Poezi nga Carl Sandburg
Monotonia e shiut është e bukur,
Dhe ngritja e beftë dhe rënia e prùjtë
E shiut të gjatë të pareshtur.
Dielli mbi kodra është i bukur,
Apo çasti i perëndimit të ndezur në det,
Shkruar me flakë dhe flori.
NjĂ« fytyrĂ« qĂ« unĂ« njoh Ă«shtĂ« e bukur â
Me flakë dhe flori qielli dhe deti,
Dhe me paqen e shiut të ngrohtë të papushuar.
Përktheu: Skënder Buçpapaj/KultPlus.com
MĂ« 22 korrik pĂ«rkujtojmĂ« 81-vjetorin e rĂ«nies sĂ« Zonja Ăurres, njĂ« gruaje tĂ« re qĂ« la gjurmĂ« tĂ« thella nĂ« historinĂ« e LuftĂ«s Antifashiste Nacionalçlirimtare tĂ« popullit shqiptar.
E lindur nĂ« fshatin Tragjas tĂ« VlorĂ«s nĂ« vitin 1920, Zonja Ăurre Ă«shtĂ« simbol i pĂ«rkushtimit, trimĂ«risĂ« dhe vetĂ«flijimit tĂ« grave shqiptare nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r çlirimin e atdheut nga pushtuesit fashistĂ«.
Në vjeshtën e vitit 1943, Zonja doli vullnetare dhe shkoi në mal partizante dhe u rreshtua në një nga batalionet që do të formonte më vonë Brigadën e V-të. U vendos në Kompaninë e parë dhe u caktua mitraliere. Me atë mitroloz Zonja nuk u nda, deri sa më 22 korrik 1944 dha jetën për lirinë e atdheut.
Që në moshë fare të re, ajo u bë përgjegjëse për organizimin e të rejave antifashiste në fshatin e saj, një rol që kërkonte jo vetëm vizion dhe guxim, por edhe një shpirt të palodhur përballë rreziqeve të përditshme që sillte lufta dhe terrori i pushtuesve, përcjellë KultPlus.
NĂ« janar tĂ« vitit 1944, nĂ« kulmin e Operacionit tĂ« Dimrit, njĂ« nga periudhat mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r forcat partizane, Zonja Ăurre radhitet nĂ« formacionet luftarake tĂ« BrigadĂ«s sĂ« V-tĂ« Sulmuese.
Në ditët e fundit të jetës së saj, ajo vepronte në zonën e Klosit, në Mat, ku forcat partizane po zhvillonin luftime të ashpra. Ajo u përfshi me gjithë qenien në luftën për çlirim, duke u bërë pjesë e atij brezi të rinjsh që luftuan jo vetëm për të larguar pushtuesin, por për të ndryshuar rrënjësisht shoqërinë shqiptare.
Zonja Ăurre nuk ishte njĂ« emĂ«r i rastĂ«sishĂ«m nĂ« radhĂ«t e grave partizane, ajo pĂ«rfaqĂ«sonte njĂ« brez grash qĂ« nuk pranuan tĂ« qĂ«ndronin nĂ« hije. Me armĂ« nĂ« dorĂ« dhe me idealin e lirisĂ« nĂ« zemĂ«r, ato u bĂ«nĂ« pjesĂ« e betejĂ«s pĂ«r çlirimin e vendit.
81 vjet pas rĂ«nies sĂ« saj, kujtimi pĂ«r Zonja Ăurren mbetet i gjallĂ«. Ajo Ă«shtĂ« njĂ« figurĂ« qĂ« frymĂ«zon, jo vetĂ«m pĂ«r trimĂ«rinĂ« nĂ« luftĂ«, por edhe pĂ«r rolin e gruas shqiptare nĂ« ndĂ«rtimin e qĂ«ndresĂ«s popullore, duke na kujtuar se historia nuk duhet harruar, ajo duhet rrĂ«fyer me nderim dhe me pĂ«rgjegjĂ«si./KultPlus.com
Një qytet i lashtë që lulëzoi si qendër tregtare më shumë se 3.000 vjet më parë është zbuluar nga arkeologët në veri të Perusë.
Sipas Ministrisë së Kulturës, vendbanimi i lashtë Peñico ndodhet në provincën Huaura, rreth 600 metra mbi nivelin e detit, në veri të kryeqytetit Lima. Zbulimi i këtij qyteti, i cili besohet se u themelua rreth vitit 1800 para Krishtit, ka hedhur dritë mbi një nyje të rëndësishme urbane që lidhte komunitetet bregdetare të Luginës Supe me ato të Andeve dhe Amazonës.
Në këtë sit janë identifikuar 18 struktura, përfshirë ndërtesa publike dhe banesa, që dëshmojnë për një organizim të avancuar urban. Veçanërisht e spikatur është një ndërtesë monumentale me funksion publik, ku studiuesit kanë zbuluar skulptura prej balte, mjete rituale dhe instrumente muzikore të punuara në formën e guaskave, elemente që tregojnë për funksione ceremoniale dhe kulturore të rëndësishme, përcjellë KultPlus.
Sipas arkeologëve, Peñico mori rëndësi të veçantë pas rënies së qytetërimit të Caral, një nga më të hershmit në kontinentin amerikan. Roli strategjik i qytetit e shndërroi atë në një pikë kyçe për shkëmbimet ndërmjet rajoneve të ndryshme të Perusë së lashtë.
Sot, zona arkeologjike e Peñicos është hapur për publikun, me një qendër moderne interpretimi, ambiente pritjeje dhe shtigje të posaçme që i lejojnë vizitorët të ecin mes rrënojave të ruajtura me kujdes.
