❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Kush ishte Antoine Lavoisier, babai i kimisë moderne

✇KultPlus
By: Kult Plus

MĂ« 26 gusht shĂ«nohet pĂ«rvjetori i lindjes sĂ« Antoine-Laurent de Lavoisier (1743 – 1794), njĂ« nga figurat mĂ« tĂ« shquara tĂ« shkencĂ«s botĂ«rore, i cilĂ«suar si “babai i kimisĂ« moderne”.

Lavoisier, i lindur në Paris, la gjurmë të pashlyeshme në historinë e shkencës duke i dhënë fund teorive të vjetra mbi natyrën e materies dhe duke vendosur bazat e një shkence të re. Me eksperimentet e tij, ai vërtetoi se djegia dhe frymëmarrja janë procese të lidhura ngushtë me oksigjenin, duke rrëzuar përfundimisht teorinë e flogistonit që mbizotëronte deri atëherë, shkruan KultPlus.

NjĂ« nga arritjet e tij mĂ« tĂ« mĂ«dha ishte formulimi i ligjit tĂ« ruajtjes sĂ« masĂ«s, i cili sot mbetet themel i kimisĂ« dhe i shkencave natyrore: “AsgjĂ« nuk krijohet, asgjĂ« nuk zhduket, gjithçka shndĂ«rrohet.” Ky parim hapi rrugĂ«n pĂ«r zhvillimin e mĂ«tejshĂ«m tĂ« kimisĂ« si disiplinĂ« eksakte.

Përveç punës së tij kërkimore, Lavoisier kontribuoi edhe në sistematizimin e elementeve kimike dhe në hartimin e një terminologjie shkencore të qartë, e cila përdoret edhe në ditët e sotme. Ai ishte një shkencëtar me vizion të gjerë, duke kombinuar eksperimentin me analizën e rreptë shkencore.

Megjithatë, jeta e tij pati edhe një fund tragjik. Gjatë Revolucionit Francez, Lavoisier u akuzua si pjesë e sistemit financiar të monarkisë dhe në vitin 1794 u ekzekutua me gijotinë. Vdekja e tij la boshllëk të madh në botën shkencore, por trashëgimia e tij vazhdon të jetë frymëzim për gjeneratat e reja.

Sot, në përvjetorin e lindjes së tij, Antoine Lavoisier kujtohet si shkencëtari që i dha kimisë një gjuhë të re dhe e ngriti atë në nivelin e një shkence moderne./KultPlus.com

↗

Coppola nderon Herzog me një fjalim mirënjohjeje në Festivalin e Venecias

✇KultPlus
By: Kult Plus

Regjisori i famshĂ«m amerikan, Francis Ford Coppola do tĂ« mbajĂ« nesĂ«r njĂ« fjalim mirĂ«njohjeje pĂ«r regjisorin e njohur gjerman, Werner Herzog, me rastin e dhĂ«nies sĂ« ”Luanit tĂ« ArtĂ« pĂ«r Arritje nĂ« JetĂ«â€, nĂ« sallĂ«n e madhe tĂ« Pallatit tĂ« KinemasĂ«, gjatĂ« natĂ«s hapĂ«se tĂ« Festivalit tĂ« 82-tĂ« NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Filmit nĂ« Venecia.

NesĂ«r nĂ« orĂ«n 17:00, nĂ« sallĂ«n ”Korinto” do tĂ« prezantohet dokumentari i Mike Figgis ”Megadoc”.

Ky dokumentar bĂ«n pjesĂ« nĂ« seksionin ”Venice Classics” dhe sjell prapaskenat e xhirimeve tĂ« filmit mĂ« tĂ« fundit tĂ« Francis Ford Coppola ”Megalopolis”.

Regjisori i madh Coppola e ka marrĂ« ”Luanin e ArtĂ« pĂ«r Arritje nĂ« JetĂ«â€ nĂ« vitin 1992, gjatĂ« Festivalit tĂ« 49-tĂ« NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Filmit nĂ« Venecia.

Werner Herzog do tĂ« shfaqĂ« dokumentarin e tij tĂ« ri ”Ghost Elephants”, jashtĂ« konkurrimit, nesĂ«r.

Po nesĂ«r ai do tĂ« mbajĂ« edhe njĂ« masterclass nĂ« ”Match Point Arena”, pranĂ« ”Tennis Club Venezia”, nĂ« Lido./ atsh/ KultPlus.com

↗

A janë zbuluar me të vërtetë nën shtratin e një pensionisteje kryevepra me vlerë 100 milionë £?

✇KultPlus
By: Kult Plus

Tre piktura me vaj, më parë të panjohura, të atribuara artistit avangardë Kazimir Malevich janë në ekspozitë në një muze publik në Bukuresht. Nëse vërtetohen si autentike, ato mund të vlejnë mbi 100 milionë paund, por një studiues i njohur thotë se historia e prejardhjes së tyre është problematike.

Tani muzeu që po i ekspozon po refuzon të deklarojë nëse veprat janë të mirëfillta.

Kazimir Malevich, i lindur në Ukrainë, konsiderohet një nga artistët më me ndikim të shekullit të 20-të. Në tregun e artit, pikturat e tij vlejnë më shumë se çdo artist tjetër ukrainas ose rus, me një vepër të shitur për një rekord prej 85 milionë dollarësh (63 milionë £) në vitin 2018.

Por gjatë një zhvendosjeje shtëpie në vitin 2023, sipas Yaniv Cohen, një biznesmen izraelit me bazë në Bukuresht dhe pronari i veprave, u zbuluan tre piktura të panjohura të Malevich nën dyshekun e gjyshes së gruas së tij, pensionistes izraelite Eva Levando.

Zonja Levando ia kishte dhuruar atij veprat.

Pikturat titullohen:

Kompozim Suprematist me Drejtkëndësh Jeshil dhe të Zi (1918),

Kompozim Kubofuturist (1912–13),

Kompozim Suprematist me Katror tĂ« Kuq dhe TrekĂ«ndĂ«sh tĂ« GjelbĂ«r (1915–16), dhe janĂ« duke u ekspozuar nĂ« Muzeun KombĂ«tar tĂ« Artit BashkĂ«kohor nĂ« Rumani deri nĂ« fund tĂ« gushtit. Ekspozita Ă«shtĂ« sponsorizuar nga klinika dentare e zotit Cohen.

Megjithatë, bota e artit mbetet skeptike. Konstantin Akinsha, një studiues ukrainaso-amerikan, i tha BBC-së se dokumentacioni që provon historinë dhe lidhjen e tyre me studion e Malevich ishte i paplotë.

“Tre veprat qĂ« janĂ« aktualisht nĂ« ekspozitĂ« nĂ« Bukuresht nuk janĂ« dokumentuar, fotografuar apo ekspozuar gjatĂ« jetĂ«s sĂ« artistit,” tha historiani dhe kuratori i artit, i cili Ă«shtĂ« bashkĂ«autor i udhĂ«zuesit tĂ« ShoqatĂ«s Amerikane tĂ« Muzeve pĂ«r kĂ«rkimin e prejardhjes sĂ« veprave tĂ« artit.

Eva Levando i trashëgoi pikturat nga i ati, një kontabilist në Odesa të Ukrainës Sovjetike. Thuhet se ai e kishte blerë njërën prej tyre dhe i kishte marrë dy të tjerat si pagesë për shërbimet e tij. Mungesa e dokumenteve që mbështesin këtë histori, sipas zotit Cohen, shpjegohet me represionin ndaj artit modernist gjatë epokës së Stalinit.

Zonja Levando emigroi në Izrael në vitin 1990, duke marrë me vete veprat, sipas zotit Cohen.

“Nuk ka prova pĂ«r qarkullimin e veprave tĂ« Malevich nĂ« tregun rus apo ukrainas tĂ« artit nĂ« fund tĂ« viteve 1920 dhe nĂ« fillim tĂ« viteve 1930. As dokumentet e vetĂ« Malevich nuk pĂ«rmendin ndonjĂ« shitje private pas vitit 1917,” tha Konstantin Akinsha.

PĂ«r tĂ« forcuar pretendimin e tij, Yaniv Cohen paraqiti certifikata nga historiani i artit nga Kievi, Dmytro Horbachov, i cili i pĂ«rshkruan veprat si “shembuj tĂ« klasit tĂ« parĂ«â€ tĂ« stilit tĂ« Malevich. Ai mbĂ«shtetet nĂ« analizĂ«n e stilit dhe teknikĂ«s sĂ« pikturave. Por Horbachov ka autentikuar mĂ« parĂ« vepra tĂ« diskutueshme, pĂ«rfshirĂ« njĂ« pikturĂ« qĂ« raportohet se u hoq nga Muzeu Albertina nĂ« VjenĂ« pĂ«r shkak tĂ« dyshimeve mbi autenticitetin.

Ky historian arti pretendon se Ă«shtĂ« konsulent i shtĂ«pive tĂ« ankandeve Sotheby’s dhe Christie’s. Por njĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i Sotheby’s i tha BBC-sĂ« se ai “nuk ka punuar kurrĂ« pĂ«r Sotheby’s si konsulent.” Christie’s gjithashtu mohoi ndonjĂ« lidhje zyrtare me tĂ«.

Dmytro Horbachov nuk iu përgjigj kërkesës për intervistë. Yaniv Cohen thotë se analizat teknike e mbështesin pretendimin e tij.

BBC shqyrtoi raportet pĂ«r tĂ« treja veprat, tĂ« prodhuara nga Institut d’Art Conservation et Couleur nĂ« Paris dhe nga laboratori gjerman i Elisabeth dhe Erhard JĂ€gers.

Megjithëse analizat datojnë pigmentet dhe elementet e tjera në kohën e jetës së Malevich, raportet nuk deklarojnë se veprat janë pikturuar nga ai.

Më parë, raporte nga këto dy laboratorë shoqëronin dy piktura që u vërtetuan si falsifikime në një dokumentar të BBC-së, Afera Zaks: Anatomia e një Koleksioni të Falsifikuar. Kur u përball me gjetjet e BBC-së, Erhard JÀgers tha se analiza teknike nuk mund të provojë vërtetësinë e një pikture.

Laboratori francez tha se raportet qĂ« ai prodhon “nuk janĂ« dĂ«shmi pĂ«r autenticitet” dhe se nuk ka lĂ«shuar kurrĂ« njĂ« certifikatĂ« autenticiteti pĂ«r vepra tĂ« Malevich.

Yaniv Cohen kĂ«mbĂ«ngul se nuk ka interes pĂ«r tĂ« shitur pikturat, pavarĂ«sisht se Dmytro Horbachov, i cili beson se janĂ« autentike, vlerĂ«son se ato mund tĂ« vlejnĂ« 160–190 milionĂ« dollarĂ« (118–140 milionĂ« ÂŁ).

Megjithatë, email-e të shikuara nga BBC tregojnë se ato janë ofruar si kolateral për një hua. Biznesmeni mohoi të ketë lidhje me këtë ofertë, duke thënë se nuk ka plane për të përfituar nga pikturat dhe se është financiarisht i sigurt falë investimeve në kriptomonedha.

I pakĂ«naqur me pyetjet e BBC-sĂ«, z. Cohen kĂ«rcĂ«noi se do t’i “zhdukte” gazetarĂ«t dhe pretendoi se mund tĂ« hakonte komunikimet e tyre.

Pas dyshimeve të ngritura nga Konstantin Akinsha mbi prejardhjen e pikturave, Muzeu Kombëtar i Artit Bashkëkohor në Rumani (MNAC) u distancua nga veprat.

NĂ« njĂ« deklaratĂ«, MNAC e quajti ekspozitĂ«n “njĂ« eksperiment kuratorial” dhe shtoi se nuk kishte “ekspertizĂ« pĂ«r tĂ« vĂ«rtetuar autenticitetin e kĂ«tyre veprave.”

