksion të këtij versioni, doli edhe një mjek i Spitalit Ushtarak, i cili tha se plagët e viktimave ishin shkaktuar nga afër.

Por, vetëm disa orë më pas, kur u shfaq videoja e vrasjes së Ziver Veizit nga gardisti Agim Llupo, Berisha ndryshoi version, por shtoi se Garda kishte zbatuar ligjin, pasi demonstruesit ishin vrarë brenda rrethimit.

The post Vrasjet e ’21 janarit’ para kryeministrisë, Berisha: Krim shtetëror, por i kryer pa dashje appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Flodian Plaku, i akuzuar për vrasjen e Gentjan Bejtjas, është arrestuar një ditë më parë në qytetin e Vlorës, pas një operacioni të mirëorganizuar nga forcat operacionale dhe policia lokale.

Ai u vu në pranga në një hotel në Orikum ku qëndronte i strehuar, i armatosur dhe me 25 mijë euro cash në çantë.

Dy policë e kanë prangosur atë, teksa bie në sy edhe veshja e tij. Plaku mban në qafë një varëse floriri të trashë dhe mban edhe syze dielli.

Drejtori i Policisë së Vlorës, Elidon Çela, doli në një konferencë për shtyp pas operacionit “Eterna” që vuri në pranga Flodian Plakun, një person me rrezikshmëri të lartë shoqërore që ishte i shpallur në kërkim.

Gjatë ndërhyrjes policore në hotelin ku fshihej, së bashku me Flodian Plakun, u kap edhe Julian Aliaj alias Julian Pashaj, 43 vjeç, i cili gjatë operacionit u kap me një armë zjarri pistoletë me një krehër me fishekë.

Në pranga për këtë rast janë vënë edhe tre persona të tjerë për “përkrahje të autorit të krimit”.

“Gjatë hetimeve të thelluara mbi këtë rast, u evidentua se shtetasit A. L, 36 vjeç, banues ne Vlorë, A. D, 31 vjeç banues ne Vlore dhe L. D, 57 vjeç, banues në Tiranë, kanë ndihmuar në strehimin, komunikimin dhe lëvizjen e shtetasit në kërkim Flodian Plaku. Ata u arrestuan ne flagrancë për veprën  penale “Përkrahja e autorit të krimit””, njoftoi policia.

I njohur me nofkën “Pole Qorri”, Plaku është i dyshuar për vrasjen e Gentian Bejtjes. Më herët në pranga e policisë ka rënë edhe dy bashkëpunëtorët e tij, Edison Haxhiun dhe Ilir Beqaraj. Këta të fundit mendohet se ndihmuan që Plaku të largohej jashtë vendit.

Gentian Bejtja u ekzekutua me mbi 30 plumba pasditen e 15 marsit, brenda serës në oborrin e banesës së tij në fshatin Larushk të Fushë-Krujës.

Tre persona zbritën nga automjeti “Land Rover Discover” dhe zbrazën kallashnikovët drejt viktimës, dhe më pas u larguan drejt fshatit Hasan e Bubq. Nga dinamika e ngjarjes dhe provat e gjetura në vendin e krimit, policia beson se ekzekutorët janë vrasës me pagesë.

The post I armatosur dhe me 25 mijë euro, momenti i arrestimit të Flodian Plakut në një hotel në Vlorë (video) appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Institucionet kryesore shëndetësore vlerësojnë se valët e të nxehtit, më intensive dhe më të shpeshta se më parë për shkak të ndryshimeve klimatike, do të rrisin ndjeshëm vdekjet e parakohshme në pjesën më të madhe të botës në vitet e ardhshme.

Nxehtësia intensive në Evropë midis qershorit dhe korrikut e konfirmoi këtë dhe solli njohuri të reja në një debat të gjatë rreth përdorimit të pamjaftueshëm të ajrit të kondicionuar në kontinentin tonë.

Sipas disa vëzhguesve, ajri i kondicionuar duhet të perceptohet si një burim shëndetësor dhe jo vetëm një luks, që shpesh shijohet nga një pakicë e zgjedhur.

Sipas raporteve më të përhapura, thuhet se në Bashkimin Europian, ajri i kondicionuar është instaluar në 20 përqind të shtëpive, krahasuar me 90 përqind në Shtetet e Bashkuara, ku ajri i kondicionuar tradicionalisht ka qenë më popullor.

Ky është një ndryshim i konsiderueshëm duke pasur parasysh se afërsisht 2 miliardë kondicionerë janë instaluar në të gjithë botën dhe se sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), kjo shifër do të arrijë në 5.5 miliardë njësi deri në vitin 2050.

Është vlerësuar se ka rreth 140 milionë kondicionerë në Evropë, kryesisht të shpërndarë në vende, ku nxehtësia e verës ishte tashmë një problem, si Italia, Greqia dhe Spanja.

Diku tjetër, veçanërisht në Evropën Veriore, kondicionerët janë të rrallë dhe kërkesa ka filluar të rritet vetëm vitet e fundit.

Nuk është rastësi, pra, që mungesa e ajrit të kondicionuar në Europë është ndër gjërat e para që vihen re nga vizitorët nga Shtetet e Bashkuara, ku është pothuajse e paimagjinueshme të mos kesh ajër të kondicionuar në mot të nxehtë.

Kjo situatë prek veçanërisht ata që vizitojnë qytetet më të mëdha dhe më të famshme turistike, si Londra dhe Parisi, ku baret, shtëpitë dhe madje edhe hotelet shpesh nuk kanë ajër të kondicionuar.

Në të kaluarën, ditët në Paris ishin më të freskëta dhe ende kishte një ndryshim të konsiderueshëm të temperaturës midis ditës dhe natës.

Kishte ditë shumë të nxehta, por ato ishin përjashtim dhe kështu nuk kishte shumë nxitje për të instaluar ajër të kondicionuar: kjo shpjegon pse qytetit i mungojnë ato.

Opinion: Britain and Europe need to get serious about air conditioning https://t.co/3v97cZPVhp pic.twitter.com/ozSJG7y4Y5

— Financial Times (@FT) July 11, 2025

Një situatë e ngjashme vlen edhe për Londrën, ku verat e nxehta janë bërë më të shpeshta, me temperatura shumë mbi mesataren sezonale.

