Mesfushori 21-vjeçar i skuadrës gjermane TSG 1899 Hoffenheim, Leon Avdullahu, ka vendosur të përfaqësojë Kosovën në vend të Zvicrës, para ndeshjes midis dy ekipeve kombëtare më 5 shtator, në kuadër të grupeve kualifikuese për Kuptën e Botës 2026.

Lajmin e konfirmoi presidenti i Federatës së Futbollit të Kosovës, Agim Ademi, përmes një postimi në Instagram. Avdullahu, i cili është i kualifikuar për të luajtur për të dy vendet për shkak të lidhjes me origjinën e prindërve të tij, ka zgjedhur të ndjekë rrugën e vendit të familjes.

Federata Zvicerane e Futbollit reagoi me zhgënjim. Trajneri i ekipeve kombëtare të Zvicrës, Pierluigi Tami, deklaroi të martën se ishte i zhgënjyer nga vendimi i lojtarit, duke theksuar:

“Megjithatë, dua ta bëj të qartë se ne duam vetëm lojtarë në ekipet tona kombëtare që identifikohen 100% me vendin dhe ekipin tonë kombëtar.”

Kosova dhe Zvicra kanë një histori të ngushtë futbolli, veçanërisht për shkak të migrimit nga ish-Jugosllavia në vitet 1990, që solli yje të mëdhenj si Granit Xhaka dhe Xherdan Shaqiri. Marrëdhënia u bë më komplekse pas anëtarësimit të Kosovës në UEFA dhe FIFA në vitin 2016, çka i lejon futbollistët e kualifikuar për më shumë se një vend të ndryshojnë kombëtaret, zakonisht përpara se të luajnë një ndeshje konkurruese për ekipin kombëtar të të rriturve.

Ky është një zhvillim i rëndësishëm për Kosovën, e cila vazhdon të forcojë ekipin e saj për sfidat ndërkombëtare dhe për të ndërtuar një brez të ri futbollistësh të talentuar./KultPlus.com

Këngëtarja kanadeze Nelly Furtado ka dërguar një mesazh të fuqishëm për kritikët që gjykojnë trupin e saj, duke zgjedhur të flasë përmes artit dhe stilit të saj.

Gjatë performancës së saj në Manchester Pride në Angli, më 24 gusht, Furtado u shfaq me një T-shirt të bardhë oversize, në të cilin ishte vizatuar një trup femre, i përshtatur me përmasat e saj. Veshja përfshinte një trup të vizatuar me bluzë të shkurtër, reçipeta të zeza, minifund xhins dhe rrip të artë të stolisur me shkëlqim, ku shkruhej “Whoa Nelly”. Pamja u kompletua me çorape rrjete me shkëlqim, doreza rozë dhe çizme shumëngjyrëshe, duke e kthyer çdo element të saj në një deklaratë të fuqishme kundër gjykimeve për pamjen trupore,përcjellë KultPlus.

Furtado ka sqaruar publikisht se nuk ka bërë ndërhyrje estetike në fytyrë apo trup, përveç disa rregullimeve të dhëmbëve, dhe ka ndarë sekretet e saj për një pamje të shëndetshme: ujë të mjaftueshëm, gjumë dhe kujdes natyral.

Ajo ka treguar gjithashtu se në fillimet e karrierës fotografët shpesh ndryshonin format e trupit dhe ngjyrën e lëkurës së saj në editoriale, por ajo e sheh veten si “një nga me fatet” që ka mësuar të ruajë vetëbesimin dhe të jetë e sigurt në industrinë e muzikës.

“Është e rëndësishme të dëgjosh zërin e vogël brenda vetes. Vetëm kështu mund të gjesh forcën për të qenë autentik,” ka thënë Furtado.

Në moshën 46-vjeçare, Nelly Furtado vazhdon të jetë një shembull i fuqishëm i vetëpranimit, duke treguar se pamja fizike nuk përcakton vlerën e një personi, dhe se dashuria për trupin është mbi çdo gjykim./KultPlus.com

Sonte, në Katedralen “Shën Nënë Tereza”, ora 19:30, do të mbahet Koncerti Solemn Nderimi – Shën Nënë Tereza, Nëna e mbarë Globit, me rastin e 115-vjetorit të lindjes së saj.

Artistë të njohur nga të gjitha trevat shqiptare do të interpretojnë një program të veçantë, duke përfshirë vepra klasike, poezi dhe performanca që prekin shpirtin, kushtuar jetës, misionit dhe dritës së shenjtores shqiptare, transmeton KultPlus.

Ky koncert është një mundësi për të bashkuar shqiptarët rreth figurës së Shën Nënë Terezës, duke nderuar bijën tonë që u bë nënë e mbarë botës.

Hyrja është e lirë, dhe organizatorët ftojnë të gjithë qytetarët të jenë pjesë e kësaj ngjarjeje solemne dhe emocionale./KultPlus.com

Presidentja e Republikës së Kosovës ka mirëpritur zhvillimet e fundit në procesin e konstituimit të Kuvendit, duke theksuar se ky hap po shënon një zhbllokim të situatës institucionale në vend.

Ajo ka uruar punë të mbarë dhe në interes të Kosovës kryetarit të ri të Kuvendit, Dimal Basha, si dhe nënkryetarëve të zgjedhur: Albulena Haxhiu, Vlora Çitaku, Kujtim Shala dhe Emilija Redžepi, përcjellë KultPlus.

Në reagimin e saj, Presidentja theksoi se pret që ky proces të përmbyllet sa më shpejt dhe në përputhje me Kushtetutën e vendit. Ajo shtoi gjithashtu se pret që Kuvendi të procedojë me votimin e Qeverisë së re, të dalë nga zgjedhjet e 9 shkurtit, duke respektuar vullnetin e qytetarëve.

Ky zhvillim vjen pas javësh diskutimesh dhe bllokadash politike rreth konstituimit të Kuvendit dhe krijimit të institucioneve të reja. Me zgjedhjen e kryetarit dhe nënkryetarëve, pritet që hapat e radhës të përqendrohen në formimin e Qeverisë së re, si një proces i domosdoshëm për ecjen përpara të vendit./KultPlus.com

Më 27 gusht 2025, ora 21:00, në Rr. Henrik Bariç 23, Prishtinë, do të prezantohet etapa franceze e Programit Ndërkombëtar të MoMA-s.

Qendra për Art Bashkëkohor Prishtinë dhe Muzeu i Artit Amerikan në Prishtinë ftojnë publiku në një ngjarje unike që ndërthur filma, lexime dhe diskutime mbi historinë dhe ndikimin e artit modern amerikan në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore.

Fokus i këtij eventi është etapa franceze e Programit Ndërkombëtar të Ekspozitave Qarkulluese të MoMA-s, i nisur në vitin 1952, që solli ekspozita të artit modern amerikan në mbarë kontinentin. Artistë si Mark Rothko, Georgia O’Keeffe dhe Jackson Pollock u prezantuan në qytete kryesore si Paris, Zürich, Barcelonë, Frankfurt, Londër, Hagë, Vjenë dhe Beograd, duke formësuar skenën globale të artit.

Gjatë mbrëmjes do të shfaqet filmi “Expositions de Paris — Musée d’Art Moderne, 50 ans d’art aux États-Unis” (1955), me koment nga Fabienne Forgue dhe imazhe nga Georges Leclerc, në regji të Jean-Paul Sassy (Arkiva INA). Pas shfaqjes do të ketë një prezantim të kontekstit historik dhe diskutim mbi fazën franceze të turneut të MoMA-s dhe ndikimin e tij në Paris dhe më gjerë.

Ngjarja sjell në vëmendje marrëdhënien historike mes koleksionistëve dhe kuratorëve amerikanë me artin modern francez dhe evropian, duke u nisur nga Saloni i Gertrude dhe Leo Stein në vitin 1905, që ndikoi në vizionin institucional të MoMA-s dhe u bë bazë e rrjetit të ideve dhe artistëve modernë amerikanë.

Ky event ofron një mundësi të veçantë për artistë, studiues, kuratorë dhe dashamirës të artit për të reflektuar mbi trashëgiminë e artit modern amerikan dhe ndikimin e tij global, ndërthurur me diplomacinë kulturore dhe historinë e ekspozitave ndërkombëtare./KultPlus.com

Edicioni i 17-të i PriFest hapet me premierën botërore të filmit “Përqafimi i Ariut” nga regjisori Ilirjan Himaj, duke nisur festivalin me një histori të fuqishme dhe prekëse nga Kosova dhe Shqipëria.

