Muzeu Van Gogh në Amsterdam paralajmëroi të mërkurën se përballet me mbyllje nëse nuk merr fonde shtetërore, duke thënë se një rinovim prej 104 milionë eurosh ishte jetik për të mbrojtur kryeveprat e tij.

Muzeu i cili mban koleksionin më të madh në botë të veprave të artistit tha se projekti nuk mund të vazhdonte nëse shteti holandez nuk do të respektonte një marrëveshje të vitit 1962 me nipin e Vincent van Gogh duke siguruar fondet e nevojshme.

Ministria holandeze e kulturës e hodhi poshtë paralajmërimin, duke thënë se muzeu tashmë kishte marrë një subvencion sipas Aktit të Trashëgimisë Holandez që ishte i mjaftueshëm për të mbuluar mirëmbajtjen.

Muzeu strehon më shumë se 200 piktura të artistit të torturuar holandez, 500 vizatime të tij dhe pothuajse të gjitha letrat e tij.

Vincent van Gogh, i cili vdiq në vitin 1890 në moshën 37 vjeç, krijoi më shumë se 800 piktura dhe konsiderohet si një nga figurat më me ndikim në artin perëndimor.

Muzeu Van Gogh është një nga institucionet kulturore më të njohura të Holandës.

Kompania amerikane e inteligjencës artificiale (IA) Anthropic thotë se teknologjia e saj është “armatosur” nga hakerët për të kryer sulme kibernetike të sofistikuara.

Anthropic, e cila ka krijuar chatbot-in Claude, thotë se mjetet e saj janë përdorur nga hakerët për të kryer vjedhje dhe shantazh në shkallë të gjerë të të dhënave personale.

Kompania tha se IA e saj është përdorur për të ndihmuar në shkrimin e kodit që më pas u përdor në sulmet kibernetike, ndërsa në një rast tjetër, mashtrues nga Koreja e Veriut përdorën Claude për të aplikuar në mënyrë të rreme për punë në distancë në kompani të mëdha amerikane.

Anthropic thotë se ka arritur të ndërpresë aktivitetin e këtyre aktorëve kërcënues dhe i ka raportuar rastet tek autoritetet, si dhe ka përmirësuar mjetet e saj të zbulimit.

Përdorimi i IA-së për të ndihmuar në shkrimin e kodit është rritur në popullaritet ndërsa teknologjia bëhet më e fuqishme dhe më e aksesueshme.

Anthropic thotë se ka zbuluar një rast të ashtuquajtur “sulmi nëpërmjet atmosferës së përgjithshme (vibe hacking)”, ku IA e saj është përdorur për të shkruar kod që mund të hakonte të paktën 17 organizata të ndryshme, përfshirë institucione qeveritare.

Kompania tha se hakerët “e përdorën IA-në në një nivel që ne besojmë se është i paparë deri më tani”.

Ata përdorën Claude për të marrë vendime si taktike ashtu edhe strategjike, si për shembull për të vendosur se cilat të dhëna të grabiten dhe si të përpilojnë mesazhe shantazhi të synuara psikologjikisht.

IA madje sugjeroi edhe shumën e shpërblesës (ransom) që t’u kërkohej viktimave.

IA agjentike, ku teknologjia vepron në mënyrë autonome, është promovuar si hapi i radhës në këtë fushë.

Por këto shembuj tregojnë disa nga rreziqet që këto mjete të fuqishme paraqesin për viktimat e mundshme të krimit kibernetik.

Përdorimi i IA-së bën që koha e nevojshme për të shfrytëzuar dobësitë në sigurinë kibernetike të zvogëlohet me shpejtësi, tha Alina Timofeeva, këshilltare për krimin kibernetik dhe IA.

“Zbulimi dhe parandalimi duhet të kalojnë në një qasje proaktive dhe parandaluese, jo reaktive pasi dëmi të jetë bërë”, shtoi ajo.

Por nuk është vetëm krimi kibernetik ku po përdoret kjo teknologji.

Anthropic tha se “operativë nga Koreja e Veriut” përdorën modelet e saj për të krijuar profile të rreme për të aplikuar për punë në distancë në kompani amerikane të Fortune 500.

Përdorimi i punës në distancë për të fituar akses në sistemet e kompanive është i njohur tashmë, por Anthropic thotë se përdorimi i IA në këtë skemë mashtruese është një fazë krejtësisht e re e këtyre mashtrimeve punësimi.

Ajo thotë se IA është përdorur për të shkruar aplikime pune dhe, pasi mashtruesit janë punësuar, është përdorur për përkthimin e mesazheve dhe shkrimin e kodit.

Shpesh, punëtorët nga Koreja e Veriut janë “të izoluar nga bota e jashtme, si nga ana kulturore ashtu edhe teknologjike, duke e bërë të vështirë për ta realizimin e kësaj mashtrimi”, tha Geoff White, bashkë-prezantues i podcast-it të BBC-së “The Lazarus Heist”.

“IA agjentike mund t’i ndihmojë ata të kapërcejnë këto barriera dhe të punësohen,” tha ai.

“Punëdhënësi i tyre i ri, në mënyrë të pavetëdijshme, bie ndesh me sanksionet ndërkombëtare duke i paguar një qytetar koreano-verior.”

Por ai shtoi se IA aktualisht nuk po krijon valë krejtësisht të reja krimi, pasi shumica e sulmeve ransomware ende ndodhin përmes metodave të zakonshme, si email-et mashtruese (phishing) dhe shfrytëzimi i dobësive në softuer.

“Organizatat duhet të kuptojnë se IA është një depo informacioni konfidencial që duhet mbrojtur njësoj si çdo sistem tjetër ruajtjeje,” tha Nivedita Murthy, konsulente e lartë për sigurinë në firmën e sigurisë kibernetike Black Duck./BBC/KultPlus.com

Nga bashkëpunimi mes mjeshtrit të horrorit Stephen King dhe ilustratorit legjendar të letërsisë për fëmijë Maurice Sendak, lind një version i ri i përrallës klasike “Hansel dhe Gretel”, që përçon frikë, ankth dhe reflektim të thellë, jo vetëm për fëmijët, por për të gjithë lexuesit, sidomos ata që kujtojnë çfarë do të thotë të jesh i vogël dhe i pambrojtur.

Libri, një botim elegant dhe i hollë me shkronja të mëdha dhe ilustrime të fuqishme, ngjan me një libër për fëmijë në pamje të parë. Por nuk duhet të gabojmë: kjo është një histori tmerri, e ndërtuar me mjeshtëri nga King, i cili zhbiron thellë në dimensionin psikologjik të frikës dhe traumës së fëmijërisë, dhe Sendak, i njohur për mënyrën e tij të ndërlikuar dhe shpesh të errët të trajtimit të botës fëminore.

Përralla nis me formulën klasike “Na ishte një herë…”, duke krijuar ndjesinë e një bote të largët dhe të sigurt, por kjo ndjesi shpejt zhbëhet. Ajo që ndjek është një rrëfim i mbushur me humbje, rrezik dhe dy fëmijë të detyruar të përballen me brutalitetin e botës, të tradhtuar nga prindërit dhe të përndjekur nga një shtrigë që mishëron frikërat arketipale.

