Pretendimi: Dy ditë përpara përmbytjeve në Texas u kryen operacione të mbjelljes së reve

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendon se dy ditë përpara përmbytjeve në Texas, ShBA, në këtë shtet u kryen “operacione të mbjelljes së reve.”

Si zakonisht, ky pretendim nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo dëshmi që e mbështet atë. 

Lajmi qarkullon në rrjete sociale pas përmbytjeve gjatë festës së 4 korrikut që shkatërruan rajonin Texas Hill Country, duke marrë mbi 120 jetë njerëzish, përfshirë shumë fëmijë. 

Mbjellja e reve, një teknikë që fut grimca të vogla në qiell për të shkaktuar shi mbi zona të vogla gjeografike, ka fituar popullaritet në të gjithë botën si një mënyrë për të luftuar thatësirën dhe për të rritur furnizimet lokale me ujë.

Efektiviteti i mbjelljes së reve është me të vërtetë i diskutueshëm. Shumica e studimeve vlerësojnë se mund të nxjerrë midis 0 dhe një maksimum prej 30 përqind shiu shtesë nga një re.

Që nga viti 2022, shtatë projekte të mbjelljes së reve mbuluan rreth 31 milion akra, ekuivalente me një të gjashtën e sipërfaqes tokësore të shtetit, sipas Departamentit të Licencimit dhe Rregullimit të Texas.

Megjithatë, shkencëtarët thonë se mbjellja e reve nuk mund të krijojë ngjarje moti me madhësinë e përmbytjeve të Teksasit.

“Mbjellja e reve nuk mund të shkaktojë përmbytje të kësaj madhësie,” tha profesorja e Universitetit të Kolorados në Boulder, Emily Yeh, për AFP.

Vlerësimet e përgjithshme të rritjes së shiut përmes mbjelljes së reve janë në rangun e 10%, shpjegoi Yeh. Të gjitha programet kanë kërkesa të rrepta pezullimi, tha ajo, dhe asnjë program operativ nuk do të përpiqej të mbillte një stuhi të madhe.

Pretendimi se mbjellja e reve shkaktoi përmbytjet në Texas duket se është frymëzuar pjesërisht nga Augustus Doricko, themeluesi i Rainmaker Technology Corp, i cili tha se kompania e tij kreu një operacion të mbjelljes së reve në rajon më 2 korrik.

Por operacioni nuk shkaktoi përmbytjet, thonë Doricko dhe ekspertët e pavarur.

“Padyshim, operacionet tona të mbjelljes së reve më 2 korrik nuk ndikuan në përmbytjet që ndodhën më vonë,” tha Doricko në një intervistë më 9 korrik në emisionin “The will Cain”.

“Ne kemi ato që quhen kritere pezullimi ku nëse ka paralajmërime për përmbytje të menjëhershme të Shërbimit Kombëtar të Motit ose paralajmërime të rënda për stuhi, atëherë nuk mund të operojmë në ato zona sipas kufizimeve dhe rregulloreve që kemi,” tha Doricko. “Meteorologu ynë në fakt pezulloi në mënyrë proaktive operacionet një ditë para se Shërbimi Kombëtar i Motit të lëshonte një paralajmërim për përmbytje të menjëhershme.”

Marya Al Homoud, një studiuese shkencore mbi mbjelljen e reve në Qendrën Almobdioon për Studime dhe Kërkime në Arabinë Saudite, konfirmoi se “mbjellja e reve nuk mund të aplikohet gjatë kushteve ekstreme të motit (si stuhitë që çojnë në përmbytje), pasi kjo teknologji aplikohet në kushte specifike dhe të sigurta”.

Homoud, e cila ka studiuar efikasitetin e mbjelljes së reve mbi Qarkun Tom Green në Texas, tha se nuk ekzistojnë prova shkencore që lidhin metodën e mbjelljes së reve me përmbytjet.

“Përmbytjet kanë disa shkaqe, duke përfshirë kushtet klimatike, atmosferike dhe të motit, si dhe kushtet mjedisore,” tha ajo.

Administrata amerikane Oqeanike dhe Atmosferike (NOAA) tha për Snopes se: “Sasia e reshjeve të krijuara nga mbjellja e reve është përgjithësisht e vogël dhe e lokalizuar. Meteorologët bien dakord se mbjellja e reve nuk mund të gjenerojë reshje të kësaj madhësie ose madhësie. Mbjellja e reve nuk shton lagështi në atmosferë. Kjo ngjarje mund të kishte ndodhur vetëm nëse lagështia e bollshme ishte tashmë e pranishme.”

Përmbytjet në Texas u shkaktuan nga reshjet e dendura të shiut. Një sasi e madhe lagështie në atmosferë erdhi nga Stuhia Tropikale Barry, e cila kishte shkaktuar përmbytje në Meksikë dhe më pas po lëvizte drejt veriut.

Peisazhi kodrinor i pjesës së Texas ku ndodhi katastrofa e shtyu ajrin e lagësht lart, duke krijuar re gjigante stuhie. Kushtet atmosferike bënë që stuhitë të lëviznin ngadalë dhe të qëndronin mbi të njëjtën zonë për orë të tëra.

Terreni i zonës gjithashtu rezultoi katastrofik. Toka shkëmbore e bën të vështirë thithjen e ujit, dhe shpatet e pjerrëta dhe shtretërit e ngushtë të lumenjve mund të shkaktojnë rritje të shpejtë të niveleve të ujit. Rajoni është i njohur për rrezikun e përmbytjeve dhe njihet si Rrugica e Përmbytjeve të Menjëhershme.

Një analizë paraprake nga ClimaMeter, një platformë jofitimprurëse që ofron njohuri pothuajse në kohë reale mbi dinamikën e ngjarjeve ekstreme dhe lidhjet e tyre me ndryshimet klimatike, zbuloi se kushtet meteorologjike që i paraprinë përmbytjeve në Texas, të cilat sollën më shumë se dyfishin e reshjeve mesatare mujore në një ditë të vetme, gjithashtu nuk mund të shpjegoheshin vetëm nga ndryshueshmëria natyrore.

Raporti, bazuar në fatkeqësi të ngjashme të kaluara në zonë, i karakterizoi përmbytjet në Texas si një “ngjarje shumë e jashtëzakonshme moti” që “mund të jetë për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu, me një kontribut nga ndryshueshmëria natyrore.”

The post Të pabaza akuzat ndaj mbjelljes së reve për përmbytjet në Texas appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video dëshmon se maskat e fytyrës janë të rrezikshme për fëmijët duke treguar se nivelet toksike të dioksidit të karbonit përqendrohen brenda një maske.

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi dhe ato shqipfolëse, pretendohet se tregon rrezikun që maskat e fytyrës sjellin për fëmijët.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video origjinale është postuar në internet në 7 korrik 2020, nga Del Bigtree për shfaqjen e tij në internet “The Highwire”. Megjithatë, video është fshirë nga kanali në YouTube i Bigtree për shkelje të rregullave të platformës

Në video, Bigtree përdori një sensor dioksidi karboni për të matur sasinë e CO2 në grimca për milion (ppm) që ishin të përqendruara nën maskat e mbajtura nga djali i tij. Sensori tregoi nivele prej 8486 ppm me një respirator N95, 8934 ppm me një maskë kirurgjikale dhe 9129 ppm me një maskë prej cope.

Bigtree i krahasoi këto gjetje me një grafik nga revista Occupational Health & Safety që tregon efektet anësore të punës në nivele të ndryshme të CO2.

Bigtree është themeluesi i një organizate kundër vaksinimit, por nuk përmend asnjë kredencial mjekësor ose shkencor në faqen e tij të internetit.

“Nuk ka dyshim se mbajtja e një maske në fytyrë do të rrisë nivelet e dioksidit të karbonit, por ata po përdorin pajisjen e gabuar dhe po përpiqen të krahasojnë numrat e gabuar”, shpjegoi për AFP Hyo-Jick Choi, një studiues në Universitetin e Albertës, i cili projektoi maska kirurgjikale dhe filtra respiratorë që çaktivizojnë lloje të caktuara virale.