Zbulimi pĂ«rkon me organizimin e festivalit tĂ« parĂ« publik âPeñico Reymiâ, i cili do tĂ« mbahet tĂ« shtunĂ«n dhe synon tĂ« nderojĂ« trashĂ«giminĂ« kulturore tĂ« zonĂ«s pĂ«rmes riteve tradicionale, ekspozitave artistike dhe njĂ« ceremonie dedikuar perĂ«ndeshĂ«s Pachamama./KultPlus.com
Presidentja e vendit Vjosa Osmani ka treguar se ka dorëzuar në Gjykatën Kushtetuese kërkesë për qartësi se çfarë ndodhë pas 30 ditëshit të përcaktuar me aktgjykimin e fundit për konstituimin e Kuvendit.
Në konferencë për media ajo tha se nuk deshën që të flisnin para se ta bënin dorëzimin në Gjykatën Kushtetuese.
Ajo e ka quajtur tĂ« paprecedentĂ« nĂ« jetĂ«n institucionale situatĂ«n aktuale. Â
âDua tĂ« iu njoftoj qĂ« sot nĂ« pĂ«rmbushje tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« sime kushtetuese pĂ«r tĂ« garantuar funksionimin demokratik tĂ« institucioneve tĂ« vendit kam paraqitur kĂ«rkesĂ« nĂ« GjykatĂ«n Kushtetuese pĂ«r tĂ« shqyrtuar konfliktin e kompetencave kushtetuese tĂ« krijuar nga mungesa e konstituimit tĂ« Kuvendit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« KosovĂ«s. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«rkesĂ« qĂ« paraqitet pas njĂ« situate tĂ« paprecedentĂ« nĂ« jetĂ«n institucionale tĂ« vendit tonĂ«, ku pas aktgjykimit tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese, i cili ka paraqitur afatin kushtetues tĂ« detyrueshĂ«m kanĂ« mbetur vetĂ«m pak ditĂ«â, tha ajo.
Por, e para e shtetit tha se nuk shihen në horizont as kompromisi as konsensusi brenda këtij afati kushtetues.
âDuke qenĂ« se çdo afat i detyrueshĂ«m kushtetues e çdo moszbatim i aktgjykimeve tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese duhet tĂ« ketĂ« edhe pasoja juridike, por ato nuk janĂ« sqaruar nĂ« aktgjykimin paraprak, kĂ«rkesa jonĂ« Ă«shtĂ« kĂ«rkesĂ« pĂ«r qartĂ«simin e pasojave juridike tĂ« moskonstituimit tĂ« Kuvendit brenda afatit 30 ditĂ«sh. Kjo kĂ«rkesĂ« ka karakter preventiv, Ă«shtĂ« kĂ«rkesĂ« qĂ« bĂ«het pĂ«r shkak tĂ« parandalimit tĂ« pasojave tĂ« pariparueshme dhe Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje tĂ« plotĂ« me KushtetutĂ«n e praktikat e GjykatĂ«s Kushtetueseâ, tha ajo.
Tutje e para e shtetit tha se kërkesa e dërguar në Kushtetuese nuk e paragjykon epilogun në afatin prej 4 ditësh për konstituim. Tha se nëse ka ndonjë sukses në konstituimin e Kuvendit brenda 4 ditësh ata mund ta tërheqin kërkesën.
âEdhe pse qartĂ«sitĂ« pĂ«r çështjet qĂ« i kemi ngritur nĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ« ne besojmĂ« qĂ« janĂ« esenciale jo vetĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« legjislaturĂ«, por edhe nĂ« tĂ« ardhshmetâ, tha presidentja.
Poezi nga Teodor Keko
Po fryn një erë e ngrohtë nga jugu,
në park, ngadalë përkulen pemët,
si krahë të dridhshëm të dashuruarish
në përqafim ndërthuren degët.
Dhe mua më kujtohesh ti,
e ngrohtë, e bukur si kjo erë,
me krahët lidhur pas trupit tim
për puthje etur dhe pamje mjerë.
ĂfarĂ« mrekullie do ish tĂ« vije
në sup symbyllur të rrije pranë,
dhe puthja jote, si dorë artisti
ta kthente gjoksin tim në kitarë.
Por ti, sâvjen mĂ«! Mjerisht sâvjen!
Veç motin ngroh e dërgon erë,
që unë të qaj me një lot
që unë të përqafoj një pemë.
NĂ« kuadĂ«r tĂ« sezonit artistik kushtuar komedisĂ« shqiptare, Kinemaja Verore e DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« Arkivave (DPA) shfaqi njĂ« nga filmat mĂ« tĂ« dashur pĂ«r publikun shqiptar, âKapedaniâ.
Ky aktivitet u organizua në bashkëpunim me Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit (AQSHF) dhe pati praninë e përfaqësuesve të dy institucioneve, përfshirë nëndrejtoreshën e përgjithshme të DPA-së, Marinela Ndria, dhe drejtorin e AQSHF-së, Eljan Tanini, si dhe dhjetëra qytetarë të pasionuar pas kinematografisë vendase.
PĂ«r tĂ« dytin vit me radhĂ«, kjo nismĂ« ofron njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« re kulturore pĂ«r kryeqytetasit, ku cinema e hapur me 140 ulĂ«se, nĂ«n qiellin e hapur, ofron njĂ« eksperiencĂ« unike pĂ«r tĂ« pĂ«rjetuar filmin nĂ« njĂ« atmosferĂ« tĂ« veçantĂ«. PĂ«r kĂ«tĂ« sezon, qĂ« fokusohet nĂ« komedinĂ« shqiptare, mbĂ«shtetja e âCineplexx Albaniaâ ka siguruar njĂ« ambient tĂ« kĂ«ndshĂ«m dhe mikpritĂ«s pĂ«r spektatorĂ«t.