Ky ribotim i “Hansel dhe Gretel” ngre pyetjen thelbësore: për kë janë shkruar vërtet përrallat e vjetra? Edhe pse sot shpesh i konsiderojmë si pjesë të literaturës për fëmijë, përrallat e Brothers Grimm, të mbledhura në fund të shekullit XVIII gjatë një vale nacionalizmi gjerman, ishin shpesh të dhunshme, të errëta dhe të mbushura me mesazhe të zymta për jetën. Pas Luftës së Dytë Botërore, madje u ndaluan përkohësisht në Gjermani, pasi mendohej se kishin ndikuar në frymën nacionaliste që ushqeu ideologjinë naziste.

Në vend të pafajësisë, shumë prej këtyre tregimeve përshkruajnë humbjen e saj. Zgjidhjet që ofrojnë janë shpesh të përgjakshme dhe të kushtueshme. Vetë “Hansel dhe Gretel” është një histori mbijetese, mashtrimi, dhe triumfi të hidhur.

Stephen King, me mjeshtërinë e tij për të eksploruar frikën njerëzore, i jep kësaj përralle një thellësi të re dhe i rikujton lexuesit se tmerret më të mëdha shpesh ndodhin jo nëpër rrugica të errëta apo shtëpi të braktisura, por në zemër të familjes dhe fëmijërisë.

Ky libër është një rikujtim se përrallat, edhe në formën më të thjeshtë, mund të jenë pasqyrë e errësirës së brendshme dhe mjete për të përballuar atë që na tremb më shumë. Dhe ndoshta, siç sugjeron edhe vetë King, horror-i nuk është vetëm për të na frikësuar, por për të na treguar të vërtetat që nuk guxojmë t’i themi me zë./theobserver/KultPlus.com

Shembulli më i vjetër i artit figurativ të shpellave është zbuluar në ishullin indonezian Sulawesi nga shkencëtarë australianë dhe indonezianë.

Piktura e një derri të egër dhe tre figurave të ngjashme me njeriun është të paktën 51.200 vjet e vjetër, më shumë se 5.000 vjet më e vjetër se arti i mëparshëm më i vjetër i shpellës.

Sipas ekspertëve, zbulimi tregon se njerëzit asokohe kishin aftësinë për të menduar në terma abstrakte.

Këto piktura përfaqësojnë një evolucion në proceset e mendimit në specien tonë që i dhanë fill artit dhe shkencës.

Prof Adam Brumm nga Universiteti Griffith tha se zbulimet më të fundit të artit të shpellave indoneziane hedhin dritë të re mbi rolin e rëndësishëm të tregimit në historinë e artit.

“Vlen të përmendet se arti më i vjetër i shpellave që kemi gjetur deri më tani në Sulawesi përbëhet nga skena të dallueshme: domethënë, piktura që përshkruajnë njerëzit dhe kafshët duke ndërvepruar në atë mënyrë që ne mund të nxjerrim përfundimin se artisti synon të komunikojë një rrëfim të një lloji-një histori”, tha ai./euronews.al/KultPlus.com

Më 29 dhe 30 gusht 2025, në ambientet e Muzeut të Burgut të Prishtinës, “Burgu i Idealit”, do të shënohet Dita Ndërkombëtare e Personave të Zhdukur, nën moton simbolike “Çka po sheh?”. Kjo ngjarje përkujtuese, e organizuar nga organizata Molla e Kuqe me mbështetje nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, sjell përmes artit, mendimit dhe muzikës një reflektim të thellë për mijëra njerëzit e zhdukur me dhunë gjatë luftës në Kosovë, dhe për trupin si hapësirë e kujtesës, dhimbjes dhe mungesës.

Më 29 gusht, aktivitetet nisin me fjalën shqyrtuese të Orgest Azizit: “Montazhe të dritës dhe forma të (zh)dukjes së trupave”, një reflektim kushtuar veprës ikonike të Michel Foucault, “Disiplinë dhe ndëshkim: Lindja e burgut”, në 50-vjetorin e botimit të saj.
Azizi, përkthyes i librit në shqip, shtjellon mënyrën sesi Foucault e vendos trupin në qendër të proceseve politike dhe estetike të disiplinës, ndërkohë që ndriçon mekanizmat e zhdukjes përmes mjeteve të mbikëqyrjes dhe dhunës sistematike, transmeton KultPlus.

Në këtë kontekst, ai sjell në diskutim edhe punën e kineastëve si Harun Farocki (Imazhe burgu) dhe Patricio Guzmán (Nostalgjia e dritës), të cilët përmes montazhit vizual ndërlidhin panoptizmin me an-optikën, kalimin nga trupi i kontrolluar, te trupi i zhdukur.

Në datën 30 gusht, në Ditën Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur, aktiviteti artistik merr formën e një homazhi të ndjerë përmes muzikës, artit pamor dhe dokumentarit.

Nderim Arifi, përmes koncertit në kitarë klasike “Malli i yjeve”, sjell një dialog të heshtur me trupat e munguar, duke interpretuar vepra nga Silvius Leopold Weiss, Miguel Llobet, dhe Agustín Barrios Mangoré, një udhëtim muzikor nga terri drejt dritës.

Mentor Berisha, me ekspozitën dhe instalacionin e tij artistik, ndërton një vizualitet të ndjeshëm të dhimbjes kolektive dhe mungesës së formës. Ndërsa artistja Besa Berberi, përmes ninullave të saj në kuadër të thirrjes “Trup i mbyllur – Trup i zhdukur”, i jep zë një dhimbjeje që shpesh mbetet e heshtur, asaj të qindra fëmijëve të vrarë dhe të zhdukur gjatë luftës.

Ngjarja mbyllet me shfaqjen e filmit dokumentar “Mjegull” nga Ujkan Hysaj, i cili sjell histori të familjarëve të personave të zhdukur, të mbërthyer mes kujtimit dhe pritjes së pafund. Një rrëfim prekës për ata që ende presin, që çdo trokitje në derë ta kthejnë në një shpresë, qoftë edhe në ëndërr, për rikthimin e të dashurve të tyre.

Këto dy ditë veprimtarish në Burgu i Idealit, që tashmë funksionon si hapësirë muzeale dhe reflektimi, synojnë të kthejnë vëmendjen nga historia jonë më e errët, duke i dhënë zë dhe figurë trupave të zhdukur, jo vetëm përmes statistikave, por përmes artit që flet më thellë se fjalët.

Me moton “Çka po sheh?”, ngjarja sfidon shikuesin: A jemi ende të verbër përballë dhimbjes që vazhdon? A kemi guxim të shohim, të kujtojmë, dhe të mbajmë përgjegjësi?/KultPlus.com

Naun Shundi ishte aktor, regjisor dhe dramaturg shqiptar me karrierë të pasur që zgjati dekada. Ai ka luajtur në më shumë se 95 role dhe është nderuar nga Teatri Kombëtar për kontributin e tij të gjatë dhe të vyer.

Në vitet e fundit, Shundi themeloi Teatrin “Zonja e Bujtinës”, një hapësirë kulturore inovative që shërbeu si vend për promovime, takime, ekspozita dhe shfaqje teatrore. Ideale për artin e ngushtë dhe ftesë për bashkëpunim komunitar, ky teatër u ndërtua edhe në ambientin e shtëpisë së tij, transmeton KultPlus.

Ai shkroi dhe interpretoi monokomedinë “Babi”, ku shkrimtari dhe aktori përshkon rrëfime absurde dhe introspektive mbi vetminë dhe tranzicionin shoqëror në Shqipëri.

Në vitin 2023, Shundi realizoi “Osman Taka”, një dramë me mesazh filozofik të shkruar nga Arben Iliazi, e shfaqur me sukses në Teatrin Kombëtar Eksperimental.