“Numrat e tyre duhet të jenë krejtësisht të kundërta”, tha Choi, duke theksuar se në një eksperiment të mirëfilltë, nivelet e dioksidit të karbonit duhet të jenë më të larta me një maskë N95 dhe më të ulëta me një maskë prej cope, sepse kjo e fundit filtron më pak.

“Është e logjikshme që një maskë prej cope do të tregojë efikasitetin më të ulët të filtrimit, maska kirurgjikale do të ketë një efikasitet më të lartë filtrimi dhe N95 do të ketë efikasitetin më të lartë”, tha Choi.

Ai sugjeroi që gjetjet mund të jenë të gabuara sepse sensori i përdorur në video nuk është i përshtatshëm për eksperimentin. Ky matës i dioksidit të karbonit nga AZ Instrument Corp, një kompani me seli në Tajvan, varion nga 0 deri në 2,000 ppm. Ekrani i tij mund të shfaqë lexime deri në 9,999, por me më pak saktësi.

Një version i matësit të dioksidit të karbonit të përdorur në video dhe specifikimet e tij

Studiuesi paralajmëroi se video e Bigtree mashtron duke e paraqitur nivelin prej 5,000 ppm si një tregues të përcaktuar të toksicitetit. 5 mijë ppm është ekspozimi më i lartë i rekomanduar për njerëzit që punojnë tetë orë në ditë, veçanërisht në hapësira të mbyllura.

Eksperimentet mashtrojnë më tej duke e shkurtuar tabelën, duke e bërë 5,000 ppm të duket si niveli më i lartë, kur në fakt tabela e vërtetë tregon se 40,000 ppm e lart është niveli që konsiderohet i rrezikshëm, edhe për periudha të shkurtra kohore.

Steven Vercammen, një mjek belg i urgjencës, i cili shkroi një përmbledhje të studimeve mbi helmimin nga dioksidi i karbonit, i quajti eksperimentet në videon e Bigtree “shkencë e keqe.”

Sipas Vercammen, metrika e rëndësishme është niveli i oksigjenit dhe CO2 në qarkullimin e gjakut.

Vercammen tha për AFP se “Faqet e internetit të sigurisë në punë kanë hartuar udhëzime për përqendrimin e ajrit në një mjedis të mbyllur, si për punëtorët që pastrojnë depozita ose mjedise të tjera të mbyllura ku grumbullimi i CO2 mund të ndodhë në vëllime masive.”

“Janë bërë eksperimente të shumta që tregojnë se nuk ka efekt të rëndësishëm (shëndetësor) nga mbajtja e një maske”, tha ai.

Ewa Messaoudi, e cila merret me rregullimin e pajisjeve mbrojtëse të frymëmarrjes në AFNOR, organizata franceze që zbaton standardet e produkteve tha për France 24:  

“Është e rëndësishme të merret parasysh se kjo lloj mbrojtjeje është gjithmonë një kufizim për trupin e njeriut. Ne nuk mbajmë maskë për rehati në frymëmarrje, ne e mbajmë atë për t’u mbrojtur nga një rrezik ekzistues. Ajo që është e rëndësishme të përcaktohet është nëse maska i lejon trupit të njeriut të përmbushë nevojat e tij fiziologjike për periudhën e kufizuar kur përdoret. Kur zhvillojmë maska, ne i modelojmë ato sipas specifikimeve teknike bazuar në faktorët njerëzorë, si normat evropiane të standardizimit. Pra, po, niveli i CO2 rritet kur mbani një maskë, por mbetet një nivel i pranueshëm për trupin e njeriut.”

Një studim mbi punonjësit e kujdesit shëndetësor që ushtroheshin me maskë arriti në përfundimin se maska N95 “nuk imponoi ndonjë barrë të rëndësishme fiziologjike gjatë një ore përdorimi”, edhe pse çoi në rritjen e niveleve të dioksidit të karbonit. Një studim tjetër mbi gratë shtatzëna arriti në përfundime të ngjashme. 

Një numër mjekësh dhe infermierësh realizuan videot e tyre të bazuara në shkencë në përgjigje të vërshimit të videove që pretendonin se mbajtja e maskës mund të çonte në helmim nga CO2. Në disa nga videot, ata vendosën një maskë dhe matën nivelin e oksigjenit në gjakun e tyre. Ata demonstruan se mbajtja e një, ose edhe disa maskave, nuk e ul nivelin e oksigjenit në gjak.

The post I pasaktë eksperimenti për pasojat e maskave të fytyrës appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një armë të re që Izraeli po teston në Gaza

Verdikti: E paprovuar

—————————————————-

Një video, ku shfaqet një unazë tymi që pluskon në qiell, po shpërndahet në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, me pretendimin se ajo tregon armë të reja që Izraeli po teston në Gaza.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor, Google Lens, Faktoje gjeti një tjetër imazh të unazës së tymit të postuar nga një përdorues palestinez, shoqëruar me përkshkrimin: “Një raketë tronditi tokën në Deir al-Balah dhe krijoi këtë rreth në qiell. Çfarë janë këto armë të reja që po përdoren dhe lëshohen kundër nesh?”

Sulmi u përmend edhe nga një llogari pro-izraelite që ndau një fotografi të unazës së tymit në Facebook. Ajo ngrihet sipër një reje tymi që ngrihej nga toka, gjë që duket në përputhje me një shpërthim pas një bombardimi.

Sado spektakolare që mund të jetë, një unazë tymi “nuk është tregues i një sistemi të ri armësh” tha Trevor Ball, një ish-teknik i asgjësimit të municioneve shpërthyese të Ushtrisë Amerikane për France 24. “Unazat e tymit janë rezultat i mënyrës se si shpërthimi dhe mjedisi e formësojnë tymin. Çdo shpërthim, në kushtet e duhura, mund të prodhojë një unazë tymi.”

“[Unaza e tymit] me gjasa është më shumë pasojë e kushteve të ngarkesës shpërthyese sesa të natyrës së vetë ngarkesës,” tha për France24 një ekspert eksplozivësh që kërkoi anonimitet.

Konkretisht, që të formohet një unazë tymi, shpërthimi duhet të ndodhë së pari brenda një zgavre vertikale, “për shembull, në fund të një pusi ose një shpimi cilindrik shumë vertikal, por me një dalje në formë hinke,” shpjegon i njëjti ekspert. Në këto kushte, gazrat e djegies mund të dalin vertikalisht duke u sjellë rrotull. Ato më pas formojnë një re tymi në formën e një torusi (unaza e tymit), shpjegon ai. “Fenomeni është i ngjashëm me unazat e tymit që mund të krijojë një duhanpirës.”

Atëherë, çfarë armësh mund të kenë shkaktuar unazën e tymit të dukshme mbi Deir al-Balah?

“Një shpjegim i mundshëm” është se një tunel vertikal u godit nga ushtria izraelite, sugjeron eksperti. “Një mundësi tjetër do të ishte përdorimi i një bombe që depërton në blindazh, gjithashtu për të synuar një objektiv nëntokësor, vrima e hyrjes së së cilës lë një kanal daljeje për gazrat.” Një sulm i tillë mund të ishte kryer me bomba me aftësi shkatërrimi bunkerësh “potencialisht GBU-27, GBU-28 ose GBU-72 të cilat janë të pranishme në arsenalin izraelit,” sugjeron eksperti.

Sipas medias palestineze Quds News, e cila gjithashtu publikoi një fotografi dhe video të unazës së tymit më 9 korrik, “nuk kishte raportime për viktima [nga sulmi] menjëherë.” Megjithatë, Deir al-Balah është shënjestruar ditët e fundit nga sulme vdekjeprurëse nga ushtria izraelite. Të enjten, më 10 korrik, një bombardim pranë një klinike në qytet la 17 persona të vdekur, sipas një raporti nga mbrojtja civile lokale.

