Për herë të parë në 30 vjet disa nga donatorët më të mëdhenj në botë, të udhëhequr nga SHBA, po e zvogëlojnë financimin e tyre. Organizatat humanitare po kërkojnë burime të reja financimi.
Si duhet tĂ« financohet ndihma pĂ«r zhvillim nĂ« Lindjen e Mesme nĂ« tĂ« ardhmen? Organizata tĂ« ndryshme tĂ« shoqĂ«risĂ« civile nĂ« Lindjen e Mesme ofrojnĂ« gjithmonĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n pĂ«rgjigje: ĂshtĂ« e pamundur tĂ« thuhet. âAskush nuk e di vĂ«rtet se çfarĂ« po ndodhâ, tha pĂ«r DW kreu i njĂ« projekti sirian nĂ« lidhje me shkurtimet e ndihmĂ«s amerikane nĂ«n administratĂ«n Trump.
âAta nuk e kanĂ« ndaluar plotĂ«sisht ende ndihmĂ«n. KĂ«shtu qĂ« tani ne thjesht po shpenzojmĂ« para muaj pas muaji dhe shpresojmĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«nâ. âNe ende nuk e dimĂ« nĂ«se do tâi marrim fondet e premtuara pĂ«r kĂ«tĂ« vitâ, thotĂ« themeluesi i njĂ« rrjeti gazetarĂ«sh irakianĂ« nĂ« Bagdad. âNdoshta nuk do tĂ« jemi nĂ« gjendje tĂ« paguajmĂ« disa nga gazetarĂ«t tanĂ«. Aktualisht po kĂ«rkojmĂ« nga organizata tĂ« tjera pĂ«r tĂ« kompensuar mungesĂ«nâ. PĂ«r tĂ« mos hapur probleme me financuesit e tyre, dy personat me tĂ« cilĂ«t foli DW kĂ«rkuan tĂ« mos identifikoheshin.
QĂ« nga marrja e detyrĂ«s, Presidenti i SHBA-sĂ« Donald Trump ka ulur nĂ« mĂ«nyrĂ« drastike fondet amerikane pĂ«r tĂ« ashtuquajturĂ«n âNdihmĂ« Zyrtare pĂ«r Zhvillimâ (ODA). Por Shtetet e Bashkuara nuk janĂ« i vetmi vend qĂ« e ka ulur ndihmĂ«n. Globalisht, programi i ndihmĂ«s pĂ«r zhvillim (ODA) i SHBA-sĂ« ra me mĂ« shumĂ« se shtatĂ« pĂ«rqind nĂ« vitin 2024, por edhe vendet evropiane si Franca, Gjermania dhe MbretĂ«ria e Bashkuar gjithashtu ulĂ«n alokimet e tyre vitin e kaluar â pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« pothuajse 30 vjet.
Pasojat janë të qarta
NĂ« vitin 2023, vendet nĂ« Lindjen e Mesme morĂ«n rreth 7.8 miliardĂ« dollarĂ«, nga njĂ« total prej 42.4 miliardĂ« dollarĂ«sh qĂ« SHBA-tĂ« shpenzuan pĂ«r ndihmĂ«n zhvillimore atĂ« vit. Pasojat e reduktimit tĂ« ndihmĂ«s amerikane ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ndihen qartĂ« nĂ« rajon, shkroi Lait Alailuni i Institutit NdĂ«rkombĂ«tar pĂ«r Studime Strategjike nĂ« Bahrein nĂ« mars tĂ« kĂ«tij viti. âPĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tyre ushtarake dhe ekonomike, partnerĂ«t e rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« SHBA-sĂ« mbeten shumĂ« tĂ« varur nga ndihma amerikane.â
Midis viteve 2014 dhe 2024, Shtetet e Bashkuara u siguruan vendeve në rajon rreth 106.8 miliardë dollarë. Pak më pak se një e treta shkoi në Izrael, dhe shumica e këtyre parave u caktuan për qëllime ushtarake. Për vendet e tjera, fondet amerikane përfaqësojnë një pjesë të konsiderueshme të të ardhurave të tyre kombëtare, thekson Alajlouni.
Fondet e nevojshme urgjentisht tani mungojnĂ« â pĂ«r shembull, pĂ«r ushqim dhe ujĂ« nĂ« Sudan, ilaçe nĂ« Jemen, ushqim pĂ«r fĂ«mijĂ« nĂ« Liban, si dhe nĂ« kampet pĂ«r persona tĂ« zhvendosur, theksoi Alajlouni. Midis tĂ« zhvendosurve ka familje qĂ« dyshohet se janĂ« tĂ« lidhura me grupin ekstremist terrorist âShteti Islamikâ nĂ« Siri.
Disa vende të tjera, si Jordania ose Egjipti, gjithashtu varen shumë nga fondet e huaja për zhvillimin e tyre ekonomik, për të mbajtur ekonomitë e tyre në vështirësi, paralajmëron Alajlouni.
