Nëntë muaj pas tragjedisë në stacionin hekurudhor në Novi Sad, ku humbën jetën 16 vetë, kriza politike në Serbi është larg fundit. Protestat janë ende duke vazhduar, gjë që është disi e habitshme duke pasur parasysh temperaturat e larta dhe pushimet verore, por presioni është ende aty.
Aksionet policore u intensifikuan gjatë verës, represioni u rrit. Por nëse do të gjykonim nga ngjarjet e fundit, policia është zëvendësuar nga forca të ndryshme private sigurie, dhe duket se policia bashkiake është përfshirë në arrestime.
Një shfaqje apo ndjekje penale e zgjuar?
Fillimi i gushtit solli një bombë politike pas arrestimit të zyrtarëve të lartë të Partisë Përparimtare Serbe (SNS) për korrupsion dhe përvetësim të 115 milionë dollarëve në ndërtimin e hekurudhës së shpejtë Novi Sad-Kelebija.
Publiku mbeti mjaft i hutuar, dhe ky veprim shihet ose si një shfaqje e drejtuar nga Aleksandar Vuçiqit, ose si një hap i vërtetë nga prokuroria në bashkëpunim me Bashkimin Evropian.
âTĂ« dyja teoritĂ« tregojnĂ« se sa shumĂ« shteti serb nuk bazohet nĂ« institucione tĂ« formalizuaraâ, tha pĂ«r DW Dejan Bursaq, njĂ« bashkĂ«punĂ«tor kĂ«rkimor nĂ« Institutin pĂ«r Filozofi dhe Teori Sociale.
âNĂ«se i analizoni tĂ« dyja kĂ«to zgjidhje, shihni se ato tingĂ«llojnĂ« tĂ« çmendura. NĂ« atĂ« kontekst, tĂ« dy skenarĂ«t janĂ« tĂ« rrezikshĂ«m pĂ«r SNS-nĂ« dhe Aleksandar Vuçiqin, sepse tĂ« dyja tregojnĂ« se ai nuk ka vĂ«rtet kontroll mbi shtetin. Dhe kjo Ă«shtĂ« diçka mbi tĂ« cilĂ«n bazohet imazhi i tijâ, thotĂ« bashkĂ«biseduesi ynĂ«.
Panik â kush Ă«shtĂ« i radhĂ«s?
Studiuesi politik Dushko Radosavljeviq vlerĂ«son se Ă«shtĂ« mĂ« i prirur ndaj interpretimit sipas tĂ« cilit prokuroria mĂ« nĂ« fund po vepron nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pavarur, gjĂ« qĂ« âtregohet edhe nga reagimet histerike ndaj arrestimit dhe ndalimit tĂ« tĂ« dyshuarveâ.
âKa filluar paniku, veçanĂ«risht pasi ky Ă«shtĂ« niveli i parĂ« i arrestimeve. Tani njĂ« shumĂ« mĂ« serioze parash po pĂ«rmendet tashmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« rast. Deri mĂ« tani kĂ«to kanĂ« qenĂ« shuma relativisht modeste parash. NĂ«se shkojmĂ« mĂ« tej nĂ« analizĂ«, pyetja Ă«shtĂ« se sa njerĂ«z tĂ« tjerĂ« do tĂ« arrestohen? Regjimi nuk e di se kush mund tĂ« jetĂ«. Le tĂ« themi se Ă«shtĂ« gjithashtu e mundur që BE-ja tĂ« ketĂ« dhĂ«nĂ« inkurajim pĂ«r tĂ« filluar njĂ« luftĂ« kundĂ«r korrupsionitâ, tĂ«rheq vĂ«mendjen Radosavljeviq.
Përkeqësimi i krizës
Kriza brenda koalicionit qeverisës është përkeqësuar gjithashtu ditët e fundit. Disa tensione midis SNS dhe Partisë Socialiste të Serbisë (SPS) kanë vazhduar për një kohë të gjatë, por tani kjo është shtuar nga retorika e ashpër drejtuar partive boshnjake në Sanxhak, pas thyerjes së dhunshme të bllokadës së Universitetit Shtetëror të Novi Pazarit (DUNP).
Autoritetet kanĂ« sulmuar ashpĂ«r udhĂ«heqĂ«sit e partive lokale pĂ«r mosbesnikĂ«ri, gjĂ« qĂ« e ka shtyrĂ« PartinĂ« e Veprimit Demokratik tĂ« Sanxhakut (SDA) tĂ« ngrejĂ« padi penale kundĂ«r kryetares sĂ« Parlamentit, Ana Brnabiq, âpĂ«r nxitje tĂ« urrejtjes dhe intolerancĂ«s kombĂ«tare, racore dhe fetareâ.
Kjo nuk Ă«shtĂ« pĂ«r tâu habitur pas nĂ«ntĂ« muajsh krize, thekson Dejan Bursaq. âNĂ«se do tĂ« kishim njĂ« sistem funksional partiak, kjo do tĂ« ishte gjendja natyrore, konfliktet dhe fraksionet e brendshme do tĂ« lindnin shumĂ« shpejtâ, thotĂ« ai.