Në gusht të vitit 2025, Shundi u tërhoq nga aktiviteti artistik për shkak të një sëmundjeje të rëndë, kancer i lëkurës. Familja e tij nisi një fushatë fondesh për trajtimin mjekësor në Francë, me nevojë për rreth 250,000 euro.

Në përballjen me sëmundjen e rëndë, Shundi qëndroi si një simbol i rezistencës artistike dhe moralit që kërkonte vëmendje për teatrin dhe vlerat kulturore. Ndërhyrja institucionale për trajtimin e tij tregon se arti dhe krijuesit e tij ende meritojnë mbështetje.

Sot, më 28 gusht 2025, Shundi u nda nga jeta duke lënë pas një karrierë shumë vjeçare dhe një punë që pasuroi artin e kulturën shqiptare.

Kontributi i tij për kulturën kombëtare ishte i jashtëzakonshëm, duke u kthyer në një zë të rëndësishëm të skenës dhe një mentor për breza të rinj artistësh. Humbja e tij është një plagë e madhe për artin shqiptar, që mbetet më i varfër pa prezencën, pasionin dhe vizionin e tij./KultPlus.com

Poezi nga Fjodor Tjutçev

Kam njohur sy-o, ata sy!
Sa fort i desha, e di një Zot!
Kish kaq magji dhe zjarr aty,
Sa shpirtin s’mund ta shkulnja dot.

N’atë vështrim të pakuptuar
Zbulohej jeta gjer në fund.
Kish kaq pasion të përvëluar
Kaq pikëllim sa s’ka kurrkund!

Dhe shihte rëndë, madhërishëm,
Që nën qepallat me ngadal,
Dhe ish gazmor dhe ish i hijshëm
Dhe si një vojtje ish fatal

Shpesh rrihja shihja i mahnitur,
Por asnjëherë s’munda dot
Që ta vështroj pa u tronditur,
Ta adhuroj pa derdhur lot.

Përktheu: Petraq Kolevica/KultPlus.com

PriFest, festivali i filmit në Prishtinë, po përgatitet të presë edicionin e 17-të, që do të zhvillohet nga 9 deri më 14 shtator. Një nga kategoritë më unike dhe të veçanta të këtij festivali është ajo e filmave të metrazhit të mesëm, ku veçohen produksionet që kanë gjatësi mes të shkurtër dhe të gjatë, duke krijuar një hapësirë të veçantë artistike dhe inovative.

Në një postim në rrjetet sociale, faqja zyrtare e PriFest, publikoi emrat e antarëve të jurisë:

Eralda L. Lameborshi, profesoreshë e letërsisë botërore në East Texas A&M University dhe studiuese e letërsisë dhe kinemasë botërore, me fokus të veçantë në kinemanë e Evropës Lindore. Punimet e saj akademike në fushën e studimeve filmike dhe letërsisë janë botuar në revista të njohura si World Literature Today, Continuum dhe Signs: Journal of Women in Culture and Society. Aktualisht është studente Fulbright në Kosovë (2024–2025), ku kryen kërkime mbi kinemanë kosovare dhe rëndësinë e saj kulturore. Ka fituar gjithashtu bursa prestigjioze si Global Human Rights Fellowship dhe Hagler Institute for Advanced Study Fellowship. Përmes punës së saj akademike ajo promovon dialogun ndërkulturor përmes filmit, duke lidhur shprehjen artistike me audiencën ndërkombëtare dhe komunitetet e diasporës. Perspektiva e saj ndërthur qasjen akademike me një vlerësim të thellë për kinemanë si mjet të fuqishëm për dialog dhe përfaqësim kulturor.

Ivan Đurović, i lindur më 16 dhjetor 1974 në Titograd. Ka diplomuar në Fakultetin e Arteve Dramatike në Cetinë, në degën e prodhimit televiziv. Që nga viti 2001 punon si producent, themelues dhe drejtor ekzekutiv i kompanisë prodhuese “Artikulacija Film”. Ka qenë producent i mbi tridhjetë filmave artistikë, dokumentarë dhe të shkurtër, si dhe serialeve televizive. Ka marrë pjesë në prodhimin e shumë reklamave me buxhet të lartë për marka të njohura botërore, si dhe në projekte televizive ndërkombëtare të transmetuara në kanalet më prestigjioze globale. Është themelues i Montenegro Film Forum dhe presidenti i parë i PDM (Prodhuesit dhe Regjisorët e Malit të Zi). Një nga figurat kyçe në themelimin e kinematografisë së re malazeze, me angazhim të vazhdueshëm në zhvillimin e saj. Është gjithashtu një nga bashkautorët e Ligjit për Kinematografinë në Mal të Zi.

Anëtar i European Film Academy dhe pjesmarrës në programin Producers on the Move në Festivalin e Cannes. Është përfshirë në BBC Professional Guide për kontributin e tij në prodhimin malazez dhe shërbimet prodhuese. Filmat ku ka punuar janë shfaqur në mbarë botën dhe kanë fituar shumë çmime. Filmi i tij më i fundit “Otter”, pati premierën botërore në Sarajevo Film Festival 2025.

Blerina Hankollari, ka studiuar filozofi evropiane dhe është aktive në industrinë e filmit që prej vitit 2012. Ajo ka punuar si konsulente kreative në dokumentarin “S’është lavazh “(2012) të regjisorit Gentian Koçi, i cili pati premierën botërore në Hot Docs dhe ka prodhuar filmat artistikë “Dita zë fill” (2017) dhe “Një filxhan kafe dhe këpucë të reja veshur” (2022). Të dy titujt morën vlerësime ndërkombëtare dhe çmime të shumta në festivale, si dhe u përzgjodhën si kandidaturat zyrtare të Shqipërisë për Çmimet Oscars, respektivisht, në vitet 2018 dhe 2023. Ajo u përzgjodh ndër njëzet producentët në ngjitje të Evropës, për të marrë pjesë në programin Producers on the Move nga European Film Promotion gjatë Festivalit të Kanës 2025, si dhe në EAVE Producers Workshop 2025. Nga viti 2015 deri në vitin 2023, Blerina Hankollari ka punuar si studiuese në Institutin e Antropologjisë Kulturore dhe Studimeve të Artit në Tiranë, duke thelluar paralelisht angazhimin e saj me teoritë kulturore dhe prodhimin kinematografik.

PriFest 2025 do të mbahet nga 9 deri më 14 shtator në Kino Armata, në Prishtinë, duke ofruar një platformë të veçantë për filma të metrazhit të mesëm dhe një mundësi unike për publikun dhe profesionistët që të njohin dhe vlerësojnë krijimtarinë e re filmike në rajon./KultPlus.com

Jacqueline Wilson ka shkruar për më shumë se pesë dekada dhe ka botuar qindra libra. Ajo e përshkruan romanin e saj të ri, “Picture Imperfect”, vazhdimin për të rritur të “The Illustrated Mum”, si “gjënë më të lehtë dhe më të vështirë” që ka shkruar ndonjëherë.

Botuar në vitin 1999, “The Illustrated Mum” tregon historinë e dy motrave, Dolphin dhe Star, që përpiqen të përballojnë nënën e tyre të paqëndrueshme dhe plot tatuazhe, Marigold, çrregullimi bipolar i së cilës kërcënon ta shkatërrojë familjen e tyre.

Vazhdimi fokusohet te Dolphin, tashmë 33 vjeçe, ende duke u kujdesur për nënën e saj dhe e pakënaqur me jetën, duke jetuar në një dhomë me qira dhe duke punuar në një sallon tatuazhesh.