Problemi po fillon të ndihet edhe më në veri, në pjesë të Gjermanisë, për shembull dhe në një masë më të vogël, por ende të konsiderueshme, në vendet skandinave.

Netët vazhdojnë të jenë të freskëta, por gjatë ditës, temperaturat shpesh arrijnë 30°C për disa orë. Dhe të jetosh në mjedise shumë të nxehta nuk është vetëm çështje djersitjeje më shumë ose ndjenjeje më pak rehatie.

Siç raportoi së fundmi “Financial Times”, edhe temperaturat pak mbi 20°C mund të shkaktojnë probleme shëndetësore. Kohëzgjatja dhe cilësia e gjumit ulen ndjeshëm duke filluar nga 23°C, ashtu si edhe një ulje e përqendrimit, si në të nxënit në shkollë ashtu edhe në produktivitetin në punë. Përtej kufirit 23-24°C, përkeqësimi bëhet gjithnjë e më i theksuar, dhe mbi 30°C, fillojnë të regjistrohen shkallë më të larta të vdekshmërisë në mesin e popullsisë.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), një numër gjithnjë e në rritje njerëzish vdesin çdo vit nga nxehtësia ekstreme, me shkallën e vdekshmërisë që lidhet me nxehtësinë për njerëzit mbi 65 vjeç që është rritur me 85 përqind midis viteve 2000-2004 dhe 2017-2021.

With heatwaves rising in frequency globally, the wide US-Europe gap in air conditioning use is being reflected in a startlingly wide disparity in heat-related deaths, says John Burn-Murdoch. Climate change means the arguments against AC are also changing https://t.co/n34hCzaoQk pic.twitter.com/6H4PMe7KcL

— FT Opinion (@ftopinion) July 14, 2025

Midis viteve 2000 dhe 2019, rreth 489,000 njerëz vdiqën çdo vit mesatarisht, me 36 përqind të këtyre vdekjeve që ndodhën në Evropë. Një pjesë e konsiderueshme e këtyre vdekjeve mund të ishte shmangur me një përdorim më të madh të ajrit të kondicionuar.

Një raport i botuar në vitin 2021 nga “Lancet”, një nga revistat kryesore mjekësore në botë, vlerësoi se ajri i kondicionuar ndihmoi në parandalimin e gati 200,000 vdekjeve të parakohshme që lidhen me nxehtësinë vetëm në vitin 2019.

Ky vlerësim duhet të merret me njëfarë kujdesi, por jep një ide se sa e rëndësishme është të ftohësh dhomat, veçanërisht kur krahasohet me numrin e vdekjeve të parakohshme për shkak të nxehtësisë të vlerësuar nga OBSH.

Krahasimi i një zone me shumë kondicionerë, si Shtetet e Bashkuara, me një zonë me gati një të pestën, si Europa, hedh më tej dritë mbi problemin.

Grafikët tregojnë se si rreziku i vdekshmërisë rritet me rritjen e temperaturave në qytetet e SHBA-së dhe Evropës, varësisht nga përhapja e kondicionerit.

Në të gjitha skenarët, duke filluar disa gradë nën 30°C, vërehet një rritje e shpejtë e rrezikut për qytetet evropiane.

Në shumë pjesë të botës, kërkesa për ajër të kondicionuar po rritet ngadalë, kryesisht për shkak të faktorëve ekonomikë: në vendet me ekonomi që ende nuk janë të krahasueshme me tonën në Azi ose Amerikën e Jugut, blerja e një kondicioneri është një investim që pak veta mund ta përballojnë, për të mos përmendur koston e energjisë elektrike për ta përdorur atë.

Megjithatë, IEA parashikon që, ndërsa të ardhurat rriten në vendet në zhvillim, do të ketë një rritje të fortë të blerjeve të ajrit të kondicionuar.

Në Europë, ku kushtet ekonomike janë më të mira, kërkesa e ulët krahasuar me vendet e tjera është kryesisht për shkak të faktorëve historikë dhe kulturorë, të formuar gjatë shekujve kur pjesa më e madhe e kontinentit nuk përjetoi vera kaq të nxehta.

Por ngurrimi për të blerë kondicionerë, në disa vende evropiane më shumë se në të tjera, nuk është vetëm për shkak të zakonit, por edhe për çështje praktike që lidhen me koston e energjisë elektrike dhe shqetësimet mjedisore.

Në vitin 2022, ajri i kondicionuar në mbarë botën konsumoi afërsisht 7 përqind të energjisë elektrike të gjeneruar dhe ishte përgjegjës për 2.7 përqind të emetimeve të dioksidit të karbonit (gazi kryesor serrë) që lidhen me prodhimin e energjisë elektrike.

Nëse përfshijmë edhe ftohësit e përdorur në kondicionerë për t’i furnizuar me energji, emetimet totale të gazrave serrë rriten në 3.2 përqind. Prandaj, kondicioneri ka një ndikim të rëndësishëm mjedisor, duke paraqitur një dilemë të vështirë.

Kondicionerët mund të shpëtojnë mijëra jetë në mot shumë të nxehtë dhe do të kursejnë edhe më shumë nëse valët e nxehtësisë bëhen më intensive dhe të shpeshta, por ato kontribuojnë në ngrohjen globale, e cila është shkaku i të njëjtave ngjarje ekstreme të motit.

Megjithatë, kondicioneri nuk lëshon dioksid karboni në atmosferë si një makinë ose një kazan me gaz: është energjia elektrike që e furnizon me energji, e cila mund të jetë prodhuar duke përdorur lëndë djegëse fosile.

Kalimi gradual në sisteme shumë më pak ndotëse të gjenerimit të energjisë elektrike – të tilla si era, dielli dhe bërthamore – do të zvogëlojë gjurmën e karbonit të kondicionerëve (dhe ftohësve, falë përdorimit të gazrave më efikasë), duke i bërë ato një teknologji më të qëndrueshme.

Sigurisht, ka shumë masa të tjera që mund të merren për të zvogëluar efektet e valëve të nxehtësisë, veçanërisht në qytete.