Muzeu tha se ishte mbĂ«shtetur nĂ« dokumentet e paraqitura nga z. Cohen dhe se pĂ«rfshirja e veprave nĂ« ekspozitĂ« “nuk duhet tĂ« interpretohet si miratim institucional i autorĂ«sisĂ« ose autenticitetit tĂ« tyre.”

Konstantin Akinsha tha se rastet e njohura publikisht tĂ« veprave tĂ« dyshimta tĂ« Malevich dhe artistĂ«ve tĂ« tjerĂ« tĂ« asaj periudhe ishin vetĂ«m “maja e ajsbergut”, duke shtuar se “mijĂ«ra vepra tĂ« dyshimta vazhdojnĂ« tĂ« qarkullojnĂ« sot.”

Tregu pĂ«r artin modernist rus dhe ukrainas Ă«shtĂ« plot me vepra qĂ« “janĂ« qartĂ«sisht problematike”, tha pĂ«r BBC-nĂ« Reto Barmettler, konsulent pĂ«r piktura ruse nĂ« Sotheby’s.

“Pikturat e mira avangardĂ« nuk shfaqen nga hiçi, ato kanĂ« cilĂ«si tĂ« dukshme, dokumentacion tĂ« provuar tĂ« prejardhjes dhe, idealisht, njĂ« histori ekspozimi,” shpjegoi ai.

Ai nuk komentoi mbi tre veprat në pronësi të Yaniv Cohen./BBC/KultPlus.com

↗

Matthew Broderick dhe Alan Ruck rikrijojnĂ« magjinĂ« e filmit ‘Ferris Bueller’s Day Off’ gjatĂ« njĂ« nate nĂ« stadiumin e bejzbollit

✇KultPlus
By: Kult Plus

“Hey batter, batter, batter, swing, batter!”, ishte thirrja e paharrueshme qĂ« lĂ«shonin Matthew Broderick dhe Alan Ruck nĂ« filmin klasik tĂ« viteve ’80, “Ferris Bueller’s Day Off”, dhe kĂ«tĂ« fundjavĂ«, dyshja u shfaq nĂ« njĂ« ndeshje tĂ« bejzbollit tĂ« ligĂ«s sĂ« vogĂ«l, duke sjellĂ« njĂ« valĂ« nostalgjie pĂ«r tĂ« gjithĂ« tĂ« pranishmit.

Broderick dhe Ruck u panĂ« tĂ« dielĂ«n nĂ« stadiumin Nat Bailey nĂ« Vancouver, Kanada, ku kĂ«nduan “Take Me Out to the Ball Game” gjatĂ« pushimit tĂ« famshĂ«m tĂ« shtatĂ« nĂ« njĂ« ndeshje mes Vancouver Canadians dhe AquaSox.

NĂ« filmin e vitit 1986 me regji tĂ« John Hughes, Broderick luante rolin e Ferris Bueller, njĂ« adoleshent i lumtur dhe i çliruar qĂ« vendos tĂ« marrĂ« njĂ« ditĂ« pushimi nga shkolla dhe gjithçka i shkon mbarĂ«. Ruck luante shokun e tij mĂ« tĂ« ngushtĂ«, Cameron, i cili nuk kishte fat aq tĂ« mirĂ«. NĂ« film, tĂ« dy shkojnĂ« nĂ« njĂ« ndeshje bejzbolli me tĂ« dashurĂ«n e Ferris, Sloane (Mia Sara), duke u pĂ«rpjekur t’i shmangen drejtorit tĂ« shkollĂ«s sĂ« tyre (Jeffrey Jones), nĂ« stadiumin Wrigley Field tĂ« Çikagos.

Siç duket, Broderick dhe Ruck do tĂ« ribashkohen sĂ« shpejti nĂ« ekranin e madh nĂ« njĂ« film tĂ« ri tĂ« quajtur “The Best is Yet to Come”, sipas IMDb.

Të dielën, skuadra AquaSox mposhti Vancouver Canadians me rezultat 3-2 pas shtesave./CNN/KultPlus.com

↗

Pse portretet na kanë magjepsur për mijëvjeçarë

✇KultPlus
By: Kult Plus

Qysh nga kohët e lashta deri në ditët e sotme, portretizmi na ka treguar të vërteta themelore për njerëzimin dhe identitetin, kushdo qofshin subjektet.

Portretizmi ka njĂ« vend unik nĂ« historinĂ« e artit. Duke parĂ« se kush Ă«shtĂ« portretizuar dhe si, mund tĂ« pĂ«rftojmĂ« njohuri mbi historinĂ« shoqĂ«rore, kulturore dhe politike qĂ« asnjĂ« lloj tjetĂ«r pikture nuk mund t’i ofrojĂ«. Fakti qĂ« na ofron mundĂ«sinĂ« tĂ« lidhemi me individĂ« qĂ« kanĂ« qenĂ« ose janĂ« njerĂ«z tĂ« gjallĂ«, na bĂ«n atĂ« njĂ« nga zhanret mĂ« tĂ« aksesueshme dhe tĂ« dashura, Ă«shtĂ« i vetmi zhanĂ«r qĂ« ka galeri tĂ« dedikuara vetĂ«m pĂ«r tĂ« dhe ka shĂ«rbyer si frymĂ«zim pĂ«r ekspozita tĂ« shumta tĂ« mĂ«dha. “Portretizmi qĂ«ndron pĂ«rtej zhanreve tĂ« tjera tĂ« artit, pasi shĂ«non kryqĂ«zimin midis portretit, biografisĂ« dhe historisĂ«. Ata janĂ« mĂ« shumĂ« sesa vepra arti, kur njerĂ«zit shikojnĂ« portrete, mendojnĂ« se po takojnĂ« atĂ« person,” thotĂ« Alison Smith, kuratore kryesore nĂ« GalerinĂ« KombĂ«tare tĂ« Portreteve nĂ« LondĂ«r.

Origjina e këtij zhanri shkon prapa në kohët e lashta, ku ai shërbente për funksione të ndryshme, nga lavdërimi i të pushtetshmëve deri te kujtimi i të vdekurve. Shekujt I dhe II pas Krishtit në rajonin Fayum të Egjiptit Romak prodhuan portrete tepër natyraliste që vendoseshin mbi arkivolët e mumjeve. Mendohet se mund të kishin qëndruar në shtëpitë e njerëzve gjatë jetës së tyre, dhe pas vdekjes vendoseshin mbi kokën e mumjes për të ndihmuar udhëtimin e tyre në jetën tjetër. Në Romën e Lashtë, skulptura portretike përdorej për të përkujtuar të vdekurit ose për të festuar arritjet e të gjallëve. Në të dyja rastet, vëmendja ishte e përqendruar në prejardhjen e personit, që ishte shumë e rëndësishme në shoqërinë romake. Portretet perandorake ishin mjete të vlefshme propagandistike. Vendoseshin në tempuj të kultit imperial dhe ishin dizajnuar për të frymëzuar frikë dhe nënshtrim.

Edhe pse pak shembuj portretizmi nga Mesjeta kanĂ« mbijetuar, ato qĂ« janĂ« pĂ«rdornin qĂ«llime tĂ« ngjashme me ato nga koha klasike. MozaikĂ«t e mrekullueshĂ«m jetĂ«sorĂ« tĂ« Perandorit Justinian dhe MbretĂ«reshĂ«s Theodora nĂ« kishĂ«n San Vitale nĂ« Ravenna, qĂ« datojnĂ« nga shekulli i 6-tĂ«, janĂ« njĂ« shembull spektakolar i demonstrimit tĂ« pushtetit. Portrete tĂ« veçanta tĂ« njerĂ«zve tĂ« rangjeve tĂ« mesme shoqĂ«rore nuk u shfaqĂ«n deri nĂ« shekullin e 15-tĂ«, me pikturĂ«n e njohur tĂ« Jan van Eyck, “Martesa e Arnolfinit” nga viti 1434, qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r portretet e para nĂ« histori dhe shumĂ« i njohur. Portreti i çiftit, me fytyrat e tyre shumĂ« reale dhe simbolikĂ«n misterioze brenda pikturĂ«s, mbetet tepĂ«r i popullarizuar nĂ« GalerinĂ« KombĂ«tare tĂ« LondrĂ«s.

GjatĂ« Rilindjes artistike, portretizmi u zhvillua nĂ« maksimumin e tij. Kjo Ă«shtĂ« menduar shpesh si rezultat i njĂ« rritjeje tĂ« vetĂ«dijes pĂ«r individualitetin, e nxitur nga interesimi nĂ« humanizĂ«m, por Matthias Ubl, kuratori i ekspozitĂ«s sĂ« fundit “Remember Me” nĂ« Rijksmuseum, paralajmĂ«ron kundĂ«r kĂ«tij qĂ«ndrimi tĂ« thjeshtĂ«zuar. “Ishin shumĂ« faktorĂ« qĂ« ndihmuan lulĂ«zimin e portretizmit atĂ« kohĂ«,” thotĂ« ai pĂ«r BBC Culture. “Ishte njĂ« periudhĂ« inovacioni dhe tronditjesh. Humanizmi u bĂ« shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, kĂ«shtu qĂ« edhe vetja u bĂ« e rĂ«ndĂ«sishme nĂ« njĂ«farĂ« mĂ«nyre, por nuk ishte gjithçka. Rritja e qyteteve solli njĂ« elitĂ« tregtare qĂ« donte tĂ« imitonin fisnikĂ«rinĂ« duke u portretizuar.” KĂ«ta tregtarĂ« tĂ« pasur donin tĂ« tregoheshin tĂ« suksesshĂ«m, por kishte disa pritshmĂ«ri tĂ« shoqĂ«risĂ« qĂ« duhej t’i pĂ«rmbushnin pĂ«r hir tĂ« moralit. “NĂ« lojĂ« ishin ende Kisha, rregullat e bashkĂ«sive profesionale dhe ata duhej tĂ« pĂ«rmbushnin atĂ« qĂ« pritej nga shoqĂ«ria, qoftĂ« si gra tĂ« virtytshme apo tregtarĂ« tĂ« mirĂ«,” thotĂ« Ubl.

KĂ«ta tregtarĂ« shihen nĂ« portretet e Hans Holbein, “Portreti i Georg Gisze” dhe Jan Gossart, “Portreti i Jan Jacobsz Snoeck”. Si shumica e tregtarĂ«ve tĂ« asaj kohe, ata ndoshta tregtonin njĂ« gamĂ« tĂ« ndryshme mallrash. MegjithatĂ«, çdo referencĂ« pĂ«r kĂ«to mallra mungon nĂ« portrete, ndoshta sepse lidhej me punĂ«n manuale. Ata preferonin tĂ« shfaqeshin tĂ« veshur luksozisht dhe rrethuar me letra, dokumente dhe mjete shkrimi, duke theksuar statusin dhe pasurinĂ«.

Edhe pse statusi dhe pasuria e grave ishte e dukshme nĂ« rrobat dhe bizhuteritĂ« qĂ« mbanin nĂ« portrete, nga pritshmĂ«ritĂ« patriarkale ato duhej tĂ« theksonin bukurinĂ« dhe virtytin. Bukuria konsiderohej shpesh si manifestimi fizik i virtytit. Edhe dikush kaq me pushtet sa MbretĂ«resha Elizabeth I e dinte se autoriteti i saj bazohej pjesĂ«risht te imazhi si “MbretĂ«resha VirgjĂ«reshĂ«â€ e martuar me AnglinĂ«. NĂ« Portretin e Armada-s, pikturuar pĂ«r tĂ« festuar mundjen e flotĂ«s spanjolle, dora e saj qĂ«ndron me siguri mbi njĂ« glob. Jakna e saj Ă«shtĂ« e zbukuruar me perla, njĂ« simbol i pĂ«rshtatshĂ«m i virgjĂ«risĂ« nga deti.