Drejtuesit e DPA-sĂ« theksuan se, duke ruajtur kthjelltĂ«sinĂ« ndaj ngarkesĂ«s ideologjike tĂ« kinematografisĂ« shqiptare gjatĂ« periudhĂ«s sĂ« regjimit komunist, sezoni do tĂ« fokusohet te komedia, duke nxjerrĂ« nĂ« pah batutat legjendare dhe situatat plot humor tĂ« hollĂ« qĂ« karakterizojnĂ« filma si âKapedaniâ. Filmat e shfaqur jo vetĂ«m sjellin qeshje, por edhe reflektime mbi kohĂ«n kur janĂ« krijuar, transmeton oranews.
Dhimitër Shuteriqi, një njeri me mendje të kthjellët dhe zemër për atdheun, na mëson diçka të rëndësishme: letërsia shqipe nuk është thjesht fjalë të shkruara, por është zemra dhe shpirti i kombit tonë.
Ai thotĂ« se letĂ«rsia Ă«shtĂ« ajo qĂ« na mban lidhur me rrĂ«njĂ«t tona, me historinĂ« dhe me gjuhĂ«n qĂ« na bĂ«n shqiptarĂ«. âLetĂ«rsia shqiptare nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« pasqyrĂ« e jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme,â thoshte ai, âpor njĂ« mjet i fuqishĂ«m pĂ«r tĂ« ruajtur dhe pĂ«r tĂ« zhvilluar kulturĂ«n dhe gjuhĂ«n tonĂ«.â, shkruan KultPlus
Në kohë kur shumë gjëra ndryshojnë dhe njerëzit harrojnë prejardhjen e tyre, fjalët e Dhimitër Shuteriqit na kujtojnë se letërsia është ajo që na ndihmon të mos harrojmë kush jemi dhe nga vijmë. Ajo është ura që lidh të kaluarën me të ardhmen, dhe na mban gjallë në zemrat tona.
Kjo është pleqëria që na lë Dhimitër Shuteriqi, një mësim për të gjithë ne, që ta duam e ruajmë letërsinë dhe gjuhën, sepse aty qëndron edhe shpirti i kombit tonë./KultPlus.com
Një vit më parë u nda nga jeta, në moshën 88-vjeçare, gjeniu i letrave shqipe, Ismail Kadare. Shkrimtari më në zë shqiptar, brenda e jashtë kufijve me librat e tij u dha mundësinë shqiptarëve të mendonin dhe ëndërronin perëndimin, përtej kufirit dhe errësirës së diktaturës.
Ndërsa botën e njohu me Shqipërinë, shtetin me traditat dhe kulturë evropiane por që ishte izoluar nga diktatura komuniste dhe ishte lënë jashtë nga Evropa,transmeton rtsh.
Veprat e tij të përkthyera në 45 gjuhë të botës një vit pas vdekjes se tij kanë një interes të shtuar nga shqiptarët dhe turistët të cilët vizitojnë Shqipërinë dhe ndalesa e radhës është ajo në librari për të mos u larguar pa një vepër të shkrimtarit Ismail Kadare.
âEmri Ismail Kadare vazhdon tĂ« jetĂ« i preferuar nga lexuesit shqiptar por edhe tĂ« huaj. Veprat e tij janĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« shituratâ, tha librashitĂ«si.
Veprat e tij si âGjenerali i UshtrisĂ« sĂ« Vdekurâ, âKronikĂ« nĂ« Gurâ, âPrilli i Thyerâ, âPallati i Ăndrraveâ janĂ« nder mĂ« tĂ« lexuarat.
Veprat e tij vendosën Kadarenë si një zë të veçantë në letërsinë botërore, një zë që fliste për absurditetin e diktaturës, dramën e ekzistencës dhe kompleksitetin e historisë shqiptare.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë njoftuar se do të tërhiqen sërish nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO), vetëm dy vite pasi kishin rikthyer anëtarësimin në këtë agjenci me seli në Paris.
ZĂ«dhĂ«nĂ«sja e Departamentit tĂ« Shtetit, Tammy Bruce, tha se vendimi Ă«shtĂ« marrĂ« pĂ«r shkak tĂ« âaxhendĂ«s pĂ«rçarĂ«se qĂ« UNESCO po ndjek nĂ« çështje sociale dhe kulturoreâ, si dhe pĂ«r atĂ« qĂ« SHBA e konsideron qasjen e njĂ«anshme ndaj Izraelit. Ajo shtoi se pranimi i âShtetit tĂ« PalestinĂ«sâ si anĂ«tar me tĂ« drejta tĂ« plota Ă«shtĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me politikĂ«n e jashtme amerikane dhe ka nxitur, sipas saj, retorikĂ« anti-izraelite nĂ« organizatĂ«, raporton apnews, transmeton KultPlus.
Kjo është hera e tretë që SHBA largohet nga UNESCO, dhe hera e dytë që kjo ndodh gjatë një administrate të udhëhequr nga Donald Trump. Vendimi do të hyjë në fuqi në dhjetor të vitit 2026, dhe ishte i pritshëm për drejtuesit e UNESCO-s, pasi administrata Trump kishte paralajmëruar një rishikim të marrëdhënieve me këtë agjenci që në fillim të këtij viti.