Ende nuk Ă«shtĂ« e qartĂ« se sa do tĂ« humbasin saktĂ«sisht vendet e Lindjes sĂ« Mesme nga ulja e ndihmĂ«s zyrtare amerikane pĂ«r zhvillim. NĂ« qershor 2025, studiuesit nĂ« QendrĂ«n pĂ«r Zhvillim Global nĂ« Uashington u pĂ«rpoqĂ«n tĂ« llogaritnin pasojat: âDisa vende ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« humbasin sasi tĂ« mĂ«dha tĂ« ndihmĂ«s pĂ«r zhvillim, varĂ«sisht se kush janĂ« donatorĂ«t e tyre. TĂ« tjerĂ«t, megjithatĂ«, ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« pĂ«sojnĂ« vetĂ«m humbje shumĂ« tĂ« voglaâ, pĂ«rfunduan ata.
PĂ«r shembull, Ndihma Zyrtare pĂ«r Zhvillim pĂ«r Jemenin pritet tĂ« bjerĂ« me 19 pĂ«rqind midis viteve 2023 dhe 2026. NĂ« vitin 2025, Arabia Saudite, BE-ja dhe MbretĂ«ria e Bashkuar ishin tre donatorĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj pĂ«r vendin pĂ«rmes ZyrĂ«s sĂ« OKB-sĂ« pĂ«r Koordinimin e ĂĂ«shtjeve Humanitare (UNOCHA). Edhe Somalia mund tĂ« humbasĂ« deri nĂ« 39 pĂ«rqind. DonatorĂ«t e saj kryesorĂ« pĂ«rmes UNOCHA-s ishin MbretĂ«ria e Bashkuar, Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja.
Boshllëku i madh
âĂshtĂ« e qartĂ« se boshllĂ«ku financiar nuk mund tĂ« mbushet nĂ« afat tĂ« shkurtĂ«râ, tha pĂ«r DW Vincenzo Boletino, drejtor i Programit tĂ« Komuniteteve Rezistente nĂ« Universitetin e Harvardit nĂ« Boston. âNĂ« afat tĂ« mesĂ«m dhe tĂ« gjatĂ«, ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ« formash tĂ« ndryshme ndihme.â Kjo duhet tĂ« pĂ«rfshijĂ« njĂ« numĂ«r mĂ« tĂ« madh vendesh qĂ« ofrojnĂ« ndihmĂ« humanitare dhe zhvillimore aty ku Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje me qĂ«llimet e tyre politike, pret Boletino. Agjencia kryesore e bashkĂ«punimit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« RusisĂ«, Rossotrudnichestvo, njoftoi sĂ« fundmi se do tĂ« ristrukturohet sipas modelit tĂ« USAID-it me seli nĂ« SHBA.
Agjencia planifikon të hapë zyra në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabinë Saudite. Megjithatë, me vetëm 70 milionë dollarë në vit, buxheti i Rossotrudnichestvo është relativisht i vogël.
ParatĂ« kineze mund tĂ« jenĂ« njĂ« alternativĂ« tjetĂ«r ndaj financimit amerikan dhe evropian. âKina e ka pozicionuar veten si konkurrentja mĂ« e madhe e Shteteve tĂ« Bashkuara nĂ« zhvillimin globalâ, thonĂ« ekspertĂ«t nĂ« qendrĂ«n amerikane tĂ« studimeve, QendrĂ«n pĂ«r Studime Strategjike dhe NdĂ«rkombĂ«tare.
MegjithatĂ«, Kina Ă«shtĂ« mĂ« pak e interesuar nĂ« Lindjen e Mesme dhe mĂ« shumĂ« nĂ« AzinĂ« Juglindore dhe AfrikĂ«n. âAs Rusia dhe as Kina tradicionalisht nuk luajnĂ« njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« sistemin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« ndihmĂ«s humanitare dhe kjo nuk ka gjasa tĂ« ndryshojĂ« nĂ« tĂ« ardhmen e afĂ«rtâ, pĂ«rfundon Boletino.
Ndihmë me motive politike
âNĂ« Lindjen e Mesme, donatorĂ«t kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« jenĂ« shtetet e pasura tĂ« Gjiritâ, thotĂ« Markus Löwe, profesor dhe ekspert pĂ«r Lindjen e Mesme dhe AfrikĂ«n e Veriut nĂ« Institutin Gjerman pĂ«r Zhvillim dhe QĂ«ndrueshmĂ«ri (IDOS).
GjatĂ« dy dekadave tĂ« fundit, katĂ«r shtetet e Gjirit â Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Katari dhe Kuvajti â kanĂ« qenĂ« ndĂ«r donatorĂ«t mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« botĂ«, thekson Löwe.
âArabia Saudite, pĂ«r shembull, tashmĂ« po ofron mbĂ«shtetje tĂ« konsiderueshme pĂ«r SirinĂ«. Ajo gjithashtu po mbĂ«shtet Libanin dhe padyshim do tĂ« ishte e pĂ«rgatitur tĂ« mbulonte njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« kostove tĂ« rindĂ«rtimit nĂ« Gaza â me kusht qĂ« tĂ« arrihet njĂ« marrĂ«veshje e pranueshme armĂ«pushimi.â âTendenca Ă«shtĂ« qĂ« mĂ« shumĂ« ndihmĂ« tĂ« shkojĂ« tek pĂ«rfituesit qĂ« konsiderohen politikisht tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r vendet donatore tĂ« Gjiritâ, vĂ«ren Khaled Al Mezaini i Universitetit Zayed nĂ« Emiratet e Bashkuara Arabe.
Pavarësisht luftës që kanë zhvilluar kundër disa pjesëve të Jemenit që nga viti 2015, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe kanë qenë gjithashtu donatorët më të mëdhenj të vendit.