❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Biologët bien dakord: Macet janë ndër krijesat më të përsosura të natyrës

✇Icon Style
By: gaze tare

Sipas biologëve evolucionarë, macet janë ndër krijesat më të përkryera në natyrë. Trupi i tyre është ndërtuar për të qenë i heshtur, i shpejtë dhe jashtëzakonisht efikas. Me kthetra të tërheqshme, këmbë të pasme të fuqishme dhe shtyllë kurrizore shumë fleksibile, ato mund të kërcejnë disa herë gjatësinë e trupit të tyre dhe të ndryshojnë drejtim në ajër me një saktësi mahnitëse.

Pupilat vertikale u mundĂ«sojnĂ« t’i pĂ«rshtaten dritĂ«s nĂ« sekonda, duke i bĂ«rĂ« mjeshtre tĂ« shikimit natĂ«n, ndĂ«rsa mustaqet u japin informacion pĂ«r lĂ«vizjen e ajrit, duke i ndihmuar tĂ« lundrojnĂ« nĂ« errĂ«sirĂ« tĂ« plotĂ«, edhe nĂ« hapĂ«sirat mĂ« tĂ« ngushta.

Por ajo që i bën macet edhe më të veçanta është aftësia për të kursyer energji. Ndryshe nga shumë grabitqarë të tjerë, ato pushojnë pjesën më të madhe të ditës dhe reagojnë me lëvizje të shkurtra e të fuqishme vetëm kur është e nevojshme. Edhe rutina e tyre e pastrimit nuk është thjesht për estetikë, ajo ndihmon në higjienë, rregullon temperaturën trupore dhe ul aromën, një avantazh i qartë për një gjuetare të padukshme.

Edhe pas mijëra vitesh bashkëjetesë me njerëzit, macet shtëpiake moderne mbeten shumë të ngjashme me paraardhëset e tyre të egra. Studimet tregojnë se ato ruajnë instinktet e gjuetisë, pavarësinë sociale dhe sjelljen territoriale. Kjo ngjashmëri tregon se natyra i kishte përsosur që në fillim dhe nuk kishte shumë për të ndryshuar që ato të përshtateshin me jetën pranë njeriut.

The post Biologët bien dakord: Macet janë ndër krijesat më të përsosura të natyrës appeared first on iconstyle.al.

↗

A është ndërtuar nga njerëzit piramida më e vjetër në botë, Gunung Padang? E vërteta në ringun e debateve

✇Koha Jone
By: berti

Që prej kohësh, piramidat kanë zgjuar një admirim të thellë e një kureshtje të pashuar. Ato janë gurë kujtese, që sfidojnë shekujt dhe na bëjnë të pyesim për origjinën, qëllimin dhe mjeshtërinë e ndërtuesve të tyre. Pyetja se cila është piramida më e vjetër në botë ka qenë prej kohësh e lidhur me Egjiptin, por një studim i fundit ka tronditur këtë bindje të konsoliduar. Piramida e njohur më e


Source

↗

‘LotĂ«t e krokodilit’, çfarĂ« nĂ«nkupton shprehja alegorike pĂ«r lotĂ«t e rremĂ«

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”– Shprehjen “qan me lot krokodili” me siguri e kemi dĂ«gjuar tĂ« gjithĂ« qoftĂ« si njĂ« akuzĂ« pĂ«r emocione tĂ« shtirura, qoftĂ« si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« treguar njĂ« pendesĂ« tĂ« rreme. Por çfarĂ« fshihet pas kĂ«saj shprehjeje qĂ« rrĂ«njĂ«t i ka nĂ« njĂ« nga krijesat mĂ« tĂ« frikshme tĂ« botĂ«s shtazore?

Origjina e saj është më e lashtë sesa mund të mendohet dhe, siç ndodh shpesh me metaforat e qëndrueshme, është një përzierje midis realitetit dhe legjendës. Ideja se krokodilët qajnë ndërsa hanë prenë e tyre buron nga besime të hershme, që më pas janë zhvilluar në simbolikë morale e madje edhe në gjuhën e mjekësisë moderne.

Nga pikĂ«pamja biologjike, ekziston njĂ« shpjegim pĂ«r kĂ«tĂ« sjellje tĂ« çuditshme. KrokodilĂ«t kanĂ« gjĂ«ndra pranĂ« syve, tĂ« cilat ndihmojnĂ« nĂ« mbajtjen e syve tĂ« lagĂ«sht dhe nĂ« eliminimin e kripĂ«rave tĂ« tepĂ«rta. GjatĂ« procesit tĂ« tĂ« ushqyerit i cili pĂ«rfshin njĂ« pĂ«rpjekje tĂ« madhe muskulare dhe gojĂ« tĂ« hapur pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«  kĂ«to gjĂ«ndra mund tĂ« shtypen dhe tĂ« çlirojnĂ« lĂ«ngje qĂ« ngjasojnĂ« me lotĂ«t. Studime tĂ« mĂ«vonshme, si ai i vitit 2006 i neurologut Malcolm Shaner dhe biologut Kent Vliet, kanĂ« vĂ«zhguar kĂ«tĂ« fenomen tek aligatorĂ«t dhe caimanĂ«t, duke pĂ«rforcuar idenĂ« se “lotĂ«t” janĂ« thjesht njĂ« reagim fiziologjik ndaj mĂ«nyrĂ«s sĂ« tĂ« ushqyerit.