SHBA kishte ndalur financimin e saj për UNESCO-n që prej vitit 2011, kur kjo e fundit votoi për pranimin e Palestinës si shtet anëtar. Vendimi i fundit pritet të ketë ndikim financiar në organizatë, megjithëse më i kufizuar sesa më parë, pasi kontribuimi amerikan aktualisht përbën vetëm 8% të buxhetit të përgjithshëm të UNESCO-s.
KujtojmĂ« se SHBA u tĂ«rhoq pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nga UNESCO nĂ« vitin 1984, gjatĂ« administratĂ«s Reagan, pĂ«r shkak tĂ« shqetĂ«simeve mbi korrupsionin dhe ndikimin sovjetik nĂ« agjenci. U rikthye nĂ« vitin 2003 nĂ«n presidencĂ«n e George W. Bush dhe mĂ« pas u largua sĂ«rish nĂ« 2017 nĂ«n Trump, pĂ«r tâu rikthyer mĂ« vonĂ« nĂ« 2023 me administratĂ«n Biden./KultPlus.com
Sonte, mĂ« 22 korrik, publiku kosovar do tĂ« ketĂ« rastin tĂ« shijojĂ« premierĂ«n e njĂ« prej veprave mĂ« pasionante tĂ« artit skenik botĂ«ror âCarmenâ. Shfaqja vjen si bashkĂ«punim i TrupĂ«s sĂ« Baletit KombĂ«tar tĂ« KosovĂ«s dhe OperĂ«s sĂ« KosovĂ«s, tĂ« cilĂ«t do tĂ« sjellin njĂ« performancĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme nĂ« skenĂ«n e AMC Hall, duke nisur nga ora 20:30.
BalerinĂ«t dhe solistĂ«t operistikĂ« do tĂ« ndĂ«rthurin mjeshtĂ«risht lĂ«vizjen dhe zĂ«rin, duke krijuar njĂ« pĂ«rjetim artistik tĂ« veçantĂ« pĂ«r publikun. âCarmenâ, vepĂ«r e kompozitorit francez Georges Bizet, Ă«shtĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« njohurat nĂ« historinĂ« e muzikĂ«s klasike, duke u dalluar pĂ«r emocionin, dramĂ«n dhe pasionin qĂ« pĂ«rcjell,transmeton KultPlus.
Shfaqja do të reprizohet edhe më 24 korrik, për të gjithë ata që nuk do të mund ta ndjekin në mbrëmjen e sotme.
Ky projekt skenik pritet të jetë një nga ngjarjet më të veçanta kulturore të verës, duke rikthyer fuqishëm emocionin e artit të gjallë në Prishtinë./KultPlus.com
Më 22 korrik 2003, u nda nga jeta Dhimitër Shuteriqi, një nga figurat më të mëdha të letërsisë dhe shkencës shqiptare, i njohur si një nga themeluesit e studimeve moderne të letërsisë shqipe. Ai la pas një trashëgimi të pasur në fushën e albanologjisë, historisë së letërsisë dhe kritikës letrare, duke ndikuar thellësisht në formësimin e kulturës shqiptare të shekullit XX.
Dhimitër Shuteriqi lindi më 21 shkurt 1915 në Berbat të Përmetit dhe u rrit në një familje me tradita kulturore. Ai studioi letërsinë dhe historinë, duke u bërë më vonë një ndër studiuesit më të respektuar në Shqipëri. Gjatë jetës së tij profesionale, Shuteriqi shkroi shumë libra dhe studime që trajtojnë zhvillimin e letërsisë shqiptare, si dhe historinë e kombit shqiptar.
Veprat e tij janë të shumta dhe përfshijnë analiza të thella për autorë të njohur shqiptarë, si dhe përmbledhje të letërsisë kombëtare. Ai ishte edhe redaktor dhe drejtues i disa botimeve të rëndësishme letrare dhe kulturore në Shqipëri. Shuteriqi shërbeu gjithashtu në institucione të rëndësishme akademike dhe arsimore, duke ndikuar në formimin e brezave të rinj të studiuesve dhe letrarëve shqiptarë.
Në kujtim të tij, institucione kulturore dhe shkollore vazhdojnë të organizojnë aktivitete për të nderuar jetën dhe veprën e tij, duke theksuar rëndësinë e tij në ruajtjen dhe promovimin e identitetit kulturor shqiptar. Emri i Dhimitër Shuteriqit vazhdon të mbetet një simbol i përkushtimit ndaj letërsisë dhe kulturës kombëtare.
Sot, më 22 korrik, kujtojmë me respekt dhe mirënjohje Dhimitër Shuteriqin, një figurë që la gjurmë të pashlyeshme në historinë e letërsisë shqiptare./KultPlus.com
Shkrimtarë, studiues, botues dhe dashamirës të letërsisë kujtuan në 100-vjetorin e lindjes, figurën e shquar të letërsisë shqiptare, Martin Camaj.
âNĂ« fushĂ«n e albanologjisĂ« edhe gjuhĂ«sisĂ«, kontributet e Camaj janĂ« tĂ« njĂ« rĂ«ndĂ«sie themelore. Pasi pĂ«rfundojĂ« studimet nĂ« Beograd edhe RomĂ«, veprĂ«n e parĂ« ai e kishte nĂ« gjuhĂ«n shqipe. Ai nuk solli vetĂ«m njĂ« qasje tĂ« re filologjike ndaj teksteve tĂ« vjetra, por gjithashtu afirmoi qasje ndĂ«rsiplinore nĂ« studimet gjuhĂ«soreâ, thotĂ« Paulin Zefi, pĂ«rgjegjĂ«si i BibliotekĂ«s âGjergj Fishtaâ.
âĂshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« figura tĂ« tilla si Martin Camaj tĂ« kujtohen. Madje duhet tĂ« organizohen mĂ« shumĂ« aktivitete tĂ« tilla. Pse e them kĂ«tĂ«? sepse pĂ«r Ă« rinjtĂ« Ă«shtĂ« edhe mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« njohin figura tĂ« tilla letrare dhe jo vetĂ«m. NĂ« njĂ« kohĂ« kur tĂ« rinjtĂ« nuk janĂ« mĂ« tĂ« prirĂ« drejt botĂ«s sĂ« leximit por mĂ« shumĂ« drejt internetitâ, shprehet drejtoresha e KulturĂ«s nĂ« BashkinĂ« LezhĂ«, Jona Davidi.
Kontributi në letërsi i Martin Camajt dhe rolin e tij në ruajtjen dhe zhvillimin e Gjuhës Shqipe në diasporë, u cilësua si një pasuri e çmuar e kulturës kombëtare.
âAi me shumĂ« dimonsialitetin e vet, edhe kĂ«tu kam parasysh jo vetĂ«m letĂ«rsinĂ« e tij, por poezinĂ«, prozĂ«n dhe prozĂ« poetike qĂ« rrallĂ« kush e realizonâ, shprehet botuesi Franko Kulli.
âMartin Camaj Ă«shtĂ« nder themeluesit e letĂ«rsisĂ« moderne. Proza edhe poezitĂ« e tij janĂ« njĂ« ndĂ«rlidhje mes gjuhĂ«s shqipe dhe filozofisĂ« perĂ«ndimoreâ, thotĂ« shkrimtari Martin Dedaj.
Aktiviteti i organizuar nga Bashkia Lezhë u përmbyll me recitime poetike nga veprat më të njohura të Martin Camajt, duke sjellë emocion dhe reflektim përmes vargjeve të tij.
Camaj konsiderohet si njĂ« nga autorĂ«t kryesorĂ« tĂ« prozĂ«s moderne shqiptare. Romani i tij âRrathĂ«â konsiderohet si romani i parĂ« psikologjik i shkruar nĂ« shqip, shkruan shqiptarja.
Poezi nga: Yiannis Ritsos
PĂ«rktheu: Agim Mato
Duhet tâi ruajmĂ« tĂ« vdekurit tanĂ« me çdo kusht, nga frika
se një ditë prej ditësh
do tâi çvarrosin tĂ« huajt dhe do tĂ« na i marrin. AtĂ«here
pa mbrojtjen e tyre
rreziku do të ishte i dyfishtë. Si mund të rrojmë
pa shtëpitë, mobiljet, pronat dhe mbi të gjitha
pa varret e gjyshërve luftëtarë e të mënçur? Le të kujtojmë
se si spartanët grabitën fshehurazi nga Tegjeu eshtrat e
Orestit. Do të duhej
që armiqtë të mos e dinin ku i kemi varrosur. Po si mund
ta dimë se cilët janë armiqtë tanë,
kur dhe nga do të shfaqen?
Jo, nuk duhen varre madhĂ«shtore, zbukurime qĂ« bien nĂ« sy â
gjëra që
tërheqin vëmendjen dhe cmirën e të tjerëve. Të vdekurve
kĂ«to as qĂ« u hyjnĂ« nĂ« punĂ« â radhĂ« radhĂ«, tĂ« urtĂ«suar e tĂ«
heshtur, tashmë nuk duan kujdes,
as pijen e preferuar të mjaltit, blatimet e lavdet e kota.
Shumë më mirë do të qe një gur i xhveshur, një vazo lulesh,
një shenjë e fshehtë ose asgjë.
Ndoshta Ă«shtĂ« mĂ« e sigurt tâi mbajmĂ« brĂ«nda vetes, po tĂ« qe
e mundur
dhe shumë më mirë akoma as vet të mos e dinim ku pushojnë.
Kush mund ta dijë si do të rrokullisen punën në ditët tona?
mundet qĂ« vet ne tâi çvarrosim, tâi flakim tutje, nĂ« njĂ« ditĂ«
të bukur.
Drejtori artistik i Festivalit të Filmit në Venecia, Alberto Barbera, ka zbuluar programin e pasur dhe shumë të pritur të edicionit të 82-të, që do të zhvillohet nga 27 gushti deri më 6 shtator 2025. Festivali sjell një përzierje të filma me yje të mëdhenj hollivudianë dhe produksione të vogla, por me potencial të madh për çmime, duke krijuar kështu një panoramë të gjallë dhe shumëngjyrëshe kinematografike.
NĂ« garĂ« pĂ«r Luanin e ArtĂ« do tĂ« jenĂ« filma tĂ« mĂ«dhenj nga regjisorĂ« si Kathryn Bigelow, Guillermo del Toro, Chloe Zhao, Noah Baumbach, Luca Guadagnino, Yorgos Lanthimos, Olivier Assayas, Park Chan-wook dhe Benny Safdie. NdĂ«r filmat mĂ« tĂ« pritur janĂ« âThe Smashing Machineâ i Safdie, me Dwayne Johnson nĂ« rolin e njĂ« kampioni UFC, si dhe âBugoniaâ, bashkĂ«punimi i fundit midis Yorgos Lanthimos dhe Emma Stone, pas suksesit tĂ« tyre nĂ« vitin 2023 me âPoor Thingsâ. Luca Guadagnino prezanton dramĂ«n psikologjike âAfter the Huntâ, me Julia Roberts dhe Andrew Garfield, qĂ« do tĂ« shfaqet jashtĂ« garĂ«s,transmeton KultPlus.
