Gazeta Si â Institucionet kryesore shĂ«ndetĂ«sore vlerĂ«sojnĂ« se valĂ«t e tĂ« nxehtit, mĂ« intensive dhe mĂ« tĂ« shpeshta se mĂ« parĂ« pĂ«r shkak tĂ« ndryshimeve klimatike, do tĂ« rrisin ndjeshĂ«m vdekjet e parakohshme nĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« botĂ«s nĂ« vitet e ardhshme.
Nxehtësia intensive në Evropë midis qershorit dhe korrikut e konfirmoi këtë dhe solli njohuri të reja në një debat të gjatë rreth përdorimit të pamjaftueshëm të ajrit të kondicionuar në kontinentin tonë.
Sipas disa vëzhguesve, ajri i kondicionuar duhet të perceptohet si një burim shëndetësor dhe jo vetëm një luks, që shpesh shijohet nga një pakicë e zgjedhur.
Sipas raporteve më të përhapura, thuhet se në Bashkimin Europian, ajri i kondicionuar është instaluar në 20 përqind të shtëpive, krahasuar me 90 përqind në Shtetet e Bashkuara, ku ajri i kondicionuar tradicionalisht ka qenë më popullor.
Ky është një ndryshim i konsiderueshëm duke pasur parasysh se afërsisht 2 miliardë kondicionerë janë instaluar në të gjithë botën dhe se sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), kjo shifër do të arrijë në 5.5 miliardë njësi deri në vitin 2050.
ĂshtĂ« vlerĂ«suar se ka rreth 140 milionĂ« kondicionerĂ« nĂ« EvropĂ«, kryesisht tĂ« shpĂ«rndarĂ« nĂ« vende, ku nxehtĂ«sia e verĂ«s ishte tashmĂ« njĂ« problem, si Italia, Greqia dhe Spanja.
Diku tjetër, veçanërisht në Evropën Veriore, kondicionerët janë të rrallë dhe kërkesa ka filluar të rritet vetëm vitet e fundit.
Nuk është rastësi, pra, që mungesa e ajrit të kondicionuar në Europë është ndër gjërat e para që vihen re nga vizitorët nga Shtetet e Bashkuara, ku është pothuajse e paimagjinueshme të mos kesh ajër të kondicionuar në mot të nxehtë.
Kjo situatë prek veçanërisht ata që vizitojnë qytetet më të mëdha dhe më të famshme turistike, si Londra dhe Parisi, ku baret, shtëpitë dhe madje edhe hotelet shpesh nuk kanë ajër të kondicionuar.
Në të kaluarën, ditët në Paris ishin më të freskëta dhe ende kishte një ndryshim të konsiderueshëm të temperaturës midis ditës dhe natës.
Kishte ditë shumë të nxehta, por ato ishin përjashtim dhe kështu nuk kishte shumë nxitje për të instaluar ajër të kondicionuar: kjo shpjegon pse qytetit i mungojnë ato.
Opinion: Britain and Europe need to get serious about air conditioning https://t.co/3v97cZPVhp pic.twitter.com/ozSJG7y4Y5
â Financial Times (@FT) July 11, 2025
Një situatë e ngjashme vlen edhe për Londrën, ku verat e nxehta janë bërë më të shpeshta, me temperatura shumë mbi mesataren sezonale.
Problemi po fillon të ndihet edhe më në veri, në pjesë të Gjermanisë, për shembull dhe në një masë më të vogël, por ende të konsiderueshme, në vendet skandinave.
Netët vazhdojnë të jenë të freskëta, por gjatë ditës, temperaturat shpesh arrijnë 30°C për disa orë. Dhe të jetosh në mjedise shumë të nxehta nuk është vetëm çështje djersitjeje më shumë ose ndjenjeje më pak rehatie.