PĂ«rjashtim nga kjo rregull ishte portreti vetjak i artisteve femra, si ai i Catharina van Hemessen, “Autoportreti nĂ« Atelien” nga viti 1548, ku ajo portretizohet duke punuar nĂ« artin e saj. “Ky Ă«shtĂ« portreti i parĂ« qĂ« dimĂ« qĂ« tregon njĂ« artiste duke punuar nĂ« njĂ« atelier. ËshtĂ« interesante qĂ« kjo tĂ« jetĂ« bĂ«rĂ« nga njĂ« femĂ«r nĂ« njĂ« kohĂ« kur ato ishin shumĂ« tĂ« rralla,” thekson Ubl.

Rëndësia në rritje e portretizmit u konsolidua në shekullin e 17-të kur Akademia Mbretërore Franceze krijoi një hierarki zhanresh dhe vendosi portretizmin të dytin vetëm pas pikturës historike. Supozimi ishte se do të dokumentonte të mëdhenjtë dhe të mirët dhe do të shërbente si shoqërues për zhanrin më të lartë. Kjo ide e re për portretizmin solli krijimin e galerisë së parë të portreteve, si ajo e Charles Willson Peale në Filadelfia në vitet 1770, me figura që kishin nënshkruar Deklaratën e Pavarësisë. Galeria Kombëtare e Portreteve në Mbretërinë e Bashkuar u hap më 1856, me portretin e parë në koleksion, atë të William Shakespeare. Edhe pse këto galeri grumbullonin vetëm portrete të figurave të shquara, duke përfshirë paragjykime në bazë klase, gjinie dhe race, jashtë tyre portretizmi po bëhej më i ndryshëm. Gjatë shekullit të 19-të, portretizmi u lidh gjithnjë e më shumë me klasën e mesme në rritje, e cila po fitonte më shumë pushtet dhe ndikim ndërsa monarkët u detyruan të dorëzonin autoritetin ndaj parlamenteve. Shfaqja e fotografisë ndihmoi në demokratizimin e portretizmit, ashtu si edhe ndryshimet në perceptimin e rolit të individit në shoqëri. Vetë artistët luajtën një rol të rëndësishëm duke sfiduar konventat sociale në zgjedhjen e personazheve që portretizonin.

Portretet vetjake kanĂ« qenĂ« gjithashtu pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« shprehjes artistike. Autoportreti ikonĂ« i Van Gogh, “Autoportreti me vesh tĂ« mbĂ«shtjellĂ«â€, i pikturuar pas ngjarjes kur i preu pjesĂ« tĂ« veshit pas njĂ« konflikti me Gauguin, Ă«shtĂ« dĂ«shmi e fortĂ« e vendosmĂ«risĂ« sĂ« tij pĂ«r tĂ« vazhduar pikturĂ«n pavarĂ«sisht traumĂ«s. Ai Ă«shtĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« ekspozitĂ«s aktuale tĂ« autoportreteve nĂ« Courtauld.

Paula Modersohn-Becker, sĂ« fundmi objekt retrospektive tĂ« madhe nĂ« Schirn Kunsthalle nĂ« Frankfurt, gjithashtu portretizoi veten, gra tĂ« tjera, fĂ«mijĂ« dhe fshatarĂ« lokalĂ«. E ndikuar nga portretet Fayum qĂ« zbuloi nĂ« Paris rreth vitit 1905, portretet e saj kanĂ« njĂ« intensitet psikologjik tĂ« rrallĂ« pĂ«r kohĂ«n, veçanĂ«risht nĂ« portretizimin e grave. Edhe pse zgjedhja e modeleve ishte pjesĂ«risht e rastĂ«sishme, ajo trajton me dinjitet edhe subjektet mĂ« tĂ« varfra. “Ata ishin mĂ« tĂ« varfrit nĂ« shoqĂ«ri dhe ajo u dha njĂ« ajĂ«r pĂ«rjetĂ«sie, pothuajse shenjtĂ«rie,” thotĂ« kuratorja Ingrid Pfeiffer. Dashuria e saj pothuajse panteiste pĂ«r natyrĂ«n duket nĂ« gjithĂ« veprat, pĂ«rfshirĂ« autoportretin mĂ« tĂ« famshĂ«m, “Autoportreti nĂ« pĂ«rvjetorin e gjashtĂ« tĂ« martesĂ«s” (1906), ku shfaqet e zhveshur pjesĂ«risht dhe duket shtatzĂ«nĂ«, edhe pse nuk ishte. “Barku i saj Ă«shtĂ« simbol i pjellorisĂ«, si njerĂ«zore ashtu edhe artistike,” thotĂ« Pfeiffer. Modersohn-Becker ishte e vetĂ«dijshme pĂ«r talentin e saj, por njĂ«kohĂ«sisht e dinte qĂ« temat qĂ« trajtonte ishin tabu dhe veprat nuk mund tĂ« ekspozoheshin gjatĂ« jetĂ«s sĂ« saj.

Ashtu si Modersohn-Becker, artistja e shekullit 20, Alice Neel, sfidoi konventat. Duke refuzuar ekspresionizmin abstrakt qĂ« dominonte botĂ«n e artit, ajo pĂ«rdori portretizmin si mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« histori vizuale tĂ« epokĂ«s sĂ« saj. E tĂ«rhequr drejt njerĂ«zve nĂ« margjina tĂ« shoqĂ«risĂ«, ajo ishte nĂ« gjendje tĂ« kritikonte rrethanat e tyre pa u privuar dinjiteti. “PĂ«r tĂ«, portretizmi Ă«shtĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« ndryshuar shoqĂ«rinĂ«,” thotĂ« LucĂ­a Agirre, kuratore e ekspozitĂ«s sĂ« portreteve tĂ« Neel nĂ« Guggenheim, Bilbao.

“Ajo kishte njĂ« simpati tĂ« veçantĂ« ndaj modeleve tĂ« saj. Zgjedhte njerĂ«z qĂ« i pĂ«lqente, fĂ«mijĂ« rrugĂ«sh, aktivistĂ«, shokĂ« qĂ« ishin shkrimtarĂ« komunistĂ«. PĂ«r tĂ« kĂ«ta njerĂ«z kishin diçka pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ«,” shpjegon Agirre. Neel kishte njĂ« lidhje tĂ« veçantĂ« me vuajtjet emocionale dhe fizike tĂ« grave, sidomos grave tĂ« varfra si vetĂ« ajo, dhe nuk shmangu temat tabu, pĂ«rfshirĂ« abuzimin familjar me fqinjĂ«n e saj Peggy. “NĂ« 1949 ajo bĂ«ri njĂ« portret tĂ« bukur tĂ« Peggy, ku duken shenjat nĂ« fytyrĂ« por njĂ«kohĂ«sisht i jep dinjitet. NĂ« atĂ« kohĂ« ishte diçka qĂ« nuk flitej,” thotĂ« Agirre. Edhe pse Neel nuk u njoh pĂ«r portretet e saj inovative deri vonĂ« nĂ« karrierĂ«, natyra e tyre dokumentare dhe demokratike tregon vazhdimĂ«sinĂ« e rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« portretizmit dhe funksioneve tĂ« shumta qĂ« portretet mund tĂ« kenĂ«. Ato pĂ«rkujtojnĂ«, festojnĂ« dhe na tregojnĂ« kush kemi qenĂ« dhe kush jemi sot.

Praktikat e kaluara tĂ« koleksionimit dhe fakti qĂ« shumĂ« figura tĂ« njohura nuk patĂ«n kurrĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« pikturoheshin ose fotografoheshin, do tĂ« thotĂ« se galeritĂ« e portreteve nuk mund tĂ« jenĂ« kurrĂ« pĂ«rfaqĂ«suese plotĂ«sisht tĂ« sĂ« kaluarĂ«s sĂ« njĂ« kombi, por sa mĂ« afĂ«r tĂ« ardhmes qĂ« shkojmĂ«, aq mĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se bĂ«het pĂ«rfaqĂ«simi. “Kriteret tona pĂ«r pranimin janĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« gjera tani. ShkojnĂ« pĂ«rtej figurave politike, fetare dhe ligjore. JanĂ« mĂ« demokratike dhe sot festojmĂ« forma tĂ« ndryshme arritjesh,” thotĂ« Smith. Dhe paragjykimet historike po adresohen.

Mungesa e përfaqësimit të grave është diçka që Galeria Kombëtare e Portreteve po përpiqet ta përmirësojë gjatë kohës që është e mbyllur për rinovim. Po bëhet hulumtim mbi gratë që janë në koleksion dhe do të bëhen blerje të reja. Me një gamë kaq të madhe portretesh për të zgjedhur, ka rreth 12,000 në koleksionin kryesor dhe rreth 400,000 në koleksionin reference, është pothuajse e pamundur të zgjidhen veçoritë më të mira. Por kur pyetet për këtë, zgjedhjet e Smith theksojnë natyrën unike të portretizmit dhe arsyet pse ai mbetet kaq i dashur nga publiku. Vizatat e Hans Holbein për Henry VII dhe Henry VIII, studime paraprake për një pikturë tashmë të humbur, dhe Portreti Ditchley i Elizabeth I, na transportojnë në orbitën e disa prej monarkëve më të njohur britanikë. Ato janë gjithashtu vepra të mrekullueshme arti në vetvete.

Portreti i William Shakespeare dhe ai i motrave BrontĂ« nga vĂ«llai i tyre Branwell, qĂ« Smith gjithashtu i pĂ«rzgjodhi, nuk janĂ« vepra arti tĂ« shkĂ«lqyera, por janĂ« shumĂ« tĂ« njohura nga publiku, thjesht sepse ofrojnĂ« njĂ« lidhje me figurat e dashura letrare. Autoportreti i Laura Knight me model Ă«shtĂ« zgjedhur sepse Ă«shtĂ« “njĂ« vepĂ«r kyçe pĂ«r historinĂ« e grave nĂ« art”, ndĂ«rsa nga porositĂ« mĂ« bashkĂ«kohore Smith pĂ«rzgjodhi portretin e MalalĂ«s nga Shirin Neshat qĂ« ka tĂ«rhequr shumĂ« vizitorĂ«. Dhe sigurisht, pĂ«rtej tĂ« mĂ«dhenjve dhe tĂ« famshmĂ«ve, njerĂ«zit mĂ« tĂ« thjeshtĂ« kanĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« festohen çdo vit nĂ« Çmimin BP pĂ«r Portret, edhe pse ai Ă«shtĂ« nĂ« pauzĂ« gjatĂ« kohĂ«s qĂ« galeria Ă«shtĂ« e mbyllur. “ËshtĂ« shumĂ« popullor sepse njerĂ«zit nĂ« atĂ« ekspozitĂ« janĂ« njerĂ«z tĂ« zakonshĂ«m. Mund tĂ« jetĂ« motra jote, vĂ«llai yt apo ndonjĂ« model qĂ« ke gjetur nĂ« rrugĂ« dhe tĂ« ka rĂ«nĂ« nĂ« sy,” thotĂ« Smith.

“ËshtĂ« ajo bashkĂ«si njerĂ«zish. NĂ« tĂ« kaluarĂ«n ishte njĂ« shenjĂ« pushteti, statusi apo fame, ndĂ«rsa tani portretizmi ka mĂ« shumĂ« tĂ« bĂ«jĂ« me ekzistencializmin. Ka tĂ« bĂ«jĂ« me psikologjinĂ«, kush janĂ« dhe si pĂ«rshtaten nĂ« shoqĂ«ri. Ka tĂ« bĂ«jĂ« me identitetin,” thotĂ« Smith. QoftĂ« perandor, aktor, aktivist apo person i thjeshtĂ« nĂ« rrugĂ«, kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« na bashkon tĂ« gjithĂ«, dhe shpjegon pse portretizmi nuk do tĂ« ndalojĂ« kurrĂ« sĂ« tĂ«rhequri vĂ«mendjen tonĂ«./BBC/KultPlus.com

↗

Ekspozitë artistike në Prishtinë në nder të 115-vjetorit të lindjes së Nënë Terezës

✇KultPlus
By: Kult Plus

Në kuadër të shënimit të 115-vjetorit të lindjes së shenjtores shqiptare, Nënë Tereza, në sheshin që mban emrin e saj në Prishtinë është hapur një ekspozitë artistike që bashkon mbi 30 artistë nga rajoni.