E megjithatĂ«, qĂ« nga Mesjeta, njerĂ«zimi i ka dhĂ«nĂ« njĂ« domethĂ«nie tjetĂ«r kĂ«tyre lotĂ«ve. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, shprehja “lotĂ«t e krokodilit” Ă«shtĂ« pĂ«rhapur nĂ« tregimet e Sir John Mandeville nĂ« shekullin XIV. NĂ« to, pĂ«rshkruhet njĂ« krokodil qĂ« qan teksa ha njĂ« njeri  njĂ« pĂ«rfytyrim grotesk, por qĂ« mbante ngarkesĂ« tĂ« thellĂ« morale.

Kjo alegori u pĂ«rqafua gjerĂ«sisht nĂ« letĂ«rsinĂ« klasike. William Shakespeare e pĂ«rdori shpesh si metaforĂ« pĂ«r hipokrizinĂ« dhe mashtrimin emocional. NĂ« “Othello”, nĂ« “Henry VI” dhe “Antony and Cleopatra”, krokodili shfaqet si simbol i pendesĂ«s sĂ« rreme. NjĂ« tjetĂ«r autor i njohur, Edmund Spenser, e pĂ«rshkruan kĂ«tĂ« krijesĂ« si “dinak mizor”, qĂ« pĂ«rdor lotĂ«t pĂ«r tĂ« fshehur dredhitĂ«.

NĂ« vijim tĂ« kĂ«saj tradite simbolike, figura e “lotĂ«ve tĂ« krokodilit” Ă«shtĂ« pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« stigmatizuar veçanĂ«risht gratĂ«, tĂ« cilat nĂ« rrĂ«fimet moralizuese paraqiten si pĂ«rdoruese tĂ« holla tĂ« emocioneve tĂ« rreme pĂ«r tĂ« manipuluar burrat dhe realitetin. Kjo pĂ«rplasje mes dhimbjes sĂ« dukshme dhe qĂ«llimit tĂ« fshehur e bĂ«ri shprehjen tĂ« depĂ«rtojĂ« thellĂ« nĂ« gjuhĂ«n dhe kulturĂ«n popullore.

Madje, kjo shprehje ka gjetur vend edhe nĂ« mjekĂ«si. “Sindroma e lotĂ«ve tĂ« krokodilit”, ose simptoma Bogorad, pĂ«rshkruan njĂ« gjendje neurologjike ku njĂ« person derdh lot kur ha. E identifikuar pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitin 1926 nga neurologu rus F.A. Bogorad, kjo sindromĂ« Ă«shtĂ« pasojĂ« e njĂ« dĂ«mtimi tĂ« nervit tĂ« fytyrĂ«s, qĂ« bĂ«n qĂ« sinjalet e gjĂ«ndrave tĂ« pĂ«shtymĂ«s tĂ« ngatĂ«rrohen me ato tĂ« gjĂ«ndrave lotsjellĂ«se.

Sipas studiuesit Adam Britton, ndonĂ«se Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« pĂ«rcaktosh saktĂ«sisht prej nga buron miti i “lotĂ«ve tĂ« krokodilit”, Ă«shtĂ« e lehtĂ« tĂ« kuptosh pse ai Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« kaq i pĂ«rhapur: “PĂ«r njĂ« krijesĂ« kaq tĂ« pamĂ«shirshme, lotĂ«t mbi viktimĂ«n e saj janĂ« njĂ« ironi e paharrueshme”, shkruan ai. Ironi qĂ« ka shĂ«rbyer si burim frymĂ«zimi pĂ«r shekuj me radhĂ« nĂ« letĂ«rsi, nĂ« filozofi morale, nĂ« folklor dhe tashmĂ« edhe nĂ« terminologjinĂ« mjekĂ«sore.

The post ‘LotĂ«t e krokodilit’, çfarĂ« nĂ«nkupton shprehja alegorike pĂ«r lotĂ«t e rremĂ« appeared first on Gazeta Si.

↗

Gjuha mĂ« e lumtur nĂ« botĂ«? ËshtĂ« spanjishtja!

✇Icon Style
By: gaze tare

Sipas studimeve gjuhësore, spanjishtja konsiderohet si gjuha më pozitive dhe emocionale në botë, jo për mënyrën si tingëllon, por për numrin e fjalëve të ngarkuara me ndjenja të mira.

FjalĂ« si “alegrĂ­a” (gĂ«zim), “amor” (dashuri), dhe “felicidad” (lumturi) janĂ« tĂ« pranishme kudo nĂ« tĂ« pĂ«rditshmen spanjolle. Jo mĂ« kot, bisedat nĂ« kĂ«tĂ« gjuhĂ« shpesh ndihen tĂ« ngrohta, pasionante dhe plot jetĂ«.

Ndoshta nuk është vetëm gjuha, por edhe kultura që e mban gjallë.

Po ju, cila gjuhë ju bën të ndiheni më mirë kur e dëgjoni?

The post Gjuha mĂ« e lumtur nĂ« botĂ«? ËshtĂ« spanjishtja! appeared first on iconstyle.al.