Siç raportoi sĂ« fundmi âFinancial Timesâ, edhe temperaturat pak mbi 20°C mund tĂ« shkaktojnĂ« probleme shĂ«ndetĂ«sore. KohĂ«zgjatja dhe cilĂ«sia e gjumit ulen ndjeshĂ«m duke filluar nga 23°C, ashtu si edhe njĂ« ulje e pĂ«rqendrimit, si nĂ« tĂ« nxĂ«nit nĂ« shkollĂ« ashtu edhe nĂ« produktivitetin nĂ« punĂ«. PĂ«rtej kufirit 23-24°C, pĂ«rkeqĂ«simi bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« i theksuar, dhe mbi 30°C, fillojnĂ« tĂ« regjistrohen shkallĂ« mĂ« tĂ« larta tĂ« vdekshmĂ«risĂ« nĂ« mesin e popullsisĂ«.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), një numër gjithnjë e në rritje njerëzish vdesin çdo vit nga nxehtësia ekstreme, me shkallën e vdekshmërisë që lidhet me nxehtësinë për njerëzit mbi 65 vjeç që është rritur me 85 përqind midis viteve 2000-2004 dhe 2017-2021.
With heatwaves rising in frequency globally, the wide US-Europe gap in air conditioning use is being reflected in a startlingly wide disparity in heat-related deaths, says John Burn-Murdoch. Climate change means the arguments against AC are also changing https://t.co/n34hCzaoQk pic.twitter.com/6H4PMe7KcL
â FT Opinion (@ftopinion) July 14, 2025
Midis viteve 2000 dhe 2019, rreth 489,000 njerëz vdiqën çdo vit mesatarisht, me 36 përqind të këtyre vdekjeve që ndodhën në Evropë. Një pjesë e konsiderueshme e këtyre vdekjeve mund të ishte shmangur me një përdorim më të madh të ajrit të kondicionuar.
NjĂ« raport i botuar nĂ« vitin 2021 nga âLancetâ, njĂ« nga revistat kryesore mjekĂ«sore nĂ« botĂ«, vlerĂ«soi se ajri i kondicionuar ndihmoi nĂ« parandalimin e gati 200,000 vdekjeve tĂ« parakohshme qĂ« lidhen me nxehtĂ«sinĂ« vetĂ«m nĂ« vitin 2019.
Ky vlerësim duhet të merret me njëfarë kujdesi, por jep një ide se sa e rëndësishme është të ftohësh dhomat, veçanërisht kur krahasohet me numrin e vdekjeve të parakohshme për shkak të nxehtësisë të vlerësuar nga OBSH.
Krahasimi i një zone me shumë kondicionerë, si Shtetet e Bashkuara, me një zonë me gati një të pestën, si Europa, hedh më tej dritë mbi problemin.
Grafikët tregojnë se si rreziku i vdekshmërisë rritet me rritjen e temperaturave në qytetet e SHBA-së dhe Evropës, varësisht nga përhapja e kondicionerit.
Në të gjitha skenarët, duke filluar disa gradë nën 30°C, vërehet një rritje e shpejtë e rrezikut për qytetet evropiane.
Në shumë pjesë të botës, kërkesa për ajër të kondicionuar po rritet ngadalë, kryesisht për shkak të faktorëve ekonomikë: në vendet me ekonomi që ende nuk janë të krahasueshme me tonën në Azi ose Amerikën e Jugut, blerja e një kondicioneri është një investim që pak veta mund ta përballojnë, për të mos përmendur koston e energjisë elektrike për ta përdorur atë.
Megjithatë, IEA parashikon që, ndërsa të ardhurat rriten në vendet në zhvillim, do të ketë një rritje të fortë të blerjeve të ajrit të kondicionuar.
Në Europë, ku kushtet ekonomike janë më të mira, kërkesa e ulët krahasuar me vendet e tjera është kryesisht për shkak të faktorëve historikë dhe kulturorë, të formuar gjatë shekujve kur pjesa më e madhe e kontinentit nuk përjetoi vera kaq të nxehta.