The post Kjo unazë tymi pas bombardimit në Gaza nuk provon armët e reja të Izraelit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Filmimi i largimit të Apollo 11 nga sipërfaqja e Hënës provon se udhëtimi ishte i rremë

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Teoritë konspirative janë po aq të vjetra sa dhe vetë bota. Një prej tyre është edhe udhëtimi i njeriut në Hënë plot 56 vite më parë. Në rrjet qarkullojnë disa video me pikëpyetje që ngrenë dyshime mbi vërtetësinë e këtij udhëtimi historik.

Video e parë, që shfaq filmimet origjinale të largimit të misionit nga Hëna, shoqërohet me pyetje: si erdhi kjo video kur ekipi u kthye në Tokë?

Videoja mbështetet mbi argumentin se videoja do të mund ta transmetohej vetëm nëse dikush prej astronautëve do të qëndronte në sipërfaqen e Hënës për të filmuar dhe më pas transportonte kamerën fizikisht në Tokë. Ajo që nuk përmendet në postimin e videos është fakti që pamjet e Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin duke shkelur në sipërfaqen hënore, dhe më pas largimi i anijes së tyre kozmike, u transmetuan drejtpërdrejt më 20 korrik 1969.

Pra, nuk pati nevojë që ekipi në Hënë të kthente kaseta në Tokë për të transmetuar imazhet, pasi teknologjia ekzistonte që në atë kohë për transmetime përmes antenave dhe kamerave.

Siç e shpjegon edhe Muzeumi i Shkencës në Britaninë e Madhe, ekipi i Apollo 11 ishte i pajisur me një kamerë të veçantë që mund të transmetonte video dhe imazhe drejt Tokës. I vendosur në sipërfaqen e Hënës nga Armstrong dhe Buzz Aldrin, sinjali i marrë nga kamera më pas u transmetua përmes një antene drejt Tokës, ku u prit nga stacionet në Australi, përpara se të kalonte në stacionin e Huston (Teksas) dhe të transmetohej live në televizionet në të gjithë botën (NASA, Smithsonian Air & Space).

Videoja e dytë ngre pyetjen se si Presidenti i atëhershëm, Richard Nixon mund të kishte pasur një telefonatë të drejtpërdrejtë me Armstrong, i cili ndodhej në Hënë. Nixon arriti të telefononte në Hënë nëpërmjet një transmetimi radio-telefonik, pra duke përdorur si teknologjinë e telefonave dhe atë të transmetimeve radio. Thirrja shkoi nga Uashingtoni, D.C., në Huston. Pastaj, u drejtua në hapësirë duke përdorur CapCom, një kapsulë komunikuese, që përdoret nga NASA  për të mbajtur kontakt me astronautët gjatë misioneve hapësinore.

Të dyja këto pretendime kanë disa dekada që qarkullojnë në rrjet dhe janë hedhur poshtë edhe nga verifikues të tjerë. Edhe Faktoje ka hedhur poshtë disa postime te ngjashme mbi udhëtimin në Hënë, i cili vazhdon të mbetet një magnet për teori

The post Filmimet e Apollo 11 nuk provojnë inskenimin e udhëtimit në Hënë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo është video e pjesëmarrjes së Cristiano Ronaldo në varrimin e vëllezërve Jota

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Aksidenti tragjik që i mori jetën futbollistit portugez Diogo Jota dhe vëllait të tij, më 3 korrik 2025, u bë një lajm botëror përtej publikut sportdashës. Në ditët që pasuan, një nga titujt që qarkulloi ishte mungesa e yllit portugez Cristiano Ronaldo në varrimin e dy vëllezërve Jota.

Duke shfrytëzuar këtë interes, në rrjet qarkulloi një video që pretendoi se shfaqte Ronaldon duke marrë pjesë në këtë funeral. Pamjet u publikuan në 4 korrik edhe nga portali në gjuhën shqipe Politikajashtme.com, duke siguruar mbi 860 mijë shikime dhe qindra komente.

Në video dallohet Ronaldo që po ecën i ndjekur nga një turmë fansash që e ndjekin duke i bërë fotografi. Në anglisht shkruhet mbi video “Cristiano Ronaldo ka mbërritur në funeralin e Diogo Jota”. Në të vërtetë, Ronaldo nuk mori pjesë në funeral dhe videoja në fjalë nuk ka të bëjë me këtë ngjarje.

Videoja nuk ka një origjinë të qartë edhe pse versoni me shkrimin në anglisht duket të jetë marrë nga platforma TikTok ku postimi ka arritur mbi 2.5 milion reagime. Në rrjet kanë qarkulluar imazhe të tjera të këtij tipi, duke përfshirë imazhe të manipuluara me AI, por asnjëra prej tyre nuk është e vërtetë, ose është nxjerrë nga konteksti.

Varrimi i vëllezërve Jota u mbajt më 5 korrik në Igreja Paroquial de Gondomar, pranë Portos. Disa figura të shquara nga bota e futbollit ishin të pranishëm, përfshirë shokët e ekipit të Liverpoolit. Megjithatë, mungonte dukshëm Cristiano Ronaldo me të cilin Jota ka luajtur në ekpin kombëtar të Portugalisë.

Sipas burimeve të besueshme si Yahoo Sports, Ronaldo vendosi të mos marrë pjesë në funeral për arsye personale. Duke cituar mediat portugeze, Yahoo Sports raporton se duke ditur natyrën e famës së tij, Ronaldo donte të shmangte turmat që mund ta kthenin funeralin në një spektakël mediatik, duke respektuar kështu familjen e Jotës.

Motra e tij, Katia Aveiro, konfirmoi se Ronaldo bëri këtë zgjedhje në konsultim dhe me familjen e Jotës, për të evituar atë që i kishte ndodhur vetë Ronaldos gjatë funeralit të të atit në 2005. Edhe përse mungoi nga funerali, Ronaldo i bëri homazh Jotës me një mesazh të përzemërt në Instagram.

The post E pasaktë video që shfaq CR7 në varrimin e shokut të tij të ekipit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim është shkarkuar nga posti i saj në Departamentin amerikan të Shtetit në korrik 2025

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————-

Më 11 korrik 2025, Departamenti amerikan i Shtetit filloi të pushojë nga puna mbi 1300 punonjës, si pjesë e planit të administratës Trump për të riorganizuar departamentin.

Ky lajm u pasua nga pretendimi i ngazëllyer, në mediat shqiptare, se ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim, ishte ndër të pushuarit nga DASh.

Si provë për këtë pretendim, sillet prania e Kim në një “protestë” të punonjësve të pushuar. Në video Kim shihet duke duartrokitur kolegët që patën ditën e fundit të punës, një traditë në disa institucione amerikane.

Megjithatë, Kim nuk u largua si pjesë e reformës në Shërbimin e Jashtëm të sekretarit të shtetit, Marco Rubio. Kjo sepse prej 1 marsit të këtij viti, znj. Kim pranoi të zhvendosej nga pozicioni i zv.asistentes së sekretarit të shtetit në një pozicion më të ulët si “këshilltare e lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien” në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike. Ky pozicion i Yuri Kim vijon të listohet ende në faqen zyrtare të Departamentit të Shtetit. 

Një zëdhënës i Departamentit të Shtetit tha për gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria” në New York se Ambasadorja Kim vazhdon të jetë pjesë e administratës amerikane.

Megjithatë, ai tha se pas disa muajsh, Kim do të tërhiqet nga shërbimi diplomatik “pas një karriere të shquar 29 vjeçare,” duke theksuar se largimi i saj “nuk ka lidhje me riorganizimin e Departamentit.”

Kim u emërua si ambasadore në Shqipëri nga presidenti Donald Trump gjatë mandatit të tij të parë. Pasi mbaroi mandatin si ambasadore në 2023, shërbeu si zv.Asistente Kryesore e Sekretarit të Shtetit.