↗

Brenda Rolls Royce, makinës më të kushtueshme në histori, dhurata e baronit të biznesit, Clarence Gasque për gruan e tij Maude

✇Koha Jone
By: berti

Nga Albert Vataj Nuk mund të thuhet se Rolls Royce Phantom Brougham De Ville ishte vetëm një dhuratë surprizë e një bashkëshorti për gruan e tij, por edhe makina më unike dhe e patëdytë e prodhuar me shasinë e Rolls Royce, një makine legjendare, që ishte dhe mbeti si e tillë. Brendësia në Rolls Royce Phantom Brougham De Ville, të vitit 1926, nuk je tamam si brenda një makine të personalizuar


Source

↗

Shitet për 5.3 milionë dollarë në ankand, meteori më i madh i Marsit në Tokë

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Një meteorit i njohur si NWA 16788 dhe që është pjesa më e madhe e Marsit e gjetur në Tokë është shitur për 5.3 milionë dollarë, në ankand te një ofertues anonim.

Meteoritët janë ato që mbeten kur një kometë, asteroid ose meteoroid mbijeton kalimin e tij nëpër atmosferën e Tokës.

I zbuluar nĂ« nĂ«ntor 2023 nĂ« rajonin e largĂ«t Agadez tĂ« Nigerit, NWA 16788 Ă«shtĂ« njĂ« “ekzemplar monumental” qĂ« Ă«shtĂ« rreth 70% mĂ« i madh se pjesa tjetĂ«r mĂ« e madhe e Marsit e gjetur ndonjĂ«herĂ« nĂ« TokĂ«, sipas shtĂ«pisĂ« sĂ« ankandeve, Sotheby’s.

Meteori pĂ«rbĂ«n rreth 7% tĂ« tĂ« gjithĂ« materialit marsian tĂ« njohur nĂ« TokĂ« dhe Ă«shtĂ« 70% mĂ« i madh se fragmenti i dytĂ« mĂ« i madh i gjetur deri mĂ« sot. Testimet laboratorike kanĂ« konfirmuar se ai ka pĂ«rbĂ«rje identike me shkĂ«mbinjtĂ« marsianĂ« tĂ« studiuar nga sonda “Viking” nĂ« vitin 1976.

ËshtĂ« gjithashtu tepĂ«r e rrallĂ«, sepse vetĂ«m rreth 400 meteoritĂ« marsiane janĂ« gjetur ndonjĂ«herĂ« nĂ« TokĂ«.

Sipas shkencĂ«tarĂ«ve NWA 16788 Ă«shtĂ« njĂ« zbulim me rĂ«ndĂ«si tĂ« jashtĂ«zakonshme — meteori mĂ« i madh marsian i gjetur ndonjĂ«herĂ« nĂ« TokĂ« dhe mĂ« i vlefshmi i kĂ«tij lloji i ofruar ndonjĂ«herĂ« nĂ« ankand.

The post Shitet për 5.3 milionë dollarë në ankand, meteori më i madh i Marsit në Tokë appeared first on Gazeta Si.

↗

Foshnjat e para në botë me ADN nga tre prindër lindin pa sëmundje të trashëguara

✇Koha Jone
By: lindita

TetĂ« foshnja tĂ« lindura nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar me ADN nga tre persona, nuk bartin sĂ«mundjet e trashĂ«guara mitokondriale, sipas mjekĂ«ve britanikĂ«. Kjo metodĂ« revolucionare pĂ«rdor material gjenetik nga njĂ« nĂ«nĂ«, njĂ« baba dhe njĂ« grua donatore, pĂ«r tĂ« parandaluar çrregullime tĂ« rĂ«nda dhe shpesh fatale qĂ« kalojnĂ« nga nĂ«na te fĂ«mija. Teknika Ă«shtĂ« zhvilluar nĂ« Universitetin e Newcastle dhe pĂ«r


Source

↗

Meteoriti më i madh marsian në Tokë u shit për 5.3 milionë dollarë

✇Telegrafi
By: Nol Elshani

Meteoriti NWA 16788, me peshĂ« 25 kilogramĂ«, u shit sĂ« fundmi nĂ« njĂ« ankand tĂ« organizuar nga shtĂ«pia prestigjioze e ankandeve Sotheby’s nĂ« New York, duke tĂ«rhequr vĂ«mendjen e koleksionistĂ«ve dhe pasionantĂ«ve tĂ« hapĂ«sirĂ«s nga e gjithĂ« bota.

Çmimi pĂ«rfundimtar i shitjes, i cili pĂ«rfshin edhe tarifat e ankandit, arriti nĂ« rreth 5.3 milionĂ« dollarĂ« amerikanĂ«.

Me këtë shumë mbresëlënëse, NWA 16788 u bë meteoritin marsian më i shtrenjtë ndonjëherë i shitur në një ankand publik, duke thyer çdo rekord të mëparshëm për objekte të ngjashme.

Sipas informacioneve tĂ« dhĂ«na nga Sotheby’s, ky shkĂ«mb i rrallĂ« kozmik Ă«shtĂ« rezultat i njĂ« ngjarjeje tĂ« fuqishme nĂ« Mars – njĂ« pĂ«rplasje me njĂ« asteroid qĂ« e nxori jashtĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« planetit tĂ« kuq, shkruan usatoday.