“E kishte të lehtë sepse e kam dashur shumë atë libër,” thotë Wilson.

“Por ishte e vështirë sepse njerëzit kanë idetë e tyre për atë që mund t’u ketë ndodhur personazheve. Disa donin që Marigold të ishte shëruar, që Dolphin të kishte një karrierë të shkëlqyer, që Star të ishte motra e madhe perfekte, por jeta reale nuk funksionon gjithmonë kështu, dhe unë gjithmonë kam dashur që librat e mi të jenë të vërtetë ndaj jetës.”

E vërteta, edhe kur është e pakëndshme, ka qenë gjithmonë shenja dalluese e Wilson-it. Nga “Tracy Beaker” te “Dustbin Baby” dhe “The Illustrated Mum”, ajo ka shkruar për familje të çrregullta, sëmundje mendore, varfëri dhe reziliencën e fëmijëve që përballen me këto gjëra.

Autorja shumë e dashur, e cila u nderua me titullin “Dame” në vitin 2008, pranon se gjithmonë ka ndier një dashuri të veçantë për “The Illustrated Mum” dhe e konsideron atë “një nga librat e saj të preferuar”.

“Është i dhimbshëm në disa aspekte, por mora aq shumë letra nga fëmijë që më thoshin: ‘është tamam si mamaja ose babai im’,” thotë ajo.

“Kohët e fundit në një koncert, një grua më përqafoi dhe më tha ‘faleminderit që më ndihmove të përballoj nënën time’ dhe kjo pothuajse më bëri të qaj. Të mendosh që një libër mund të ketë rëndësi pas kaq shumë vitesh, kjo është arsyeja pse doja t’i rikthehesha personazheve.”

Jetët e tre grave janë zhvilluar në mënyra si të pritshme ashtu edhe të dhimbshme, Marigold ende nuk arrin të marrë rregullisht medikamentet ose të stabilizohet. Star është bërë mjeke dhe jeton në Edinburg, e shkëputur nga problemet mendore të Marigold-it.

Ndërsa Dolphin, për të cilën Wilson ndjen më shumë empati, është “ajo tek e cila gjithmonë drejtohen të gjithë, ajo që i mban gjërat bashkë kur Marigold hyn në situata të çuditshme”.

“Është e kujdesshme, por edhe e mërzitur, ka vështirësi në marrëdhënie dhe nuk ndihet e plotësuar,” shpjegon ajo. “Në këtë libër, doja t’i jepja mundësi në dashuri dhe në punë, në mënyrë që të kuptonte çfarë dëshiron vërtet.”

Kur “The Illustrated Mum” u botua për herë të parë, Wilson u paralajmërua se një skenë, kur Marigold lyen veten me bojë të bardhë toksike për të fshehur tatuazhet, mund të ishte “shumë e rëndë” për fëmijët.

“Më thanë që ishte e frikshme, ndoshta tepër,” kujton Wilson. “Por mendova: jo, ajo skenë ishte momenti që do ta shtynte Dolphin të kërkonte ndihmë. Duhej të ishte aty, dhe për fat, ia dola.”

Wilson këmbëngul që nuk ka pendesa për temat e vështira në librat e saj, megjithëse ka pasur kritika herë pas here që e akuzonin se e kalonte cakun.

Ajo qesh kur kujton një ankesë nga një nënë e zemëruar që e akuzoi se i kishte prishur vajzës fëmijërinë, sepse njëri nga librat e saj nënkuptonte që fëmijët 11-vjeçarë nuk besonin më te Babagjyshi.

“Ti s’mund t’i kënaqësh të gjithë,” thotë ajo duke qeshur.

Megjithatë, për gjithë guximin në temat që trajton, ajo është e qartë për kufijtë që nuk i kalon. Ajo e pranon se të rinjtë sot janë të ekspozuar ndaj shumë më tepër gjërash sesa në vitet 1990 apo 2000, me tema si mizogjinia, abuzimi online dhe kultura “incel” që depërtojnë deri në klasat e shkollës.

Por sipas saj, këto realitete më të errëta i përkasin letërsisë për të rritur, jo asaj për fëmijë.

“Nëse do të trajtoja diçka aq shqetësuese si fenomeni incel në një libër për fëmijë, do të ishte vetëm e nënkuptuar,” shpjegon ajo. “Me libra për të rritur, mund të shkruash më lirshëm. Me fëmijët, duhet të jesh i sinqertë, por pa i mbingarkuar.”

Wilson thekson se “Picture Imperfect” nuk është libër vetë-ndihme.

“Nuk po them: ‘nëse je si Dolphin, ja çfarë duhet të bësh’, por doja të tregoja realitetin e të qenit fëmijë i një prindi me sëmundje mendore.

“Shpesh njëri prej vëllezërve apo motrave mban gjithë barrën, ndonjëherë e ndjen si detyrim, ndonjëherë me hidhërim. Nuk ka përgjigje të thjeshta.”

Autorja ka njohur vetë papërsosmëritë e jetës. Pasi u martua në moshë të re, ajo flet hapur për mospërputhjen me ish-bashkëshortin dhe vitet e vetmisë që pasuan.

“Mbaj mend një ditë kur martesa sapo më ishte prishur, kaldaja ishte gati të merrte flakë, s’kisha asgjë për të ngrënë në frigorifer dhe u zgjova herët për të bërë katër vizita në shkolla. Një mësuese më tha që më kishte zili për jetën time glamuroze dhe mendova: ‘Ah, sikur ta dije’.”

Për 23 vitet e fundit, 79-vjeçarja ka qenë në një marrëdhënie të lumtur me një grua, dhe vitin e kaluar tha se ishte “e lumtur” që konsiderohej si ikonë gay.

Një nga temat më prekëse në “Picture Imperfect” është përpjekja e Dolphin për të kuptuar dashurinë. Wilson thotë se dikur ishte cinike për atë që ndjehet si dashuri, por kjo ndryshoi kur takoi partneren e saj aktuale.

“Mendoja se ndjenja e madhe e dashurisë ishte një mit, por kur fillova të dilja me partneren time, ndjeva me të vërtetë flutura në stomak, dhe kjo ishte e mrekullueshme.”

Duke qenë se tatuazhet janë pjesë qendrore si të karakterit të Marigold-it, ashtu edhe të karrierës së Dolphin-it, Wilson pyetet nëse do të bënte ndonjëherë tatuazh vetë.

Ajo qesh. “Mendova ndoshta një delfin të vogël do të ishte mënyrë e bukur për të reklamuar librin, por lëkura ime është shumë e brishtë, ndoshta do bëj vetëm një me henna.”

Vitin e kaluar, Wilson publikoi romanin e saj të parë për të rritur, “Think Again”, vazhdim i serisë “Girls”. Ai u bë debutimi për të rritur më i shitur në format të fortë në vitin 2024.

Ajo thotë se e shijon lirinë që vjen me letërsinë për të rritur. “Në librat për fëmijë, nuk mund të shkosh shumë larg, nuk do t’i frikësosh apo mërzitësh fëmijët me detaje të rënda. Me librat për të rritur, mund të shkruash gjithçka që ndjen si të vërtetë, është si të marrësh dy herë nga e njëjta qershi, dhe ndihem me fat për këtë.”