Filmi bën pjesë në programin kryesor garues të festivalit, i cili do të sjellë një përzgjedhje të larmishme dhe magjepsëse historish nga mbarë rajoni i Ballkanit përmes filmave artistikë me metrazh të gjatë.

Ngjarja e filmit flet për Agu-n, një rojtar i strehës së arinjve, të cilit i përmbyset jeta natën kur viziton të dashurën e tij. I humbur dhe pa rrugëdalje, ai gjen ringjallje të jetës kur Tina, një vajzë e re plot hijeshi dhe ëndrra, shfaqet magjishëm në apartamentin ngjitur. Aspiratat e saj për t’u bërë këngëtare e kanë futur në grackën e një shtetari të pamëshirshëm. I prekur nga gjendja e saj, Agu mendon një plan për ta shpëtuar Tinën nga kthetrat e tij, dhe bashkë ia mësyjnë të egres. Si një ari dhe një sorkadhe, ata kërkojnë lirinë përtej ligjeve të njerëzve. Mirëpo, një gjuetar me instinkte të mprehta i ndjek pas. Kufijtë mes njeriut dhe kafshës zbehen, dhe instinktet e mbijetesës marrin kontrollin.

“Përqafimi i Ariut” eksploron temat e mbijetesës, dashurisë dhe luftës për lirinë personale, duke ndërthurur dramën dhe tensionin në një histori që është njëkohësisht intime dhe epike. Për 107 minuta, publiku do të shijojë interpretimet e mrekullueshme të aktorëve Valmir Krasniqi, Era Balaj, Agron Shala, Astrit Kabashi dhe Teutë Krasniqi. Kjo e fundit është edhe producentja e filmit, ndërsa Ilirjan Himaj ka kontribuar si regjisor dhe montazhier i filmit, me Latif Hasollin të angazhuar si DOP.

PriFest zhvillohet nga 09-14 shtator 2025 në Kino Armata në Prishtinë.

Galeria Kombëtare e Kosovës do të hapë dyert këtë të mërkurë, më 27 gusht, nga ora 17:00 deri në 19:00, për një ngjarje komunitare të veçantë: “Rrëfime të Ushqimit” me grafistin dhe studiuesin e kulturës ushqimore, Jeton Jagxhiu.

Në këtë takim, Jagxhiu do të ndajë reflektime mbi bukën, gatimin dhe rolin e tyre në ndërtimin e identitetit kulturor të Kosovës. Ngjarja synon të shpalosë mënyrën se si ushqimi nuk është vetëm një nevojë bazike, por edhe një element i rëndësishëm i kujtesës dhe traditës shoqërore, transmeton KultPlus.

Jeton Jagxhiu (i lindur në Prizren më 1972) është grafist dhe inxhinier i diplomuar në teknologjinë grafike. Përveç profesionit, ai është i angazhuar në hulumtimin e marrëdhënieve mes ushqimit, kulturës dhe identitetit, me theks të veçantë tek krahinat e Prizrenit. Në librin e tij të ardhshëm “Hajet, kërkimet dhe krejt rrëfimet”, ai sjell një dokumentim të ciklit të hajeve tradicionale, ku veçohet rrëfimi mbi origjinën e djathit të Prizrenit si një dëshmi mbi lashtësinë e qytetit.

Kjo ngjarje e Galerisë Kombëtare të Kosovës pritet të afrojë artin, kulinarinë dhe kujtimet kolektive në një hapësirë dialogu, ku ushqimi shihet si trashëgimi kulturore dhe rrëfim identitar./KultPlus.com

Edon Zhegrova është pajisur me pasaportë shqiptare. Sulmuesi anësor i përfaqësueses së Kosovës që nga data 22 gusht e këtij viti, është edhe zyrtarisht shtetas shqiptar, i pajisur me pasaportën shqiptare pas dekretit të presidentit Begaj.

Zhegrova është në qendër të merkatos dhe përflitet një transferim i mundshëm te Juventusi.

Marrja e shtetësisë shqiptare, mund të ndihmojë lojtarin në këtë transferim, pasi shqiptarët nuk konsiderohen “ekstrakomunitarë” në Itali./rtsh/ KultPlus.com

Më 26 gusht shënohet përvjetori i lindjes së Antoine-Laurent de Lavoisier (1743 – 1794), një nga figurat më të shquara të shkencës botërore, i cilësuar si “babai i kimisë moderne”.

Lavoisier, i lindur në Paris, la gjurmë të pashlyeshme në historinë e shkencës duke i dhënë fund teorive të vjetra mbi natyrën e materies dhe duke vendosur bazat e një shkence të re. Me eksperimentet e tij, ai vërtetoi se djegia dhe frymëmarrja janë procese të lidhura ngushtë me oksigjenin, duke rrëzuar përfundimisht teorinë e flogistonit që mbizotëronte deri atëherë, shkruan KultPlus.

Një nga arritjet e tij më të mëdha ishte formulimi i ligjit të ruajtjes së masës, i cili sot mbetet themel i kimisë dhe i shkencave natyrore: “Asgjë nuk krijohet, asgjë nuk zhduket, gjithçka shndërrohet.” Ky parim hapi rrugën për zhvillimin e mëtejshëm të kimisë si disiplinë eksakte.

Përveç punës së tij kërkimore, Lavoisier kontribuoi edhe në sistematizimin e elementeve kimike dhe në hartimin e një terminologjie shkencore të qartë, e cila përdoret edhe në ditët e sotme. Ai ishte një shkencëtar me vizion të gjerë, duke kombinuar eksperimentin me analizën e rreptë shkencore.

Megjithatë, jeta e tij pati edhe një fund tragjik. Gjatë Revolucionit Francez, Lavoisier u akuzua si pjesë e sistemit financiar të monarkisë dhe në vitin 1794 u ekzekutua me gijotinë. Vdekja e tij la boshllëk të madh në botën shkencore, por trashëgimia e tij vazhdon të jetë frymëzim për gjeneratat e reja.

Sot, në përvjetorin e lindjes së tij, Antoine Lavoisier kujtohet si shkencëtari që i dha kimisë një gjuhë të re dhe e ngriti atë në nivelin e një shkence moderne./KultPlus.com

Regjisori i famshëm amerikan, Francis Ford Coppola do të mbajë nesër një fjalim mirënjohjeje për regjisorin e njohur gjerman, Werner Herzog, me rastin e dhënies së ”Luanit të Artë për Arritje në Jetë”, në sallën e madhe të Pallatit të Kinemasë, gjatë natës hapëse të Festivalit të 82-të Ndërkombëtar të Filmit në Venecia.

Nesër në orën 17:00, në sallën ”Korinto” do të prezantohet dokumentari i Mike Figgis ”Megadoc”.

Ky dokumentar bën pjesë në seksionin ”Venice Classics” dhe sjell prapaskenat e xhirimeve të filmit më të fundit të Francis Ford Coppola ”Megalopolis”.

Regjisori i madh Coppola e ka marrë ”Luanin e Artë për Arritje në Jetë” në vitin 1992, gjatë Festivalit të 49-të Ndërkombëtar të Filmit në Venecia.

Werner Herzog do të shfaqë dokumentarin e tij të ri ”Ghost Elephants”, jashtë konkurrimit, nesër.

Po nesër ai do të mbajë edhe një masterclass në ”Match Point Arena”, pranë ”Tennis Club Venezia”, në Lido./ atsh/ KultPlus.com

Tre piktura me vaj, më parë të panjohura, të atribuara artistit avangardë Kazimir Malevich janë në ekspozitë në një muze publik në Bukuresht. Nëse vërtetohen si autentike, ato mund të vlejnë mbi 100 milionë paund, por një studiues i njohur thotë se historia e prejardhjes së tyre është problematike.

Tani muzeu që po i ekspozon po refuzon të deklarojë nëse veprat janë të mirëfillta.

Kazimir Malevich, i lindur në Ukrainë, konsiderohet një nga artistët më me ndikim të shekullit të 20-të. Në tregun e artit, pikturat e tij vlejnë më shumë se çdo artist tjetër ukrainas ose rus, me një vepër të shitur për një rekord prej 85 milionë dollarësh (63 milionë £) në vitin 2018.

Por gjatë një zhvendosjeje shtëpie në vitin 2023, sipas Yaniv Cohen, një biznesmen izraelit me bazë në Bukuresht dhe pronari i veprave, u zbuluan tre piktura të panjohura të Malevich nën dyshekun e gjyshes së gruas së tij, pensionistes izraelite Eva Levando.

Zonja Levando ia kishte dhuruar atij veprat.