@spacedotcom Anyone have a few million dollars lying around? You could own the largest piece of Mars on Earth! #mars #spacenews #sothebys #auction #spacedotcom #planet ♬ original sound – Space.com

Pas kësaj përplasjeje, meteoriti udhëtoi një distancë të jashtëzakonshme prej mbi 225 milionë kilometrash përmes hapësirës përpara se të hynte në atmosferën e Tokës dhe të binte në sipërfaqe, ku më pas u gjet dhe u identifikua si një fragment i Marsit.

Përpara se të dilte në ankand, NWA 16788 ishte pjesë e një ekspozite të veçantë në Agjencinë Hapësinore Italiane në Romë, ku tërhiqte interesin e vizitorëve si një ndër dëshmitë më të prekshme të ekzistencës së objekteve jashtëtokësore në planetin tonë.

Ndërkohë, identiteti i blerësit të ri të këtij objekti të rrallë nuk është bërë i ditur, duke shtuar një element misteri rreth këtij transaksioni të jashtëzakonshëm.

Megjithatë, ekspertët besojnë se blerësi mund të jetë një koleksionist privat apo një institucion shkencor që synon ta ruajë dhe studiojë meteoritin për qëllime kërkimore apo edukative. /Telegrafi/

The post Meteoriti më i madh marsian në Tokë u shit për 5.3 milionë dollarë appeared first on Telegrafi.

↗

Pa aeroport, pa ushtri, pa monedhë, por ndër më të pasurit në Europë

✇Icon Style
By: gaze tare

I fshehur mes Alpeve, midis Zvicrës dhe Austrisë, Principata e Lihtenshtajnit duket si një përjashtim i çuditshëm në një botë të trazuar. Pa një aeroport kombëtar, pa një ushtri, madje as monedhë të vetën, ky shtet i vogël renditet ndër më të pasurit dhe më të sigurtët në botë.

Përdor frangën zvicerane përmes një marrëveshjeje monetare me Zvicrën, ndërsa banorët e tij udhëtojnë përmes aeroporteve në Zvicër apo Austri. Ushtria u shfuqizua që në vitin 1868 dhe siguria mbështetet vetëm në një forcë të vogël policie dhe bashkëpunim me fqinjët.

Por pavarĂ«sisht kĂ«tij “minimalizmi shtetĂ«ror”, Lihtenshtajni ka njĂ« PBB pĂ«r frymĂ« rreth 187,000 dollarĂ«, pothuajse zero krim tĂ« organizuar, nivele tĂ« ulĂ«ta tĂ« burgosjes dhe njĂ« standard jetese qĂ« shumĂ« vende vetĂ«m mund ta Ă«ndĂ«rrojnĂ«.

Në një kohë kur shumica e shteteve përballen me tensione, korrupsion dhe pasiguri, ky vend i vogël ofron një model ndryshe: një shoqëri e bazuar në besim, thjeshtësi dhe mirëqenie të përbashkët, dëshmi se ndonjëherë, më pak është më shumë.

The post Pa aeroport, pa ushtri, pa monedhë, por ndër më të pasurit në Europë appeared first on iconstyle.al.

↗

“TĂ« dua” nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m fjalĂ« pĂ«r qentĂ«, zemra e tyre rreh mĂ« shpejt kur e dĂ«gjojnĂ«!

✇Icon Style
By: gaze tare

NjĂ« studim i ri nga Canine Cottages ka zbuluar se rrahjet e zemrĂ«s sĂ« qenve rriten me 46% kur ata dĂ«gjojnĂ« pronarin t’u thotĂ« “TĂ« dua”. Nga njĂ« mesatare prej 67 rrahjesh nĂ« minutĂ«, zemra e tyre shkon nĂ« 98 bpm, vetĂ«m nga njĂ« shprehje dashurie.

Hulumtimi u krye me monitorë zemre në katër qen dhe tregoi se qentë reagojnë emocionalisht ndaj fjalëve të ndjera, duke dëshmuar edhe një herë sa të lidhur janë me njerëzit e tyre.

Gjithashtu, studiuesit zbuluan se përqafimi ka efekt qetësues, duke ulur ndjeshëm rrahjet e zemrës, një tjetër shenjë që qentë ndjejnë çdo përkëdhelje dhe çdo emocion që ndajmë me ta.

Pra po, herĂ«n tjetĂ«r qĂ« i thua “TĂ« dua” qenit tĂ«nd
 ai e ndjen!

The post “TĂ« dua” nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m fjalĂ« pĂ«r qentĂ«, zemra e tyre rreh mĂ« shpejt kur e dĂ«gjojnĂ«! appeared first on iconstyle.al.

↗

Debatet në lidhje? Gratë zakonisht dalin në të drejtë

✇Tirana Today
By: mirseda
Po, e lexove mirë! Një studim i ri shkencor konfirmon atë që shumica e vajzave e kanë thënë gjithmonë: në debate, ajo ka zakonisht të drejtë. Kjo nuk do të thotë që meshkujt janë gjithmonë gabim
 por ndoshta ia vlen ta dëgjosh pak më shumë atë që po përpiqet të të thotë. Ndonjëherë të tërhiqesh [
]
↗

Simbolet e karabinierëve: historia, uniforma, ngjyrat, motoja dhe tradita e forcës

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi

Zbuloni kuriozitetet dhe simbolet historike të Karabinierëve: granatën, ngjyrat, uniformat, moton dhe stemën. Një udhëtim në identitetin e Karabinierëve.