Mënyra se si janë ndërtuar dhe organizuar qytetet ndikon në efektin e “ishullit të nxehtësisë”, i cili prek zonat që janë mesatarisht më të ngrohta se të tjerat sepse e shpërndajnë nxehtësinë ngadalë, veçanërisht natën.

Efekti mund të ngadalësohet edhe nga prania e shumë kondicionerëve që ngrohin ajrin jashtë ndërtesave, megjithëse vlerësimi i ndikimit të tyre është i vështirë për shkak të shumë variablave.

Inovacionet e fundit kanë çuar gjithashtu në zhvillimin e kondicionerëve shumë më efikasë, të cilët konsumojnë më pak energji ndërsa ofrojnë të njëjtin efekt ftohës.

Modelet më të zakonshme mund të përdoren edhe në të kundërt, për të ngrohur hapësirat e brendshme në dimër duke përdorur të njëjtin parim, i cili është më efikas se metodat tradicionale të ngrohjes që përdorin lëndë djegëse fosile.

Në zonat e botës me dimër të ashpër dhe verë të nxehtë, siç është pjesa më e madhe e Europës, kalimi te kondicionerët mund të zgjidhë si problemet e ngrohjes në sezonin e ftohtë ashtu edhe problemet e ftohjes në verë.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Ajri i kondicionuar nuk është më një luks appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Ekzistojnë dy mënyra për të siguruar ushqim në Rripin e Gazës. E para është të shkosh në njërën nga katër qendrat e shpërndarjes së Fondacionit Humanitar të Gazës, organizatës së krijuar nga Izraeli për të monitoruar shpërndarjen e ushqimit në Rrip.

Izraeli planifikon të zëvendësojë të gjitha OJQ-të e pranishme në zonë, një sistem që ka krijuar kushtet për masakra të vazhdueshme të palestinezëve, pasi ushtria shpesh qëllon mbi civilët që presin në radhë.

Mënyra e dytë është ta blesh atë në tregje, nëse gjendet gjithmonë: problemi është se çmimet janë të papërballueshme për shumicën e njerëzve.

Izraeli kontrollon të gjithë kufijtë e Rripit dhe vendos kufizime shumë të rrepta (ose ndalime totale) për hyrjen e ushqimit dhe mallrave të tjera thelbësore.

Për këtë arsye, gjatë luftës, e cila filloi në tetor 2023, çmimet e mallrave bazë në Gaza janë rritur jashtëzakonisht shumë: tregtarët luftojnë për të gjetur furnizime, dhe pak që gjejnë hidhet në treg me çmime të tepruara.

“New York Times” përpiloi një listë të çmimeve të ushqimeve duke përdorur të dhëna nga Dhoma e Tregtisë e Gazës, një organ lokal që monitoron tregjet në qytetet Deir al-Balah dhe Khan Yunis, përkatësisht në veri, qendër dhe jug të Rripit.

Nëse para luftës, një thas me miell prej 25 kilogramësh kushtonte mesatarisht 9 euro, në fund të korrikut ishte 267 euro.

Një kilogram sheqer shkoi nga më pak se 1 euro në 93 euro. Një kilogram patate ose qepë shkoi nga 0.50 euro në 26 euro, e kështu me radhë.

Çmimet e nevojave të tjera themelore janë rritur gjithashtu. Një sapun kaloi nga 0.5, në 9 euro.

Një pako me 20 pelena, shkoi nga 9 në 130 euro. Një litër naftë (e nevojshme për të furnizuar me energji gjeneratorët, për shembull), shkoi nga më pak se 2, në 31 euro.

Çmimet gjithashtu luhaten shumë, varësisht nga disponueshmëria aktuale. Më 20 korrik, një thas me miell prej 25 kilogramësh, kushtonte 779 euro; më 27 korrik, ra në 195 euro, përpara se të rritej përsëri në 292 euro më 30 korrik.

Tregtarët arrijnë të sigurojnë ushqim dhe mallra të tjera për t’i shitur në tregje përmes trukeve që nuk janë gjithmonë të ligjshme.

Grupet kriminale janë aktive në Rripin e Gazës, duke sulmuar karvanët humanitarë dhe duke vjedhur ushqim.

Ky ushqim më pas arrin te tregtarët e Gazës përmes ndërmjetësve, të cilët paguajnë çmime shumë të larta për të edhe para se ta shesin. Nuk është e qartë se sa ngushtë janë të lidhura këto grupe kriminale me Hamasin.

Disa tregtarë më pas kultivojnë disa produkte direkt, ose i blejnë ato nga pak fermerë vendas ende aktivë dhe i shesin në treg. Ekziston gjithashtu një sistem kontrabande që është ende aktiv, pavarësisht luftës dhe bllokadës izraelite.

Kjo demonstrohet nga fakti që cigaret janë ende të disponueshme në Rrip, një mall i ndaluar nga Izraeli, por që vjen nga jashtë përmes kontrabandës.

Giorgio Monti, drejtori mjekësor i Emergjencave, i cili punoi në Rripin e Gazës deri në fund të qershorit, i tha podkastit “Globo” se “kishte një kohë kur cigaret kushtonin deri në 40 dollarë (35 euro) secila” dhe se në disa raste ato shiteshin “me centimetër”.

Problemit të çmimeve të tepërta i shtohet edhe mungesa e parave cash (e vetmja mënyrë pagese e pranuar nga tregtarët).

Shumica dërrmuese e bankomateve nuk funksionojnë më dhe njerëzit duhet t’u drejtohen ndërmjetësve dhe kontrabandistëve, të cilët mund të ofrojnë para cash në këmbim të komisioneve që tani tejkalojnë 40 përqind.

Për të marrë para cash, duhet të transferohen në mënyrë digjitale shumën e dëshiruar në llogarinë bankare të një ndërmjetësi, i cili më pas e dorëzon atë personalisht pasi të ketë zbritur komisionin.

Basheer al-Farra, një palestinez i zhvendosur në jug të Gazës, i tha agjencisë së lajmeve “Asociated Press”: “Nëse më duhen 60 dollarë, duhet të transferoj 100 dollarë” te ndërmjetësi.