Pikturat titullohen:

Kompozim Suprematist me Drejtkëndësh Jeshil dhe të Zi (1918),

Kompozim Kubofuturist (1912–13),

Kompozim Suprematist me Katror të Kuq dhe Trekëndësh të Gjelbër (1915–16), dhe janë duke u ekspozuar në Muzeun Kombëtar të Artit Bashkëkohor në Rumani deri në fund të gushtit. Ekspozita është sponsorizuar nga klinika dentare e zotit Cohen.

Megjithatë, bota e artit mbetet skeptike. Konstantin Akinsha, një studiues ukrainaso-amerikan, i tha BBC-së se dokumentacioni që provon historinë dhe lidhjen e tyre me studion e Malevich ishte i paplotë.

“Tre veprat që janë aktualisht në ekspozitë në Bukuresht nuk janë dokumentuar, fotografuar apo ekspozuar gjatë jetës së artistit,” tha historiani dhe kuratori i artit, i cili është bashkëautor i udhëzuesit të Shoqatës Amerikane të Muzeve për kërkimin e prejardhjes së veprave të artit.

Eva Levando i trashëgoi pikturat nga i ati, një kontabilist në Odesa të Ukrainës Sovjetike. Thuhet se ai e kishte blerë njërën prej tyre dhe i kishte marrë dy të tjerat si pagesë për shërbimet e tij. Mungesa e dokumenteve që mbështesin këtë histori, sipas zotit Cohen, shpjegohet me represionin ndaj artit modernist gjatë epokës së Stalinit.

Zonja Levando emigroi në Izrael në vitin 1990, duke marrë me vete veprat, sipas zotit Cohen.

“Nuk ka prova për qarkullimin e veprave të Malevich në tregun rus apo ukrainas të artit në fund të viteve 1920 dhe në fillim të viteve 1930. As dokumentet e vetë Malevich nuk përmendin ndonjë shitje private pas vitit 1917,” tha Konstantin Akinsha.

Për të forcuar pretendimin e tij, Yaniv Cohen paraqiti certifikata nga historiani i artit nga Kievi, Dmytro Horbachov, i cili i përshkruan veprat si “shembuj të klasit të parë” të stilit të Malevich. Ai mbështetet në analizën e stilit dhe teknikës së pikturave. Por Horbachov ka autentikuar më parë vepra të diskutueshme, përfshirë një pikturë që raportohet se u hoq nga Muzeu Albertina në Vjenë për shkak të dyshimeve mbi autenticitetin.

Ky historian arti pretendon se është konsulent i shtëpive të ankandeve Sotheby’s dhe Christie’s. Por një zëdhënës i Sotheby’s i tha BBC-së se ai “nuk ka punuar kurrë për Sotheby’s si konsulent.” Christie’s gjithashtu mohoi ndonjë lidhje zyrtare me të.

Dmytro Horbachov nuk iu përgjigj kërkesës për intervistë. Yaniv Cohen thotë se analizat teknike e mbështesin pretendimin e tij.

BBC shqyrtoi raportet për të treja veprat, të prodhuara nga Institut d’Art Conservation et Couleur në Paris dhe nga laboratori gjerman i Elisabeth dhe Erhard Jägers.

Megjithëse analizat datojnë pigmentet dhe elementet e tjera në kohën e jetës së Malevich, raportet nuk deklarojnë se veprat janë pikturuar nga ai.

Më parë, raporte nga këto dy laboratorë shoqëronin dy piktura që u vërtetuan si falsifikime në një dokumentar të BBC-së, Afera Zaks: Anatomia e një Koleksioni të Falsifikuar. Kur u përball me gjetjet e BBC-së, Erhard Jägers tha se analiza teknike nuk mund të provojë vërtetësinë e një pikture.

Laboratori francez tha se raportet që ai prodhon “nuk janë dëshmi për autenticitet” dhe se nuk ka lëshuar kurrë një certifikatë autenticiteti për vepra të Malevich.

Yaniv Cohen këmbëngul se nuk ka interes për të shitur pikturat, pavarësisht se Dmytro Horbachov, i cili beson se janë autentike, vlerëson se ato mund të vlejnë 160–190 milionë dollarë (118–140 milionë £).

Megjithatë, email-e të shikuara nga BBC tregojnë se ato janë ofruar si kolateral për një hua. Biznesmeni mohoi të ketë lidhje me këtë ofertë, duke thënë se nuk ka plane për të përfituar nga pikturat dhe se është financiarisht i sigurt falë investimeve në kriptomonedha.

I pakënaqur me pyetjet e BBC-së, z. Cohen kërcënoi se do t’i “zhdukte” gazetarët dhe pretendoi se mund të hakonte komunikimet e tyre.

Pas dyshimeve të ngritura nga Konstantin Akinsha mbi prejardhjen e pikturave, Muzeu Kombëtar i Artit Bashkëkohor në Rumani (MNAC) u distancua nga veprat.

Në një deklaratë, MNAC e quajti ekspozitën “një eksperiment kuratorial” dhe shtoi se nuk kishte “ekspertizë për të vërtetuar autenticitetin e këtyre veprave.”

Muzeu tha se ishte mbështetur në dokumentet e paraqitura nga z. Cohen dhe se përfshirja e veprave në ekspozitë “nuk duhet të interpretohet si miratim institucional i autorësisë ose autenticitetit të tyre.”

Konstantin Akinsha tha se rastet e njohura publikisht të veprave të dyshimta të Malevich dhe artistëve të tjerë të asaj periudhe ishin vetëm “maja e ajsbergut”, duke shtuar se “mijëra vepra të dyshimta vazhdojnë të qarkullojnë sot.”

Tregu për artin modernist rus dhe ukrainas është plot me vepra që “janë qartësisht problematike”, tha për BBC-në Reto Barmettler, konsulent për piktura ruse në Sotheby’s.

“Pikturat e mira avangardë nuk shfaqen nga hiçi, ato kanë cilësi të dukshme, dokumentacion të provuar të prejardhjes dhe, idealisht, një histori ekspozimi,” shpjegoi ai.

Ai nuk komentoi mbi tre veprat në pronësi të Yaniv Cohen./BBC/KultPlus.com

“Hey batter, batter, batter, swing, batter!”, ishte thirrja e paharrueshme që lëshonin Matthew Broderick dhe Alan Ruck në filmin klasik të viteve ’80, “Ferris Bueller’s Day Off”, dhe këtë fundjavë, dyshja u shfaq në një ndeshje të bejzbollit të ligës së vogël, duke sjellë një valë nostalgjie për të gjithë të pranishmit.

Broderick dhe Ruck u panë të dielën në stadiumin Nat Bailey në Vancouver, Kanada, ku kënduan “Take Me Out to the Ball Game” gjatë pushimit të famshëm të shtatë në një ndeshje mes Vancouver Canadians dhe AquaSox.

Në filmin e vitit 1986 me regji të John Hughes, Broderick luante rolin e Ferris Bueller, një adoleshent i lumtur dhe i çliruar që vendos të marrë një ditë pushimi nga shkolla dhe gjithçka i shkon mbarë. Ruck luante shokun e tij më të ngushtë, Cameron, i cili nuk kishte fat aq të mirë. Në film, të dy shkojnë në një ndeshje bejzbolli me të dashurën e Ferris, Sloane (Mia Sara), duke u përpjekur t’i shmangen drejtorit të shkollës së tyre (Jeffrey Jones), në stadiumin Wrigley Field të Çikagos.

Siç duket, Broderick dhe Ruck do të ribashkohen së shpejti në ekranin e madh në një film të ri të quajtur “The Best is Yet to Come”, sipas IMDb.

Të dielën, skuadra AquaSox mposhti Vancouver Canadians me rezultat 3-2 pas shtesave./CNN/KultPlus.com

Qysh nga kohët e lashta deri në ditët e sotme, portretizmi na ka treguar të vërteta themelore për njerëzimin dhe identitetin, kushdo qofshin subjektet.

Portretizmi ka një vend unik në historinë e artit. Duke parë se kush është portretizuar dhe si, mund të përftojmë njohuri mbi historinë shoqërore, kulturore dhe politike që asnjë lloj tjetër pikture nuk mund t’i ofrojë. Fakti që na ofron mundësinë të lidhemi me individë që kanë qenë ose janë njerëz të gjallë, na bën atë një nga zhanret më të aksesueshme dhe të dashura, është i vetmi zhanër që ka galeri të dedikuara vetëm për të dhe ka shërbyer si frymëzim për ekspozita të shumta të mëdha. “Portretizmi qëndron përtej zhanreve të tjera të artit, pasi shënon kryqëzimin midis portretit, biografisë dhe historisë. Ata janë më shumë sesa vepra arti, kur njerëzit shikojnë portrete, mendojnë se po takojnë atë person,” thotë Alison Smith, kuratore kryesore në Galerinë Kombëtare të Portreteve në Londër.