Kjo ngjarje kulturore Ă«shtĂ« organizuar nga organizata “ArtistĂ« pĂ«r ArtistĂ«â€ nĂ« bashkĂ«punim me organizatĂ«n “Shqiptaria”, duke sjellĂ« njĂ« atmosferĂ« reflektimi dhe nderimi pĂ«r figurĂ«n e humanistes sĂ« njohur botĂ«risht.

Ekspozita ka mbledhur artistë nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Lugina e Preshevës, të cilët kanë kontribuar me vepra të ndryshme artistike. Ndonëse ngjarja është organizuar për nder të Nënës Terezë, tematika e ekspozitës ka qenë e lirë, duke u lënë hapësirë krijuesve të shprehin lirshëm idetë e tyre.

Kryetari i organizatĂ«s “ArtistĂ« pĂ«r ArtistĂ«â€, Veton Gucia theksoi rĂ«ndĂ«sinĂ« e figurĂ«s sĂ« NĂ«nĂ«s TerezĂ« pĂ«r shqiptarĂ«t, veçanĂ«risht nĂ« periudhĂ«n e paraluftĂ«s nĂ« KosovĂ«.

Ai kujtoi se fotografia e saj ka qenë një simbol që ka hapur dyert e botës për shqiptarët dhe se kujtimi i saj duhet të shërbejë si mësim për brezat e rinj.

Gucia tha se në këtë ekspozitë po marrin pjesë mbi 30 artisë nga Kosova dhe rajoni përmes veprave të tyre.

“ËshtĂ« njĂ« figurĂ« e cila neve na ka gĂ«zuar shumĂ« sidomos nĂ« periudhĂ«n e paraluftĂ«s kur me fotografi tĂ« saj, na janĂ« hapur dyert nĂ« krejt botĂ«n. RĂ«ndĂ«sia e saj si figurĂ« ka qenĂ« jashtĂ«zakonisht e madhe
Mendoj qĂ« kujtesa Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r edukimin e gjeneratave tĂ« reja qĂ« tĂ« dinĂ« sa ka qenĂ« e rĂ«ndĂ«sishme dhe sa Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme figura e saj pĂ«r identitetin dhe lirinĂ« e KosovĂ«s. Ne vetĂ«m e kujtojmĂ«. PjesĂ«marrja e artistĂ«ve Ă«shtĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se. Ka artistĂ« nga Maqedonia, nga Mali i Zi, ShqipĂ«ria, nga Lugina e PreshevĂ«s, Bujanoci, edhe nga Kosova normal. NĂ« kĂ«tĂ« rast Ă«shtĂ« tema e lirĂ«, si çdo vit. Ne vetĂ«m e shĂ«nojmĂ«, pĂ«rkujtojmĂ« ditĂ«lindjen e NĂ«nĂ«s TerezĂ« dhe figurĂ«n e saj, pĂ«rndryshe tema Ă«shtĂ« e lirĂ«. Ka piktura me tematikĂ« tĂ« lirĂ«. Pritet tĂ« marrin pjesĂ« mbi 30 artistĂ« qĂ« marrin pjesĂ«â€, tha Gucia.

Nobelistja shqiptare Gonxhe Bojaxhiu – NĂ«na TerezĂ« u lind mĂ« 26 gusht 1910 nĂ« Shkup, atĂ«herĂ« pjesĂ« e Vilajetit tĂ« KosovĂ«s nĂ« PerandorinĂ« Osmane. Pasi kishte jetuar nĂ« Maqedoni pĂ«r tetĂ«mbĂ«dhjetĂ« vjet, ajo u shpĂ«rngul nĂ« IrlandĂ« dhe mĂ« pas nĂ« Indi, ku jetoi pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« jetĂ«s sĂ« saj.

Nënë Tereza themeloi Misionarët e Bamirësisë, një kongregacion fetar i cili në vitin 2012 kishte më shumë se 4.500 motra dhe ishte aktiv në 133 shtete.

NĂ«nĂ« Tereza Ă«shtĂ« nderuar me çmimet dhe nderimet mĂ« tĂ« larta, duke pĂ«rfshirĂ«: mĂ« 1962 Çmimin e Paqes Ramon Magsaysay dhe 1979 Çmimin Nobel pĂ«r Paqe./atsh/KultPlus.com

↗

Kompanitë e Elon Musk padisin Apple dhe OpenAI, duke pretenduar se dëmtojnë konkurrencën

✇KultPlus
By: Kult Plus

Dy ndërmarrjet e mbështetura nga Elon Musk, kompania e tij e inteligjencës artificiale xAI dhe platforma sociale X, kanë depozituar një padinë kundër Apple dhe OpenAI në një gjykatë federale në Teksas, duke i akuzuar ata për bashkëpunim antikonkurrencial në sektorin e AI-së.

Padia ngre akuza serioze se Apple dhe OpenAI kanë lidhur një marrëveshje ekskluzive që i favorizon aplikacionin ChatGPT në App Store, duke ndaluar konkurrencën me chatbotë si Grok, prodhim i xAI-së.

Sipas pretendimeve: MarrĂ«veshja “bllokon konkurrentĂ«t,” duke i pamundĂ«suar startup-eve tĂ« inovojnĂ«, dhe Apple e OpenAI mbajnĂ« monopole nĂ« fushat e smartphone-ve dhe AI-sĂ« pĂ«rkatĂ«sisht.

Apple integron ChatGPT në sistemin operativ iOS që nga qershori 2024, çka i mundëson akses automatik ndaj miliarda mesazhe/prompt-eve nga përdoruesit, një avantazh që asnjë konkurrent nuk e ka.

Padia argumenton se kjo praktikĂ« rezulton nĂ« vetĂ«m njĂ« rrugĂ« pĂ«r chatbotĂ«t generues pĂ«r t’u dukur nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« dukshme, dhe kjo Ă«shtĂ« pĂ«r ChatGPT-nĂ«.

XAI dhe X kërkojnë miliarda dollarë dëme dhe një urdhër që ndalon praktikën e pretenduar antikonkurrenciale.

OpenAI e ka cilĂ«suar padinĂ« si pjesĂ« tĂ« njĂ« “modeli tĂ« vazhdueshĂ«m ngacmimi” nga ana e Musk.

Apple mbetet e heshtur, por mĂ« parĂ« ka deklaruar se operimi i App Store-it Ă«shtĂ« “njerĂ«zore dhe i paanshĂ«m.”/BBC/KultPlus.com

↗

10 vjet ‘Art House’, mĂ« 13 shtator çelet ekspozita ‘Homeward’

✇KultPlus
By: Kult Plus

NĂ« muajin shtator, Shkodra do tĂ« presĂ« ekspozitĂ«n “Homeward”, njĂ« ngjarje e veçantĂ« kulturore qĂ« shĂ«non 10-vjetorin e “Art House”.

Ky projekt artistik, i themeluar një dekadë më parë nga artisti i njohur Adrian Paci, është kthyer ndër vite në një hapësirë ku arti takohet me intimitetin e shtëpisë, duke u bërë një qendër e reflektimit dhe imagjinatës kolektive.

“KĂ«to dhjetĂ« vite kemi organizuar shumĂ« takime, shumĂ« biseda, shumĂ« projektime, uorkshope. Kemi organizuar festivalin ‘Ekrani i Artit’. Kemi organizuar botimet e ‘bulĂ«zave’. Por njĂ« nga momentet me tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« ‘Art House’ nĂ« kĂ«to 10 vite ka qenĂ« eksperienca me ‘Art House School’,” tha artisti Paci.

Ekspozita “Homeward” do tĂ« sjellĂ« sĂ«rish sĂ« bashku artistĂ«t qĂ« kanĂ« formĂ«suar dhe shoqĂ«ruar kĂ«tĂ« udhĂ«tim dhjetĂ«vjeçar, me vepra tĂ« ekspozuara nĂ« disa pika tĂ« qytetit.

“Ajo çfarĂ« mund ta celebronte kĂ«tĂ« pĂ«rvjetor do tĂ« ishte rimbledhja e gjithĂ« kĂ«tyre artistĂ«ve, 33 artistĂ«, pĂ«r tĂ« organizuar njĂ« ekspozitĂ« tĂ« madhe nĂ« ShkodĂ«r, siç Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« traditĂ« me ‘Art House’, qĂ« jo vetĂ«m hap dyert e saj, por edhe shkon e gjurmon qytetin nĂ« hapĂ«sirat publike, duke pĂ«rfshirĂ« GalerinĂ« e Arteve, Muzeun ‘Marubi’, Auditorin Françeskan dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« do tĂ« pĂ«rdorim edhe Radio ShkodrĂ«n si njĂ« hapĂ«sirĂ« ekspozuese,” u shpreh z. Paci.

Hapja e ekspozitës është parashikuar më 13 shtator, duke i kthyer mjediset publike të qytetit në një skenë të artit bashkëkohor./rtsh/KultPlus.com

↗

Makina me energji diellore nisin garën epike përmes shkretëtirës australiane

✇KultPlus
By: Kult Plus

Një garë spektakolare për makina me energji diellore ka nisur zyrtarisht në Australi, duke shënuar fillimin e ngjarjes së shumëpritur Bridgestone World Solar Challenge 2025. Këtë vit, 34 ekipe nga 17 vende të ndryshme garojnë në një sfidë rraskapitëse prej 3,000 kilometrash përmes disa prej peizazheve më ekstreme të planetit.

Gara filloi tĂ« dielĂ«n nĂ« qytetin Darwin, ku qindra spektatorĂ« entuziastĂ« u mblodhĂ«n pĂ«r tĂ« parĂ« nga afĂ«r nisjen e aventurĂ«s diellore, njĂ« garĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ«kohĂ«sisht konkurrencĂ« dhe festim i inovacionit tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m. Ish-drejtori i garĂ«s, Chris Selwood, tani ambasador i eventit, u shpreh: “KĂ«tĂ« vit gara Ă«shtĂ« mĂ« e ashpĂ«r se kurrĂ«, pothuajse njĂ« duzinĂ« makinash mund tĂ« fitojnĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« edicion shumĂ« i veçantĂ«.”

Ndër makinat më të spikatura është Unlimited 6.0 nga Universiteti i Sidneit Perëndimor, e aftë të arrijë shpejtësi të mëdha me konsum energjie po aq të ulët sa një ibrik elektrik, një arritje e jashtëzakonshme inxhinierike. Micah Honan, një veteran i garës që rikthehet si drejtues teknik, theksoi sfidën e shtuar të këtij viti për shkak të kushteve dimërore dhe mungesës së dritës diellore.

Bridgestone World Solar Challenge, e themeluar në vitin 1987 dhe që zhvillohet çdo dy vjet, është konsideruar si një standard botëror i inovacionit. Ekipet, kryesisht të përbëra nga studentë, ndërtojnë vetë makinat e tyre diellore dhe i drejtojnë ato nëpër kontinentin australian.

Garuesit ndahen në tre kategori: Challenger (makina një-personëshe, tërësisht me energji diellore), Cruiser (makina me më shumë vende, me energji diellore dhe karikim të kufizuar nga jashtë), Explorer (modele eksperimentale).