Valuta më e përdorur në Gaza është shekli izraelit, por që nga fillimi i luftës, Izraeli ka ndaluar sjelljen e kartëmonedhave të reja në Rrip.

Kështu, kartëmonedhat ekzistuese kanë përfunduar të konsumuara dhe shumë prej tyre nuk pranohen më nga tregtarët dhe furnizuesit e tyre.

Kjo është arsyeja pse mund të ndodhë që, edhe pasi të kenë marrë para cash, njerëzit ende nuk janë në gjendje të blejnë ushqim.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post 93 euro për një kilogram sheqer, në Gaza! appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Një 42-vjeçar u arrestua në Vlorë, si një prej autorëve të dyshuar të vrasjes së 58-vjeçarit Renato Hoxhaj më 27 prill të këtij viti.

Policia tha se i arrestuari është me Kleanthi Bylyku alias Armando Gega, i cili dyshohet si bashkëautor në vrasjen me paramendim të 58-vjeçarit Hoxhaj.

Bazuar në prova, ai ishte në kërkim nga policia pasi i është caktuar më 30 korrik masa e sigurisë “arrest me burg”. I dyshuari, në momentin e arrestimit të tij udhëtonte si pasagjer me një makinë tip “Audi”.

Renato Hoxhaj, 58-vjeç, u gjet i vrarë me armë zjarri në lagjen “Hajro Çakërri” në Vlorë. Në bazë të hetimeve rezultoi se Hoxhaj u qëllua nga 2 armë zjarri.

Ndonëse Hoxhaj nuk rezultonte një person me precedentë, hetuesit dyshojnë se ekzekutimi i tij mund të ketë ardhur për shkak të lidhjes që ai kishte me një grup kriminal.

Po ashtu ka dyshime se Renato Hoxhaj të kishte dijeni për një vrasje të ndodhur në qytetin e Vlorës muaj më parë.

The post Arrestohet një prej autorëve të dyshuar të vrasjes së Renato Hoxhajt në Vlorë (video) appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Helsinki nuk ka pasur asnjë aksident me fatalitet në rrugë në 12 muajt e fundit. Ky është një rekord që kryeqyteti finlandez sapo e ka arritur (vdekja e fundit në një aksident ishte në fillim të korrikut 2024) dhe e bën atë unik në botë.

Kjo, vjen pavarësisht faktit se Helsinki, i cili me 650,000 banorët e tij është shtëpia e mbi një të dhjetës së popullsisë së Finlandës, vitin e kaluar pa një numër rekord turistësh: 4.5 milionë qëndrime brenda natës, të cilat kontribuan në mbipopullimin e rrugëve të qytetit.

Pak fat ndoshta nevojitet, por kryeqyteti finlandez i kishte vënë vetes qëllimin për zero vdekje në rrugë deri në vitin 2050 dhe vitet e fundit ka zbatuar një sërë politikash të sigurisë rrugore që kanë rezultuar vendimtare, duke filluar me limitin e shpejtësisë prej 30 km/orë në shumë zona të qytetit.

“Shumë faktorë kontribuan në këtë rezultat, por kufijtë e shpejtësisë janë ndër më të rëndësishmit”, – tha për faqen finlandeze të internetit “Yle”, Roni Utriainen, inxhinier trafiku në Departamentin e Mjedisit Urban të qytetit.

Sot, mbi gjysma e rrugëve të Helsinkit kanë një kufi shpejtësie prej 30 kilometrash në orë (tradicionalisht, kufiri ishte 50), dhe me fillimin e vitit shkollor, kufiri do të shtrihet në të gjitha rrugët pranë shkollave të të gjitha niveleve.

Rekordi i kryeqytetit finlandez është (aktualisht) unik, por efektet e uljes së shpejtësisë në vdekshmërinë nga aksidentet rrugore tani janë të njohura mirë.

Një studim i vitit 2024 nga dy studiues nga Politekniku i Athinës, të cilët analizuan të dhëna nga 40 qytete evropiane, tregoi se “futja e kufijve të shpejtësisë prej 30 km/orë në zonat urbane ka shpëtuar mbi 40% të jetëve njerëzore, së bashku me ndikime të konsiderueshme pozitive në mjedis, energji dhe shëndet, me konsum më të ulët të karburantit dhe një rritje të ecjes dhe çiklizmit”.

“Kur shpejtësia rritet, rritet edhe rreziku i aksidenteve dhe ashpërsia e tyre: një rritje prej 5% e shpejtësisë mesatare çon në një rritje prej afërsisht 10% të të gjitha aksidenteve që rezultojnë në lëndime dhe një rritje prej 20% të aksidenteve fatale. Numri i vdekjeve të këmbësorëve rritet nga 10% në përplasjet me 30 kilometra në orë, në 90% në përplasjet me 50 kilometra në orë. Rreziku i vdekjes është pothuajse pesë herë më i lartë në përplasjet midis një makine dhe një këmbësori me 50 kilometra në orë sesa në të njëjtin lloj përplasjeje me 30 kilometra në orë”, shpjegoi Eva Michelaraki, autore e studimit së bashku me George Yannis.

Shpejtësia gjithashtu rrit aksidentet, sepse zvogëlon kohën e reagimit të njerëzve dhe manovrimin e makinës.

Sipas dy studiuesve, kufizimi i shpejtësisë prej 30 km/orë ka ulur aksidentet me 40% në Paris, 16% në Zyrih, 10% në Bruksel, 9% në Helsinki, 46% në Londër dhe 38% në Edinburg.

Spanja futi kufizime shpejtësie prej 30 km/orë në shumicën e rrugëve të qytetit në vitin 2019: “Pas dy vitesh zbatimi, Spanja ka regjistruar një ulje prej 20% të vdekjeve në rrugët urbane, me një ulje prej 34% për çiklistët, 31% për të moshuarit dhe 24% për këmbësorët”, shpjegojnë studiuesit.

Në Bolonjë, “midis 15 janarit dhe 14 prillit 2024, pati një rënie prej 13.4% të aksidenteve me lëndime dhe një rënie prej 17% të aksidenteve pa lëndime krahasuar me vitin e kaluar”.