Wilson është e rezervuar, por lë të kuptohet se ka shkruar tashmë 30,000 fjalë nga një tjetër vazhdim./BBC/KultPlus.com

“Indignity” e Lea Ypit përzien biografinë dhe trillimin për të eksploruar jetën e gjyshes së saj nën regjimin stalinist të Shqipërisë.

“Lidhja ime me Shqipërinë është njëkohësisht margjinale dhe e veçantë. Nuk e kam vizituar kurrë, por në vitin 1985, pa dijeninë time, romani im i dytë “An Ice-Cream War” u piratua dhe u përkthye në shqip. E di këtë vetëm sepse një mik dhe romancier, Brian Aldiss, i cili po udhëtonte në Shqipëri në atë kohë, pa një kopje të librit në një librari në Tiranë. E bleu një kopje si suvenir për mua, por pa dashje e harroi në hotelin ku po qëndronte. Tundueshëm, libri me sa duket ekzistonte, por unë nuk e kam parë kurrë dhe nuk kam mundur ta gjej ndonjëherë. Është pothuajse si një fantazmë. Versioni shqip i “An Ice-Cream War” mbetet botimi më i rrallë i çdo gjëje që kam shkruar ndonjëherë.” – shprehet William Boyd.

Kjo anekdotë përputhet në mënyrë të përkryer me botën e çuditshme dhe të ndryshueshme të përshkruar në rrëfimin e jashtëzakonshëm të Lea Ypit për jetën e gjyshes së saj, Leman Ypi, në Shqipërinë e mesit të shekullit të 20-të. Leman lindi në vitin 1918 në Selanik, Greqi. Familja e saj ishte pjesë e diasporës borgjeze frankofone shqiptare, dhe Leman do të kthehej në atdheun e saj në vitin 1936, pasi kishte mbushur 18 vjeç. Në atë kohë, mbreti i vetëshpallur, Zogu I, ishte në fron dhe, gjatë kësaj periudhe ndërmjet dy luftërave botërore, Shqipëria gëzonte një lloj të çuditshëm pavarësie ruritaniane, megjithëse ekonomikisht ishte shumë e varur nga Italia e Musolinit. Një shoqëri kryesisht rurale me prona të mëdha të kontrolluara nga “bejlerët” vendas të gjithëfuqishëm, vendi kishte një inteligjencë, ekzistonte një shtyp i lirë dhe shtresa e mesme kishte aspirata për të marrë pjesë në atë që mund ta quajmë evropianizimi i Ballkanit./theobserver/KultPlus.com

Më 28 gusht, kujtojmë lindjen e poetit të madh Ali Podrimja (1942-2012), një prej figurave më të fuqishme të letërsisë shqiptare bashkëkohore. Lindur në Gjakovë, Podrimja do të rritej për t’u bërë një nga zërat më të veçantë e më të guximshëm të poezisë shqipe, duke i dhënë asaj një dimension të ri, modern dhe thellësisht njerëzor.

Poezia e tij shpesh bartte plagën e Kosovës, dhimbjen e humbjeve personale dhe kolektive, por edhe forcën e pashuar për të mbijetuar dhe për të dashur jetën. Në çdo varg, Podrimja shpaloste një botë simbolesh të fuqishme, një gjuhë të ngjeshur dhe imazhe që mbeten të gdhendura në kujtesë, përcjellë KultPlus.

Krijimtaria e tij është një urë mes traditës dhe modernitetit, një udhëtim poetik që e kthen lexuesin drejt vetes, drejt atdheut dhe drejt kuptimit të jetës. Sot, në përvjetorin e lindjes, kujtojmë jo vetëm poetin, por edhe vizionarin që e ngriti fjalën në art të pavdekshëm.

Ali Podrimja jeton përmes vargjeve të tij, që ende frymojnë liri, dhimbje dhe shpresë./KultPlus.com

Filmi i animuar muzikor “KPop Demon Hunters”, prodhim i Sony Pictures Animation, është shpallur zyrtarisht filmi më i shikuar në historinë e platformës Netflix.

Nga data 18 deri më 24 gusht, filmi shtoi edhe 25.4 milionë shikime, duke e çuar totalin që prej premierës më 20 qershor në plot 236 milionë shikime. Me këtë shifër, ai ka kaluar në krye të listës së filmave më të shikuar në gjuhën angleze në Netflix, duke lënë pas superhitin “Red Notice”.

Sipas Deadline, suksesi i filmit është edhe më mbresëlënës pasi për tre javë rresht ka ruajtur pothuajse 0% rënie të audiencës, ndërkohë që më parë regjistroi dy javë me nga 26 milionë shikime secila.

Një tjetër shtysë iu dha nga lansimi i “KPop Demon Hunters: The Sing-Along Event”, që ka filluar të rrisë sërish shikueshmërinë. Netflix ka bërë të ditur se do të bashkojë shifrat e këtij versioni me filmin origjinal, edhe pse shfaqen si tituj të ndarë në platformë.

Ky version special u shfaq fundjavën e kaluar edhe në kinema, ku mposhti filmin “Weapons”, duke dalë në krye të arkës filmike me 19 milionë dollarë.

Me edhe 24 ditë të mbetura brenda dritares 91-ditëshe të premierës, “KPop Demon Hunters” ka gjasa ta thellojë edhe më shumë epërsinë ndaj “Red Notice”, i cili kishte arritur 230 milionë shikime pas 91 ditësh./KultPlus.com

Një tufë elefantësh në zonën Madukkarai të qytetit Coimbatore në Tamil Nadu të Indisë kaloi në mënyrë të sigurt shinat e trenit, falë një sistemi paralajmërimi të hershëm të mundësuar nga inteligjenca artificiale.

Pamjet e shpërndara nga Departamenti i Pyjeve të Tamil Nadu tregojnë momentin kur elefantët kalojnë shinat pa u rrezikuar nga trenat.

“Kalimi i sigurt në rajon bazohet në inteligjencën artificiale dhe që nga vendosja e sistemit është garantuar kalimi i sigurt për afërsisht 6.500 elefantë”, thuhet në deklaratën e Departamentit të Pyjeve.

Ky sistem inovativ është shndërruar në një shembull se si teknologjia mund të përdoret për të mbrojtur jetën e kafshëve të egra dhe për të reduktuar konfliktet mes natyrës dhe infrastrukturës njerëzore./KultPlus.com

AI system in Tamil Nadu, India saves elephants from train collisions

In Tamil Nadu’s Madukkarai, an AI-powered early warning system has prevented elephant deaths on railway tracks since November 2023. Using 12 towers with 24 cameras, the system detects elephants and instantly… pic.twitter.com/SYSokZlcpK

— The Internet || Be Amazed (@TheInternet_101) August 27, 2025

Mbrëmjet në Berat në këto ditë të fundit të muajit gusht janë të mbushura me gjallërinë e turistëve vendas e të huaj.

Kryeministri Edi Rama, në kuadër të rubrikës “Shqipëria e bukur”, ndau sot pamje nga mbrëmja në Berat.

Berati mbetet tërheqës për vizitorët e huaj dhe ata vendas jo vetëm për bukuritë historike, por edhe për ofertat e pasura të agroturizmit dhe përvojat autentike që ofron.

Vitet e fundit përveç vizitave në monumentet historike, apo turizmit të aventurës, turistët mund të marrin pjesë në degustime vere, ekspozita artizanale dhe ngjarje folklorike që sjellin në jetë traditat e pasura të rajonit.