Deri më 14 korrik 2025, ajo vijon të jetë Këshilltare e Lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike sipas faqes zyrtare të Departamentit të Shtetit.

Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime se ambasadorja Yuri Kim ishte shkarkuar nga Departamenti i Shtetit.

The post Yuri Kim vijon përsëri të punojë për Departamentin e Shtetit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një aksident mobilistik

Verdikti: E pavërtetë

—————————————————

Një video që është parë mbi 100 mijë herë në Facebook pretendohet se tregon një aksident automobilistik të shkaktuar “nga një gabim i vogël.”

Postimet në rrjete sociale nuk ofrojnë ndonjë detaj identifikues mbi skenën, si për shembull ku dhe kur ka ndodhur aksidenti i pretenduar.

Megjithatë, me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e mësipërme me gjasa është gjeneruar me anë të videolojës BeamNG.Drive.

E publikuar për herë të parë në 2015, BeamNG.Drive përmban fizikë të trupave të butë për të simuluar manovrimin realist dhe dëmtimin e automjeteve. Ajo përdoret gjithashtu nga teknikët dhe prodhuesit e makinave për të mbledhur të dhëna fizike dhe për të modeluar skenarët e trafikut.

Video të panumërta në Youtube tregojnë aksidente të ndryshme të simuluar nga përdoruesit e lojës, grafikat e të cilave i përngjajnë videos së mësipërme.

The post Videoloja ndahet si aksident i vërtetë në rrjet appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon mbytjen e një varke nga hedhja në det e një gruaje të shëndoshë 

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

————————————————————-

Një video që duket se tregon një grua të shëndoshë duke u hedhur nga një varkë duke e përmbytur atë si pasojë, po qarkullon në rrjete sociale.

Megjithatë, një shqyrtim i kujdesshëm i videos zbulon detaje që nuk përputhen me realitetin dhe tregojnë se kjo video është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Për shembull, burrat e ulur me shpinë nga gruaja ndërsa ajo hidhet në ujë, kthejnë kokat gati 180 gradë për ta parë. Megjithatë trupat e tyre nuk kthehen. Kjo është veçanërisht e dallueshme për burrin në të majtë, i cili duket se po “këput qafën” për të parë prapa.

Më tej, “EVID SHN CO182” emri i varkës, i shkruar në trupin e saj, nuk ka asnjë kuptim.

Kur gruaja hidhet në ujë, ajo shfaqet në video si një formë e sfumuar me ngjyrë të verdhë jo-natyrale.

Një tjetër tregues i çuditshëm është pozicioni i dy personave të ulur në pjesën e pasme të varkës ndërsa ajo anohet. Ata janë ende në një pozicion të drejtë, pavarësisht ndryshimeve fizike që duhet t’i bënin të lëviznin.

Për më tepër, mënyra e përmbytjes së varkës nuk përputhet me ligjet e fizikës. Varka anohet dhe hunda bie nën ujë. E gjithë varka lundron, dhe në momentin që 10% e pjesës së përparme bien nën vijën e ujit, gjysma e pasme ngrihet nga uji. Vetëm graviteti do të mjaftonte për ta nxjerrë hundën e varkës përsëri nga uji.

E vetmja mënyrë që kjo fundosje do të funksiononte në një farë mënyre është nëse e gjithë varka do të ishte ndërtuar nga material jo-lundrues, do të ishte e zbrazët, trupi do të ishte çarë dhe uji do të mbushte menjëherë zonën e zbrazët nga përpara në prapa brenda 1 sekonde. 

Nëse përdorim mjetin e detektimit të pamjeve të gjeneruara me AI, Hive Moderation, për të analizuar këtë video rezulton gjithashtu se ajo është gjeneruar me AI.

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post E gjeneruar mbytja e varkës nga kredhja në det appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon presidentin francez Emmanuel Macron në një diskotekë në Paris më 1984

Verdikti: Satirë, video e manipuluar

————————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon presidentin francez Emmanuel Macon duke vallëzuar në një diskotekë të Parisit në 1984.

Video, dukshëm, është modifikuar. 

Si fillim, në vitin 1984, Emmanuel Macron, lindur më 1977, do të ishte 7 vjeç.

Siç mund ta shohim në video, Macron po kërcen në një klub, megjithëse ka veshur rroba të ndryshme. Në fakt, fytyrat e njerëzve që kërcejnë në video janë zëvendësuar me fytyrën e Macron me anë të teknologjsë deepfake.

Video e ka origjinën në një llogari në platformën X, @JebraFaushay, e cila e shoqëroi klipin me përshkrimin: “Kjo është nga një diskotekë e vitit 1987, a e shihni udhëheqësin e Francës, Macron, me paruke?” Jebra Faushay, sipas një biografie në BuyMeACoffee, po “krijon satirë/lajme çdo ditë”. 

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti videon origjinale, pjesa më e madhe e së cilës është xhiruar në klubin Stratus në San Diego në vitet 1986-1987.

Video origjinale, së cilës i është mbivendosur fytyra e Macron

Duke qenë se autori i videos origjinale prodhon satirë, dhe se video është kronologjikisht e palogjikshme dhe qartazi e montuar dobët, kjo video bie qartë në kategorinë e satirës.

Në 9 shkurt 2025, Macron promovoi Samitin e Veprimit për Inteligjencën Artificiale (IA), një takim ndërkombëtar që do të zhvillohej në Paris, duke u argëtuar me video parodi për veten e tij të gjeneruara nga inteligjenca artificiale në rrjetet e tij sociale. Video e mësipërme ishte ndër pamjet.

The post Ky version “yll diskoteke” i Macron është i manipuluar appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo foto tregon një vogëlushe në Gaza që i jep bukë gazetarit

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

Foto e një vajze të vogël po shpërndahet në rrjete sociale, përfshi edhe ato shqipfolëse, me pretendimin se ajo është një vogëlushe në Gaza e cila “i jep bukë gazetarit duke menduar se edhe ai është i uritur.”

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se foto e mësipërme është postuar në rrjet të paktën që në vitin 2015, përpara bllokadës izraelite të Gazës. Megjithëse nuk arritëm të gjejmë prejardhjen e fotos, kush e ka shkrepur, kur dhe ku, çfarë është e sigurt është se ajo nuk tregon një vogëlushe në Gaza në vitin 2025. 

Në përshkrimin që shoqëron postimin e shtatorit 2015 nënkuptohet se vogëlushja është nga ose në Siri.

Palestinezët në të gjithë Gazën po vuajnë nga uria dhe mungesa e domosdoshmërive të tjera. Rripi i Gazës mbetet në prag të urisë si rezultat i mbylljes dhe bllokadës nga Izraeli, si dhe kufizimeve të vazhdueshme të paligjshme në hyrjen dhe shpërndarjen e ndihmës humanitare.

Për 11 javë, Izraeli bllokoi të gjitha ushqimet, ilaçet dhe furnizimet e tjera që të hynin në Gaza, duke akuzuar Hamasin për devijim të ndihmës për të financuar aktivitetet e tij ushtarake dhe të tjera, megjithëse OKB tha se sistemet e saj të monitorimit ishin të fuqishme. Që nga mesi i majit, Izraeli ka lejuar hyrjen e një sasie të vogël ndihme, përfshirë furnizime mjekësore.

Zyrtarët mjekësorë, punonjësit humanitarë dhe mjekët në Gaza kanë deklaruar se janë të mbingarkuar nga “incidente masive viktimash” pothuajse të përditshme, ndërsa përpiqen të përballen me të plagosurit nga zjarri izraelit ndaj palestinezëve që kërkojnë ndihmë.

Mjekët thonë se shumë nga njerëzit që po trajtojnë përshkruajnë se janë qëlluar ndërsa përpiqen të arrijnë në vendet e shpërndarjes të drejtuara nga Fondacioni Humanitar i Gazës (GHF), një organizatë sekrete e mbështetur nga ShBA dhe Izraeli që filloi shpërndarjen e ushqimit në fund të Majit 2025.