âNĂ«se keni njĂ« qeveri qĂ« nuk e kontrollon mĂ« vendin, pritet qĂ« tĂ« ketĂ« pakĂ«naqĂ«si. Por kĂ«tu, partitĂ« funksionojnĂ« si disa qendra informale tĂ« pushtetit. Dhe kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse procesi Ă«shtĂ« mĂ« i ngadaltĂ«â, beson Bursaq.
SNS dĂ«rgoi âbanditĂ«â nĂ« Novi Pazar, njĂ« zonĂ« e ndjeshme, pĂ«r tĂ« zbrazur universitetin, vlerĂ«son Dushko Radosavljeviq.
âTani Ă«shtĂ« krijuar njĂ« atmosferĂ« shpĂ«rthyese atje. Dhe nĂ« atĂ« atmosferĂ«, njĂ« politikan me pĂ«rvojĂ« si Rasim Ljajiq, ose dikush tjetĂ«r, e kupton se kĂ«misha Ă«shtĂ« mĂ« afĂ«r se palltoja e tijâ.
Hulumtimi si menaxhim krizash
TĂ« gjitha kĂ«to ngjarje mbulohen disi nga sondazhet e opinionit publik. Dy tĂ« fundit â ai nga Sprint Insight dhe New Serbian Political Thoughts â treguan se njĂ« listĂ« e mundshme studentĂ«sh do tĂ« kishte njĂ« avantazh tĂ« sigurt ndaj listĂ«s sĂ« regjimit.
Edhe pse këto janë ende zgjedhje teorike, sipas këtyre sondazheve, studentët kanë të paktën dhjetë përqind më shumë mbështetje se partia e Vuçiqit.
Kjo mĂ« pas u âmbuluaâ nga njĂ« sondazh i Ipsos qĂ« studetĂ«t nuk i sheh si njĂ« opsion real.
Dejan Bursaq beson se sondazhet e mĂ«vonshme ishin âmenaxhimi i krizĂ«s i sondazhit tĂ« Sprint Insight qĂ« u dha njĂ« avantazh studentĂ«veâ.
âĂshtĂ« shumĂ« e çuditshme qĂ« disa agjenci nuk u pĂ«rgjigjĂ«n pĂ«r nĂ«ntĂ« muaj, dhe mĂ« pas shumĂ« prej tyre i paraqitĂ«n sondazhet e tyre brenda dy javĂ«sh. Mendoj se problemi pĂ«r SNS-nĂ« sigurisht ekziston, sepse keni njĂ« situatĂ« praktikisht emergjente nĂ« vend, dhe pritet qĂ« mbĂ«shtetja e tyre tĂ« bjerĂ«â, thotĂ« Bursaq.
Agoni apo konsolidim i regjimit
Protestat në Serbi nuk ndalen, por për shkak të rritjes së shtypjes dhe paligjshmërisë së vazhdueshme, qytetarët rebelë shpesh thonë se regjimi është konsoliduar dhe se një lloj iniciative është në anën e tij.
Megjithatë, ka edhe shumë që mendojnë se Vuçiq ka mbaruar dhe se kjo është vetëm agonia e një regjimi të dështuar.
Dushko Radosavljeviq nuk e sheh konsolidimin e regjimit dhe rendit problemet me tĂ« cilat po pĂ«rballen autoritetet: âĂshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« mbushĂ«sh buxhetin, askush nuk dĂ«shiron tĂ« nĂ«nshkruajĂ« leje pĂ«r punime nĂ« infrastrukturĂ«, ai hyri nĂ« njĂ« konflikt serioz me boshnjakĂ«t, nuk ia doli shumĂ« mirĂ« nĂ« Uzhice.â
âĂshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« thuhet se çfarĂ« Ă«shtĂ« konsolidimi. NjĂ« bisedĂ« me Macronin? Apo Ă«shtĂ« konsolidim qĂ« shndĂ«rron shtatĂ« kompani publike nĂ« shtatĂ« kompani me pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« kufizuar pĂ«r tĂ« shlyer disa borxhe? Ndoshta ai e sheh si konsolidim faktin qĂ« e ka rrethuar veten me njĂ« numĂ«r tĂ« madh policie qĂ« e mbrojnĂ« nga takimet e drejtpĂ«rdrejta me qytetarĂ«t rebelĂ«â, pĂ«rfundoi Radosavljeviq pĂ«r DW.
Nga ana tjetër, Dejan Bursaq thotë se pretendimet se regjimi po bie apo se po konsolidohet nuk përjashtojnë njëra-tjetrën.
âMĂ« duket se Vuçiq po i afrohet mĂ«nyrĂ«s zgjedhore tĂ« SNS-sĂ«. Mendoj se ai e ka kuptuar se kjo do tĂ« duhet tĂ« pĂ«rfundojĂ« vetĂ«m me zgjedhje. Por atje na pret njĂ« proces jodemokratik, nĂ« tĂ« cilin tĂ« gjitha manipulimet zgjedhore do tĂ« çlirohen nĂ« maksimumâ, pĂ«rfundon bashkĂ«biseduesi ynĂ«. DW