Platforma Netflix do tĂ« jetĂ« prani e fortĂ« nĂ« festival me tre filma origjinalĂ« nĂ« garĂ«: âA House of Dynamiteâ nga Kathryn Bigelow, qĂ« trajton njĂ« krizĂ« kombĂ«tare nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«; komedia-dramĂ« âJay Kellyâ e Noah Baumbach me George Clooney nĂ« rolin kryesor; dhe âFrankensteinâ i Guillermo del Toro, njĂ« risjellje e klasikut tĂ« krijuar me aktorĂ« si Oscar Isaac dhe Mia Goth.
NjĂ« risi e kĂ«tij viti Ă«shtĂ« pjesĂ«marrja e platformĂ«s arthouse Mubi, qĂ« hap festivalin me filmin âLa Graziaâ tĂ« Paolo Sorrentino, si dhe me triptikun âFather Mother Sister Brotherâ tĂ« Jim Jarmusch, ku luajnĂ« emra tĂ« mĂ«dhenj si Cate Blanchett dhe Adam Driver. Mubi sjell gjithashtu filmin e regjisorĂ«t korean Park Chan-wook, âNo Other Choiceâ.
PjesĂ«marrje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme vijnĂ« edhe nga Franca, me Olivier Assayas dhe filmin e tij politik âThe Wizard of the Kremlinâ qĂ« eksploron ngritjen e Vladimir Putinit, me Jude Law nĂ« rolin kryesor, si dhe me rikthimin nĂ« Venecia tĂ« François Ozon me âThe Strangerâ, njĂ« adaptim i romanit tĂ« Albert Camus. Italia do tĂ« prezantojĂ« filma tĂ« njohur si âBelow the Cloudsâ i Gianfranco Rosi dhe biografinĂ« âDuseâ pĂ«r aktoren legjendare Eleonora Duse.
NjĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e festivalit do tĂ« jenĂ« edhe serialet televizive, ku Italia pĂ«rfaqĂ«sohet me tre produksione, pĂ«rfshirĂ« âPortobelloâ tĂ« Marco Bellocchio dhe serialin Netflix âThe Monster of Florenceâ.
Juria kryesore do të drejtohet nga dy herë fituesi i Oscarit, Alexander Payne, ndërsa programi i festivalit përfshin gjithashtu filma jashtë garës, dokumentarë dhe filma të shkurtër nga regjisorë të njohur si Sofia Coppola, Werner Herzog dhe Gus Van Sant.
Festivali i Filmit në Venecia 2025 premton të jetë një nga ngjarjet më të rëndësishme kinematografike të vitit, duke ofruar një pasqyrë të pasur të tendencave të reja dhe talentëve më të mëdhenj në skenën ndërkombëtare të filmit./KultPlus.com
Sot shënohen 15 vjet nga shpallja e Opinionit Këshillëdhënës të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë, sipas të cilit Deklarata e Pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur të drejtën ndërkombëtare.
Për këtë përvjetor historik, Ambasada e Kosovës në Hagë ka publikuar një video-dokumentar që përmbledh momentet kyçe dhe reflektimet 15 vjet pas këtij vendimi të rëndësishëm, transmeton KultPlus
âNĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rvjetor historik, me krenari paraqesim njĂ« dokumentar video special qĂ« reflekton mbi Opinionin KĂ«shillimor tĂ« vitit 2010 tĂ« GjykatĂ«s NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« DrejtĂ«sisĂ« mbi DeklaratĂ«n e PavarĂ«sisĂ« sĂ« KosovĂ«s. 15 vjet mĂ« vonĂ«, rĂ«ndĂ«sia e tij ligjore, politike dhe diplomatike vazhdon tĂ« formĂ«sojĂ« diskursin ndĂ«rkombĂ«tar,â thuhet nĂ« njoftimin e AmbasadĂ«s nĂ« Facebook.
Videoja përmban përmbledhje dhe momente të rëndësishme nga ky proces historik dhe nënvizon rëndësinë e vendimit për të ardhmen e Kosovës në arenën ndërkombëtare./KultPlus.com
NjĂ« vizitor nĂ« galerinĂ« Centre-Pompidou Metz nĂ« FrancĂ« ka ngrĂ«nĂ« bananĂ«n nga vepra e njohur artistike âKomedianiâ tĂ« Maurizio Cattelan, raporton CNN. Vepra, qĂ« pĂ«rbĂ«het nga njĂ« banane e ngjitur nĂ« mur me ngjitĂ«s, u konsumua mĂ« 12 korrik, ndĂ«rsa stafi i sigurisĂ« veproi menjĂ«herĂ« dhe e riktheu elementin nĂ« vend,pĂ«rcjellĂ« KultPlus.
Galeria thekson se banania është vetëm një pjesë e pritshme e veprës dhe zëvendësohet rregullisht sipas udhëzimeve të artistit. Artistit i ka shkaktuar zhgënjim fakti që vizitori konsumoi vetëm bananen, pa e përfshirë edhe lëvoren dhe ngjitësin, që janë pjesë integrale të veprës.
âKomedianiâ ka pĂ«r qĂ«llim tĂ« nxjerrĂ« nĂ« pah absurdin e spekulimeve financiare dhe brishtĂ«sinĂ« e sistemeve tĂ« dijes qĂ« mbĂ«shtesin tregun e artit. Nuk Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« kjo banane Ă«shtĂ« ngrĂ«nĂ«; mĂ« parĂ«, nĂ« vitin 2019 dhe 2023, vizitorĂ« tĂ« ndryshĂ«m e kanĂ« konsumuar atĂ« nĂ« evente dhe muze tĂ« ndryshĂ«m nĂ« botĂ«.