Grupet kryesore humanitare dhe të të drejtave të njeriut kanë kërkuar mbylljen e menjëhershme të GHF, të cilën e akuzojnë për “kufizimin e dy milionë njerëzve në zona të mbipopulluara dhe të militarizuara, ku përballen me të shtëna të përditshme dhe viktima masive.” Amnesty International i ka përshkruar veprimet e grupit si një “skemë militarizuar çnjerëzore dhe vdekjeprurëse”.

Që nga fillimi i sistemit të ri të shpërndarjes së ushqimit, të cilin Izraeli e quan të nevojshëm për të parandaluar që Hamasi të devijojë ndihmën humanitare, spitali në Rafah, në jug të Gazës, ka trajtuar më shumë se 2200 pacientë të plagosur nga armët dhe ka regjistruar më shumë se 200 vdekje.

Sipas UNICEF, numri i fëmijëve të kequshqyer në Rripin e Gazës po rritet me një ritëm alarmues, me 5119 fëmijë të moshës 6 muajsh-5 vjeç të shtruar në spital për trajtim për kequshqyerje akute vetëm në maj.

The post Kjo foto e fëmijës së uritur nuk është u shkrep në Gazën e rrethuar appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Një prej avionëve amerikanë B-2 që bombardoi Iranin nuk u kthye pas, por u rrëzua nga Irani

Verdikti: E paprovuar

————————————————————

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se një nga avionët amerikanë B-2, të cilët bombarduan Iranin në fund të qershorit 2025, nuk është kthyer sërish në bazë, por është rrëzuar dhe kapur nga Irani.

Si zakonisht, postimet në rrjete sociale nuk sjellin ndonjë provë për të mbështetur këtë pretendim. Nëse iranianët do të kishin shtënë në dorë avionin B-2 të rrëzuar kjo ngjarje nuk do të kalonte në heshtje nga propaganda e Teheranit.

Më 22 qershor 2025, ShBA sulmoi tre objekte bërthamore në Iran, si kundërpërgjigje ndaj raketave të lëshuara drejt Izraelit. Fabrika e Pasurimit të Uraniumit Fordow, Objekti Bërthamor Natanz dhe Qendra e Teknologjisë Bërthamore Isfahan u shënjestruan me katërmbëdhjetë bomba “bunker buster” me peshë 14,000 kg, të transportuara nga bombarduesit e fshehtë Northrop B-2 Spirit, dhe me raketa Tomahawk të lëshuara nga një nëndetëse.

Një grafik i publikuar nga Pentagoni tregonte itinerarin e fluturimit duke kaluar mbi Liban, Siri dhe Irak. “B-2-shat tanë hynë, dolën dhe u kthyen pa e ditur bota fare,” u tha gazetarëve të Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Pete Hegseth.

Kronologjia e “Operacionit Midnight Hammer”, një sulm i ShBA ndaj objekteve bërthamore të Iranit, i publikuar nga Departamenti i Mbrojtjes, më 22 qershor 2025.

Operacioni zgjati afërsisht 18 orë, por nuk ka asnjë raport të besueshëm për rrëzimin e ndonjë avioni amerikan. Asnjë burim i besueshëm i mbrojtjes apo inteligjencës nuk ka konfirmuar ndonjë incident të tillë që përfshin një bombardues B-2.

Ndërkaq, raportime të shumta tregojnë bombarduesit që ishin të përfshirë në sulmin ndaj Iranit, duke u kthyer në ShBA. Llogaria zyrtare e Shtëpisë së Bardhë në platformën X ndau gjithashtu një video të bombarduesve B-2 që zbarkuan në Bazën Ajrore Whiteman në Missouri pasi goditën Iranin.

Të gjithë bombarduesit B-2 Spirit të përdorur në sulmin ndaj objekteve bërthamore të Iranit u kthyen në Shtetet e Bashkuara “pa incidente”, sipas deklaratave të presidentit Trump dhe qeverisë amerikane.

The post I pabazë rrëzimi i një prej avionëve B-2 që bombarduan Iranin appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon një agjent izraelit të lidhur me një raketë iraniane drejt Izraelit

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

———————————————————-

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon një imazh që duket se tregon një njeri të lidhur pas një rakete. Imazhi i turbullt shoqërohet me pretendimin se tregon agjentë izraelitë të kapur në Iran dhe të lidhur me raketën iraniane për t’u dërguar mbrapsht në Izrael.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti një version më të qartë dhe të plotë të imazhit të sfumuar.

Në versionin e plotë, vërehen disa tregues të zakonshëm të imazheve të gjeneruara me programe të inteligjencës artificiale (AI).

Flamuri iranian në raketë është i pasaktë, fytyra e burrit është e turbullt, litari rreth tij nuk duket i qëndrueshëm dhe parmakët dhe shkallët e rampës pranë raketës janë gjithashtu të shtrembër.

Më 15 qershor, policia iraniane njoftoi se kishte arrestuar dy agjentë “të dyshuar” të Mossad, të cilët dyshohet se qëndronin pas “akteve të sabotimit” në Iran. Megjithatë, në njoftim, apo në ndonjë tjetër burim zyrtar, nuk përmendet ‘kthimi’ i këtyre agjentëve në Izrael me anë të raketave.
Faktoje ka verifikuar edhe më parë një imazh të gjeneruar me AI që pretendohej se tregonte një spiun izraelit të lidhur fizikisht me një raketë dhe lëshuar drejt Izraelit

The post Irani nuk po i kthen agjentët e Izraelit të lidhur pas raketave appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Sistemi HAARP ka goditur Francën me stuhi breshëri

Verdikti: E paprovuar

————————————————————

Pasi Franca u godit nga stuhi të dhunshme në fund të qershorit 2025, në rrjete sociale u ringjall teoria konspirative që pretendon se ndodhi të tilla ekstreme atmosferike shkaktohen nga famëkeqi “sistemi HAARP.”

Eshtë e vërtetë që natën e së mërkurës, 25 qershor, deri të enjten, 26 qershor, stuhi të dhunshme përfshinë Francën, duke shkaktuar vdekjen e dy personave dhe 17 të plagosur. Megjithatë, fajësimi i sistemit HAARP për këto stuhi mbetet një akuzë e pabazë.

Projekti studimor shkencor amerikan i quajtur HAARP është një projekt i përbashkët i Forcave Ajrore Amerikane dhe Marinës Amerikane i kijuar në vitin 1993, i cili i ka kaluar më vonë Universitetit të Alaskës Fairbanks (UAF) në vitin 2015.

HAARP shfaqet shpesh në narrativat konspiracioniste si një veprimtari djallëzore që përfshin shkaktimin e tërmeteve, uraganëve, përmbytjeve, thatësirave, stuhive, ndërprerjeve të energjisë, rrëzimit të avionëve apo sëmundjeve.

Karakteristika e tij kryesore është një transmetues me frekuencë të lartë që përdoret për të studiuar jonosferën, pjesë e atmosferës së sipërme të tokës. Duke analizuar se si valët e radios ndërveprojnë me elektronet në jonosferë, studiuesit në HAARP janë në gjendje të studiojnë fenomene, të tilla si efektet e aurora borealis, ose dritat veriore, në sistemet radio dhe komunikimet e avionëve në lartësi të mëdha.

HAARP ka si objekt studimi dhe eksperimentimi jonosferën, pjesë e atmosferës së sipërme të tokës. Gati të gjithë fenomenet e motit ndodhin më poshtë jonosferës, në troposferë. Kështu, HAARP nuk ka si të ndikojë në fenomenet e motit.

Që në krijimin e tij, HAARP ka qenë në shënjestrën e teorive konspirative. Fakti që puna studimore që kryen HAARP nuk është lehtësisht e kuptueshme nga publiku i gjerë, bën që këtij projekti t’i vishen fuqi mbinatyrore. Në 2016, dy burra nga Georgia, ShBA, u arrestuan me një arsenal masiv armësh. Ata kishin në plan të shkatërronin HAARP sepse besonin se instituti kërkimor manipulonte motin, kontrollonte mendjet e njerëzve, madje edhe rrëmbente shpirtra.