Ndër atraksionet më të vizituara vijojnë të jenë Kalaja, lagjet muzeale “Goricë” dhe “Mangalem”, kantinat e qytetit, muzeu “Onufri” dhe ai Etnografik etj./atsh/ KultPlus.com

Kosova do ta nisë javën e ardhshme aventurën e saj në kualifikimet për Kupën e Botës 2026, duke u përballur fillimisht me Zvicrën në transfertë më 5 shtator, ndërsa më 8 shtator do të presë Suedinë në stadiumin “Fadil Vokrri” në Prishtinë.

“Dardanët” bëjnë pjesë në Grupin B, ku përveç Zvicrës dhe Suedisë, gjendet edhe Sllovenia, me të cilën përfaqësuesja jonë do të luajë në tetor.

Trajneri i Sllovenisë, Matjaz Kek, në një konferencë për shtyp, foli edhe për Kosovën, duke theksuar rritjen e saj dhe mundësitë që ky grup ofron për surpriza:

“Nuk shoh asnjë ekip në grup që nuk e mendon kualifikimin. Kosova është në rritje. Suedia ka emra të mëdhenj, sidomos në sulm, ndërsa Zvicra ka gjithmonë mënyrën e saj të lojës dhe di të befasojë. Është grup që ta jep mundësinë të bësh diçka, nëse shfaq më të mirën”, tha Kek.

Kosova dhe Sllovenia do të përballen më 10 tetor në Prishtinë, ndërsa ndeshja e kthimit është paraparë më 15 nëntor në Lubjanë.

Favoritja kryesore e grupit mbetet Zvicra, por në garë për kualifikim janë edhe Suedia, Sllovenia dhe Kosova. Fituesi i grupit shkon direkt në Botërorin 2026 që do të mbahet në SHBA, Kanada dhe Meksikë, ndërsa ekipi i vendit të dytë do të luajë në fazën “play-off”./KultPlus.com

Thënie nga Johann Wolfgang von Goethe

 Çfarëdo mendon të bësh, apo e ke ëndërr, filloje. Guximi ka gjenialitet, pushtet dhe magji brenda!

• Besoji vetvetes dhe do të dish të jetosh!

• Pasuria është diçka që mund të ndihmojë në jetë, por jeta nuk është diçka që kalohet për të grumbulluar para!

• Nuk ka gjë më të frikshme se injoranca në veprim!

• Idetë e guximshme janë si lëvizjet e shahistëve që mund të sjellin humbjen e lojës, por krijojnë rastin për të filluar një lojë të re, e cila mund të fitohet!

• Sjelljet e një njeriu janë një pasqyrë ku ai e sheh portretin e vet!

• Njeriu fisnik i bën për vete njerëzit fisnikë, dhe di si të mbështetet tek ata!

• Njeriu e vë veten në nivelin me të cilin të tjerët e vlerësojnë!

• Një jetë e padobishme është një vdekje e hershme!

• Mosha na tregon sa fëmijë kemi mbetur!

• Të gjitha mendimet inteligjente janë menduar tashmë; e vetmja gjë e nevojshme është të përpiqemi t’i mendojmë prapë!

• Dijet që kam unë mund t’i ketë çdo njeri, por zemra ime është vetëm e imja!

• Sundoje atë! Bëje botën t’i shërbejë qëllimit tënd, por mos i shërbe asaj!

• Tregohu i njerëzishëm dhe përdor fjalë të mira, sidomos për ata që nuk janë të pranishëm!

• Bukuria është manifestim i ligjeve sekrete natyrore, të cilat përndryshe do të na fshiheshin përgjithmonë!

• Të jesh brilant nuk ka asnjë vlerë nëse t’i nuk respekton asgjë!

• Disa defekte janë të domosdoshme për hir të individualitetit!

• Karakteri formohet nëpër shtrëngatat e botës!

• Karakter, në gjërat e vogla apo të mëdha, do të thotë të marrësh përsipër ato gjëra që ti ndihesh i zoti t’i bësh!

• Mirëkuptimi është gjenia e njerëzimit!

• Korrektësia luan shumë rol, por guximi më tepër!

• Një përgjigje korrekte është si një puthje e ëmbël!

• Fati na i plotëson dëshirat, por në mënyrën e tij, me qëllim që të na japë diçka përtej dëshirave tona!

• Përça dhe sundo, bërtasin politikanët; bashko dhe prijë është kryefjala e mençurisë!

• Mos iu nënshtro shumë ndjenjave. Një zemër tepër e ndjeshme është një pasuri e palumtur në këtë tokë të lëkundur!

• Dyshimi rritet sa më shumë që të dimë!

• Mos ëndërro ëndrra të vogla, sepse ato nuk kanë fuqi t’i vënë në lëvizje zemrat e njerëzve!

• Gabimi është i pranueshëm për ne sa kohë që jemi të rinj; por ai nuk duhet gërmuar në pleqëri!

• Çdo ditë ne duhet të dëgjojmë të paktën një këngë të vogël, të lexojmë në poezi të bukur, të shohim një pikturë të arrirë, dhe, nëse është e mundur, të flasim sa më pak fjalë!

• Të gjithë duan të jenë dikush; askush nuk do që të rritet!

• Vajzat dashurohen për ato që janë; djemtë për çfarë premtojnë të jenë!

• Shkoni në vendet e huaja dhe do të arrini të njihni gjërat e mira që i ke në atdhe!

• Urrejtja është aktive, zilia është pasive; por ka vetëm një hap midis zilisë dhe urrejtjes!

• Është i vdekur në këtë botë, ai që nuk beson në një botë tjetër!

• Është më i lumturi, mbret apo bujk qoftë, ai që gjen paqe në shtëpinë e vet!

• Unë mund të të them ty, mik i ndershëm, se kujt t’i besosh: besoji jetës; ajo të mëson më mirë se libri ose oratori!

• Njihe veten? Nëse do ta njihja veten, do t’ia mbathja me të katra. Mos o Zot që ta njoh!

• Dëgjoji bindjet e të gjithëve, por dyshimet e tua mbaji për vete!

• Nëse fillon të mendosh për gjendjen tënde fizike apo morale, zakonisht e gjen se je i sëmurë!

• Në fushën e ideve çdo gjë varet nga entuziazmi… në botën reale gjithçka qëndron mbi këmbënguljen!

• Më mirë të mashtrohesh nga miqtë, se t’i mashtrosh ata!

• Secili ta pastrojë derën e vet dhe e gjithë bota do të jetë e pastër!

• Disa njerëz nuk kujdesen për paratë e tyre derisa iu mbarohen, të tjerët bëjnë të njëjtën gjë me kohën e tyre!

• Asgjë nuk është më e vlefshme se dita e sotme!

• Pasionet janë vese ose virtyte në kulmet më të mëdha të fuqisë së tyre!

• Burracakët kërcënojnë vetëm kur janë të sigurt!

• Gjëja më e vështirë për t’u parë është ajo që ke para syve!

• Njeriut të zgjuar i duket çdo gjë qesharake, njeriut të ndjeshëm i duket çdo gjë e rëndë!

• Ai që zë vendin e parë, rrallë e luan rolin kryesor!

• Njerëzit përçmojnë atë që s’e kuptojnë!/ KultPlus.com

Nga Albert Vataj

Kaq shpejt kalon koha. U bënë 24 vite që kur një njeri i mirë dhe një zë unik i artit skenik, u këput, për të mbetur si një shkreptimë drite në eterin e fjalës së veshur me shpirt, dhe shpirtin e personazheve të ngopur me zemrën që rrahu në ato gjokse, që ai solli në jetë për të merituar përjetësinë njëherash me ta.