U vu re gjithashtu një rënie prej 14.7% e këmbësorëve të përfshirë në aksidente (nga 102 në vitin 2023, në 87 në vitin 2024)”.

Studiuesit vlerësojnë gjithashtu se nëse një qytet si Athina do të vendoste një limit shpejtësie prej 30 km/orë në qendër të qytetit, do të kursente 130 milionë euro gjatë 10 viteve falë uljes së kostove për shkak të aksidenteve rrugore.

Por kufizimet e shpejtësisë nuk janë të mjaftueshme për të arritur rezultatet e Helsinkit, edhe pse janë të nevojshme.

“Projektimi i rrugëve ka luajtur një rol themelor. Në vitet e fundit, infrastruktura për këmbësorë dhe çiklistë është përmirësuar ndjeshëm. Për më tepër, bashkëpunimi me policinë rrugore është intensifikuar dhe janë futur më shumë kamera mbikëqyrjeje dhe sisteme automatike kontrolli”, shpjegon faqja e internetit “Yle”.

Sistemet e përmirësuara të sigurisë së makinave kanë kontribuar gjithashtu.

Dhe qyteti i inkurajon njerëzit të mos i përdorin ato: “Transporti publik në Helsinki është i shkëlqyer, gjë që zvogëlon përdorimin e makinave dhe, rrjedhimisht, numrin e aksidenteve të rënda”, shpjegoi inxhinieri i trafikut, Utriainen.

Rezultati është se në 12 muajt e fundit, ka pasur vetëm 277 aksidente rrugore me të lënduar dhe pa vdekje (në fund të viteve 1980, kishte më shumë se tre herë më shumë, me rreth tridhjetë vdekje në vit),

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Rekordi i jashtëzakonshëm i Helsinkit, zero vdekje në rrugë në një vit appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Avokati i Popullit ka nisur verifikimet mbi mënyrën se si është shoqëruar dhe trajtuar Erion Veliaj nga paraburgimi i Durrësit drejt ambienteve të një klinike private, ku iu nënshtrua analizave mjekësore.

Pas deklaratave publike të Veliajt, i cili denoncoi trajtim të padrejtë në shkelje të protokollit mjekësor, Komisioneri për Parandalimin e Torturës, Ahmet Prençi, ka zhvilluar një vizitë në paraburgimin e Durrësit për të kryer verifikime të hollësishme lidhur me rastin.

Vetë avokatët e Veliajt thanë përpara disa ditësh se: “Kjo vizitë pasi i është refuzuar disa herë, dhe pasi ju miratua është shoqëruar me një prani të jashtëzakonshme sigurie prej rreth 30 efektivësh policie dhe hetues të BKH-së, disa prej të cilëve ishin të pranishëm edhe brenda sallës së ekzaminimit, masa të papërshtatshme dhe të pajustifikuara për një person si zoti Veliaj dhe në shkelje të çdo protokolli mjekësor”.

Veliaj, pak ditë më parë, nëpërmjet një shkrimi të gjatë në rrjetet sociale, ku fliste për procesin hetimor të SPAK ndaj tij, e cilësoi “të padrejtë” dhe “poshtëruese” këtë situatë.

Mes të tjerash, Veliaj përmendi edhe rastin e ekzaminimit mjekësor të tij në spitali disa javë më parë. Sipas tij, agjentët e BKH-së në sallën e operacionit i kanë bërë një kontroll të imtësishëm deri në pikën që ai e cilësonte si “Voyerism”, apo thënë ndryshe, një lloj interesi seksual ose praktika e shikimit të njerëzve të tjerë të angazhuar në sjellje intime, të tilla si zhveshja, aktiviteti seksual ose veprime të tjera.

Më 23 korrik, SPAK mori zyrtarisht të pandehur Erion Veliajn për korrupsion pasiv, pastrim parash, fshehje pasurie dhe futje e sendeve te palejuara në institucionet e ekzekutimit të vendimeve penale. Akuzat iu komunikuan edhe bashkëshortes së tij, Ajola Xoxa.

SPAK i ka komunikuar akuzë edhe efektivit të Policisë së Burgjeve, F.B., i cili i ka dhënë celularin në furgon kryebashkiakut gjatë rrugës nga paraburgimi i Durrësit drejt GJKKO-së.

Veliaj është vënë në hetim nga SPAK disa muaj më parë dhe që prej 10 shkurtit, kur u arrestua, qëndron në paraburgimin e Durrësit.

The post Avokati i Popullit nis hetimet pas akuzave të Erion Veliajt për shkelje të protokollit mjekësor nga BKH appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Ish presidenti Ilir Meta, është thirrur në Prokurorinë e Posaç me Antikorrupsion të hënën në datë 4 gusht, ora 11.00, ku pritet t’i komunikohet mbyllja e hetimeve për dosjen “CEZ DIA” dhe lobimi i LSI-së në SHBA.

Meta, i cili mbahet në qelinë e paraburgimit që prej datës 21 tetor të vitit të kaluar, do të shoqërohet nga ambientet e paraburgimit, në godinë e SPAK-ut, ku së bashku me avokatin e tij mbrojtës, Kujtim Cakrani do të firmosin mbylljen e hetimeve.

E njëjta procedurë u ndoq edhe për ish bashkëshorten e tij Monika Kryemadhi, mamanë e saj Fatime Kryemadhi, si dhe për dy bashkëpunëtorët e ish-çiftit, Ema Çoku dhe Piro Xhixho.

Këtij të fundit, SPAK i komunikoi akuzën “korrupsion pasiv”, ndërsa Fatime Kryemadhit dhe Ema Çokut “pastrim parash”.

Hetimet ndaj Metës dhe personave të tjerë lidhen me dyshime për pasuri të pajustifikuara, korrupsion, dhe shkelje të detyrës, sipas burimeve nga drejtësia.

SPAK pritet të vendosë në javët në vijim nëse çështja do të shkojë për gjykim apo do të mbyllet pa akuza.