Karabinierët janë shumë më tepër sesa një agjenci ligjzbatuese: ata janë një pjesë integrale e kujtesës kolektive të Italisë, një prani e vazhdueshme në jetën e vendit. Të themeluar në vitin 1814, ata kanë tejkaluar epokat, duke ruajtur vlerat e tyre të besnikërisë, disiplinës dhe shërbimit. Por pas rolit uniform dhe institucional fshihen simbole, moto, tradita dhe detaje shpesh pak të njohura që tregojnë historinë dhe identitetin e thellë të këtij institucioni. Ja disa kuriozitete që na ndihmojnë të kuptojmë më mirë se çfarë i bën vërtet Karabinierët unikë.

  1. Lindja e KarabinierĂ«ve: pse pikĂ«risht “KarabinierĂ«t”?

Karabinierët zyrtarisht u krijuan më 13 korrik 1814, kur Viktor Emanueli I i Savojës lëshoi Patentat Mbretërore që themelonin Korpusin e Karabinierëve Mbretërorë, që synonte të siguronte rendin publik në Mbretërinë e Sardenjës. Karabinierët e parë u zgjodhën nga ushtarët më të mirë piemontezë, duke e bërë forcën një korpus elitar që nga fillimi. Vetë emri rrjedh nga arma që ata lëshuan: karabina, një pushkë e lehtë dhe e saktë, e përshtatshme për përdorim ushtarak dhe për sigurinë publike.

  1. Pse “Benemerita”?

Korpusi ka nofkĂ«n “La Benemerita”, njĂ« term i pĂ«rdorur zyrtarisht qĂ« nĂ« vitin 1864 nga Senati i MbretĂ«risĂ« pĂ«r tĂ« nderuar shĂ«rbimet e tij ndaj komunitetit. Termi ka mbetur nĂ« pĂ«rdorim tĂ« zakonshĂ«m si njĂ« simbol i respektit dhe besimit nga popullsia.

  1. ÇfarĂ« “do tĂ« thotĂ«â€ granata nĂ« kapak?

NjĂ« element tjetĂ«r dallues Ă«shtĂ« granata e artĂ« me trembĂ«dhjetĂ« cepa qĂ« flakĂ«ron, simboli i Korpusit qĂ« nga origjina e tij. ËshtĂ« njĂ« granatĂ« e kurorĂ«zuar me njĂ« flakĂ« tĂ« stilizuar, e pranishme nĂ« kapak, nĂ« shpatull dhe brenda stemĂ«s heraldike. Ajo pĂ«rfaqĂ«son forcĂ«n, guximin dhe origjinĂ«n ushtarake tĂ« Korpusit.

  1. Kuptimi i stemës heraldike

Stema aktuale e armëve , që daton që nga viti 2002, është e pasur me elementë simbolikë : kryqi i argjendtë në një sfond të kuq, dora që mban një gjarpër (simbol i maturisë), granata e artë flakëruese (e përsëritur dy herë), luani kalimtar (qëndrueshmëri dhe autoritet), trungu i lisit me lisa (forcë, dekorime, shpirt luftarak). E gjithë kjo kurorëzohet nga një kurorë me kullë dhe shoqërohet nga motoja heraldike.

  1. Nga vjen motoja “Besnik nĂ«pĂ«r shekuj” ?

Motoja zyrtare, “Besnik GjatĂ« Shekujve”, u krijua nĂ« vitin 1914 nga Kapiten Cenisio Fusi dhe u miratua zyrtarisht si moto heraldike nĂ« vitin 1933 nga Vittorio Emanuele III. Ajo zĂ«vendĂ«soi moton e mĂ«parshme “ËshtĂ« zakon tĂ« bindesh nĂ« heshtje dhe tĂ« vdesĂ«sh nĂ« heshtje” dhe ende sot pĂ«rfaqĂ«son thelbin e betimit dhe misionit tĂ« Korpusit: besnikĂ«ri tĂ« vazhdueshme ndaj RepublikĂ«s dhe qytetarĂ«ve tĂ« saj.

  1. Simbolet dhe ngjyrat e uniformës

Uniforma e Karabinierëve është një nga aspektet më të dallueshme të këtij Korpusi.

Sot, mbizotëron e zeza , me thekse të kuqe si shiriti i famshëm vertikal i kuq në pantallona (përveç oficerëve dhe disa marshallëve). E kuqja dhe bluja, të miratuara që në vitin 1833, kujtojnë përkatësisht guximin dhe lidhjen me dinastinë Savoy. Karabinierët gjithashtu veshin një bandolier të bardhë (të mbajtur diagonalisht përgjatë shpatullës) dhe një çantë fishekësh (një çantë lëkure e përdorur fillimisht për të mbajtur municione, që tani ka vlerë simbolike), ndërsa marshallët dhe oficerët përdorin një rrip me rrip shpatullash.

  1. Karabinierët janë institucioni më i dashur nga italianët

Respekti për Karabinierët konfirmohet gjerësisht nga anketa si ai i Eurispes, të cilat për vite me radhë i kanë renditur ata si institucionin më të dashur nga italianët. Ky besim fitohet nëpërmjet pranisë së vazhdueshme, efikasitetit, maturisë dhe përkushtimit ndaj shërbimit publik.