Vlera e veprës në ankandin e vitit 2024 arriti në 6.24 milionë dollarë, kur koleksionisti Justin Sun e bleu dhe më pas e konsumoi bananen vetë, duke i dhënë kështu një tjetër dimension veprës.
Galeria Centre-Pompidou Metz e quan âKomedianiâ si njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« ngrĂ«na tĂ« artit nĂ« 30 vitet e fundit./KultPlus.com
Aktori i njohur Bruce Willis, i famshëm për rolet në filmat klasikë si Die Hard, The Sixth Sense dhe Pulp Fiction, sipas përditësimeve të fundit nga miq të afërt të familjes, nuk kujton më shkallën e famës së tij.
70-vjeçari u diagnostikua në vitin 2023 me demencë frontotemporale (FTD), një çrregullim neurologjik progresiv që prek sjelljen, gjuhën dhe memorien. Willis ishte tërhequr më parë nga karriera pasi i ishte diagnostikuar afazia, një gjendje që ndikon në komunikim që në fazat fillestare, raportojnë mediat e huaja , transmeton KultPlus.com
Glenn Gordon Caron, krijuesi i serialit televiziv Moonlighting qĂ« e bĂ«ri Willis tĂ« njohur, tha se aktori nuk kupton mĂ« plotĂ«sisht pse njihet nĂ« publik apo pse e ndjekin paparacĂ«t. âAi nuk Ă«shtĂ« mĂ« plotĂ«sisht verbal; dikur lexonte shumĂ«, tani nuk lexon mĂ«. TĂ« gjitha ato aftĂ«si gjuhĂ«sore nuk i ka mĂ«. Por ai Ă«shtĂ« ende Bruce. Kur je me tĂ«, e di qĂ« Ă«shtĂ« Bruce, dhe je mirĂ«njohĂ«s qĂ« Ă«shtĂ« aty, por ai Ă«shtĂ« pa atĂ« gĂ«zim tĂ« jetĂ«s,â u shpreh Caron.
Gruaja e Willis, Emma Heming Willis, ka kërkuar publikisht respekt për privatësinë e tij, duke bërë thirrje që paparacët dhe fansat të mos bëjnë presion mbi të në publik, duke përmendur natyrën e sëmundjes së tij.
Gjithashtu, ish-bashkëshortja e tij, Demi Moore, ka ndarë momente private me Willis, duke treguar se aktori qëndron stabil, por me humbje të mëdha për shkak të sëmundjes.
Familja e Willis synon të rrisë ndërgjegjësimin për demencën frontotemporale, një sëmundje ende më pak e njohur se Alzheimeri, por që prek shumë njerëz nën moshën 60-vjeçare./KultPlus.com
Sot shënohet 15-vjetori i shpalljes së Mendimit Këshilldhënës të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) për Deklaratën e Pavarësisë së Kosovës, një moment kyç në historinë e shtetësisë së Kosovës.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka theksuar në një postim në Facebook se ky mendim i GjND-së dha dritë për të drejtën e popullit të Kosovës për shtetformim, vetëvendosje dhe liri. Ai e përshkroi këtë akt si vulosje të ligjshmërisë ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës dhe si dëshmi për legjitimitetin ndërkombëtar të së drejtës për vetëvendosje, shkruan KultPlus.
Kurti theksoi se Mendimi Këshilldhënës është një nga momentet më frymëzuese në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke i dhënë shpresë popujve liridashës që drejtësia mund të triumfojë në fund.
Ai nënvizoi gjithashtu se ky vendim do të shërbejë si mësim për gjeneratat e juristëve për parimësinë dhe etikën në interpretimin e vlerave universale dhe si një kujtesë për politikën serbe, e cila me nxitim kërkoi pyetje nga GJND-ja dhe pësoi humbje të madhe politike.
Ky përvjetor rikujton edhe vuajtjet nga kolonizimi, diskriminimi sistematik dhe gjenocidi ndaj popullit shqiptar të Kosovës./KultPlus.com
Omar Kajami, një nga figurat më të ndritura të Lindjes së Mesme mesjetare, u lind në vitin 1048 në Nishapur të Persisë, një qytet që në atë kohë përfaqësonte një qendër të madhe të dijes, kulturës dhe filozofisë
I pajisur me njĂ« mendje jashtĂ«zakonisht tĂ« mprehtĂ«, ai nuk kufizohej vetĂ«m nĂ« njĂ« fushĂ«: ishte poet, filozof, matematicien, astronom dhe mendimtar i lirĂ«. TrashĂ«gimia e tij pĂ«rfshin jo vetĂ«m poezinĂ« e pĂ«rjetshme, por edhe kontribute madhore nĂ« shkencat ekzakte dhe mendimin logjik. NĂ« botĂ«n perĂ«ndimore, Kajami njihet mĂ« sĂ« shumti pĂ«r rubairat e tij katrena tĂ« fuqishme qĂ« nĂ« pĂ«rkthimin brilant tĂ« Edward FitzGerald-it u bĂ«nĂ« njĂ« sensacion nĂ« shekullin XIX. Por pĂ«rtej vargjeve tĂ« Ă«mbla pĂ«r verĂ«n, dashurinĂ« dhe kotĂ«sinĂ« e jetĂ«s, fshihet njĂ« shpirt qĂ« luftonte me pyetjet mĂ« thelbĂ«sore tĂ« ekzistencĂ«s. Kush jemi? PĂ«rse vuajmĂ«? ĂfarĂ« Ă«shtĂ« Zoti dhe a ka vĂ«rtet njĂ« drejtĂ«si hyjnore?