The post Ilir Meta thirret të hënën në SPAK, do t’i komunikohet mbyllja e hetimeve appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Dy persona kanë mbetur të plagosur me thikë në Shkodër në dy ngjarje të ndryshme. Policia njoftoi se një 42-vjeçar u godit me thikë dhe me sende të forta nga dy vëllezër. Shkak u bë një sherr për motive të dobëta mes të treve në lagjen “Tre heronjtë”.

Siç njoftoi policia, 42-vjeçari ndodhet në spital, fatmirësisht jashtë rrezikut për jetën, ndërsa dy vëllezërit, një 38-vjeçar dhe një 41-vjeçar, janë vënë në pranga.

Në një rast tjetër, në fshatin Nderlysaj në Theth, u plagos me thikë edhe një 28-vjeçar. Edhe ai fatmirësisht është jashtë rrezikut për jetën. Autori i kësaj ngjarjeje është një 25-vjeçar i cili është arrestuar.

The post Dy persona plagosen me thikë në Shkodër appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Gjykata e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar ka liruar nga masa “arrest në shtëpi”, kryetarin e Bashkisë së Tropojës, Rexh Byberin si dhe nënkryetarin Abedin Kërnaja, pasi janë në hetim për shpërdorim detyre dhe prerje të paligjshme të pyjeve.

Togat e zeza vendosën detyrrim paraqitje një herë në muaj për ta. Sipas avokatëve ndaj Byberit dhe Kërnajës kishte mbaruar afati 6-mujor i masës së sigurisë duke marrë si referencë vendimin e Gjykatës Kushtetuese ndaj Mimoza Margjekës.

Në mars të këtij viti, SPAK mbylli hetimet dhe dërgoi për gjykim dosjen ndaj dy zyrtarëve, të cilët akuzohen për shpërdorim detyre me dëm financiar mbi 277 milion lekë, pasi për ndërtimin e dy rrugëve rrafshuan pyjet pa u konsultuar me institucionet e tjera të mjedisit.

Sipas Prokurorisë së Posaçme, Byberi dhe Kërrnaja kanë lejuar subjektin fitues të tenderit të kryejë prerje të pyllit dhe të ndërtojë rrugët pa marrë më parë lejet e nevojshme nga institucionet përgjegjëse.

Konkretisht, ata nuk kanë zbatuar procedurat e kërkuara nga ligji, që parashikojnë aplikimin në sistemin elektronik e-Leje pranë bashkisë, verifikimin e dokumentacionit dhe konsultimin me institucionet përkatëse të mjedisit për të vlerësuar ndikimin e këtyre punimeve.

Pas arrestit shtëpiak të Byberit, Zyra Islamaj u zgjodh kryetare e komanduar e bashkisë së Tropojës.

The post Prej 6 muajsh në ‘arrest shtëpie’, lirohet kreu i Bashkisë Tropojë dhe zëvendësi i tij appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – SPAK ka njoftuar përmbylljen e fazave të hetimit të operacionit ndërkombëtar “Pandora” kundër krimit kompjuterik.

Operacioni është realizuar në bashkëpunim me autoritetet gjermane, ku 5 persona kanë rënë në pranga, 3 të tjerë janë në “arrest shtëpie”, ndërsa 2 janë shpallur në kërkim.

Sipas hetimeve shqiptaro-gjermane, qindra gjermanë kanë re pre e mashtrimit, ndërsa grupi e kishte bazën në Shqipëri, ku përdorte për mashtrim një “Call Center”.

Sipas përllogaritjeve, qytetarëve të ndryshëm europianë iu është shkaktuar një dëm prej 363 mijë euro.

Hetimet për këtë rast nisën në fund të vitit 2023 në Gjermani, dhe më pas u transferuan në Shqipëri gjatë vitit 2024.

Grupi kriminal përdorte metoda të sofistikuara për të mashtruar viktimat, duke u prezantuar fillimisht si oficerë policie ose hetues financiarë, me pretendimin se po hetonin humbje të ndodhura në investime në Forex apo kriptovaluta.

Pasi fitonin besimin e viktimave, anëtarët e grupit i shtynin ata të kryenin pagesa të reja, duke i zhytur edhe më thellë në mashtrime. Sipas të dhënave të mbledhura gjatë hetimit, dëmi i shkaktuar ndaj qytetarëve gjermanë përllogaritet në rreth 363 mijë euro.

Në 18 prill të vitit të kaluar, SPAK ka ushtruar kontroll në ambientet e një Call Center-i në Tiranë, ku u administruan prova.

Gjermanët dërguan prova materiale, që çuan në dyshime për ekzistencën e një grupi kriminal, jo vetëm të huaj.

“Në kuadër të këtij operacioni ndërkombëtar, në datën 18 prill të vitit që kaloi, nga ana e  Prokurorisë së Posaçme është ushtruar kontroll në ambientet e një call centeri të paligjshëm në Shqipëri, ku u gjetën dhe janë sekuestruar prova materiale të dyshuara të shumta, digjitale dhe dokumetare, në kushtet kur kishim të bënim me dy hetime paralele në Gjermani dhe në Shqipëri, rezultatet dhe provat digjitale të kontrolleve u dërguan  për një analizë më të thelluar pranë autoriteteve gjyqësore gjermane. Në përgjigje, në  sajë të bashkpëunimit gjyqësor ndërkombëtar, nga ana e autoriteteve gjermane u dërgua analiza e plotë e këtyre provave digjitale, të cilat, të analizuara në harmoni me provat materiale dokumentare të sekuestruara në Shqipëri, ditën e kontrollit, çuan në rezultatin e qartë të ekzistencës të një grupi të  strukturuar  kriminal me qëllim mashtrimin e shtetasve gjermanë, por jo vetëm nëpërmjet qendrës së ‘Call Center’-ave të paregjistruar si biznes në organet tatimore”, – konfirmoi Nakuçi.

Sipas prokurorit, mëngjesin e sotëm është bërë i mundur ekzekutimi i masave të sigurisë për të gjithë personat që gjendeshin në territorin e Shqipërisë. Vijon puna për kapjen e dy personave të tjerë që nuk ndodhen në territorin shqiptar.