  1. Karabinierët Ndihmës: kur ishte e mundur të kryeje shërbimin ushtarak në forcën ushtarake

Deri në vitin 2005, ishte e mundur të kryeje shërbimin ushtarak në Karabinieri si karabinier ndihmës, duke ndihmuar ushtarët e rregullt në detyrat e përditshme të rendit publik dhe sigurisë. Qindra të rinj italianë e patën këtë përvojë, përfshirë figura tani të famshme si aktori dhe regjisori Leonardo Pieraccioni, kantautori Biagio Antonacci, shefi i picave dhe sipërmarrësi Gino Sorbillo, gazetari i Tg5 Alberto Bilà dhe muzikanti dhe prezantuesi i radios GegÚ Telesforo.

Burimi: focus.it/ nga Roberto Graziosi/ Përgatiti për botim: L.Veizi

↗

Sekreti i lumturisë në Danimarkë: Si pasionet mund të ndryshojnë jetën

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Pas një vizite në Danimarkë, një nga vendet më të lumtura në botë, Marina Cooley, profesore në Goizueta Business School në Universitetin Emory dhe ish-punonjëse në kompani si Coca-Cola dhe IBM, vendosi të ndryshojë mënyrën si e konceptonte ekuilibrin punë-jetë.

Ajo vuri re se danezët i japin rëndësi të madhe pasioneve personale jashtë punës (hoby). Frymëzuar nga kjo kulturë, Marina ndërmori një eksperiment njëvjeçar, ku provoi 17 aktivitete për të zbuluar një mënyrë jetese më të ekuilibruar dhe të qëndrueshme. Në vazhdim renditen rezultatet dhe këshillat e saj pas kësaj përvoje:

1. Ndaloi zakonin e “doomscrolling”

Për të gjetur kohë për pasionet, hoqi dorë nga zakonet e përdirimit të pajisjeve dixhitale, që i konsumonin vëmendjen dhe kohën. Aktivitetet manuale dhe fizike e ndihmuan të çlirohej nga ekrani dhe stresi, duke e fokusuar në përfshirje të vetëdijshme.

2. MĂ«soi tĂ« “ruajĂ«â€ lumturinĂ« pĂ«r mĂ« vonĂ«

Jo çdo aktivitet ishte i pĂ«rshtatshĂ«m nĂ« atĂ« fazĂ« tĂ« jetĂ«s. NĂ« vend qĂ« t’i pĂ«rjashtonte, Marina i konsideroi si pasione tĂ« ardhshme, duke i dhĂ«nĂ« vetes leje pĂ«r tĂ« Ă«ndĂ«rruar pa presion.

3. Kuptoi se puna e njërit është relaksimi i tjetrit

Aktivitetet qĂ« pĂ«r ndikĂ« janĂ« barrĂ« ose detyrim, pĂ«r dikĂ« tjetĂ«r mund tĂ« jenĂ« terapi. Gatimi, pĂ«r shembull, pĂ«r tĂ« ishte punĂ«, por pĂ«r tĂ« tjerĂ«t ishte njĂ« burim qetĂ«sie. Çdo gjĂ« qĂ« tĂ« sjell kĂ«naqĂ«si mund tĂ« jetĂ« pasion.

4. Rishkroi pĂ«rkufizimin e “kujdesit pĂ«r veten”

Në vend të rutinave estetike, Marina zbuloi se pasionet që stimulojnë trurin, krijimtarinë dhe trupin i sjellin qetësi të vërtetë. Për të, ato u konkretizuan në Mahjong, punime me dorë dhe tenis.

5. U ndje më pak e vetmuar

Pasionet i sollën njohje të reja. Qoftë në fusha sporti apo aktivitete krijuese, ajo gjeti mbështetje dhe përkatësi që i mungonin më parë.

6. Nuk kishte më frikë nga bisedat e vogla

Pasionet u bënë mënyrë për të njohur të tjerët më thellë. Njerëzit ndanin histori autentike dhe lidhjet sociale u bënë më të sinqerta.

 

Studentët e saj shpesh thonë se do të merren me pasione kur të gjejnë kohë. Por Marina mësoi se ekuilibri ndërtohet përmes këtyre aktiviteteve dhe pasioneve. Sot, edhe pse eksperimenti ka përfunduar, pasionet mbeten pjesë e përditshme e jetës së saj dhe të familjes.

“Kam shumĂ« pasione,” i tha njĂ« natĂ« djali i saj dhe ajo e kuptoi se kishte krijuar njĂ« model tĂ« shĂ«ndetshĂ«m jetese. / CNBC, Shqip.al

The post Sekreti i lumturisë në Danimarkë: Si pasionet mund të ndryshojnë jetën appeared first on Revista Monitor.

↗

Pse autobusit dikur i thuhej SATA?

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”– Po tĂ« pyesĂ«sh vĂ«rdallĂ« nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e mesme do tĂ« thonĂ« se sata, Ă«shtĂ« fjalĂ« dialektikore pĂ«r fjalĂ«n autobus. Por çfarĂ« Ă«shtĂ« kjo fjalĂ« dhe nga na vjen?