NĂ« shumĂ« prej poezive tĂ« tij, Kajami ngrihet kundĂ«r dogmĂ«s, hipokrizisĂ« fetare dhe formalizmit boshe. Ai preferon verĂ«n ndaj predikimit, momentin ndaj premtimeve tĂ« botĂ«s tjetĂ«r, buzĂ«qeshjen ndaj frikĂ«s. âPi verĂ«, sepse bota nuk ka kuptim dhe ndoshta as njĂ« fundâ, thotĂ« njĂ« nga vargjet e tij mĂ« tĂ« njohura. Ai nuk Ă«shtĂ« njĂ« hedonist sipĂ«rfaqĂ«sor, por njĂ« filozof qĂ« i njeh kufijtĂ« e mendjes njerĂ«zore dhe zgjedh ta sfidojĂ« absurdin me gĂ«zim tĂ« qetĂ«.
Ndryshe nga poetët sufistë, ai nuk përpiqet të mistifikojë jetën. Në vend të ekstazës shpirtërore, ai kërkon paqe në kuptimin e kotësisë. Në vend të përuljes, ai ofron reflektim të kthjellët. Në vend të bindjes, ai mbjell dyshim. Dhe pikërisht për këtë arsye, poezia e tij nuk vjetrohet, nuk ngurtësohet në muze, por mbetet një pasqyrë e përhershme e mendimit kritik dhe ndjeshmërisë njerëzore. Matematika dhe astronomia nuk mbetën jashtë këtij shpirti kërkues. Kajami ndihmoi në reformimin e kalendarit persian, që në disa aspekte është më i saktë se ai gregorian. Punoi mbi ekuacionet algjebrike dhe kontribuoi në teoritë e konikeve risi të asaj kohe. Por, megjithëse shkenca i dha emër dhe respekt në kohën e tij, ishin vargjet që e bënë të pavdekshëm. Në mënyrë ironike, ai është një nga ato figura që gjenerata të tëra e kujtojnë jo për kontributet shkencore, por për katrenat që e mbijetuan kohën si himne të një filozofie të thellë, lirike dhe herë-herë melankolike.
Kritikët islamikë e panë shpesh si skeptik, madje si heretik. Por për lexuesit e lirë, Kajami mbetet një poet i përjetësisë. Ai nuk kërkon të bindë askënd, nuk predikon. Ai pyet, mediton dhe me një gotë verë në dorë e një shikim drejt yjeve, na fton të ndalemi për një çast dhe të mendojmë: a mos ndoshta jeta është pikërisht kjo një çast i shkurtër, i çmuar, që duhet jetuar me vetëdije e gëzim? Vargjet e tij përkthehen ende sot në qindra gjuhë. Ato lexohen në kafenetë e Teheranit, në universitetet e Londrës, në dhomat e vogla të leximit në Tokio. Fjalët e tij i tejkalojnë kufijtë fetarë, kulturorë dhe gjuhësorë, duke ofruar një humanizëm të pashoq, të natyrshëm dhe të thellë. Ai nuk kërkonte të shpëtonte botën, as të shpjegonte gjithësinë thjesht të përballonte absurditetin me një buzëqeshje të butë dhe një varg të mprehtë. Sot, portreti i tij qëndron në monedhat iraniane, ndërsa poezia e tij vazhdon të ripërkufizojë mënyrën se si e shohim jetën, kohën dhe vetveten. Nga shkretëtirat e Persisë e deri në raftet e bibliotekave moderne, Omar Kajami mbetet një udhërrëfyes i çuditshëm por i vërtetë: i heshtur, por i paepur në kërkimin për kuptim. Në një botë që kërkon gjithmonë përgjigje të shpejta, ai na kujton forcën që ka pyetja, dyshimi dhe një gotë e thjeshtë verë./panorama/
Elon Musk, CEO i kompanive SpaceX, Tesla dhe themelues i startup-it tĂ« inteligjencĂ«s artificiale xAI, ka njoftuar krijimin e njĂ« versioni tĂ« ri tĂ« chatbot-it Grok, tĂ« dedikuar posaçërisht pĂ«r fĂ«mijĂ«t: âBaby Grokâ, transmeton KultPlus
Përmes një postimi në platformën X (ish-Twitter), Musk shkroi:
âDo tĂ« krijojmĂ« Baby Grok, njĂ« aplikacion tĂ« dedikuar pĂ«r fĂ«mijĂ«.â
âBaby Grokâ pritet tĂ« jetĂ« njĂ« version miqĂ«sor, edukativ dhe i sigurt i Grok-ut chatbot-i i fuqizuar nga AI qĂ« Musk e prezantoi mĂ« herĂ«t pĂ«rmes kompanisĂ« sĂ« tij xAI. Sipas informacioneve tĂ« para, ky version do tĂ« pĂ«rshtatet me nevojat e fĂ«mijĂ«ve, duke ofruar ndĂ«rveprim tĂ« kontrolluar, pĂ«rmbajtje tĂ« pĂ«rshtatur pĂ«r moshĂ«n dhe funksione edukative.
Ky njoftim vjen pak pas lansimit të Grok 4, gjenerata më e avancuar e chatbot-it të Musk, e cila është ndërtuar me teknologji të re trajnimi dhe ofron performancë të përmirësuar në krahasim me versionet e mëparshme.
Musk nuk ka dhënë ende një datë zyrtare për publikimin e Baby Grok, por njoftimi ka ngjallur menjëherë interes, si te përdoruesit, ashtu edhe në komunitetin e teknologjisë dhe edukimit./KultPlus.com
Weâre going to make Baby Grok @xAI, an app dedicated to kid-friendly content
â Elon Musk (@elonmusk) July 20, 2025
Login