Skuadrat pritet të arrijnë në Adelaide nga data 28 gusht, ndërsa përmbyllja zyrtare e ngjarjes do të jetë më 31 gusht. Në qytet do të ketë aktivitete për publikun në BWSC Village, ekspozita multimediale, përvoja testimi të makinave elektrike, dhe një ceremoni çmimesh plot emocion dhe frymëzim./KultPlus.com

↗

‘The Roses’: Dashuri, karrierĂ« dhe kaos

✇KultPlus
By: Kult Plus

Ka shumĂ« pĂ«rplasje nĂ« komedinĂ« e çmendur mbi martesĂ«n “The Roses”. Ego dhe karriera qĂ« shemben, ndĂ«rtesa qĂ« rrĂ«nohen, dhe nĂ« qendĂ«r tĂ« gjithçkaje qĂ«ndron martesa dikur e lumtur, por tani e kalbur e Ivy dhe Theo Rose, e interpretuar nĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«rkryer dhe plot ironi nga Olivia Colman dhe Benedict Cumberbatch.

Filmi Ă«shtĂ« i frymĂ«zuar nga romani “The War of the Roses” i Warren Adler, i cili u pĂ«rshtat pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« ekran nĂ« vitin 1989 me Michael Douglas dhe Kathleen Turner. Por ky version i ri Ă«shtĂ« rimenduar pĂ«r tĂ« goditur nĂ« nervin e kohĂ«ve moderne. Si epoka e sotme e materializmit, edhe ky film Ă«shtĂ« plotĂ«sisht i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si paraja dhe suksesi mund tĂ« jenĂ« rrĂ«nja e shumĂ« tĂ« kĂ«qijave nĂ« njĂ« martesĂ«.

Skenari i Tony McNamara, siç pritet nga autori i “The Favourite” dhe “Poor Things”, Ă«shtĂ« njĂ« komedi e zezĂ« therĂ«se. Dhe regjisori Jay Roach (Meet the Parents, Meet the Fockers) Ă«shtĂ« mjeshtĂ«r nĂ« gjetjen e humorit popullor nĂ« disfunksionin familjar. SĂ« bashku, ata krijojnĂ« njĂ« dyshe fituese. Por “The Roses” nuk do tĂ« funksiononte aq mirĂ« pa lojĂ«n mjeshtĂ«rore dhe kohĂ«n perfekte tĂ« Colman, e cila edhe njĂ« herĂ« dĂ«shmon se Ă«shtĂ« njĂ« mjeshtre e komedisĂ«, dhe tĂ« Cumberbatch, i cili ndonĂ«se nuk njihet pĂ«r role humoristike, kĂ«tu Ă«shtĂ« pĂ«r t’u duartrokitur.

Historia nis afĂ«r fundit, me çiftin nĂ« njĂ« marrĂ«dhĂ«nie aq tĂ« helmuar saqĂ« edhe terapisti u thotĂ« se martesa e tyre Ă«shtĂ« e dĂ«nuar tĂ« dĂ«shtojĂ«. “A Ă«shtĂ« e lejuar ta thuash kĂ«tĂ«?” pyet Theo. Por mĂ« pas filmi kthehet pas nĂ« kohĂ«, dhe pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ«, plot zgjuarsi, shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« rom-com. NĂ« njĂ« version thumbues tĂ« njĂ« takimi romantik tĂ« rastĂ«sishĂ«m, Ivy dhe Theo njihen nĂ« njĂ« restorant londinez, ku ajo punon si shefe kuzhine, vetĂ«m njĂ« natĂ« para se tĂ« shpĂ«rngulet pĂ«r njĂ« punĂ« tĂ« re. Ai Ă«shtĂ« njĂ« arkitekt i irrituar nga kolegĂ«t, qĂ« endet nĂ« kuzhinĂ« dhe thotĂ« se mund tĂ« vriste veten. Ajo i thotĂ« se do t’ia jepte thikĂ«n qĂ« ka nĂ« dorĂ«, por i duhet tĂ« presĂ« ushqimin. Dhe kĂ«shtu ata bien menjĂ«herĂ« nĂ« dashuri.

10 vjet mĂ« vonĂ«, Roses janĂ« vendosur nĂ« Kaliforni me njĂ« djalĂ« dhe njĂ« vajzĂ«, dhe martesa e tyre Ă«shtĂ« ushqyer me humorin e pĂ«rbashkĂ«t sarkastik. NjĂ« shembull i shkĂ«lqyer: ata i japin emrin Hal zĂ«rit tĂ« inteligjencĂ«s artificiale nĂ« shtĂ«pinĂ« e tyre tĂ« zgjuar, njĂ« pĂ«rshĂ«ndetje pĂ«r kompjuterin e lig nĂ« 2001: A Space Odyssey. Karriera e Theos po lulĂ«zon, ndĂ«rsa Ivy hap njĂ« restorant me ushqime deti tĂ« quajtur “We’ve Got Crabs”. Ncuti Gatwa (Doctor Who) dhe Sunita Mani janĂ« tĂ« gjallĂ« nĂ« rolet e vogla si stafi i saj.

Por filmi me zgjuarsi kthehet në një rom-com të përmbysur, kur karriera e Theos rrëzohet, ndërsa restoranti i Ivy merr hov. Ne shohim çiftin të bjerë nga dashuria. Ndryshe nga fillimi i marrëdhënies së tyre, fundi nuk ndodh brenda natës. Theo, tashmë një baba shtëpiak i lodhur, bëhet gjithnjë e më i zemëruar. Ivy po ndërton një perandori restorantesh, e zhytur në tabela Excel dhe fotosesione për revista, me shumë pak kohë për familjen.

Filmi rrezikon tĂ« bie nĂ« kurthin e paraqitjes sĂ« Ivy si njĂ« grua shumĂ« ambicioze qĂ« neglizhon burrin dhe fĂ«mijĂ«t pĂ«r punĂ«n, por fatmirĂ«sisht nuk e kalon atĂ« vijĂ«, pasi pranon se karriera ka rĂ«ndĂ«si pĂ«r tĂ« dy. PĂ«rgjatĂ« gjithĂ« filmit, interpretimi i Colman dhe Cumberbatch e bĂ«n dialogun shumĂ« mĂ« qesharak se sa tingĂ«llon nĂ« letĂ«r. Kur Ivy pyet Hal nĂ«se do njĂ« Negroni dhe AI pĂ«rgjigjet: “UnĂ« nuk kam dĂ«shira apo nevoja”, mĂ«nyra e lehtĂ«, por e ngarkuar me domethĂ«nie, me tĂ« cilĂ«n Colman pĂ«rgjigjet “Martohu me mua” Ă«shtĂ« brilante.

Pikat e dobĂ«ta tĂ« filmit janĂ« rolet anĂ«sore tĂ« miqve tĂ« Roses. Andy Samberg luan mikun besnik tĂ« Theos, Barry. Ai Ă«shtĂ« thjesht njĂ« kundĂ«rpeshĂ«, duke thĂ«nĂ« se sekreti i martesĂ«s sĂ« tij me Amy Ă«shtĂ« inercia, gjĂ« qĂ« ndihmon Theo tĂ« kuptojĂ« se nuk e do atĂ« lloj jete. MegjithatĂ«, Samberg i jep replikave njĂ« nuancĂ« tĂ« pĂ«rmbajtur dhe tĂ« goditur. Barry, si avokat i pasurive tĂ« paluajtshme, pĂ«rfaqĂ«son mikun e tij nĂ« divorc dhe jep njĂ« nga temat mĂ« aktuale tĂ« filmit kur i thotĂ« Theos: “Divorci Ă«shtĂ« kryesisht çështje prone.”

Kate McKinnon si Amy, qĂ« i afrohet hapur dhe vazhdimisht Theos, Ă«shtĂ« “shumĂ« Kate McKinnon”,  roli i saj duket si njĂ« version i zbutur i “Weird Barbie”. NdĂ«rkohĂ«, Jamie Demetriou dhe ZoĂ« Chao si Rory dhe Sally, janĂ« miq toksikĂ« qĂ« s’e kupton pse do tĂ« ftoheshin nĂ« darka, por janĂ« aty pĂ«r tĂ« pĂ«rqeshur dallimet kulturore.

Skena e darkës është një pikë kulmore e filmit, ku thumbat që çiftet hedhin ndaj njëri-tjetrit kalojnë nga ngacmim i dashur në urrejtje të sinqertë. Kur Rory dhe Sally përpiqen të imitojnë humorin britanik të thatë të Ivy dhe Theo, arrijnë vetëm të prodhojnë fyerje të kota.

Por “The Roses” vetĂ« Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rzierje e zgjuar, e egĂ«r dhe argĂ«tuese e humorit britanik dhe shkĂ«lqimit hollivudian./BBC/KultPlus.com

↗

PunĂ«toria Krijuese “NET/RRJET edicioni 13” – RrjetĂ«zimi i Ideve pĂ«rmes Artit BashkĂ«kohor

✇KultPlus
By: KultPlus

Prej më shumë se një dekade, NET/RRJET ka krijuar ura të reja komunikimi përmes artit bashkëkohor, duke sjellë së bashku artistë, studentë, pedagogë dhe profesionistë të fushave të ndryshme krijuese. 

Këtë vit, organizata Expoart.40 prezanton edicionin e 13-të të Punëtorisë Krijuese, që zhvillohet në Prishtinë nga data 25 deri më 29 gusht 2025, duke e shndërruar qytetin në një laborator idesh, eksperimentimi dhe dialogu kulturor.

Hapësirë e guximit dhe eksperimentimit

“NET/RRJET” nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« punĂ«tori – Ă«shtĂ« një platformĂ« bashkĂ«punimi ku idetĂ« sfidojnĂ« kufijtĂ« dhe marrin forma tĂ« reja shprehjeje. PĂ«r pesĂ« ditĂ«, pjesĂ«marrĂ«sit do tĂ« pĂ«rfshihen nĂ« njĂ« proces intensiv ku arti takohet me teknologjinĂ«, psikologjinĂ« kreative dhe narrativĂ«n urbane. Ky edicion synon tĂ« theksojĂ« se arti bashkĂ«kohor nuk Ă«shtĂ« i izoluar nga realiteti ynĂ«, por njĂ« mjet i fuqishĂ«m pĂ«r reflektim, vetĂ«-shprehje dhe ndĂ«rveprim shoqĂ«ror.

Punëtoria do të përfshijë:

  • LigjĂ«rata inspiruese nga folĂ«s tĂ« fushave tĂ« artit, placemaking-ut dhe psikologjisĂ« kreative, tĂ« cilat hapin horizonte tĂ« reja mendimi;
  • LaboratorĂ« krijues ku idetĂ« testohen, formĂ«sohen dhe marrin jetĂ« nĂ« terren;
  • Mentorim individual dhe nĂ« grup, qĂ« u jep artistĂ«ve tĂ« rinj mundĂ«sinĂ« tĂ« zhvillojnĂ« vizionin e tyre nĂ«n udhĂ«heqjen e profesionistĂ«ve me pĂ«rvojĂ«;
  • Prezantim publik i punimeve finale dhe shpĂ«rndarje tĂ« certifikatave.

Edicioni i sivjetëm do të orientohet në disa nga temat më të mprehta të kohës sonë:

  • Inteligjenca artificiale nĂ« art dhe media vizuale – si teknologjia po ndryshon procesin krijues dhe perceptimin estetik;
  • Placemaking dhe narrativa urbane – arti si faktor transformues i hapĂ«sirĂ«s publike dhe ndĂ«rtues i identitetit kolektiv;
  • Psikologjia nĂ« art – qasje kreative qĂ« e shohin artin si njĂ« mjet tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r vetĂ«-shprehje dhe pĂ«r ndĂ«rveprim shoqĂ«ror.