Më tej, Nakuçi tha se vlera e dëmit të shkaktuar ndaj 14 viktimave tejkalon 363 mijë euro, ndërsa shpjegoi edhe si u realizua operacioni i parandalimit.

Eneid Nakuçi: Vlera e dëmit të shkaktuar dhe të dokumentuar për këtë fazë të hetimit për periudhën disamujore të call center-it është 363, 501 euro dhe bëhet fjalë për 14 viktima të mashtrimit në Gjermani. Vlera relativisht e ulët e dëmit të shkaktuar është meritë e risisë që paraqet ky hetim që është parandalimi i qindra tentativave për mashtrim të kryer nga autorët kundrejt viktimave gjermane. Sapo merreshin në telefon nga mashtruesit, viktimat më pas kontaktoheshin nga oficerët e policisë gjermane duke iu shpjeguar skemën e mashtrimit dhe anulimin e pagesave. Kjo ka sjellë parandalimin e mashtrimit në shuma më të mëdha te këto viktima”.

Nakuçi tha se “nga hetimi që kemi kryer janë shpëtuar 6 mijë raste dhe u shpëtuan gati 1 milionë euro.”

The post Hiqeshin si policë, SPAK godet grupin që mashtronte gjermanët me ‘Call Center’, 5 të arrestuar appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Kryeministri lituanez Gintautas Paluckas njoftoi dorëheqjen e tij pasi një sërë hetimesh gazetareske i shtynë agjencitë anti-korrupsion të vendit baltik të hetonin aktivitetet e tij të biznesit.

Kishte pasur protesta kundër Paluckas, i cili do të japë dorëheqjen edhe si udhëheqës i Social Demokratëve, dhe të mërkurën aleati i tij kryesor tha se, nëse ai do të mbetej kryeministër, do të largohej nga koalicioni. Skenari më i mundshëm për momentin është një marrëveshje e re qeveritare midis vetë partive.

Në javët e fundit, disa hetime gazetareske ishin botuar në lidhje me Paluckas, dhe presidenti Gitanas Nauseda i kishte dhënë dy javë kohë për të sqaruar qëndrimin e tij.

Paluckas i mohoi akuzat dhe shkoi me pushime. Megjithatë, të enjten në mëngjes, agjencia e Ministrisë së Brendshme që heton krimet financiare (FNTT) kontrolloi ambientet e një kompanie që i përkiste kunatës së kryeministrit, një zhvillim vendimtar.

Paluckas pretendoi se po jepte dorëheqjen për të mos e lënë “qeverinë peng të skandalit”. Dorëheqja e tij do të duhet të miratohet nga bordi i partisë, pastaj të ratifikohet nga Nauseda, e cila ishte e para që e komunikoi atë.

Dorëheqja i të enjtes ndodhi mes skandalit më serioz që përfshinte Paluckas, i cili është edhe më i fundit (ai ka qenë kryeministër që nga nëntori i vitit 2024).

“Dankora”, kompania e kunatës së tij, mori 173,000 euro nga fondet e Bashkimit Evropian në vitin 2024 përmes një programi qeveritar për zhvillimin e lëvizshmërisë elektrike.

Në shkurt të këtij viti, ajo vendosi ta shpenzonte pjesën më të madhe të kësaj shume për blerjen e pajisjeve nga një kompani (“Garnis”) në të cilën Paluckas zotëronte 49 përqind të aksioneve.

Kur u zbulua, “Dankora” i ktheu fondet evropiane. “Garnis” është në qendër të një rasti tjetër, që përfshin gjithashtu një konflikt të mundshëm interesi: në vitin 2024, kur Paluckas ishte tashmë kryeministër, kompania kishte marrë një kredi prej 200,000 eurosh nga Banka Kombëtare e Zhvillimit.

Dhënia e kredisë është nën hetim nga Komisioni i Etikës (VTEK), agjencia antikorrupsion që merret me anëtarët e parlamentit dhe zyrtarët publikë.

Ka pasur hetime të tjera gazetareske, mbi ngjarje më të largëta në kohë. Për shembull, një kompani e mëparshme në pronësi të Paluckas nuk arriti të paguante një kredi të dhënë nga një kompani e lidhur me një biznesmen nga i cili ai kishte blerë një pronë, vetëm për të mohuar më vonë se e njihte atë.

Në vitin 2012, ai bleu një vilë në Vilnius nga një kompani qipriote, thuhet se me një çmim të ulur për të cilën ai kishte qenë përgjegjës kur ishte drejtor administrativ i komunës.

“Skandali famëkeq i helmimit të minjve” i vendit daton gjithashtu që nga ajo periudhë. Në vitin 2012, Paluckas u dënua me dy vjet burgim me kusht për shpërdorim detyre në dhënien e një tenderi për kontrollin e brejtësve në Vilnius, prej nga edhe vjen emri.

Kohët e fundit u zbulua se ai pagoi vetëm një pjesë të vogël (më pak se 5,000 euro nga mbi 16,000 euro) të gjobës që i ishte urdhëruar të paguante.

The post Nën hetim për abuzim me fondet e BE, dorëhiqet kryeministri i Lituanisë appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Tërmeti i së mërkurës me magnitudë 8.8 ballë në brigjet e Kamçatkës, në lindjen e largët të Rusisë, ishte një nga më të fuqishmit e regjistruar ndonjëherë, megjithatë gjeneroi një cunam më të dobët se sa pritej, me dëme të kufizuara deri më tani.

Paralajmërimet për valët në shumë vende të Oqeanit Paqësor kanë lejuar që miliona njerëz të evakuohen nga brigjet e tyre, duke zvogëluar rrezikun e aksidenteve serioze si në të kaluarën.

Ndërkohë, sizmologët po përpiqen të kuptojnë se çfarë i shkaktoi valët relativisht të vogla të regjistruara nga Japonia në Shtetet e Bashkuara. Kjo punë do t’i mbajë të zënë për muaj të tërë, por mund të bëhen disa hipoteza fillestare.

Gadishulli Kamçatka shtrihet në skajin e një prej zonave më sizmike të planetit, ku takohen pllakat e Paqësorit dhe Amerikës së Veriut (të cilat shtrihen shumë përtej Amerikës së Veriut siç e shohim ne).