Sipas shkrimtarit të shkencës, Mick West, “mënyra për të përgënjeshtruar teoritë konspirative rreth HAARP është të përpiqesh t’i shpjegosh njerëzve ekzaktësisht çfarë HAARP bën. Shpjegoi se është thjesht një radiotransmetues që është në Alaskë dhe mund të ndikojë vetëm në një sasi të vogël ajri mbi të. Shpjegoji se fuqia e përdorur nga ky radiotransmetues është shumë shumë e vogël krahasuar me çfarë do të duhej për të bërë disa nga gjërat që po pretendohen.”

The post I pabazë fajësimi i sistemit HAARP për stuhitë në Francë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Qeveria ukrainase e Zelensky largohet nga Kievi dhe vendoset në Ukrainën perëndimore

Verdikti: E paprovuar

————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se qeveria ukrainase po përgatitet të evakuohet nga Kievi në Ukrainën perëndimore. Kjo lëvizje interpretohet si një pranim i mundshëm i humbjes së luftës nga Ukraina. 

Postimet në rrjete sociale i referohen një dokumenti të pretenduar sekret “dërguar nga Kabineti i Ministrave agjencive qeveritare” të bërë publik nga politikani ukrainas Igor Mosiychuk.

Sipas dokumentit të pretenduar, kryeministri ukrainas ka urdhëruar autoritetet qendrore ekzekutive të përgatisin ambjentet në Ukrainën perëndimore për një zhvendosje të mundshme, të zvogëlojnë stafin e ministrisë me 10% për shkak të humbjes së pozicioneve në zonat e pushtuara dhe të dërgojnë listat e punonjësve të pushuar nga puna në moshë mobilizimi në qendrat e rekrutimit.

Ihor Mosiychuk është gazetar, politikan, ish-anëtar i parlamentit ukrainas. Në mars të vitit 2024, Qendra ukrainase për Luftën Kundër Dezinformimit shtoi llogarinë TikTok të Ihor Mosichuk në listën e faqeve që përhapin lajme të rreme ruse.

Sipas Qendrës ukrainase për Luftën Kundër Dezinformimit, dokumenti është tërësisht i sajuar. Qendra konfirmoi se nuk ekziston një letër e tillë. Ajo nuk është regjistruar kurrë në Departamentin e Menaxhimit të Dokumenteve të Kabinetit të Ministrave, siç kërkohet. Që nga viti 2021, Këshilli i Ministrave i Ukrainës ka kaluar në menaxhimin elektronik të dokumenteve, gjë që ngre dyshime mbi formatin e dokumentit të publikuar. 

Gjithashtu, mungesa e një klasifikimi sekret për një dokument kaq të rëndësishëm është një shkelje kritike. Dokumentet e këtij niveli rëndësie klasifikohen gjithmonë në përputhje me rrethanat. Përveç kësaj, teksti i dokumentit përmban një numër të madh gabimesh drejtshkrimore, gjë që tregon gjithashtu një falsifikim.

“Operacione të ngjashme informacioni po kryhen nga armiku për të mbjellë panik në shoqëri dhe për të destabilizuar situatën në rajonet e Ukrainës. Mos bini pre e manipulimit të informacionit dhe besojini vetëm burimeve zyrtare”, shtoi Qendra.

Qendra për Luftën Kundër Dezinformimit vuri në dukje gjithashtu se kjo letër e rreme u ishte dërguar agjencive qeveritare dhe strukturave shtetërore me qëllim përhapje paniku.

Qeveria ukrainase po evakuon me të vërtetë, por vetëm civilët nga zonat e vijës së frontit për sigurinë e tyre. Kjo është një masë normale mbrojtëse dhe jo një shenjë e gatishmërisë së autoriteteve për t’u larguar.

The post I rremë urdhëri për zhvendosjen nga Kievi të institucioneve ukrainase appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon një grup punëtoresh pastrimi 

Verdikti: E pavërtetë

————————————————–

Një imazh që ka marrë mbi 19 mijë pëlqime dhe 2 mijë komente në Facebook pretendon se tregon një grup punëtoresh pastrimi, të përbërë nga vajza të reja dhe të pashme, ndryshe nga çfarë jemi mësuar të shohim në këtë profesion.

Një pjesë e madhe e komenteve shprehin vlerësim për këto vajza që kanë pranuar të punojnë si pastruese dhe i përshëndesin ato.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi është postuar në rrjet për herë të parë më 30 qershor në Facebook.

Imazhi i mësipërm shoqërohet me shënimin: “Skenë ilustruese e gjeneruar dixhitalisht.” Ky imazh është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI). Punëtoret e pastrimit nuk ekzistojnë.

Këto video janë shembuj i çfarë është quajtur ‘AI slop’ që përkthehet në “llum AI.” 

Llum AI quhen imazhe, video apo shkrime me cilësi të ulët të krijuara duke përdorur teknologjinë gjeneruese të inteligjencës artificiale dhe të karakterizuara nga një mungesë e theksuar e përpjekjes, logjikës ose kuptimit.

Llumi AI në Facebook zakonisht ka për qëllim mbledhjen e sa më shumë komenteve, e kështu zakonisht konsiston në imazhe, dhe histori shoqëruese, që ngjallin emocione të forta tek njerëzit, si dashamirësia për një grup punëtoresh pastrimi simpatike.

Llumi AI që nxit komplimente, simpati dhe urime në tekstin shoqërues merr shumë angazhim. Postime të tilla mund të dallohen nga fjali si “E bëra me duart e mia, por jam i trishtuar sepse askush nuk e pëlqeu punën time”, “Sot është ditëlindja ime” ose “Nuk do të pendoheni kurrë që e keni pëlqyer këtë foto”.

Shembuj të llumit AI në Facebook

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post Këto pastruese simpatike janë krijuar me IA appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ushtarët izraelitë po përgatisin kurthe brenda ndihmave humanitare në Gaza

Verdikti: Mungon konteksti

Barbara Halla

Një video e postuar në një llogari shqipfolëse në Facebook  pretendon se tregon ushtarë të Forcave Mbrojtëse Izraelite (IDF) duke përgatitur “kurthe eksplozivi” brenda ndihmave humanitare në Gaza. Në pamje shihen disa ushtarë që po lidhin me detonatorë dhe kabllo ndezëse që përdoren në këto raste dhjetra fuçi plastike në ngjyrë blu. Pretendimi, i publikuar në 27 qershor, është pjesë e akuzave për sulme të qëllimshme nga ushtria izraelite ndaj popullsisë civile palestineve në pikat e ngritura në Gaza për shpërndarjen e ushqimeve dhe ndihmave të tjera humanitare. Nëse një pretendim i tillë do të ishte i vërtetë, do të ndodheshim përpara një prove të rëndë të një masakre ndaj civilëve palestinezë në Gaza.

Verifikimi nëpërmjet motorrëve të kërkimit të Google Lens zbulon se qarkullojnë disa video dhe imazhe të tilla të reparteve ushtarake izralite në Gaza. Në ditët e fundit të qershorit, kjo video është ripublikuar duke argumentuar se tregon ushtarët e vrarë në një sulm kurth të Hamas. Raportohet se shtatë ushtarë të IDF u vranë dhe 16 u plagosën në këtë sulm të Hamas në qytetin e Khan Yunis në Rripin e Gazës.

 Edhe pse nuk mund të thuhet me siguri nëse janë të njëjtën ushtarë, është e pranuar tashmë se ushtria izraelite ka përdorur që prej fillimit të operacionit të saj masivisht eksploziv për të mbyllur tunelet nëntokësore të shfrytëzuara nga Hamas.

Çfarë duket e pabazë është pretendime se eksplozivët janë kurthe për ndihmat që u jepen palestinezëve, pavarësisht fuçive plastike blu që ndonjëherë përdoren për ruajtjen e ushqimeve në këtë rajon.