Origjina e këtij zhanri shkon prapa në kohët e lashta, ku ai shërbente për funksione të ndryshme, nga lavdërimi i të pushtetshmëve deri te kujtimi i të vdekurve. Shekujt I dhe II pas Krishtit në rajonin Fayum të Egjiptit Romak prodhuan portrete tepër natyraliste që vendoseshin mbi arkivolët e mumjeve. Mendohet se mund të kishin qëndruar në shtëpitë e njerëzve gjatë jetës së tyre, dhe pas vdekjes vendoseshin mbi kokën e mumjes për të ndihmuar udhëtimin e tyre në jetën tjetër. Në Romën e Lashtë, skulptura portretike përdorej për të përkujtuar të vdekurit ose për të festuar arritjet e të gjallëve. Në të dyja rastet, vëmendja ishte e përqendruar në prejardhjen e personit, që ishte shumë e rëndësishme në shoqërinë romake. Portretet perandorake ishin mjete të vlefshme propagandistike. Vendoseshin në tempuj të kultit imperial dhe ishin dizajnuar për të frymëzuar frikë dhe nënshtrim.

Edhe pse pak shembuj portretizmi nga Mesjeta kanë mbijetuar, ato që janë përdornin qëllime të ngjashme me ato nga koha klasike. Mozaikët e mrekullueshëm jetësorë të Perandorit Justinian dhe Mbretëreshës Theodora në kishën San Vitale në Ravenna, që datojnë nga shekulli i 6-të, janë një shembull spektakolar i demonstrimit të pushtetit. Portrete të veçanta të njerëzve të rangjeve të mesme shoqërore nuk u shfaqën deri në shekullin e 15-të, me pikturën e njohur të Jan van Eyck, “Martesa e Arnolfinit” nga viti 1434, që është një ndër portretet e para në histori dhe shumë i njohur. Portreti i çiftit, me fytyrat e tyre shumë reale dhe simbolikën misterioze brenda pikturës, mbetet tepër i popullarizuar në Galerinë Kombëtare të Londrës.

Gjatë Rilindjes artistike, portretizmi u zhvillua në maksimumin e tij. Kjo është menduar shpesh si rezultat i një rritjeje të vetëdijes për individualitetin, e nxitur nga interesimi në humanizëm, por Matthias Ubl, kuratori i ekspozitës së fundit “Remember Me” në Rijksmuseum, paralajmëron kundër këtij qëndrimi të thjeshtëzuar. “Ishin shumë faktorë që ndihmuan lulëzimin e portretizmit atë kohë,” thotë ai për BBC Culture. “Ishte një periudhë inovacioni dhe tronditjesh. Humanizmi u bë shumë i rëndësishëm, kështu që edhe vetja u bë e rëndësishme në njëfarë mënyre, por nuk ishte gjithçka. Rritja e qyteteve solli një elitë tregtare që donte të imitonin fisnikërinë duke u portretizuar.” Këta tregtarë të pasur donin të tregoheshin të suksesshëm, por kishte disa pritshmëri të shoqërisë që duhej t’i përmbushnin për hir të moralit. “Në lojë ishin ende Kisha, rregullat e bashkësive profesionale dhe ata duhej të përmbushnin atë që pritej nga shoqëria, qoftë si gra të virtytshme apo tregtarë të mirë,” thotë Ubl.

Këta tregtarë shihen në portretet e Hans Holbein, “Portreti i Georg Gisze” dhe Jan Gossart, “Portreti i Jan Jacobsz Snoeck”. Si shumica e tregtarëve të asaj kohe, ata ndoshta tregtonin një gamë të ndryshme mallrash. Megjithatë, çdo referencë për këto mallra mungon në portrete, ndoshta sepse lidhej me punën manuale. Ata preferonin të shfaqeshin të veshur luksozisht dhe rrethuar me letra, dokumente dhe mjete shkrimi, duke theksuar statusin dhe pasurinë.

Edhe pse statusi dhe pasuria e grave ishte e dukshme në rrobat dhe bizhuteritë që mbanin në portrete, nga pritshmëritë patriarkale ato duhej të theksonin bukurinë dhe virtytin. Bukuria konsiderohej shpesh si manifestimi fizik i virtytit. Edhe dikush kaq me pushtet sa Mbretëresha Elizabeth I e dinte se autoriteti i saj bazohej pjesërisht te imazhi si “Mbretëresha Virgjëreshë” e martuar me Anglinë. Në Portretin e Armada-s, pikturuar për të festuar mundjen e flotës spanjolle, dora e saj qëndron me siguri mbi një glob. Jakna e saj është e zbukuruar me perla, një simbol i përshtatshëm i virgjërisë nga deti.

Përjashtim nga kjo rregull ishte portreti vetjak i artisteve femra, si ai i Catharina van Hemessen, “Autoportreti në Atelien” nga viti 1548, ku ajo portretizohet duke punuar në artin e saj. “Ky është portreti i parë që dimë që tregon një artiste duke punuar në një atelier. Është interesante që kjo të jetë bërë nga një femër në një kohë kur ato ishin shumë të rralla,” thekson Ubl.

Rëndësia në rritje e portretizmit u konsolidua në shekullin e 17-të kur Akademia Mbretërore Franceze krijoi një hierarki zhanresh dhe vendosi portretizmin të dytin vetëm pas pikturës historike. Supozimi ishte se do të dokumentonte të mëdhenjtë dhe të mirët dhe do të shërbente si shoqërues për zhanrin më të lartë. Kjo ide e re për portretizmin solli krijimin e galerisë së parë të portreteve, si ajo e Charles Willson Peale në Filadelfia në vitet 1770, me figura që kishin nënshkruar Deklaratën e Pavarësisë. Galeria Kombëtare e Portreteve në Mbretërinë e Bashkuar u hap më 1856, me portretin e parë në koleksion, atë të William Shakespeare. Edhe pse këto galeri grumbullonin vetëm portrete të figurave të shquara, duke përfshirë paragjykime në bazë klase, gjinie dhe race, jashtë tyre portretizmi po bëhej më i ndryshëm. Gjatë shekullit të 19-të, portretizmi u lidh gjithnjë e më shumë me klasën e mesme në rritje, e cila po fitonte më shumë pushtet dhe ndikim ndërsa monarkët u detyruan të dorëzonin autoritetin ndaj parlamenteve. Shfaqja e fotografisë ndihmoi në demokratizimin e portretizmit, ashtu si edhe ndryshimet në perceptimin e rolit të individit në shoqëri. Vetë artistët luajtën një rol të rëndësishëm duke sfiduar konventat sociale në zgjedhjen e personazheve që portretizonin.

Portretet vetjake kanë qenë gjithashtu pjesë e rëndësishme të shprehjes artistike. Autoportreti ikonë i Van Gogh, “Autoportreti me vesh të mbështjellë”, i pikturuar pas ngjarjes kur i preu pjesë të veshit pas një konflikti me Gauguin, është dëshmi e fortë e vendosmërisë së tij për të vazhduar pikturën pavarësisht traumës. Ai është në qendër të ekspozitës aktuale të autoportreteve në Courtauld.

Paula Modersohn-Becker, së fundmi objekt retrospektive të madhe në Schirn Kunsthalle në Frankfurt, gjithashtu portretizoi veten, gra të tjera, fëmijë dhe fshatarë lokalë. E ndikuar nga portretet Fayum që zbuloi në Paris rreth vitit 1905, portretet e saj kanë një intensitet psikologjik të rrallë për kohën, veçanërisht në portretizimin e grave. Edhe pse zgjedhja e modeleve ishte pjesërisht e rastësishme, ajo trajton me dinjitet edhe subjektet më të varfra. “Ata ishin më të varfrit në shoqëri dhe ajo u dha një ajër përjetësie, pothuajse shenjtërie,” thotë kuratorja Ingrid Pfeiffer. Dashuria e saj pothuajse panteiste për natyrën duket në gjithë veprat, përfshirë autoportretin më të famshëm, “Autoportreti në përvjetorin e gjashtë të martesës” (1906), ku shfaqet e zhveshur pjesërisht dhe duket shtatzënë, edhe pse nuk ishte. “Barku i saj është simbol i pjellorisë, si njerëzore ashtu edhe artistike,” thotë Pfeiffer. Modersohn-Becker ishte e vetëdijshme për talentin e saj, por njëkohësisht e dinte që temat që trajtonte ishin tabu dhe veprat nuk mund të ekspozoheshin gjatë jetës së saj.