Më shumë se një punëtori: një rrjet i qëndrueshëm

QĂ« prej themelimit, Expoart.40 ka synuar tĂ« krijojĂ« njĂ« platformĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme bashkĂ«punimi mes brezave tĂ« artistĂ«ve, duke i ofruar hapĂ«sira ku eksperimentimi dhe dialogu kulturor marrin pĂ«rmasa konkrete. “NET/RRJET” Ă«shtĂ« dĂ«shmi e bindjes se arti Ă«shtĂ« gjuhĂ« universale qĂ« tejkalon kufijtĂ« dhe lidh komunitete tĂ« ndryshme nĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t reflektimi dhe krijimtarie.

Mbështetja institucionale

Ky aktivitet realizohet me mbĂ«shtetjen e MinistrisĂ« sĂ« KulturĂ«s, RinisĂ« dhe Sportit dhe KomunĂ«s sĂ« PrishtinĂ«s – Drejtoria pĂ«r KulturĂ«, ndĂ«rsa do tĂ« pĂ«rcillet nga KultPlus si sponsor medial ekskluziv.
Lokacioni: Rezidenca 17 | Prishtinë.

Ekipi EXPOART.40./ KultPlus.com

↗

Shpella e Spilesë do të rikualifikohet sipas projektit të miratuar nga Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore

✇KultPlus
By: Kult Plus

Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit ka përgënjeshtruar videot që qarkullojnë në rrjetet sociale se pranë Shpellës së Spilesë në Himarë po ndërtohet lavazh.

NĂ« reagimin zyrtar, MEKI deklaron se “falĂ« marrĂ«veshjes sĂ« bashkĂ«punimit pĂ«r ruajtjen dhe promovimin e trashĂ«gimisĂ« kulturore mes MEKI, Fondit Shqiptar tĂ« Zhvillimit dhe BashkisĂ« HimarĂ«, janĂ« miratuar disa projekte ndĂ«rhyrjesh pĂ«r rijetĂ«zim, mes tyre edhe pĂ«r ShpellĂ«n e SpilesĂ« nĂ« HimarĂ«â€.

MEKI thekson se Shpella e Spilesë është një Monument Kulture i Kategorisë së Parë dhe çdo ndërhyrje kryhet vetëm mbi bazën e miratimit nga institucionet përgjegjëse të trashëgimisë kulturore, duke respektuar standardet më të larta të mbrojtjes dhe ruajtjes së saj.

“NdĂ«rhyrjet funksionale tĂ« parashikuara pĂ«rfshijnĂ« vendosjen e rrethimit mbrojtĂ«s, instalimin e paneleve informuese, dhe ndriçimin dekorativ. AsnjĂ« lavazh, parkim apo zaptim abuziv, asgjĂ« qĂ« cenon statusin e saj tĂ« mbrojtjes, nuk do tĂ« tolerohet”, thuhet nĂ« njoftimin zyrtar.

Gjithashtu nĂ« deklaratĂ«n pĂ«r mediat, MEKI nĂ«nvizon se “pamjet qĂ« po qarkullojnĂ« nĂ« media dhe rrjete sociale si pretendim se Shpella e SpilesĂ« po kthehet nĂ« njĂ« “lavazh” apo pronĂ« private nuk qĂ«ndrojnĂ«. PĂ«rkundrazi, ajo do tĂ« rikualifikohet sipas projektit tĂ« miratuar nga KĂ«shilli KombĂ«tar i TrashĂ«gimisĂ« Kulturore Materiale. PĂ«r ndĂ«rhyrjet nĂ« afĂ«rsi tĂ« shpellĂ«s, me mbĂ«shtetjen e pushtetit vendor dhe organeve ligjzbatuese do tĂ« ketĂ« rikualifikime urbane e rikuperime qĂ« do tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« kontekstin territorial duke evokuar vlerat turistike tĂ« zonĂ«s”.

Ndërhyrjet parashikohet të nisin në periudhën shtator-tetor./atsh/KultPlus.com

↗

‘E di çfarĂ« janĂ« kĂ«ngĂ«t hit, numrat hit, tingujt hit’: Njeriu pas Beatles, Brian Epstein

✇KultPlus
By: Kult Plus

Brian Epstein, menaxheri i famshĂ«m i Beatles, i udhĂ«hoqi nga Cavern Club i Liverpool-it drejt famĂ«s botĂ«rore. Kur ai vdiq, 58 vjet mĂ« parĂ« kĂ«tĂ« javĂ«, grupi mbeti papritur i humbur. Tre vjet mĂ« parĂ«, Epstein i kishte thĂ«nĂ« BBC-sĂ« se e dinte qĂ« ata do tĂ« bĂ«heshin “atraksioni mĂ« i madh nĂ« botĂ«â€.

Kur Beatles mĂ«suan se menaxheri i tyre, Brian Epstein, ishte gjetur i vdekur nĂ« shtĂ«pinĂ« e tij nĂ« LondĂ«r mĂ« 27 gusht 1967, ata u tronditĂ«n thellĂ«. “Ishte shkatĂ«rruese, e trishtĂ« dhe paksa frikĂ«suese,” i tha Paul McCartney biografit Barry Miles nĂ« librin “Many Years from Now” mĂ« 1997. “E donim atĂ«.”

Epstein kishte qenĂ« thelbĂ«sor nĂ« ngritjen e Beatles nga njĂ« grup i klubeve lokale tĂ« Liverpool-it nĂ« bandĂ«n mĂ« tĂ« madhe nĂ« botĂ«. Ai kishte formuar imazhin e tyre tĂ« hershĂ«m, i kishte ndihmuar tĂ« nĂ«nshkruanin kontratĂ« diskografike, kishte menaxhuar punĂ«t e tyre dhe i kishte mbĂ«shtetur pa u lodhur. Ai kishte gjithmonĂ« besim tek ata. NĂ« njĂ« profil tĂ« BBC-sĂ« nĂ« emisionin Panorama mĂ« 1964, ai tha se kur i nĂ«nshkroi nĂ« vitin 1961, tashmĂ« e dinte qĂ« do tĂ« bĂ«heshin “njĂ« nga atraksionet mĂ« tĂ« mĂ«dha, nĂ«se jo mĂ« i madhi, atraksion teatral nĂ« botĂ«â€.

NĂ« atĂ« kohĂ«, Epstein menaxhonte njĂ« sĂ«rĂ« artistĂ«sh, pĂ«rfshirĂ« Gerry and the Pacemakers, Cilla Black dhe Tommy Quickly. Reporteri i BBC-sĂ«, Michael Charlton, tha se Epstein kishte “gjykim tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m pĂ«r çfarĂ« do tĂ« jetĂ« hit dhe kush do tĂ« bĂ«jĂ« sukses”. “Kur vetĂ«m njĂ« nĂ« 50 kĂ«ngĂ« pop bĂ«het e njohur, yjet e rinj tĂ« Epstein kishin pushtuar toplistat nĂ« mbarĂ« botĂ«n.”

Por Epstein kishte ndjekur njĂ« rrugĂ« tĂ« pazakontĂ« drejt botĂ«s sĂ« muzikĂ«s pop, dhe Charlton vuri re se ai ende dukej pak i jashtĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« botĂ«. “Ai vetĂ« nuk duket pjesĂ« e kĂ«tij realiteti, dhe megjithatĂ« Ă«shtĂ« sinqerisht i pĂ«rfshirĂ« nga tĂ« rinjtĂ« dhe pasionet e tyre,” tha Charlton.

I lindur nĂ« vitin 1934, Epstein ishte djali mĂ« i madh i njĂ« familjeje hebreje qĂ« drejtonte njĂ« biznes tĂ« suksesshĂ«m nĂ« Liverpool. Ai shpresonte tĂ« ndiqte njĂ« karrierĂ« krijuese, por familja kishte plane tĂ« tjera pĂ«r tĂ«. “Kur lashĂ« shkollĂ«n, nĂ« moshĂ«n 16-vjeçare, kisha ambicie tĂ« bĂ«hesha stilist, por edhe aktor, por familja ime nuk ishte shumĂ« entuziaste, dhe u lashĂ« tĂ« bindem pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« biznes,” i tha ai gazetarit Bill Grundy nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r BBC-nĂ« nĂ« vitin 1964.

Ndërkohë që punonte në biznesin familjar në vitin 1952, ai u thirr për shërbimin ushtarak, ku shërbeu si nëpunës në Royal Army Service Corps. Por jeta ushtarake e bëri shumë të palumtur. Pas një takimi me një psikiatër ushtarak, mori lirimin mjekësor dhe u kthye në firmën familjare. Megjithatë, nuk kishte hequr dorë nga ëndrra për të qenë aktor, dhe arriti të bindte prindërit që ta lejonin të ndiqte Royal Academy of Dramatic Art (RADA) në Londër më 1956.

GjatĂ« kĂ«saj kohe, Epstein pranoi pĂ«r veten se ishte homoseksual. NĂ« Britani, nĂ« vitet 1950, homoseksualiteti ishte i paligjshĂ«m, dhe jeta e tij si njĂ« burrĂ« homoseksual i fshehtĂ« e bĂ«nte tĂ« prekshĂ«m ndaj dhunĂ«s, shantazhit dhe kĂ«rcĂ«nimit tĂ« vazhdueshĂ«m pĂ«r burgosje. NĂ« vitin 1957, ai u arrestua nga njĂ« polic civil pĂ«r “ngacmim tĂ« vazhdueshĂ«m” pranĂ« njĂ« tualeti publik nĂ« njĂ« stacion tĂ« metrosĂ« nĂ« LondĂ«r. U dĂ«nua me njĂ« dĂ«nim tĂ« pezulluar dyvjeçar, la RADA-n dhe u kthye nĂ« Liverpool. KĂ«saj here, babai i tij e emĂ«roi drejtues tĂ« departamentit tĂ« disqeve nĂ« dyqanin e familjes, North End Music Stores (NEMS), dhe aty ai gjeti vendin e tij. Talenti pĂ«r tĂ« parashikuar kĂ«ngĂ« hit dhe aftĂ«sia pĂ«r tĂ« krijuar vitrina tĂ«rheqĂ«se e bĂ«nĂ« dyqanin shumĂ« popullor mes adoleshentĂ«ve tĂ« Liverpool-it.

Kur njĂ« djalĂ« hyri nĂ« dyqan pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar kĂ«ngĂ«n e Beatles, “My Bonnie”, Epstein vendosi t’i gjente. Lennon, McCartney, Harrison dhe bateristi i atĂ«hershĂ«m Pete Best e kishin regjistruar kĂ«ngĂ«n si grup mbĂ«shtetĂ«s pĂ«r kĂ«ngĂ«tarin Tony Sheridan nĂ« Hamburg mĂ« 1961, duke e bĂ«rĂ« Epstein tĂ« mendojĂ« se ata ishin gjermanĂ«. Por Beatles tashmĂ« ishin kthyer nĂ« Liverpool dhe Epstein shkoi t’i shihte nĂ« Cavern Club. NĂ« njĂ« bodrum tĂ« errĂ«t e tĂ« mbushur me tym, ai mbeti i magjepsur nga muzika. “MĂ« pĂ«lqyen jashtĂ«zakonisht. MĂ« pĂ«lqeu menjĂ«herĂ« tingulli qĂ« dĂ«gjova,” i tha ai BBC-sĂ«.

Ata ishin tĂ« veshur pak rrĂ«mujshĂ«m, me xhaketa lĂ«kure dhe xhinse, flokĂ« tĂ« gjatĂ« dhe njĂ« paraqitje skenike tĂ« çrregullt, por Epstein pa diçka mĂ« shumĂ«. “Mendova se ajo qĂ« kishin do t’u pĂ«lqente shumĂ« njerĂ«zve. Ishin tĂ« freskĂ«t, tĂ« ndershĂ«m dhe kishin atĂ« qĂ« unĂ« e quaj ‘cilĂ«si ylli’. ÇfarĂ«do qĂ« tĂ« jetĂ« ajo, ata e kishin.”