Këto fuçi përbëhen nga polietileni me dendësi të lartë (HDPE), gjë që i bën ato të forta, të papërshkueshme nga ndryshku dhe rezistente ndaj kimikateve. Ato janë projektuar për ruajtjen dhe transportimin e sigurt të materialeve të ndryshme, por gjithashtu edhe produktet ushqimore, si përshembull vaji.

Modeli i fuçive plastike në ngjyrë në blu që ofrohet për shitje në internet

Nevojitet të theksohet se prej 27 qershorit, kur është publikuar video, nuk është raportuar nga burimet palestineze si dhe aktorët ndërkombëtarë ndonjë shpërthim eksplozivi në fuçitë e ndihmave humanitare në Gaza në formatin e një kurthi. Gjithashtu, ndihmat që shpërndahen në Gaza nuk paketohen në fuçi të tilla plastike.

Nevojitet të theksohet se në Gaza ka edhe një “luftë informative” pro dhe kundër operacioneve të Izraelit për të fituar mbështetjen e opinionit ndërkombëtar.  Në dy vitet e fundit, IDF është akuzuar me prova se ka shtrëmbëruar faktet për të justifikuar sulmet në Gaza. Për shembull, bombardimi i Spitalit Arab Al-Ahli në Gaza në tetor 2023 fillimisht iu ngarkua një rakete të shkrepur gabimisht nga militantët palestinezë. Hetime të pavarura nga organizata për të drejtat e njeriut, si Human Rights Ëatch, arritën në përfundimin se detajet kryesore mbetën të paqarta, me të dyja palët që paraqitën prova kontradiktore.

Në prill të vitit 2024, shtatë punonjës humanitarë të organizatës World Central Kitchen u vranë nga sulmet izraelite me dronë, pavarësisht se grupi i tyre i kishte koordinuar lëvizjet e tij me IDF-në. Pas hetimeve të mëtejshme IDF shkarkoi nga detyra dy oficerë të lartë nga trupa e saj për gabimin në rastin e sulmit.   

The post Këto fuçi me eksploziv nuk u jepen si ndihma civilëve në Gaza appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Rusia vendosi ndërprerjen e energjisë dhe internetit në orët e natës për të rritur lindshmërinë

Verdikti: I pavërtetë

Barbara Halla

Një artikull i publikuar në disa media shqipfolëse pretendon se Rusia po ndërpret energjinë elektrike dhe internetin çdo natë pas orës 22:00 për të rritur lindshmërinë në vend. Njoftohet se qeveria ruse i ka parashikuar këto nisma për të limituar kohën që njerëzit kalojnë online në orët e vona, dhe për t’i shtyrë, sidomos çiftet e reja, të kalojnë më shumë kohë së bashku. Në instagram, ky lajm ka marrë mbi 7,000 pëlqime dhe propozime që një nismë e tillë të replikohet edhe në vendin tonë.

Në të vërtetë, qeveria ruse nuk ka ndërmarrë një nismë të tillë dhe këtu bëhet fjalë ende për një propozim të një deputeti dhe jo për një ligj të ri.  Në instagram, ky lajm i rremë ka marrë mbi 7,000 pëlqime.

Artikulli në fjalë citon “burime zyrtare” për miratimin e ligjit por pa specifikuar cilat janë këto burime. Në fakt, nuk ka asnjë vendimmarrje nga qeveria ruse mbi një masë të tillë. Ky lajm duket se ka si origjinë një postim në rrjetin X/Twitter nga llogaria Times Algebra ku shkruhet: “LAJM I RËNDËSISHËM Rusia do të ndërpresë energjinë elektrike dhe internetin pas orës 22:00 për të rritur lindjet.”

Nga verifikimit në mediat zyrtare ruse, mësohet se politikani rus Mikhail Ivanov ka propozuar në parlamentin rus një ligj sipas të cilit çifteve ruse pa fëmijë duhet t’u ndalohet hyrja në rrjetet sociale natën vonë, në një përpjekje për t’i inkurajuar ata të kryejnë marrëdhënie seksuale dhe të krijojnë familje. Propozimi i Ivanov vjen pasi lindjet në Rusi kanë arritur numrin më të ulët në 25 vite, duke ndjekur tendencën e shumë vendeve të tjera në botë.

Në rrjetet sociale, Ivanov ka thënë se “Nëse të rinjtë kalojnë netët para telefonave të tyre në vend që t’i kushtojnë vëmendje njëri-tjetrit, atëherë kjo është një rrugë që nuk çon askund.”

Qeveria ruse është e shqetësuar për situatën e lindjeve në vend dhe për këtë arsye ka ndërrmarrë disa nisma për t’ju kundërvënë kësaj tendence në popullsinë e saj. Në Rusi po zhvillohet një fushatë legjislative e udhëhequr nga figura të fuqishme, duke përfshirë Vyacheslav Volodin, kryetar i Dumës, siç njihet parlamenti rus, për të ndaluar të ashtuquajturën “propagandën e njerëzve pa fëmijë”.

Sipas Reuters, Volodin njoftoi plane për të ndaluar filmat, reklamat dhe mediat që promovojnë një jetë pa fëmijë, duke paralajmëruar se kjo shkon ndesh me “vlerat tradicionale” të shoqërisë ruse. Kjo fushatë ka nisur që në tetor të vitit 2024 dhe sipas propozimit individët mund të përballen me gjoba deri në 400,000 rubla ($ 4,300 dollarë), ndërsa kompanitë mund të gjobiten deri në 5 milionë rubla ($53,000 dollarë) nëse i shtyn njerëzit të mos bëjnë fëmijë. Pra pretendimi se Rusia ka nisur ndërprerje të energjisë dhe internetit çdo natë për t’i detyruar njerëzit të kenë fëmijë është i rremë, dhe nuk lidhet me masat e vërteta që po diskutohen. Masat e vërteta po përqendrohet te censura e medias dhe gjobat kundër atyre që shkojnë kundër vlerave që Kremlini i konsideron tradicionale.

The post Rusia nuk po ndërpret internetin natën për të rritur lindjet appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon një ushtar ukrainas para dhe pas 400 ditësh luftë

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

——————————————————————

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon një imazh që pretendohet se tregon një ushtar ukrainas përpara dhe pasi u kthye në shtëpi pas 400 ditësh në luftë.

Megjithatë, personat në imazh nuk janë realë. Ky imazh është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Kjo dallohet më qartë në ndryshimin në gjatësi të ‘ushtarit’. Duket se para se të shkonte në luftë, ai ishte më i shkurtër, në krahasim me ‘gruan’ që ka pranë. Në imazhin e dytë vërejmë se ndryshimi mes gjatësisë së dy personazheve është më i madh, siç tregohet më poshtë.

Burri në imazhin majtas është më i shkurtër se burri në imazhin djathtas

Imazhi i mësipërm është një nga disa të tillë, të gjeneruar me AI, që qarkullojnë në rrjet me pretendimin se tregojnë ushtarë ukrainas të kthyer nga lufta. Këto foto shoqërohen me histori të trishtueshme, por pa emra, pa sfonde, pa koherencë përtej fotove çuditërisht të lëmuara dhe rrëfimeve që të copëtojnë zemrën.

Imazhe të ngjashme të gjeneruar me AI

Vlen këtu të bëjmë një krahasim me fotot reala para-dhe-pas të ushtarëve, nga ku mund të jenë frymëzuar dhe krijuesit e këtyre imazheve të gjeneruara.

Mykhailo Dianov, një muzikant që shërbeu në regjimentin Azov, ishte një nga 215 të burgosurit e luftës të liruar në një shkëmbim të papritur të burgosurish midis Ukrainës dhe Rusisë në shtator 2022. Fotot e Dianov të shpërndara nga ushtria ukrainase e tregojnë atë të dobësuar, të mavijosur dhe me shenja pas kohës së tij në një burg rus.