Ashtu si Modersohn-Becker, artistja e shekullit 20, Alice Neel, sfidoi konventat. Duke refuzuar ekspresionizmin abstrakt që dominonte botën e artit, ajo përdori portretizmin si mënyrë për të krijuar një histori vizuale të epokës së saj. E tërhequr drejt njerëzve në margjina të shoqërisë, ajo ishte në gjendje të kritikonte rrethanat e tyre pa u privuar dinjiteti. “Për të, portretizmi është një mënyrë për të ndryshuar shoqërinë,” thotë Lucía Agirre, kuratore e ekspozitës së portreteve të Neel në Guggenheim, Bilbao.

“Ajo kishte një simpati të veçantë ndaj modeleve të saj. Zgjedhte njerëz që i pëlqente, fëmijë rrugësh, aktivistë, shokë që ishin shkrimtarë komunistë. Për të këta njerëz kishin diçka për të thënë,” shpjegon Agirre. Neel kishte një lidhje të veçantë me vuajtjet emocionale dhe fizike të grave, sidomos grave të varfra si vetë ajo, dhe nuk shmangu temat tabu, përfshirë abuzimin familjar me fqinjën e saj Peggy. “Në 1949 ajo bëri një portret të bukur të Peggy, ku duken shenjat në fytyrë por njëkohësisht i jep dinjitet. Në atë kohë ishte diçka që nuk flitej,” thotë Agirre. Edhe pse Neel nuk u njoh për portretet e saj inovative deri vonë në karrierë, natyra e tyre dokumentare dhe demokratike tregon vazhdimësinë e rëndësisë së portretizmit dhe funksioneve të shumta që portretet mund të kenë. Ato përkujtojnë, festojnë dhe na tregojnë kush kemi qenë dhe kush jemi sot.

Praktikat e kaluara të koleksionimit dhe fakti që shumë figura të njohura nuk patën kurrë mundësinë të pikturoheshin ose fotografoheshin, do të thotë se galeritë e portreteve nuk mund të jenë kurrë përfaqësuese plotësisht të së kaluarës së një kombi, por sa më afër të ardhmes që shkojmë, aq më gjithëpërfshirëse bëhet përfaqësimi. “Kriteret tona për pranimin janë shumë më të gjera tani. Shkojnë përtej figurave politike, fetare dhe ligjore. Janë më demokratike dhe sot festojmë forma të ndryshme arritjesh,” thotë Smith. Dhe paragjykimet historike po adresohen.

Mungesa e përfaqësimit të grave është diçka që Galeria Kombëtare e Portreteve po përpiqet ta përmirësojë gjatë kohës që është e mbyllur për rinovim. Po bëhet hulumtim mbi gratë që janë në koleksion dhe do të bëhen blerje të reja. Me një gamë kaq të madhe portretesh për të zgjedhur, ka rreth 12,000 në koleksionin kryesor dhe rreth 400,000 në koleksionin reference, është pothuajse e pamundur të zgjidhen veçoritë më të mira. Por kur pyetet për këtë, zgjedhjet e Smith theksojnë natyrën unike të portretizmit dhe arsyet pse ai mbetet kaq i dashur nga publiku. Vizatat e Hans Holbein për Henry VII dhe Henry VIII, studime paraprake për një pikturë tashmë të humbur, dhe Portreti Ditchley i Elizabeth I, na transportojnë në orbitën e disa prej monarkëve më të njohur britanikë. Ato janë gjithashtu vepra të mrekullueshme arti në vetvete.

Portreti i William Shakespeare dhe ai i motrave Brontë nga vëllai i tyre Branwell, që Smith gjithashtu i përzgjodhi, nuk janë vepra arti të shkëlqyera, por janë shumë të njohura nga publiku, thjesht sepse ofrojnë një lidhje me figurat e dashura letrare. Autoportreti i Laura Knight me model është zgjedhur sepse është “një vepër kyçe për historinë e grave në art”, ndërsa nga porositë më bashkëkohore Smith përzgjodhi portretin e Malalës nga Shirin Neshat që ka tërhequr shumë vizitorë. Dhe sigurisht, përtej të mëdhenjve dhe të famshmëve, njerëzit më të thjeshtë kanë mundësinë të festohen çdo vit në Çmimin BP për Portret, edhe pse ai është në pauzë gjatë kohës që galeria është e mbyllur. “Është shumë popullor sepse njerëzit në atë ekspozitë janë njerëz të zakonshëm. Mund të jetë motra jote, vëllai yt apo ndonjë model që ke gjetur në rrugë dhe të ka rënë në sy,” thotë Smith.

“Është ajo bashkësi njerëzish. Në të kaluarën ishte një shenjë pushteti, statusi apo fame, ndërsa tani portretizmi ka më shumë të bëjë me ekzistencializmin. Ka të bëjë me psikologjinë, kush janë dhe si përshtaten në shoqëri. Ka të bëjë me identitetin,” thotë Smith. Qoftë perandor, aktor, aktivist apo person i thjeshtë në rrugë, kjo është diçka që na bashkon të gjithë, dhe shpjegon pse portretizmi nuk do të ndalojë kurrë së tërhequri vëmendjen tonë./BBC/KultPlus.com

Në kuadër të shënimit të 115-vjetorit të lindjes së shenjtores shqiptare, Nënë Tereza, në sheshin që mban emrin e saj në Prishtinë është hapur një ekspozitë artistike që bashkon mbi 30 artistë nga rajoni.

Kjo ngjarje kulturore është organizuar nga organizata “Artistë për Artistë” në bashkëpunim me organizatën “Shqiptaria”, duke sjellë një atmosferë reflektimi dhe nderimi për figurën e humanistes së njohur botërisht.

Ekspozita ka mbledhur artistë nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Lugina e Preshevës, të cilët kanë kontribuar me vepra të ndryshme artistike. Ndonëse ngjarja është organizuar për nder të Nënës Terezë, tematika e ekspozitës ka qenë e lirë, duke u lënë hapësirë krijuesve të shprehin lirshëm idetë e tyre.

Kryetari i organizatës “Artistë për Artistë”, Veton Gucia theksoi rëndësinë e figurës së Nënës Terezë për shqiptarët, veçanërisht në periudhën e paraluftës në Kosovë.

Ai kujtoi se fotografia e saj ka qenë një simbol që ka hapur dyert e botës për shqiptarët dhe se kujtimi i saj duhet të shërbejë si mësim për brezat e rinj.

Gucia tha se në këtë ekspozitë po marrin pjesë mbi 30 artisë nga Kosova dhe rajoni përmes veprave të tyre.

“Është një figurë e cila neve na ka gëzuar shumë sidomos në periudhën e paraluftës kur me fotografi të saj, na janë hapur dyert në krejt botën. Rëndësia e saj si figurë ka qenë jashtëzakonisht e madhe…Mendoj që kujtesa është e rëndësishme për edukimin e gjeneratave të reja që të dinë sa ka qenë e rëndësishme dhe sa është e rëndësishme figura e saj për identitetin dhe lirinë e Kosovës. Ne vetëm e kujtojmë. Pjesëmarrja e artistëve është gjithëpërfshirëse. Ka artistë nga Maqedonia, nga Mali i Zi, Shqipëria, nga Lugina e Preshevës, Bujanoci, edhe nga Kosova normal. Në këtë rast është tema e lirë, si çdo vit. Ne vetëm e shënojmë, përkujtojmë ditëlindjen e Nënës Terezë dhe figurën e saj, përndryshe tema është e lirë. Ka piktura me tematikë të lirë. Pritet të marrin pjesë mbi 30 artistë që marrin pjesë”, tha Gucia.

Nobelistja shqiptare Gonxhe Bojaxhiu – Nëna Terezë u lind më 26 gusht 1910 në Shkup, atëherë pjesë e Vilajetit të Kosovës në Perandorinë Osmane. Pasi kishte jetuar në Maqedoni për tetëmbëdhjetë vjet, ajo u shpërngul në Irlandë dhe më pas në Indi, ku jetoi pjesën më të madhe të jetës së saj.

Nënë Tereza themeloi Misionarët e Bamirësisë, një kongregacion fetar i cili në vitin 2012 kishte më shumë se 4.500 motra dhe ishte aktiv në 133 shtete.