Edhe pse nuk kishte pĂ«rvojĂ« si menaxher, Epstein ishte i bindur se duhej tĂ« bĂ«hej menaxheri i tyre. Propozoi njĂ« takim nĂ« dyqan, por vetĂ«m tre anĂ«tarĂ« tĂ« grupit u paraqitĂ«n. McCartney vonoi 45 minuta. “Dikush tha se sapo ishte zgjuar dhe ishte nĂ« banjĂ«. U revoltova. Por George thjesht tha: ‘Ai mund tĂ« jetĂ« vonĂ«, por Ă«shtĂ« shumĂ« i pastĂ«r.’”

Grupi pranoi qĂ« Epstein t’i menaxhonte, edhe pse ai la kontratĂ«n e tyre tĂ« parĂ« tĂ« pashkruar qĂ« ata tĂ« mund tĂ« tĂ«rhiqeshin nĂ«se nuk i pĂ«rmbushte pritshmĂ«ritĂ«. Ai nisi menjĂ«herĂ« tĂ« siguronte skena mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe tĂ« ndihmonte nĂ« pĂ«rmirĂ«simin e imazhit tĂ« tyre, duke i nxitur tĂ« vishnin kostume, tĂ« mos pinin, tĂ« mos pĂ«rdornin fjalĂ« tĂ« ndyra apo tĂ« tymosnin nĂ« skenĂ«.

Ndryshe nga menaxherĂ«t e tjerĂ«, Epstein nuk u pĂ«rpoq t’u thoshte çfarĂ« tĂ« kĂ«ndonin apo si tĂ« tingĂ«llonin. “Nuk e kuptoj shumĂ« nga muzika,” pranoi ai, “por di pĂ«r kĂ«ngĂ« hit, tinguj hit.” NdĂ«rsa organizonte koncerte dhe krijonte fushata publiciteti, ai u takua me shumĂ« kompani disqesh pĂ«r tĂ« siguruar njĂ« kontratĂ«.

Pas takimit me producentin George Martin, Beatles nĂ«nshkruan me Parlophone, njĂ« degĂ« e EMI. Edhe Martin do tĂ« bĂ«hej figurĂ« kyçe nĂ« suksesin e tyre, duke i ndihmuar tĂ« formĂ«sonin tingullin e tyre dhe tĂ« realizonin idetĂ« muzikore. Kur Lennon, McCartney dhe Harrison vendosĂ«n tĂ« zĂ«vendĂ«sonin Pete Best me Ringo Starr, i kĂ«rkuan Epstein-it tĂ« njoftonte pĂ«rjashtimin e tij. PavarĂ«sisht hezitimeve, ai besoi te “djemtĂ«â€, siç i quante ai, dhe nĂ« gjykimin muzikor tĂ« Martin.

Si menaxher i tyre, Brian Epstein krijoi një lidhje shumë personale me Beatles, veçanërisht me John Lennon. Ishte Epstein ai që u bë dëshmitar i martesës së Lennon-it me gruan e tij të parë, Cynthia Powell, në vitin 1962. Ai pagoi për darkën e tyre të festës dhe ua dha apartamentin e tij në Falkner Street, Liverpool, që çifti të jetonte falas gjatë kohës që kishin fëmijën e tyre të parë, Julian.

“Mendoj se janĂ« njerĂ«z tĂ« mrekullueshĂ«m, tĂ« gjithĂ«, dhe e them me gjithĂ« zemĂ«r,” i tha Epstein gazetarit Grundy. “KohĂ«t e fundit Ă«shtĂ« shkruar pĂ«r mua se, ndoshta, mĂ« pĂ«lqen mĂ« shumĂ« shoqĂ«ria e artistĂ«ve tĂ« mi, dhe mendoj se Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«. Ishte shkruar nĂ« njĂ« kontekst ku thuhej se nuk kam shumĂ« jetĂ« shoqĂ«rore dhe se shumicĂ«n e kohĂ«s e kaloj me artistĂ«t e mi.”

Brenda 10 muajsh nga momenti kur Epstein filloi tĂ« menaxhonte Beatles, ata kishin publikuar kĂ«ngĂ«n e tyre tĂ« parĂ«, “Love Me Do”. NĂ« mars tĂ« vitit 1963, kĂ«nga e tyre e dytĂ«, “Please Please Me”, nga albumi me tĂ« njĂ«jtin titull, arriti nĂ« vendin e parĂ« nĂ« toplistat britanike. NĂ« fund tĂ« po atij viti, Epstein po negocionte pĂ«r tĂ« siguruar paraqitjen e parĂ« tĂ« Beatles nĂ« televizionin amerikan, nĂ« shfaqjen shumĂ« tĂ« ndjekur tĂ« Ed Sullivan nĂ« CBS. Performanca e tyre nĂ« shkurt tĂ« vitit 1964 do tĂ« shĂ«nonte njĂ« moment historik kulturor, duke tĂ«rhequr rreth 73 milionĂ« shikues.

Kjo ndezi një shpërthim histerie mes fansave, dhe në prill Beatles mbanin pesë pozitat e para njëkohësisht në Billboard, një arritje pa precedent.

Megjithatë, me rritjen e suksesit ndërkombëtar të Beatles, jeta personale e Epstein-it nisi të bëhej gjithnjë e më e çrregullt. Për të përballuar ngarkesën e punës, ai filloi të përdorte stimulues, të cilët më pas i balanconte me qetësues për të fjetur. Në fund të vitit 1966, edhe vetë grupi ishte i lodhur dhe vendosi të ndalonte turnetë.

GjatĂ« vitit 1967, ndĂ«rsa Beatles punonin nĂ« albumin e tyre revolucionar “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”, Epstein hynte e dilte nga klinika private Priory nĂ« LondĂ«r, nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« trajtuar varĂ«sinĂ« ndaj ilaçeve. MegjithatĂ«, ai vazhdoi tĂ« pĂ«rballonte njĂ« orar tĂ« ngarkuar, duke dalĂ« nga klinika pĂ«r tĂ« organizuar festĂ«n e publikimit tĂ« albumit nĂ« shtĂ«pinĂ« e tij nĂ« Belgravia, nĂ« maj 1967, si dhe duke negociuar paraqitjen e Beatles me kĂ«ngĂ«n “All You Need Is Love”, pĂ«r rreth 400 milionĂ« shikues nĂ« 25 vende pĂ«rmes transmetimit tĂ« parĂ« satelitor global nĂ« histori.

Pak më shumë se një muaj pasi i vdiq i ati, Epstein u gjet i vdekur në gusht të vitit 1967, në moshën 32-vjeçare, pasi kishte marrë një dozë të tepërt ilaçesh, që më vonë u cilësua si aksidentale. Beatles mbetën të tronditur.

NdĂ«rsa mençuria e disa prej vendimeve tĂ« tij Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« pikĂ«pyetje, madje edhe nga vetĂ« Beatles, ai i mbajti ata tĂ« bashkuar dhe nĂ« rrugĂ«n e duhur. “E dija qĂ« ishim nĂ« telashe atĂ«herĂ«,” i tha John Lennon revistĂ«s Rolling Stone nĂ« njĂ« intervistĂ« mĂ« 1970. Ai besonte se vdekja e Epstein-it kishte nisur shpĂ«rbĂ«rjen e grupit. “Nuk kisha iluzione pĂ«r aftĂ«sinĂ« tonĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« ndonjĂ« gjĂ« tjetĂ«r pĂ«rveç se tĂ« luanim muzikĂ« — dhe u frikĂ«sova. Mendova: ‘Mbaruam tani.’”

Më pak se tre vjet pas vdekjes së tij, Beatles u ndanë përfundimisht.

“ÇfarĂ« bĂ«ri Epstein, ishte se ua mundĂ«soi atyre gjithçka,” tha historiani Mark Lewisohn nĂ« podkastin Great Lives tĂ« BBC-sĂ« nĂ« vitin 2019. “Talenti ishte i tyre, por ai ua dha tĂ« gjitha mundĂ«sitĂ« pĂ«r ta pĂ«rdorur, dhe ata i morĂ«n ato mundĂ«si dhe bĂ«nĂ« gjĂ«ra tĂ« jashtĂ«zakonshme.”/BBC/KultPlus.com

↗

Tommy Cash në Hardh Fest: Festa e Rrushit merr shije ndërkombëtare

✇KultPlus
By: Kult Plus

Hardh Fest është një festival agro-kulturor i themeluar për promovimin e trashëgimisë vreshtare dhe verëtare të Rahovecit dhe Kosovës, që kombinon festimin e korrjes së rrushit me muzikë, art dhe aktivitete për familje. Nga themelimi i tij në fillim të viteve 2000, festivali është rritur dhe bërë një nga ngjarjet më të njohura dhe të dashura në fund të verës.

Përmes panaireve të verës, kostumeve tradicionale, aktiviteteve si gara e shkeljes së rrushit, mini-maratonat për fëmijët, punëtoritë, dhe bujtësit me gotë verë në duar, vizitorët jetojnë festën e rrushit në një mjedis unikal nën shkëlqimin e skenës së natyrës, transmeton KultPlus.

Me moton “PĂ«r kokĂ«rr tĂ« qejfit”, edicionet jubilarĂ« si ai i 10‑tĂ« (2024) janĂ« organizuar nĂ« “Konakun e Rahovecit” dhe kanĂ« pĂ«rfshirĂ« paradĂ« traktorrĂ«sh, aktivitete tradicionale dhe panairin vjetor tĂ« verĂ«s, nĂ«n kujdesin e komunitetit lokal.

Edicioni i vitit 2025 me moton “Veç raki e dashni”, qĂ« do tĂ« mbahet mĂ« 5, 6 dhe 7 shtator, do tĂ« mirĂ«pres pos tĂ« tjerave edhe figura ndĂ«rkombĂ«tare.

NjĂ« nga surprizat mĂ« tĂ« pĂ«rfolura tĂ« edicionit tĂ« sivjetmĂ« Ă«shtĂ« pjesĂ«marrja e artistit Tommy Cash, i njohur pĂ«r kĂ«ngĂ«n virale “Espresso Macchiato” dhe prezencĂ«n unike nĂ« Eurovision. OrganizatorĂ«t e kanĂ« konfirmuar se performanca e tij do tĂ« ngrejĂ« nivelin dhe prestigjin e festivalit./KultPlus.com

↗

Maximilian Lambertz, një nga figurat më të mëdha në fushën e albanologjisë

✇KultPlus
By: Kult Plus

Lambertz lindi nĂ« VjenĂ« dhe studioi gjuhĂ«si dhe filologji gjatĂ« viteve 1900–1905. Ai mori doktoraturĂ« nĂ« vitin 1906 me temĂ« mbi “emrat e skllevĂ«rve grekĂ«â€. NjĂ« bursĂ« shtetĂ«rore e çoi atĂ« nĂ« Itali dhe Greqi, ku dĂ«gjoi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« gjuhĂ«n shqipe, duke e drejtuar karrierĂ«n e tij drejt albanologjisĂ«. 

NĂ« vitin 1913, ai publikoi sĂ« bashku me Georg Pekmezi-n manualin e parĂ« mĂ«simor pĂ«r gjuhĂ«n shqipe, “Lehr und Lesebuch des Albanischen” (Manual dhe LibĂ«r leximor i shqipes). NdĂ«rkohĂ«, gjatĂ« viteve 1913-1914, ai udhĂ«toi nĂ« Jug tĂ« ItalisĂ« pĂ«r tĂ« studiuar dialektet arbĂ«reshe, veçanĂ«risht dialektin e Villa Badessa nĂ« Abruzzo dhe Molise, transmeton KultPlus.

Nga maji deri në korrik 1916, si pjesë e Komisionit Ballkanik të Akademisë Austriake të Shkencave, Lambertz vizitoi Shqipërinë Veriore dhe Qendrore. Ai mbledhi material folklorik dhe gjuhësor në rajone si Shkodër, Lezhë, Krujë, Tiranë, Durrës, Mirditë dhe vende të tjera, duke krijuar një dokumentacion të pasur etnologjik dhe linguistik.