Oleksandr Strafun, i cili po luftonte në Mariupol, kontaktoi familjen për herë të fundit më 1 mars 2022. Më 14 qershor 2025, Strafun u kthye në shtëpi gjatë një shkëmbimi të të burgosurve të luftës. Imazhi i mëposhtëm krahason një foto të tij 1 muaj para robërisë, me një foto pas lirimit të tij nga burgu.

Këto imazhe janë shembuj i çfarë është quajtur ‘AI slop’ që përkthehet në “llum AI.” 

Llum AI quhen imazhe, video apo shkrime me cilësi të ulët të krijuara duke përdorur teknologjinë gjeneruese të inteligjencës artificiale dhe të karakterizuara nga një mungesë e theksuar e përpjekjes, logjikës ose kuptimit.

Llumi AI në Facebook zakonisht ka për qëllim mbledhjen e sa më shumë komenteve, e kështu zakonisht konsiston në imazhe, dhe histori shoqëruese, që ngjallin emocione të forta tek njerëzit. Llumi AI që nxit mëshirë, simpati dhe urime në tekstin shoqërues merr shumë angazhim. 

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post I gjeneruar imazhi i plakjes së përshpejtuar të ushtarit ukrainas appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Zara po dhuron kuti me rroba që kanë qenë në magazinë për më shumë se një vit

Verdikti: E pavërtetë, Skemë mashtrimi

————————————————————

Një faqe në Instagram e quajtur Zara Boxes ALB pretendon se firma e rrobave Zara po dhuron kuti me rroba, këpucë dhe çanta që kanë qenë në magazinë për më shumë se një vit, për të liruar vendin për koleksionin e ri, dhe fton lexuesit të aplikojnë për të marrë dhurata.

Postimi shqërohet me një fotografi të asaj që duket si një magazinë e kompanisë Zara dhe pakove të shumta të hapura në mënyrë të çrregullt të gatshme për t’u marrë nga dikush që do të pranojë ftesën për të klikuar butonin “Apliko tani” në faqe.

Megjithatë, nëse klikojmë mbi emrin e faqes së Instagramit, ajo nuk hap profilin e Zara Boxes ALB.

Nga një kërkim me motorin e kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi i mësipërm është përdorur në rrjet për të bërë postime të ngjashme me atë të mësipërmin, në gjuhë të ndryshme si turqisht, çekisht dhe vietnamisht.

Në faqen zyrtare të Zara Albania, nuk ka ndonjë njoftim që përmend se firma po dhuron mall.

Kjo është një mënyrë që mashtruesit përdorin për të zhvatur para nga përdoruesit e rrjeteve sociale, e përshkruar edhe këtu.

The post Kompania Zara nuk po zbraz falas magazinat e saj appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kirurgu francez që planifikonte të ekspozonte Brigitte Macron vdes pasi bie nga dritarja.

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi edhe ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se “kirurgu francez që planifikonte të ekspozonte Brigitte Macron vdes pasi bie nga dritarja.” 

Sipas postimeve, “kirurgu francez François Faivre, 58 vjeç, u gjet i vdekur më 29 qershor 2025, pasi ra nga dritarja e apartamentit të tij në Paris. Motra e Faivre, Anne Dupont, po sfidon përfundimin e policisë për vetëvrasje, duke sugjeruar se vdekja e tij mund të lidhet me një intervistë të ardhshme ku ai planifikonte të zbulonte informacione të ndjeshme në lidhje me operacionin e dyshuar transgjinor të Brigitte Macron, bazuar në dokumente nga Dr. Patrick Bouilly.”

Origjina e këtij lajmi duket se është një artikull i botuar më 1 korrik 2025 në faqen enquetedujour.fr.

Për të mbështetur pretendimet e tij, artikulli sjell një video të një interviste që kirurgu pretendohet se ka dhënë për revistën Closer, ku ai pretendon se e ka njohur Dr. Patrick Bui, i cili pretendohet se ka operuar Brigitte Macron. 

“Unë ende kam shumë informacion në formën e shënimeve, kopjeve të të dhënave mjekësore”, thotë një burrë me theks të Evropës Lindore, i ulur para kamerës. “Dr. Bui ishte një koleg i ngushtë i imi. […] Ai më tregoi në detaje rreth ndryshimeve fizike që pësoi zonja Brigitte Macron gjatë operacionit transgjinor.”

Videoja është shumë e besueshme. Imazhi është i qartë. Fjalët koherente, megjithëse pak të ngadalta, korrespondojnë me lëvizjet e gojës. 

Megjithatë, ky burrë nuk ekziston. Siç vërehet me sy të lirë, pamja e tij nuk përputhet me imazhin që shoqëron postimet në rrjete, që pretendohet se tregojnë kirurgun e ndjerë.

Një François Faivre është mjek i përgjithshëm në Perrigny në departamentin Yonne. Një tjetër François Faivre është drejtor operacionesh në Thalès. Një tjetër François Faivre është trajner sportiv dhe ishte trajneri i ekipit kombëtar zviceran të skive në terren të hapur. 

François Faivre në video duket sikur është krijuar nga inteligjenca artificiale, dhe lëvizjet e gojës së tij duken të jenë të gjeneruara me teknologjinë deepfake. Lëkura e tij është shumë e lëmuar, ai nuk i pulit sytë gjatë gjithë intervistës së pretenduar, as nuk shpreh ndonjë emocion, dhe drejtkëndori i bardhë në murin në sfond ndërpritet pas tij në një mënyrë jo natyrale.

Për më tepër, sipas një hetimi të Radio France, artikulli sillet nën emrin e një gazetareje që ekziston realisht. 

Audrey Parmentier është gazetare e pavarur dhe punon rregullisht për gazetën Le Monde. E kontaktuar nga departamenti i verifikimit të fakteve të Radio France, ajo konfirmoi se nuk e ka shkruar këtë artikull ose asnjë nga artikujt që i atribuohen asaj, prej marsit të vitit 2025.

“Është mjaft tronditëse,” tha ajo. “Kam mësuar se kam shkruar për këtë media lajmesh të rreme që nga marsi. Është mjaft shqetësuese kur shihni foton time, emrin tim dhe mbiemrin tim të lidhur me teori konspirative. Unë jam gazetare; nuk kam absolutisht asnjë lidhje me këtë përmbajtje.”

Radio kontaktoi katër gazetarët e tjerë të listuar si pjesë e ekipit editorial të faqes enquetedujour.fr. Të gjitha identitetet e tyre ishin vjedhur. Këta gazetarë, në teori, janë ligjërisht përgjegjës për përmbajtjen e artikujve që publikojnë. Janë punonjës të pavarur, punësimi i të cilëve është i pasigurt dhe mbështetet shumë në punën e tyre të mëparshme dhe gjurmën e tyre dixhitale. Shumica e tyre punojnë ose bashkëpunojnë me median investigative të krahut të majtë Streetpress. E kontaktuar nga franceinfo, ekipi editorial tha se po shqyrton të gjitha mjetet e mundshme ligjore për të bllokuar këtë manipulim.

Kjo taktikë keqinformimi i përngjan taktikave të përdorura tashmë në fushatat e dezinformimit pro-rus, duke filluar nga imitimi i personaliteteve dhe mediave dhe publikimi i artikujve të rremë të shtypit krejtësisht të shpikur ose edhe të gjeneruar nga inteligjenca artificiale në një operacion të quajtur “Stuhia-1516” nga Viginum, shërbimi francez përgjegjës për vigjilencën dhe mbrojtjen kundër ndërhyrjeve të huaja.

“Aktorët pas Stuhisë-1516 po kërkojnë të polarizojnë debatin demokratik në shoqëritë tona, të minojnë besimin në media dhe institucionet evropiane me qëllimin përfundimtar dhe strategjik të përfundimit të ndihmës perëndimore për Ukrainën”, shpjegoi Viginum në një raport në maj 2025. 

The post E rreme lidhja e kirurgut francez të vetëvrarë me sekretet e Brigitte Macron appeared first on Faktoje.al.