Nënë Tereza është nderuar me çmimet dhe nderimet më të larta, duke përfshirë: më 1962 Çmimin e Paqes Ramon Magsaysay dhe 1979 Çmimin Nobel për Paqe./atsh/KultPlus.com

Dy ndërmarrjet e mbështetura nga Elon Musk, kompania e tij e inteligjencës artificiale xAI dhe platforma sociale X, kanë depozituar një padinë kundër Apple dhe OpenAI në një gjykatë federale në Teksas, duke i akuzuar ata për bashkëpunim antikonkurrencial në sektorin e AI-së.

Padia ngre akuza serioze se Apple dhe OpenAI kanë lidhur një marrëveshje ekskluzive që i favorizon aplikacionin ChatGPT në App Store, duke ndaluar konkurrencën me chatbotë si Grok, prodhim i xAI-së.

Sipas pretendimeve: Marrëveshja “bllokon konkurrentët,” duke i pamundësuar startup-eve të inovojnë, dhe Apple e OpenAI mbajnë monopole në fushat e smartphone-ve dhe AI-së përkatësisht.

Apple integron ChatGPT në sistemin operativ iOS që nga qershori 2024, çka i mundëson akses automatik ndaj miliarda mesazhe/prompt-eve nga përdoruesit, një avantazh që asnjë konkurrent nuk e ka.

Padia argumenton se kjo praktikë rezulton në vetëm një rrugë për chatbotët generues për t’u dukur në mënyrë të dukshme, dhe kjo është për ChatGPT-në.

XAI dhe X kërkojnë miliarda dollarë dëme dhe një urdhër që ndalon praktikën e pretenduar antikonkurrenciale.

OpenAI e ka cilësuar padinë si pjesë të një “modeli të vazhdueshëm ngacmimi” nga ana e Musk.

Apple mbetet e heshtur, por më parë ka deklaruar se operimi i App Store-it është “njerëzore dhe i paanshëm.”/BBC/KultPlus.com

Në muajin shtator, Shkodra do të presë ekspozitën “Homeward”, një ngjarje e veçantë kulturore që shënon 10-vjetorin e “Art House”.

Ky projekt artistik, i themeluar një dekadë më parë nga artisti i njohur Adrian Paci, është kthyer ndër vite në një hapësirë ku arti takohet me intimitetin e shtëpisë, duke u bërë një qendër e reflektimit dhe imagjinatës kolektive.

“Këto dhjetë vite kemi organizuar shumë takime, shumë biseda, shumë projektime, uorkshope. Kemi organizuar festivalin ‘Ekrani i Artit’. Kemi organizuar botimet e ‘bulëzave’. Por një nga momentet me të rëndësishme të ‘Art House’ në këto 10 vite ka qenë eksperienca me ‘Art House School’,” tha artisti Paci.

Ekspozita “Homeward” do të sjellë sërish së bashku artistët që kanë formësuar dhe shoqëruar këtë udhëtim dhjetëvjeçar, me vepra të ekspozuara në disa pika të qytetit.

“Ajo çfarë mund ta celebronte këtë përvjetor do të ishte rimbledhja e gjithë këtyre artistëve, 33 artistë, për të organizuar një ekspozitë të madhe në Shkodër, siç është bërë traditë me ‘Art House’, që jo vetëm hap dyert e saj, por edhe shkon e gjurmon qytetin në hapësirat publike, duke përfshirë Galerinë e Arteve, Muzeun ‘Marubi’, Auditorin Françeskan dhe për herë të parë do të përdorim edhe Radio Shkodrën si një hapësirë ekspozuese,” u shpreh z. Paci.

Hapja e ekspozitës është parashikuar më 13 shtator, duke i kthyer mjediset publike të qytetit në një skenë të artit bashkëkohor./rtsh/KultPlus.com

Një garë spektakolare për makina me energji diellore ka nisur zyrtarisht në Australi, duke shënuar fillimin e ngjarjes së shumëpritur Bridgestone World Solar Challenge 2025. Këtë vit, 34 ekipe nga 17 vende të ndryshme garojnë në një sfidë rraskapitëse prej 3,000 kilometrash përmes disa prej peizazheve më ekstreme të planetit.

Gara filloi të dielën në qytetin Darwin, ku qindra spektatorë entuziastë u mblodhën për të parë nga afër nisjen e aventurës diellore, një garë që është njëkohësisht konkurrencë dhe festim i inovacionit të qëndrueshëm. Ish-drejtori i garës, Chris Selwood, tani ambasador i eventit, u shpreh: “Këtë vit gara është më e ashpër se kurrë, pothuajse një duzinë makinash mund të fitojnë, është një edicion shumë i veçantë.”

Ndër makinat më të spikatura është Unlimited 6.0 nga Universiteti i Sidneit Perëndimor, e aftë të arrijë shpejtësi të mëdha me konsum energjie po aq të ulët sa një ibrik elektrik, një arritje e jashtëzakonshme inxhinierike. Micah Honan, një veteran i garës që rikthehet si drejtues teknik, theksoi sfidën e shtuar të këtij viti për shkak të kushteve dimërore dhe mungesës së dritës diellore.

Bridgestone World Solar Challenge, e themeluar në vitin 1987 dhe që zhvillohet çdo dy vjet, është konsideruar si një standard botëror i inovacionit. Ekipet, kryesisht të përbëra nga studentë, ndërtojnë vetë makinat e tyre diellore dhe i drejtojnë ato nëpër kontinentin australian.

Garuesit ndahen në tre kategori: Challenger (makina një-personëshe, tërësisht me energji diellore), Cruiser (makina me më shumë vende, me energji diellore dhe karikim të kufizuar nga jashtë), Explorer (modele eksperimentale).

Skuadrat pritet të arrijnë në Adelaide nga data 28 gusht, ndërsa përmbyllja zyrtare e ngjarjes do të jetë më 31 gusht. Në qytet do të ketë aktivitete për publikun në BWSC Village, ekspozita multimediale, përvoja testimi të makinave elektrike, dhe një ceremoni çmimesh plot emocion dhe frymëzim./KultPlus.com

Ka shumë përplasje në komedinë e çmendur mbi martesën “The Roses”. Ego dhe karriera që shemben, ndërtesa që rrënohen, dhe në qendër të gjithçkaje qëndron martesa dikur e lumtur, por tani e kalbur e Ivy dhe Theo Rose, e interpretuar në mënyrë përkryer dhe plot ironi nga Olivia Colman dhe Benedict Cumberbatch.

Filmi është i frymëzuar nga romani “The War of the Roses” i Warren Adler, i cili u përshtat për herë të parë në ekran në vitin 1989 me Michael Douglas dhe Kathleen Turner. Por ky version i ri është rimenduar për të goditur në nervin e kohëve moderne. Si epoka e sotme e materializmit, edhe ky film është plotësisht i vetëdijshëm për mënyrën se si paraja dhe suksesi mund të jenë rrënja e shumë të këqijave në një martesë.

Skenari i Tony McNamara, siç pritet nga autori i “The Favourite” dhe “Poor Things”, është një komedi e zezë therëse. Dhe regjisori Jay Roach (Meet the Parents, Meet the Fockers) është mjeshtër në gjetjen e humorit popullor në disfunksionin familjar. Së bashku, ata krijojnë një dyshe fituese. Por “The Roses” nuk do të funksiononte aq mirë pa lojën mjeshtërore dhe kohën perfekte të Colman, e cila edhe një herë dëshmon se është një mjeshtre e komedisë, dhe të Cumberbatch, i cili ndonëse nuk njihet për role humoristike, këtu është për t’u duartrokitur.

Historia nis afër fundit, me çiftin në një marrëdhënie aq të helmuar saqë edhe terapisti u thotë se martesa e tyre është e dënuar të dështojë. “A është e lejuar ta thuash këtë?” pyet Theo. Por më pas filmi kthehet pas në kohë, dhe për një periudhë të gjatë, plot zgjuarsi, shndërrohet në një rom-com. Në një version thumbues të një takimi romantik të rastësishëm, Ivy dhe Theo njihen në një restorant londinez, ku ajo punon si shefe kuzhine, vetëm një natë para se të shpërngulet për një punë të re. Ai është një arkitekt i irrituar nga kolegët, që endet në kuzhinë dhe thotë se mund të vriste veten. Ajo i thotë se do t’ia jepte thikën që ka në dorë, por i duhet të presë ushqimin. Dhe kështu ata bien menjëherë në dashuri.