Dihet se me 1 Qershor 1940, me njĂ« dekret tĂ« mĂ«kĂ«mbĂ«sisĂ« sĂ« pĂ«rgjithshme, u miratua veprimtaria e “Societa Albanese Transporti Automobilistici” ( ShoqĂ«ria shqiptare e transportit automobilistik) me leximin S.A.T.A.

Shoqata ishte themeluar me herët, në 19 Mars 1940 në zyrën e avokatit Mymtaz Kokalari, në Tiranë, prej dy italianëve Vincenzo Scarpa, përfaqësues i kompanisë Fiat në Itali dhe Frederico Vasconi, tregtar si dhe prej dy shqiptarëve Muharrem Gjoliku dhe Hasan Koka, të dy të vetëpunësuar.

Kapitalin fillestar e investoi prej njëqind mijë liretash e siguroi kompania Fiat e cila solli edhe autobusët e parë të markës Fiat 626 RN dhe RNL.

Sipas dokumentacionit që zotëron Drejtoria e Arkivave, linjat e transportit mbulonin të gjithë Shqipërinë. Linjat përfshinin iteneraret Tiranë-Shkodër dhe Tiranë- Vlorë duke ndaluar në Durrës. Por edhe në linja të tjera si Shkodër-Pukë. Elbasan-Burrel- Peshkopi etj. S.A.T.A e vazhdoi punën deri në verën e viti 1944.

Burimi: Drejtoria e PĂ«rgjithshme e Arkivave

The post Pse autobusit dikur i thuhej SATA? appeared first on Gazeta Si.

↗

Pse zgjoheni gjithmonë të lodhur dhe çfarë të bëni në lidhje me këtë

✇Icon Style
By: gaze tare

Nuk ka asgjë më frustruese sesa të zgjohesh në mëngjes duke u ndjerë më i lodhur se natën e kaluar, edhe pse ke fjetur shtatë deri në tetë orë. Nëse nuk ndihesh i pushuar ose plot energji në mëngjes, diçka nuk shkon patjetër. Lexoni më poshtë për disa nga arsyet më të zakonshme që çojnë në mungesë pushimi dhe çfarë mund të bëni për të përmirësuar cilësinë e gjumit tuaj.

Lodhje

“Ka shumĂ« arsye pse ndihemi tĂ« lodhur, por kjo nuk do tĂ« thotĂ« qĂ« gjithmonĂ« duam tĂ« flemĂ«â€, thotĂ« Jennifer Martin, MD, profesoreshĂ« e mjekĂ«sisĂ« nĂ« Universitetin e KalifornisĂ«, Berkeley. “KĂ«to mund tĂ« pĂ«rfshijnĂ« dhimbje kronike, sindromĂ«n metabolike, mosfunksionimin e tiroides dhe sĂ«mundjen kronike obstruktive pulmonare. NĂ«se ndjeni lodhje tĂ« pashpjegueshme, mund tĂ« dĂ«shironi tĂ« vizitoni mjekun tuaj dhe mund tĂ« provoni njĂ« orar tĂ« ndryshĂ«m gjumi, pasi tetĂ« orĂ«t e rekomanduara mund tĂ« mos jenĂ« tĂ« mjaftueshme pĂ«r ju. Mund tĂ« shkoni nĂ« shtrat mĂ« herĂ«t ose tĂ« zgjoheni njĂ« orĂ« mĂ« vonĂ« dhe tĂ« shihni nĂ«se kjo funksionon pĂ«r ju . ”

Ekspozimi ndaj dritës blu
TĂ« gjithĂ« e dimĂ« se ekspozimi ndaj dritĂ«s sĂ« ekranit nuk Ă«shtĂ« gjĂ«ja mĂ« e mirĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« para gjumit. MegjithatĂ«, shpesh gjĂ«ja e fundit qĂ« shohim para se tĂ« flemĂ« Ă«shtĂ« ekrani i telefonit tonĂ«. “PĂ«rdorimi i telefonave, tabletave, kompjuterĂ«ve ose televizorit shumĂ« afĂ«r kohĂ«s sĂ« gjumit mund tĂ« pengojĂ« çlirimin e melatoninĂ«s, hormonit tĂ« gjumit, dhe kĂ«shtu tĂ« na bĂ«jĂ« tĂ« zgjohemi. GjĂ«ja mĂ« e mirĂ« qĂ« mund tĂ« bĂ«jmĂ« Ă«shtĂ« tĂ« fikim pajisjet tona elektronike njĂ« orĂ« para gjumit dhe tĂ« flemĂ« nĂ« njĂ« dhomĂ« tĂ« errĂ«t dhe jo shumĂ« tĂ« ngrohtĂ«â€, thotĂ« Dr. Peter Polos, anĂ«tar i AkademisĂ« Amerikane tĂ« MjekĂ«sisĂ« sĂ« Gjumit.