Ka ikje që nuk shuhen, por mbeten si një rrymë e padukshme që frymon brenda nesh. Ka zëra që heshtin, por heshtja e tyre bëhet jehonë më e fortë se çdo fjalë. Kështu është kujtimi për Vangjush Furxhin, aktorin e dilemave njerëzore, njeriun e skenës që nuk i dha vetëm trup rolit, por shpirtin, syrin, zemrën.

Lindi në Korçën e tingujve dhe librave, në qytetin ku fjalët kanë ngrohtësi dhe muzika ka kujtesë. Prej andej e mori butësinë dhe fisnikërinë, por ishte vetë ai që u bë themeli i një arti që nuk e pranoi kompromisin. Në skenën e Teatrit “Andon Zako Çajupi”, Vangjush Furxhi nuk aktronte, ai jetonte. Çdo rol që ai prekte bëhej mish i tij, çdo fjalë merrte peshë të re, çdo heshtje ndriçohej prej syrit të tij që fliste më shumë se një monolog i gjatë.

Në ekran mbeti si një figurë e rrallë. Arifi i Tetit në bronx, Peliçeli i Maleve me blerim mbuluar, Besian Vorpsi i Të paftuarit, Latif Bora i Agimeve të stinës së madhe. Të gjithë këta ishin vetëm maska të përkohshme mbi një të vërtetë të madhe: vetë Vangjushi, që dinte t’u jepte peshë dilemave të njeriut të zakonshëm, dinte ta kthente shikimin në dritë, buzëqeshjen në thikë, heshtjen në thirrje. Syri i tij ishte më shumë se një mjet skenik: ishte pasqyrë e jetës, vend ku vuajtja dhe gëzimi takoheshin si dy rryma që nuk mund t’i ndaje.

Por ai nuk ishte vetëm aktor. Ishte mësues, krijues, mbrojtës i artit. Në Institutin e Lartë të Arteve, ku themeloi katedrën e regjisurës, ai nuk u dha studentëve vetëm dije teknike, u dha edhe ndjeshmëri, etikë, një kulturë të përjetimit. Më vonë, si drejtues dhe si shërbyes i artit në institucione, nuk e përdori kurrë pushtetin për të shtypur, por për të mbrojtur. Sepse arti për të nuk ishte dekor i kohës, por frymë që i përkiste gjithmonë të ardhmes.

Titulli “Artist i Popullit” nuk ishte kurorë mbi krye, por barrë mbi supet e tij. Ai nuk e mori si shpërblim, por si detyrim. Dhe e mbajti me të njëjtën thjeshtësi me të cilën dilte në skenë: pa kërkuar duartrokitje, por duke dhënë gjithçka.

Dhe sot, në këtë 24-vjetor të ndarjes së tij nga jeta, nuk e kujtojmë për të vajtuar, por për t’i thënë faleminderit. Për rolet që na mësojnë të jemi të vërtetë. Për syrin që foli kur fjala nuk mjaftonte. Për thjeshtësinë që e bëri madhështor.

Në heshtjen e kësaj dite, ndezim një dritë në mendje e në shpirt, dhe e shohim Vangjushin jo si të shkuar, por si një prani të pandashme të kulturës sonë. Sepse arti i tij nuk vdes, ai thjesht shndërrohet në frymëmarrjen tonë kolektive, në kujtesën që nuk shuhet.

Më fal, Vangjush Furxhi, që nuk njihje djallëzi, që nuk bëre pazare me shpirtin, që nuk e shite artin për duartrokitje, do të shkruante Mevlan Shanaj në librin e tij, “Të fshehta jashtë ekranit”.

Prandaj, edhe pse hesht, zëri yt jehon. Edhe pse nuk je mes nesh, arti yt frymon. Dhe kjo është pavdekësia.

Dhe kështu, në heshtjen që flet me zërin e artit, Vangjush Furxhi mbetet jo thjesht një kujtim, por një dritë e pashuar që ndriçon çdo skenë, çdo ekran, çdo zemër që di të dëgjojë me shpirt. Ai nuk iku, ai u shndërrua. U bë frymë, u bë sy që na vështron nga përtej, u bë thirrje e heshtur për të qenë të vërtetë në atë që bëjmë. Në çdo rol që mishëroi, në çdo nxënës që frymëzoi, në çdo hap që mbrojti artin, ai la një vulë që koha nuk e fshin dot.

Në 24 vite mungesë fizike, prania e tij është bërë më e plotë: një jehonë që nuk shuhet, një shkrepëtimë që nuk tretet. Dhe ky është privilegji i pakujtdo, por vetëm i atyre që e jetuan artin si sakrificë dhe e lanë trashëgimi si amshim.

Vangjush Furxhi nuk është një emër i së shkuarës. Ai është një frymë e së tashmes dhe një zë i përjetshëm i artit shqiptar. Dhe kështu do të mbetet, derisa të ketë sy që shohin dhe zemra që ndiejnë.

Komiteti Olimpik i Kosovës (KOK) ka bërë të ditur se më 16 dhe 17 shtator 2025 do të mbahet edicioni i pestë i Festivalit të Filmit Sportiv Prishtina 2025.

Festivali do të sjellë në kryeqytet një përzgjedhje filmash dhe dokumentarësh nga fusha e sportit, të cilët do të shfaqen në kinema, duke e kthyer Prishtinën për dy ditë në qendër të kinematografisë sportive.

Pas thirrjes së hapur në korrik, KOK ka dërguar disa dokumentarë në Federatën Ndërkombëtare të Kinematografisë Televizive Sportive (FICTS), me të cilët ka aplikuar për çmime ndërkombëtare. Këta filma tashmë janë të kualifikuar edhe për shfaqje në festivalin vendor.

Për dokumentarët premierë, festivali ofron mundësi të veçantë prezantimi, ndërsa afati i fundit për aplikime është 10 shtator 2025.

Ky aktivitet pritet të tërheqë kineastë, sportistë dhe dashamirë të artit nga Kosova e më gjerë, duke forcuar rolin e sportit si frymëzim në kinematografi./KultPlus.com

Kryetari i jurisë kryesore të edicionit të sivjetshëm të PriFest është Mike Downey, ndërsa anëtarët tjerë të jurisë janë: John Durie, Antionio Saura, Jane Spencer dhe Ingvar Sigurdsson.

Mike Downey (kryetar i jurisë)- është autor, kineast dhe aktivist. Ka marrë pjesë si producent apo autor në mbi 100 filma artistikë. Mike ka botuar mbi një gamë të gjerë temash dhe ka krijuar një arkiv të pasur me shkrime të publikuara në revista nga Vogue deri tek Variety, nga Screen tek Stills e Cineaste, duke qenë bashkëthemelues i grupit të botimeve mediatike Moving Pictures në vitet ’90.

Si kineast, ai ka bashkëpunuar me shkrimtarë si James Ellroy, Günter Grass, Colm Tóibín, Lee Hall, David Grossman dhe Shane Smith (themelues i Vice), si dhe me një gamë regjisorësh eklektikë si Agnieszka Holland, Volker Schlöndorff, Peter Greenaway, Oliver Hirschbiegel dhe Mohsen Makhmalbaf.