10 vjet më vonë, Roses janë vendosur në Kaliforni me një djalë dhe një vajzë, dhe martesa e tyre është ushqyer me humorin e përbashkët sarkastik. Një shembull i shkëlqyer: ata i japin emrin Hal zërit të inteligjencës artificiale në shtëpinë e tyre të zgjuar, një përshëndetje për kompjuterin e lig në 2001: A Space Odyssey. Karriera e Theos po lulëzon, ndërsa Ivy hap një restorant me ushqime deti të quajtur “We’ve Got Crabs”. Ncuti Gatwa (Doctor Who) dhe Sunita Mani janë të gjallë në rolet e vogla si stafi i saj.

Por filmi me zgjuarsi kthehet në një rom-com të përmbysur, kur karriera e Theos rrëzohet, ndërsa restoranti i Ivy merr hov. Ne shohim çiftin të bjerë nga dashuria. Ndryshe nga fillimi i marrëdhënies së tyre, fundi nuk ndodh brenda natës. Theo, tashmë një baba shtëpiak i lodhur, bëhet gjithnjë e më i zemëruar. Ivy po ndërton një perandori restorantesh, e zhytur në tabela Excel dhe fotosesione për revista, me shumë pak kohë për familjen.

Filmi rrezikon të bie në kurthin e paraqitjes së Ivy si një grua shumë ambicioze që neglizhon burrin dhe fëmijët për punën, por fatmirësisht nuk e kalon atë vijë, pasi pranon se karriera ka rëndësi për të dy. Përgjatë gjithë filmit, interpretimi i Colman dhe Cumberbatch e bën dialogun shumë më qesharak se sa tingëllon në letër. Kur Ivy pyet Hal nëse do një Negroni dhe AI përgjigjet: “Unë nuk kam dëshira apo nevoja”, mënyra e lehtë, por e ngarkuar me domethënie, me të cilën Colman përgjigjet “Martohu me mua” është brilante.

Pikat e dobëta të filmit janë rolet anësore të miqve të Roses. Andy Samberg luan mikun besnik të Theos, Barry. Ai është thjesht një kundërpeshë, duke thënë se sekreti i martesës së tij me Amy është inercia, gjë që ndihmon Theo të kuptojë se nuk e do atë lloj jete. Megjithatë, Samberg i jep replikave një nuancë të përmbajtur dhe të goditur. Barry, si avokat i pasurive të paluajtshme, përfaqëson mikun e tij në divorc dhe jep një nga temat më aktuale të filmit kur i thotë Theos: “Divorci është kryesisht çështje prone.”

Kate McKinnon si Amy, që i afrohet hapur dhe vazhdimisht Theos, është “shumë Kate McKinnon”,  roli i saj duket si një version i zbutur i “Weird Barbie”. Ndërkohë, Jamie Demetriou dhe Zoë Chao si Rory dhe Sally, janë miq toksikë që s’e kupton pse do të ftoheshin në darka, por janë aty për të përqeshur dallimet kulturore.

Skena e darkës është një pikë kulmore e filmit, ku thumbat që çiftet hedhin ndaj njëri-tjetrit kalojnë nga ngacmim i dashur në urrejtje të sinqertë. Kur Rory dhe Sally përpiqen të imitojnë humorin britanik të thatë të Ivy dhe Theo, arrijnë vetëm të prodhojnë fyerje të kota.

Por “The Roses” vetë është një përzierje e zgjuar, e egër dhe argëtuese e humorit britanik dhe shkëlqimit hollivudian./BBC/KultPlus.com

Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit ka përgënjeshtruar videot që qarkullojnë në rrjetet sociale se pranë Shpellës së Spilesë në Himarë po ndërtohet lavazh.

Në reagimin zyrtar, MEKI deklaron se “falë marrëveshjes së bashkëpunimit për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore mes MEKI, Fondit Shqiptar të Zhvillimit dhe Bashkisë Himarë, janë miratuar disa projekte ndërhyrjesh për rijetëzim, mes tyre edhe për Shpellën e Spilesë në Himarë”.

MEKI thekson se Shpella e Spilesë është një Monument Kulture i Kategorisë së Parë dhe çdo ndërhyrje kryhet vetëm mbi bazën e miratimit nga institucionet përgjegjëse të trashëgimisë kulturore, duke respektuar standardet më të larta të mbrojtjes dhe ruajtjes së saj.

“Ndërhyrjet funksionale të parashikuara përfshijnë vendosjen e rrethimit mbrojtës, instalimin e paneleve informuese, dhe ndriçimin dekorativ. Asnjë lavazh, parkim apo zaptim abuziv, asgjë që cenon statusin e saj të mbrojtjes, nuk do të tolerohet”, thuhet në njoftimin zyrtar.

Gjithashtu në deklaratën për mediat, MEKI nënvizon se “pamjet që po qarkullojnë në media dhe rrjete sociale si pretendim se Shpella e Spilesë po kthehet në një “lavazh” apo pronë private nuk qëndrojnë. Përkundrazi, ajo do të rikualifikohet sipas projektit të miratuar nga Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore Materiale. Për ndërhyrjet në afërsi të shpellës, me mbështetjen e pushtetit vendor dhe organeve ligjzbatuese do të ketë rikualifikime urbane e rikuperime që do të përmirësojnë kontekstin territorial duke evokuar vlerat turistike të zonës”.

Ndërhyrjet parashikohet të nisin në periudhën shtator-tetor./atsh/KultPlus.com

Brian Epstein, menaxheri i famshëm i Beatles, i udhëhoqi nga Cavern Club i Liverpool-it drejt famës botërore. Kur ai vdiq, 58 vjet më parë këtë javë, grupi mbeti papritur i humbur. Tre vjet më parë, Epstein i kishte thënë BBC-së se e dinte që ata do të bëheshin “atraksioni më i madh në botë”.

Kur Beatles mësuan se menaxheri i tyre, Brian Epstein, ishte gjetur i vdekur në shtëpinë e tij në Londër më 27 gusht 1967, ata u tronditën thellë. “Ishte shkatërruese, e trishtë dhe paksa frikësuese,” i tha Paul McCartney biografit Barry Miles në librin “Many Years from Now” më 1997. “E donim atë.”

Epstein kishte qenë thelbësor në ngritjen e Beatles nga një grup i klubeve lokale të Liverpool-it në bandën më të madhe në botë. Ai kishte formuar imazhin e tyre të hershëm, i kishte ndihmuar të nënshkruanin kontratë diskografike, kishte menaxhuar punët e tyre dhe i kishte mbështetur pa u lodhur. Ai kishte gjithmonë besim tek ata. Në një profil të BBC-së në emisionin Panorama më 1964, ai tha se kur i nënshkroi në vitin 1961, tashmë e dinte që do të bëheshin “një nga atraksionet më të mëdha, nëse jo më i madhi, atraksion teatral në botë”.

Në atë kohë, Epstein menaxhonte një sërë artistësh, përfshirë Gerry and the Pacemakers, Cilla Black dhe Tommy Quickly. Reporteri i BBC-së, Michael Charlton, tha se Epstein kishte “gjykim të jashtëzakonshëm për çfarë do të jetë hit dhe kush do të bëjë sukses”. “Kur vetëm një në 50 këngë pop bëhet e njohur, yjet e rinj të Epstein kishin pushtuar toplistat në mbarë botën.”

Por Epstein kishte ndjekur një rrugë të pazakontë drejt botës së muzikës pop, dhe Charlton vuri re se ai ende dukej pak i jashtëm në këtë botë. “Ai vetë nuk duket pjesë e këtij realiteti, dhe megjithatë është sinqerisht i përfshirë nga të rinjtë dhe pasionet e tyre,” tha Charlton.

I lindur në vitin 1934, Epstein ishte djali më i madh i një familjeje hebreje që drejtonte një biznes të suksesshëm në Liverpool. Ai shpresonte të ndiqte një karrierë krijuese, por familja kishte plane të tjera për të. “Kur lashë shkollën, në moshën 16-vjeçare, kisha ambicie të bëhesha stilist, por edhe aktor, por familja ime nuk ishte shumë entuziaste, dhe u lashë të bindem për të hyrë në biznes,” i tha ai gazetarit Bill Grundy në një intervistë për BBC-në në vitin 1964.

Ndërkohë që punonte në biznesin familjar në vitin 1952, ai u thirr për shërbimin ushtarak, ku shërbeu si nëpunës në Royal Army Service Corps. Por jeta ushtarake e bëri shumë të palumtur. Pas një takimi me një psikiatër ushtarak, mori lirimin mjekësor dhe u kthye në firmën familjare. Megjithatë, nuk kishte hequr dorë nga ëndrra për të qenë aktor, dhe arriti të bindte prindërit që ta lejonin të ndiqte Royal Academy of Dramatic Art (RADA) në Londër më 1956.