Sipas teorisë më të pranuar gjerësisht, litosfera (domethënë, korja e Tokës dhe shtresa menjëherë poshtë saj, e quajtur mantel) është e ndarë në pllaka që lëvizin drejt dhe larg njëra-tjetrës, me pika rrëshqitjeje përgjatë skajeve të tyre.

Pranë këtyre zonave formohen çarje, fraktura që shkojnë thellë në tokë dhe shkaktohen nga zhvendosja e dy blloqeve kundërshtare.

Pllaka e Paqësorit është më e dendur dhe zhytet ngadalë nën Pllakën e Amerikës së Veriut, në një proces të pamëshirshëm që arrin 8 centimetra në vit: nuk duket shumë, por është një lëvizje e shpejtë për këto masa gjigante shkëmbinjsh.

Fërkimi intensiv midis dy pllakave bën që skajet e Pllakës së Paqësorit të arrijnë temperatura jashtëzakonisht të larta, duke u shkrirë në mënyrë efektive ndërsa arrijnë në thellësitë e Tokës.

Çarja është qindra kilometra e gjatë dhe për këtë arsye nuk është uniformë: në disa zona, procesi mund të ngecë për mijëra vjet, duke shkaktuar tension jashtëzakonisht të fortë midis shtresave të shkëmbinjve.

Kur ky tension tejkalon rezistencën e shkëmbit, çarja papritmas shpërthen dhe brenda pak minutash, energjia e ruajtur çlirohet në formën e një tërmeti të madh si ai i së mërkurës.

Një ngjarje e këtij lloji quhet “megasem” (nga tërmeti mega-thrust) dhe karakterizohet nga aktivizimi i një çarjeje për qindra kilometra.

Kjo është arsyeja pse një pjesë e mirë e dhjetë tërmeteve më të forta të regjistruara ndonjëherë kanë qenë të këtij lloji dhe pse një tjetër, me magnitudë 9, goditi gjithashtu Kamçatkën në vitin 1952.

Lëvizja e papritur dhe e përhapur bën që uji mbi çarje të lëvizë – pak a shumë siç ndodh kur e lëvizim dorën të zhytur në ujë – duke prodhuar valë që udhëtojnë për mijëra kilometra.

Në thellësitë e oqeanit, një cunami mund të arrijë shpejtësi prej rreth 800 kilometrash në orë, por me valë që janë shumë të mëdha dhe të shpërndara gjerësisht, rrallë tejkalojnë një lartësi maksimale prej një metri.

Ndërsa i afrohen bregdetit, valët ngadalësohen, sepse shtrati i detit është më i cekët: ato bëhen më pak të shpërndara dhe bëhen më të larta.

Në rastin e tërmetit japonez të vitit 2011, ato arritën disa dhjetëra metra lartësi, ndërsa vala e djeshme nuk u raportua të ketë kaluar 4 metra në Kamchatka dhe më pak se 2 metra në Hawaii.

Mund të ketë pasur valë më të larta në gadishullin rus, por rajoni është kryesisht i pabanuar dhe nuk ka sisteme të besueshme zbulimi të valëve kudo.

Siç kanë shpjeguar ekspertë të ndryshëm, çdo cunami është unik dhe varet shumë nga tërmeti që e shkakton atë, karakteristikat e çarjes dhe vijës bregdetare në një zonë të caktuar gjeografike, si dhe nga shumë variabla të tjerë.

Tërmeti i djeshëm ndodhi në det rreth 140 kilometra larg qytetit më të afërt dhe kjo mund të ketë ndikuar në efektet e tij, si në aspektin e goditjes aktuale, ashtu edhe të valëve.

Qyteti në fjalë, Petropavlovsk-Kamchatskiy, është gjithashtu i mbrojtur nga një gji, duke e bërë atë më pak të ekspozuar.

Vlerësimet paraprake sugjerojnë se përgjatë një shtrirjeje prej gati 500 kilometrash të çarjes, pati një zhvendosje prej 6-9 metrash, ndryshe nga ajo që ndodhi gjatë tërmetit të Japonisë të vitit 2011, i cili u llogarit të kishte një zhvendosje deri në 45 metra, gjithashtu përgjatë një çarjeje qindra kilometra të gjatë.

Zhvendosja e moderuar, ndoshta më horizontale sesa vertikale, mund të ketë prodhuar lëvizje më pak intensive të valëve në thellësi, pa gjeneruar cunami të forta siç janë vërejtur në tërmete të tjera me magnitudë të krahasueshme.

Megjithatë, do të nevojitet një analizë më e thelluar e sasisë së madhe të të dhënave të mbledhura gjatë dhe pas tërmetit për ta konfirmuar këtë.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Pse cunami nuk ishte shumë i fortë pas mega-tërmetit në Kamçatka? appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Gjykata e Posaçme e Apelit ka rrëzuar ankimimin e Arbër Veliajt, vëllait të kryebashkiakut të arrestuar Erion Veliaj, i cili kundërshtonte kontrollet e ushtruara nga SPAK në dhjetor të vitit 2024 në banesat dhe ambientet e bizneseve të tij.

Sipas Apelit, vendimi është marrë në përputhje me legjislacionin në fuqi, ndërsa palët kanë të drejtën të paraqesin rekurs në Gjykatën e Lartë.

Në dhjetor të vitit 2024, agjentët e BKH me urdhër të Prokurorisë së Posaçme (SPAK), zhvilluan kontrolle në banesën dhe në zyrën e Arbër Veliajt në kuadër të hetimit pasuror që po zhvillohej ndaj vëllait të tij, kryebashkiakut Erion Veliaj.

Pas kontrolleve, u mor edhe vendimi për sekuestrimin e telefonit të tij me qëllim zbulimin e provave të reja. Arbër Veliaj del edhe në dosjen e përgjimeve që iu bënë kryebashkiakut në burg, por deri më tani ndaj tij nuk ka asnjë masë sigurie të caktuar.

The post Apeli rrëzon ankimimin e vëllait të Erion Veliajt për kontrollet e SPAK appeared first on Gazeta Si.