Në fund të vitit 1916, gjatë administrimit Austro-Hungarez të Shqipërisë, Lambertz mori detyrën për të menaxhuar sistemin arsimor shqiptar dhe bëhet anëtari i parë i huaj i Komisionit Letërsiar Shqiptar, i cili punonte për krijimin e një standardi gjuhësor për arsimin.

Pas luftës, Lambertz u kthye në Austri, ku dha mësim deri në vitin 1934 dhe shtroi bazat për studime të mëtejshme mbi kulturën dhe folklorin shqiptar. Më vonë u angazhua në politikë e akademi në Gjermani (në Leipzig), ku u emërua profesor dhe drejtor i Institutit të Gjuhëve Indo-Evropiane deri në pensionimin e tij në vitin 1957.

Ai u rikthye në Shqipëri në vitin 1954 dhe në 1957, duke ruajtur lidhjet akademike me vendin.

Lambertz ndërroi jetë më 26 gusht 1963 në Markkleeberg, pranë Leipzigut. Ai u varros në varrezat Döbling të Vjenës./KultPlus.com

↗

NĂ«nĂ« Tereza – Shenjtore e dashurisĂ« dhe shpresĂ«s pĂ«r njerĂ«zimin

✇KultPlus
By: Kult Plus

Më 26 gusht 1910, në Shkup, lindi Gonxhe Bojaxhiu, gruaja që bota do ta njihte si Nënë Tereza, shenjtorja e mirësisë, e cila i kushtoi jetën e saj shërbimit ndaj më të varfërve dhe më të braktisurve.

NĂ« moshĂ« tĂ« re, ajo vendosi t’i pĂ«rkushtohej jetĂ«s fetare dhe shĂ«rbimit humanitar, duke themeluar Misionaret e BamirĂ«sisĂ« nĂ« KalkutĂ«, Indi. PĂ«rmes kĂ«tij urdhri, NĂ«nĂ« Tereza ofroi ndihmĂ« mjekĂ«sore, ushqim dhe strehim pĂ«r njerĂ«zit e harruar nga shoqĂ«ria, transmeton KultPlus.

PĂ«r veprĂ«n e saj, ajo u nderua me Çmimin Nobel pĂ«r Paqe nĂ« vitin 1979, por mbi tĂ« gjitha fitoi dashurinĂ« dhe respektin e miliona njerĂ«zve anembanĂ« globit. Mesazhi i saj i thjeshtĂ«, “Jo tĂ« gjithĂ« mund tĂ« bĂ«jmĂ« gjĂ«ra tĂ« mĂ«dha, por mund tĂ« bĂ«jmĂ« gjĂ«ra tĂ« vogla me dashuri tĂ« madhe”, mbetet frymĂ«zim i pĂ«rjetshĂ«m.

Në këtë ditë përkujtimore, kujtojmë lindjen e saj si fillimin e një jete të shenjtëruar humanizmit, që vazhdon të prekë zemrat dhe ndërgjegjen e botës edhe sot./KultPlus.com

↗

Po, o nanë, po

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi nga Havzi Nela

Po, o nanë, po,
N’emĂ«n tĂ« ligjit jam arrestue,
E duert m’i kthyen prapa policĂ«t e zi,
N’hekur me tutjus m’i kanĂ« ngujue!
Me gazin 69 u pamë sy ndër sy,
Si me keqardhje m’u ba se mĂ« vĂ«shtroi,
E kur lëshova kambën mbrenda me hy,
M’u ba se psherĂ«tiu, m’u ba se rĂ«nkoi!
Ndoshta e ndjeu veten fajtor,
Pse erdhi e më mori përsëri!
Ndoshta i gjori ishte lodhë,

Gjithkah n’udhtim nĂ«pĂ«r Shqipni.
Gjithkund tue shkue nëpër atdhe,
Sa djem nanash kështu po i merr!
Si nji kuçedĂ«r nĂ« “Shqipnin’ e re”
Emni i tij ka futun tmerr!
Ti mos u druej, o Nana ime,
Sido të bahet jam pa faj,
QĂ«ndro malsore, mbahu trime,
Mos e mbyll jetën me vaj!
Djali yt s’ka me t’turpnue,
Gjinin tand s’do ta tradhtojĂ«,
Shqiptar i ndershëm ka me qëndrue,
Po prehnin tand do ta kërkojë.
Ka me dasht me t’pasun pranĂ«,
Ta vështrosh, ta ledhatosh,
E nji fjalĂ« t’ambĂ«l me ia thanĂ«,
PlagĂ«t zemrĂ«s t’ia shĂ«rosh!
Pusho, mos qaj, o nanë e mjerë,
Ti me mue s’je kĂ«naqun kurrĂ«.
N’merak e mall ke qenĂ« pĂ«rherĂ«,
Qysh i vogël dhe sot burrë!
Qysh nand’ vjeç m’ke nxjerrĂ« prej shpie,
Jetim, pa babë, bukën me nxjerrë;
M’shkule nga prehni prej vorfnie,
Vetë jam rritun derë më derë!
Tri ditĂ« bashkĂ« s’i bamĂ« nĂ« votĂ«r,
Shtëpia jonë nuk qeshi kurrë;
KurrĂ« s’u ulĂ«m nĂ« nji sofĂ«r,
Kurrë, o Nana ime, kurrë! / KultPlus.com

↗

Akademia e Shkencave përkujton Hasan Cekën, themeluesin e arkeologjisë shqiptare

✇KultPlus
By: Kult Plus

Akademia e Shkencave kujtoi sot arkeologun Hasan Ceka, në 125-vjetorin e lindjes. Ai njëkohësisht njihet edhe si njeriu që vuri themelet e arkeologjisë shqiptare.

Hasan Ceka studioi në Vjenë dhe pas kthimit në Shqipëri, në vitin 1930, punoi në Bibliotekën Kombëtare. Ai krijoi një koleksion arkeologjik, të cilin edhe sot e trashëgon Biblioteka e Institutit të Arkeologjisë. Në të njëjtën kohë përfaqësoj Shqipërinë pranë misioneve të huaja në Apoloni e Butrint.

NĂ« vitin 1947 drejtoi ekspeditĂ«n e parĂ« arkeologjike nĂ« Apoloni si dhe punĂ«n pĂ«r krijimin e Muzeut Arkeologjik Etnografik nĂ« TiranĂ«. NĂ« 1956-tĂ« rikthehet nĂ« Apoloni dhe do t’i kushtonte qytetit antik tĂ«rĂ« veprimtarinĂ« e tij kĂ«rkimore e studimore. Prof. CekĂ«s i takon nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« edhe merita e zbulimit tĂ« njĂ« kompleksi arkitektonik nĂ« afĂ«rsi tĂ« ndĂ«rtesĂ«s sĂ« Agonoteteve, gjithashu edhen nimfeut tĂ« qytetit dhe e shumĂ« monumenteve tĂ« tjera.

Krahas gĂ«rmimeve nĂ« Apoloni prof. H. Ceka tregoi njĂ« kujdes tĂ« veçantĂ« pĂ«r grumbullimin dhe ruajtjen e trashĂ«gimisĂ« sonĂ« monetare antike e mesjetare. Ai ishte njĂ« specialist i studimit tĂ« monedhave antike, dhe kĂ«to studime ai i kurorĂ«zoi me botimin e veprĂ«s sĂ« njohur “Probleme tĂ« numizmatikĂ«s ilire” tĂ« botuar mĂ« 1965 si dhe gjithashtu ai pĂ«rgatiti edhe veprĂ«n “Monetat e Dyrrahut dhe ApollonisĂ«â€.

Prof. H. Ceka ishte njohĂ«s i mirĂ« i greqishtes sĂ« vjetĂ«r dhe latinishtes duke u bĂ«rĂ« kĂ«shtu njĂ« nga bashkautorĂ«t kryesorĂ« nĂ« pĂ«rkthimin dhe pĂ«rgatitjen nĂ« shqip tĂ« vĂ«llimit “IlirĂ«t dhe Iliria tek autorĂ«t antikĂ«â€.

Ai Ă«shtĂ« autor i shumĂ« artikujve, studimeve e kumtesave tĂ« botuara nĂ« revistat shkencore brenda e jashtĂ« vendit. KĂ«to studime janĂ« pĂ«rmbledhur e botuar nĂ« vĂ«llimin “NĂ« kĂ«rkim tĂ« historisĂ« ilire”.

Prof. Hasan Ceka u nda nga jeta më 2 nëntor 1998./KultPlus.com

↗

‘KalorĂ«si i BabunjĂ«s’, numĂ«r rekord vizitorĂ«sh nĂ« VjenĂ«

✇KultPlus
By: Kult Plus

NĂ« pĂ«rfundim tĂ« ekspozimit nĂ« Muzeun e HistorisĂ« Natyrore nĂ« VjenĂ«, objekti muzeor arkeologjik “KalorĂ«si i BabunjĂ«s” ka arritur tĂ« shihet nga 219.397 vizitorĂ« gjatĂ« tre muajve.

Lajmin për numrin e vizitorëve e ka deklaruar drejtoresha e këtij muzeu, prof. Katrin Vohland. Kalorësi i Babunjës, vepër arti me vlera unike, është pjesë e fondeve arkeologjike të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Ekspozimi u mundësua nga marrëveshja e nënëshkruar mes Institutit të Arkeologjisë, pjesë e ASHSH, dhe Muzeut të Historisë Natyrore të Vjenës. Krahas ekspozimit të Kalorësit të Babunjës, u organizua edhe një konferencë shkencore e përbashkët me palën austriake me fokus këtë zbulim unik 2600-vjeçar të arkeologjisë, ku morën pjesë mbi 120 studiues nga mbarë bota. Shqipëria u përfaqësua nga akad. Adem Bunguri, prof. Neritan Ceka, prof. Bashkim Lahi dhe prof. asoc. Eduard Shehi.

Objekti qĂ«ndroi i ekspozuar nĂ« “SallĂ«n e ArtĂ«â€ tĂ« Muzeut tĂ« HistorisĂ« Natyrore nĂ« VjenĂ« nga data 13 maj deri mĂ« 31 korrik 2025. Pas suksesit tĂ« ekspozitĂ«s, “KalorĂ«si i BabunjĂ«s” Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« TiranĂ« mĂ« 4 gusht 2025 dhe do tĂ« vendoset pĂ«r ekspozim tĂ« pĂ«rhershĂ«m nĂ« Muzeun Arkeologjik, pjesĂ« e Institutit tĂ« ArkeologjisĂ« pranĂ« ASHSH./KultPlus.com

↗

Rama ndan pamje të rrugës panoramike Shëngjin-Velipojë

✇KultPlus
By: Kult Plus

Rruga Shëngjin-Velipojë është kthyer tashmë një nga akset më panoramike të vendit, me potencial për zhvillimin e turizmit.

PĂ«rmes rubrikĂ«s “Beautiful Albania”, Kryeministri Edi Rama ndau sot nĂ« rrjetet sociale pamje panoramike me perĂ«ndimin e diellit nga rruga e re, e cila lidh dy zonat bregdetare, ShĂ«ngjinin dhe VelipojĂ«n.

Nga porti i Shëngjinit rruga i ngjitet shpatit me një lartësi 100-120 metra mbi nivelin e detit dhe ruan të paprekur plazhin e Shëngjinit, Ranën e Hedhun dhe plazhet e tjera të zonës. Më pas lidhet me infrastrukturën e Velipojës. Kjo rrugë lidh dy qendrat kryesore turistike bregdetare.

Përmirësimi i infrastrukturës rrugore ekzistuese si dhe ndërtimi i rrugëve të reja, që lidhin më shpejt qytetet me zonat turistike bregdetare, janë prioritete të punës së qeverisë./atsh/KultPlus.com

❌