Si Kryetar i Akademisë Evropiane të Filmit, ai është bashkëthemelues i Koalicionit Ndërkombëtar për Kineastët në Rrezik dhe për një dekadë ka qenë anëtar bordi i White Ribbon Alliance. Ka mbajtur postin e Profesorit Vizitor Thomas Ewing në Universitetin e Ohajos dhe në vitin 2021 u bë President Nderi i Çmimit LUX Film, të dhënë nga Parlamenti Evropian. Po atë vit, ai u nderua me titullin O.B.E. nga Mbretëresha Britanike për kontributin e tij në kinemanë britanike. Në vitin 2022, Universiteti i Warwick-ut i dha Mike Downey-t gradën Doktor i Letërsisë, honoris causa (D.Litt.), për kontributin e tij në kinemanë botërore.

Romani i tij më i fundit “ISTRIA GOLD” është përkthyer në 20 gjuhë dhe është shpërndarë në 60 vende. Së shpejti pritet publikimi edhe në gjuhën shqipe. Vepra e ardhshme e tij, “ISTRIA BLACK”, do të botohet në Mbretërinë e Bashkuar, Irlandë dhe Indi në tetor.

John Durie (anëtar i jurisë) është CEO i Strategic Film Marketing, me seli në Londër dhe Kanë. Me mbi 30 vite përvojë, ai ka punuar në fushën e marketingut, shitjes ndërkombëtare dhe distribuimit të më shumë se 800 filmave e dokumentarëve, duke bashkëpunuar me regjisorë të njohur si Joel dhe Ethan Coen, Pedro Almodóvar, David Lynch dhe Quentin Tarantino, si edhe me shumë regjisorë të rinj evropianë.

Që nga themelimi i Strategic Film Marketing në vitin 1993, ai ka qenë këshilltar afatgjatë për institute kombëtare filmi në mbarë Evropën, duke ofruar ekspertizë në pozicionimin e filmit, targetimin e audiencës dhe strategjitë e marketingut, si dhe në prodhimin e trailerëve dhe materialeve vizuale promocionale. Si pionier i trajnimit për marketingun e filmit në Evropë, Durie ka udhëhequr për 15 vite Strategic Film Marketing Workshops të programit Creative Europe, dhe ka mbajtur masterklasa në mbarë botën. Ai është bashkë-autor i librit ‘Marketing and Selling Your Film Around the World’ dhe është diplomuar me titullin MSc nga Newhouse School of Public Communications, Syracuse University.

Antonio Saura (anëtar i jurisë) është producent filmi nga Spanja, themelues i Zebra Producciones dhe bashkëthemelues i kompanisë së shitjes Latido Films. Ai ka në kredencialet e tij filma të vlerësuar me çmime si En la ciudad sin límites (Antonio Hernández), Rencor (Miguel Albaladejo) dhe Fados (Carlos Saura), por edhe hite komerciale si Dos Tipos Duros dhe Di que sí, si dhe projekte eksperimentale si Síndrome.

Në vitet e fundit, Zebra është zgjeruar edhe në televizion duke prodhuar qindra orë fiksion e argëtim. Revista Variety e ka quajtur “Producer to Watch”, ndërsa në vitin 2003 është përzgjedhur si “European Producer on the Move”.

Më herët ka udhëhequr zhvillimin në Lola Films dhe Iberoamericana Films, ndërsa në fushën e trajnimit për film ka qenë figurë kyçe: bashkëthemelues dhe drejtor për gjashtë vite i Media Business School, si dhe krijues i Mediterranea Development Agency (MEDEA). Sot, Saura vazhdon të ligjërojë dhe të mentorojë në shkolla filmi, universitete dhe programe profesionale anembanë Evropës.

Një profesionist i rrallë që i shton jurisë së PriFest një përvojë dhe vizion të jashtëzakonshëm.

Jane Spencer (anëtare e jurisë) është skenariste dhe regjisore e vlerësuar me çmime, e njohur për portretizimet e saj të pasura dhe të detajuara të personazheve, të cilën revista Filmmaker Magazine e ka cilësuar si autore vizionare.

Në vitin 2023, ajo u nderua me Producers Without Borders Award në Festivalin e Filmit në Venecia për “Kinematografi Autoriale dhe Poetike”.

Filmi i saj i parë artistik, Little Noises, me Crispin Glover dhe Tatum O’Neal, pati premierën në Sundance dhe u nominua për Çmimin e Jurisë së Madhe.

Filmi i saj më i ri, alegoria distopike sci-fi South of Hope Street me Judd Nelson, William Baldwin dhe Michael Madsen, po shpërndahet përmes Paramount+ dhe ka fituar disa çmime në festivale ndërkombëtare.

Filmi tjetër i saj, The Ninth Cloud, është shfaqur në festivale të njohura si Raindance, Shanghai, La Femme dhe Glasgow.

Jane është diplomuar në Teatër në University of Texas, ka studiuar regji filmi në NYU dhe është trajnuar në The Actor’s Studio nën udhëheqjen e legjendave Elia Kazan dhe Arthur Penn. Jeton në Zvicër, ku drejton kompaninë e saj Ward9 Productions, dhe ku zhvillon projekte të reja filmike.

Ingvar Sigurdsson (anëtar i jurisë) është një nga aktorët më të vlerësuar të Islandës, me një karrierë mbi tre dekada në film, televizion dhe teatër. Kreditet e tij filmike përfshijnë Godland, The Northman, A White, White Day, The Shrouds, Lamb, Of Horses and Men dhe Sebastian, si dhe filmat ndërkombëtarë si Justice League, Fantastic Beasts, Everest, Beowulf and Grendel, K-19: The Widowmaker dhe Rebel Moon pjesët 1 dhe 2. Në televizion, ai është paraqitur në serialet Trapped, Succession, Katla, Blackport, Balls, Killing Eve dhe King and Conqueror.

Çmimet e Sigurdsson përfshijnë Çmimin danez Bodil 2023 për Godland, Aktorin më të mirë në Java e Kritikës në Kanë për A White, White Day, dhe Aktorin më të mirë në Clermont-Ferrand për O (Hringur). Ai është nominuar tre herë për Çmimet e Akademisë Evropiane të Filmit, duke fituar në vitin 2000 për Angels of the Universe, dhe është përzgjedhur në Shooting Stars në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Berlin.

PriFest mbahet nga 9-14 shtator në Kino Armata në Prishtinë.

Një ekip shkencëtarësh australianë dhe indonezianë ka zbuluar në ishullin Sulawesi të Indonezisë shembullin më të vjetër të njohur deri më sot të artit figurativ të shpellave.

Piktura, e cila paraqet një derr të egër dhe tre figura të ngjashme me njeriun, është datuar si të paktën 51.200 vjeçare – mbi 5.000 vjet më e lashtë se arti më i hershëm i shpellave i dokumentuar deri më tani.

Ekspertët theksojnë se ky zbulim dëshmon se njerëzit e asaj periudhe zotëronin aftësi për të menduar në mënyrë abstrakte, duke e parë artin si një mjet komunikimi dhe rrëfimi.

Profesori Adam Brumm nga Universiteti Griffith tha se gjetja sjell një perspektivë të re mbi rolin e tregimit në historinë e artit:
“Arti më i vjetër i shpellave që kemi gjetur deri më tani në Sulawesi përbëhet nga skena të dallueshme, ku shfaqen njerëz dhe kafshë që ndërveprojnë mes vete. Kjo tregon se artisti ka synuar të komunikojë një histori”, theksoi ai.

Zbulimi shihet si një pikë kthese në të kuptuarit e evolucionit kulturor të njerëzimit, duke lidhur origjinën e artit me zhvillimin e shkencës dhe mendimit abstrakt./KultPlus.com