Gjatë kësaj kohe, Epstein pranoi për veten se ishte homoseksual. Në Britani, në vitet 1950, homoseksualiteti ishte i paligjshëm, dhe jeta e tij si një burrë homoseksual i fshehtë e bënte të prekshëm ndaj dhunës, shantazhit dhe kërcënimit të vazhdueshëm për burgosje. Në vitin 1957, ai u arrestua nga një polic civil për “ngacmim të vazhdueshëm” pranë një tualeti publik në një stacion të metrosë në Londër. U dënua me një dënim të pezulluar dyvjeçar, la RADA-n dhe u kthye në Liverpool. Kësaj here, babai i tij e emëroi drejtues të departamentit të disqeve në dyqanin e familjes, North End Music Stores (NEMS), dhe aty ai gjeti vendin e tij. Talenti për të parashikuar këngë hit dhe aftësia për të krijuar vitrina tërheqëse e bënë dyqanin shumë popullor mes adoleshentëve të Liverpool-it.

Kur një djalë hyri në dyqan për të kërkuar këngën e Beatles, “My Bonnie”, Epstein vendosi t’i gjente. Lennon, McCartney, Harrison dhe bateristi i atëhershëm Pete Best e kishin regjistruar këngën si grup mbështetës për këngëtarin Tony Sheridan në Hamburg më 1961, duke e bërë Epstein të mendojë se ata ishin gjermanë. Por Beatles tashmë ishin kthyer në Liverpool dhe Epstein shkoi t’i shihte në Cavern Club. Në një bodrum të errët e të mbushur me tym, ai mbeti i magjepsur nga muzika. “Më pëlqyen jashtëzakonisht. Më pëlqeu menjëherë tingulli që dëgjova,” i tha ai BBC-së.

Ata ishin të veshur pak rrëmujshëm, me xhaketa lëkure dhe xhinse, flokë të gjatë dhe një paraqitje skenike të çrregullt, por Epstein pa diçka më shumë. “Mendova se ajo që kishin do t’u pëlqente shumë njerëzve. Ishin të freskët, të ndershëm dhe kishin atë që unë e quaj ‘cilësi ylli’. Çfarëdo që të jetë ajo, ata e kishin.”

Edhe pse nuk kishte përvojë si menaxher, Epstein ishte i bindur se duhej të bëhej menaxheri i tyre. Propozoi një takim në dyqan, por vetëm tre anëtarë të grupit u paraqitën. McCartney vonoi 45 minuta. “Dikush tha se sapo ishte zgjuar dhe ishte në banjë. U revoltova. Por George thjesht tha: ‘Ai mund të jetë vonë, por është shumë i pastër.’”

Grupi pranoi që Epstein t’i menaxhonte, edhe pse ai la kontratën e tyre të parë të pashkruar që ata të mund të tërhiqeshin nëse nuk i përmbushte pritshmëritë. Ai nisi menjëherë të siguronte skena më të mëdha dhe të ndihmonte në përmirësimin e imazhit të tyre, duke i nxitur të vishnin kostume, të mos pinin, të mos përdornin fjalë të ndyra apo të tymosnin në skenë.

Ndryshe nga menaxherët e tjerë, Epstein nuk u përpoq t’u thoshte çfarë të këndonin apo si të tingëllonin. “Nuk e kuptoj shumë nga muzika,” pranoi ai, “por di për këngë hit, tinguj hit.” Ndërsa organizonte koncerte dhe krijonte fushata publiciteti, ai u takua me shumë kompani disqesh për të siguruar një kontratë.

Pas takimit me producentin George Martin, Beatles nënshkruan me Parlophone, një degë e EMI. Edhe Martin do të bëhej figurë kyçe në suksesin e tyre, duke i ndihmuar të formësonin tingullin e tyre dhe të realizonin idetë muzikore. Kur Lennon, McCartney dhe Harrison vendosën të zëvendësonin Pete Best me Ringo Starr, i kërkuan Epstein-it të njoftonte përjashtimin e tij. Pavarësisht hezitimeve, ai besoi te “djemtë”, siç i quante ai, dhe në gjykimin muzikor të Martin.

Si menaxher i tyre, Brian Epstein krijoi një lidhje shumë personale me Beatles, veçanërisht me John Lennon. Ishte Epstein ai që u bë dëshmitar i martesës së Lennon-it me gruan e tij të parë, Cynthia Powell, në vitin 1962. Ai pagoi për darkën e tyre të festës dhe ua dha apartamentin e tij në Falkner Street, Liverpool, që çifti të jetonte falas gjatë kohës që kishin fëmijën e tyre të parë, Julian.

“Mendoj se janë njerëz të mrekullueshëm, të gjithë, dhe e them me gjithë zemër,” i tha Epstein gazetarit Grundy. “Kohët e fundit është shkruar për mua se, ndoshta, më pëlqen më shumë shoqëria e artistëve të mi, dhe mendoj se është e vërtetë. Ishte shkruar në një kontekst ku thuhej se nuk kam shumë jetë shoqërore dhe se shumicën e kohës e kaloj me artistët e mi.”

Brenda 10 muajsh nga momenti kur Epstein filloi të menaxhonte Beatles, ata kishin publikuar këngën e tyre të parë, “Love Me Do”. Në mars të vitit 1963, kënga e tyre e dytë, “Please Please Me”, nga albumi me të njëjtin titull, arriti në vendin e parë në toplistat britanike. Në fund të po atij viti, Epstein po negocionte për të siguruar paraqitjen e parë të Beatles në televizionin amerikan, në shfaqjen shumë të ndjekur të Ed Sullivan në CBS. Performanca e tyre në shkurt të vitit 1964 do të shënonte një moment historik kulturor, duke tërhequr rreth 73 milionë shikues.

Kjo ndezi një shpërthim histerie mes fansave, dhe në prill Beatles mbanin pesë pozitat e para njëkohësisht në Billboard, një arritje pa precedent.

Megjithatë, me rritjen e suksesit ndërkombëtar të Beatles, jeta personale e Epstein-it nisi të bëhej gjithnjë e më e çrregullt. Për të përballuar ngarkesën e punës, ai filloi të përdorte stimulues, të cilët më pas i balanconte me qetësues për të fjetur. Në fund të vitit 1966, edhe vetë grupi ishte i lodhur dhe vendosi të ndalonte turnetë.

Gjatë vitit 1967, ndërsa Beatles punonin në albumin e tyre revolucionar “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”, Epstein hynte e dilte nga klinika private Priory në Londër, në përpjekje për të trajtuar varësinë ndaj ilaçeve. Megjithatë, ai vazhdoi të përballonte një orar të ngarkuar, duke dalë nga klinika për të organizuar festën e publikimit të albumit në shtëpinë e tij në Belgravia, në maj 1967, si dhe duke negociuar paraqitjen e Beatles me këngën “All You Need Is Love”, për rreth 400 milionë shikues në 25 vende përmes transmetimit të parë satelitor global në histori.

Pak më shumë se një muaj pasi i vdiq i ati, Epstein u gjet i vdekur në gusht të vitit 1967, në moshën 32-vjeçare, pasi kishte marrë një dozë të tepërt ilaçesh, që më vonë u cilësua si aksidentale. Beatles mbetën të tronditur.

Ndërsa mençuria e disa prej vendimeve të tij është vënë në pikëpyetje, madje edhe nga vetë Beatles, ai i mbajti ata të bashkuar dhe në rrugën e duhur. “E dija që ishim në telashe atëherë,” i tha John Lennon revistës Rolling Stone në një intervistë më 1970. Ai besonte se vdekja e Epstein-it kishte nisur shpërbërjen e grupit. “Nuk kisha iluzione për aftësinë tonë për të bërë ndonjë gjë tjetër përveç se të luanim muzikë — dhe u frikësova. Mendova: ‘Mbaruam tani.’”

Më pak se tre vjet pas vdekjes së tij, Beatles u ndanë përfundimisht.

“Çfarë bëri Epstein, ishte se ua mundësoi atyre gjithçka,” tha historiani Mark Lewisohn në podkastin Great Lives të BBC-së në vitin 2019. “Talenti ishte i tyre, por ai ua dha të gjitha mundësitë për ta përdorur, dhe ata i morën ato mundësi dhe bënë gjëra të jashtëzakonshme.”/BBC/KultPlus.com