Por ngurrimi për të blerë kondicionerë, në disa vende evropiane më shumë se në të tjera, nuk është vetëm për shkak të zakonit, por edhe për çështje praktike që lidhen me koston e energjisë elektrike dhe shqetësimet mjedisore.
Në vitin 2022, ajri i kondicionuar në mbarë botën konsumoi afërsisht 7 përqind të energjisë elektrike të gjeneruar dhe ishte përgjegjës për 2.7 përqind të emetimeve të dioksidit të karbonit (gazi kryesor serrë) që lidhen me prodhimin e energjisë elektrike.
NĂ«se pĂ«rfshijmĂ« edhe ftohĂ«sit e pĂ«rdorur nĂ« kondicionerĂ« pĂ«r tâi furnizuar me energji, emetimet totale tĂ« gazrave serrĂ« rriten nĂ« 3.2 pĂ«rqind. Prandaj, kondicioneri ka njĂ« ndikim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m mjedisor, duke paraqitur njĂ« dilemĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ«.
Kondicionerët mund të shpëtojnë mijëra jetë në mot shumë të nxehtë dhe do të kursejnë edhe më shumë nëse valët e nxehtësisë bëhen më intensive dhe të shpeshta, por ato kontribuojnë në ngrohjen globale, e cila është shkaku i të njëjtave ngjarje ekstreme të motit.
Megjithatë, kondicioneri nuk lëshon dioksid karboni në atmosferë si një makinë ose një kazan me gaz: është energjia elektrike që e furnizon me energji, e cila mund të jetë prodhuar duke përdorur lëndë djegëse fosile.
Kalimi gradual nĂ« sisteme shumĂ« mĂ« pak ndotĂ«se tĂ« gjenerimit tĂ« energjisĂ« elektrike â tĂ« tilla si era, dielli dhe bĂ«rthamore â do tĂ« zvogĂ«lojĂ« gjurmĂ«n e karbonit tĂ« kondicionerĂ«ve (dhe ftohĂ«sve, falĂ« pĂ«rdorimit tĂ« gazrave mĂ« efikasĂ«), duke i bĂ«rĂ« ato njĂ« teknologji mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme.
Sigurisht, ka shumë masa të tjera që mund të merren për të zvogëluar efektet e valëve të nxehtësisë, veçanërisht në qytete.
MĂ«nyra se si janĂ« ndĂ«rtuar dhe organizuar qytetet ndikon nĂ« efektin e âishullit tĂ« nxehtĂ«sisĂ«â, i cili prek zonat qĂ« janĂ« mesatarisht mĂ« tĂ« ngrohta se tĂ« tjerat sepse e shpĂ«rndajnĂ« nxehtĂ«sinĂ« ngadalĂ«, veçanĂ«risht natĂ«n.
Efekti mund të ngadalësohet edhe nga prania e shumë kondicionerëve që ngrohin ajrin jashtë ndërtesave, megjithëse vlerësimi i ndikimit të tyre është i vështirë për shkak të shumë variablave.
Inovacionet e fundit kanë çuar gjithashtu në zhvillimin e kondicionerëve shumë më efikasë, të cilët konsumojnë më pak energji ndërsa ofrojnë të njëjtin efekt ftohës.
Modelet më të zakonshme mund të përdoren edhe në të kundërt, për të ngrohur hapësirat e brendshme në dimër duke përdorur të njëjtin parim, i cili është më efikas se metodat tradicionale të ngrohjes që përdorin lëndë djegëse fosile.
Në zonat e botës me dimër të ashpër dhe verë të nxehtë, siç është pjesa më e madhe e Europës, kalimi te kondicionerët mund të zgjidhë si problemet e ngrohjes në sezonin e ftohtë ashtu edhe problemet e ftohjes në verë.
PĂ«rshtati: Gazeta âSiâ
The post Ajri i kondicionuar nuk është më një luks appeared first on Gazeta Si.
Login