Ankth ose depresion
“Stresi dhe depresioni janĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« dĂ«mshĂ«m pĂ«r shĂ«ndetin tonĂ«, si dhe pĂ«r gjumin tonĂ«. Ato ndikojnĂ« negativisht nĂ« kohĂ«n qĂ« na duhet pĂ«r tĂ« rĂ«nĂ« nĂ« gjumĂ«, por edhe nĂ« sa shpesh zgjohemi gjatĂ« natĂ«s. NĂ« fakt, Ă«shtĂ« treguar se, ndonjĂ«herĂ«, trajtimet pĂ«r ankthin ose depresionin mund tĂ« shkaktojnĂ« pagjumĂ«si ose tĂ« bllokojnĂ« fazat mĂ« tĂ« thella tĂ« gjumit”, vĂ«ren eksperti i gjumit dhe profesori i asociuar i mjekĂ«sisĂ« nĂ« Universitetin e KalifornisĂ«, Dr. Raj Dasgupta.

Jetë sedentare
“NĂ«se trupi juaj Ă«shtĂ« mĂ«suar tĂ« prodhojĂ« dhe shpenzojĂ« nivele tĂ« ulĂ«ta energjie, pĂ«r shkak tĂ« njĂ« stili jetese qĂ« nuk pĂ«rfshin punĂ« manuale ose ushtrime, atĂ«herĂ« mund tĂ« lodheni shumĂ« shpejt kur kryeni aktivitete themelore tĂ« pĂ«rditshme”, thotĂ« Dr. Jennifer Martin. Organizata BotĂ«rore e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« rekomandon qĂ« tĂ« rriturit tĂ« bĂ«jnĂ« tĂ« paktĂ«n 2 orĂ« aktivitet fizik tĂ« moderuar deri nĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« javĂ«.

Konsumimi i ushqimit të rëndë ose alkoolit

Kur flemĂ«, sistemi pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r pushimin dhe tretjen aktivizohet nĂ« trup. MegjithatĂ«, nĂ«se, pĂ«r shembull, konsumoni alkool, ushqime tĂ« rĂ«nda ose kafeinĂ« afĂ«r kohĂ«s sĂ« gjumit, atĂ«herĂ« Ă«shtĂ« e mundur qĂ« trupi juaj tĂ« ketĂ« vĂ«shtirĂ«si nĂ« metabolizimin e ushqimit, duke u pĂ«rqendruar nĂ« tretje dhe do tĂ« qĂ«ndroni zgjuar mĂ« gjatĂ« se normalja. “Shmangni tĂ« ngrĂ«nit pĂ«r tĂ« paktĂ«n dy orĂ« para gjumit. Dhe nĂ«se nuk e duroni dot, preferoni ushqime tĂ« lehta qĂ« treten lehtĂ«. Ushqimet e rĂ«nda ose pijet alkoolike dhe kafeja kanĂ« shumĂ« tĂ« ngjarĂ« ta pengojnĂ« trupin tuaj tĂ« hyjĂ« nĂ« fazat e gjumit REM, qĂ« Ă«shtĂ« kur jemi plotĂ«sisht tĂ« pushuar“, sugjeron Robin M. Tucker, Ph.D., profesoreshĂ« e asociuar e tĂ« ushqyerit dhe shkencĂ«s ushqimore nĂ« Universitetin e Miçiganit.

The post Pse zgjoheni gjithmonë të lodhur dhe çfarë të bëni në lidhje me këtë appeared first on iconstyle.al.

↗

HĂ«na e PlotĂ« e Korrikut – Kur qielli pasqyron natyrĂ«n tokĂ«sore

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi

NjĂ« cikĂ«l tĂ« lashtĂ« sa vetĂ« koha. Por kur HĂ«na e PlotĂ« e korrikut ngjitet nĂ« qiellin veror, ajo nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« disk i shndritshĂ«m mbi horizont – ajo mban me vete njĂ« emĂ«r poetik, tĂ« trashĂ«guar nga kohĂ«t kur njeriu orientonte jetĂ«n dhe shpresat sipas ritmeve tĂ« natyrĂ«s: HĂ«na e Drerit (Buck Moon).

Por çfarë e bën të veçantë këtë Hënë të korrikut? Dhe çfarë lidhje kanë drerët me yjësitë dhe brigjet e hënës?

Prej natyrĂ«s nĂ« qiell: origjina e emrit “Buck Moon”

Emri “HĂ«na e Drerit” ka rrĂ«njĂ« tĂ« thella nĂ« traditat e popujve indigjenĂ« tĂ« AmerikĂ«s sĂ« Veriut dhe mĂ« vonĂ« u pĂ«rvetĂ«sua nga kolonĂ«t anglo-saksonĂ« qĂ« i dhanĂ« formĂ« kalendarĂ«ve tĂ« hershĂ«m bujqĂ«sorĂ«. Sipas vĂ«zhgimeve tĂ« tyre sezonale, muaji korrik ishte koha kur drerĂ«t meshkuj – tĂ« quajtur “bucks” – fillonin tĂ« rritnin brirĂ«t e rinj, njĂ« proces natyror i pĂ«rsĂ«ritur çdo vit.

Brirët e drerëve, që bien në dimër dhe rriten sërish në verë, ishin simbol i fuqisë, ripërtëritjes dhe ciklit të jetës për këto popullsi. Dhe si për të lidhur tokën me qiellin, ata e emërtuan hënën e parë të plotë të korrikut sipas këtij procesi natyror të njohur dhe domethënës: Hëna e Drerit.

Një lidhje më shumë simbolike se shkencore

Nga pikĂ«pamja astronomike, kjo hĂ«nĂ« nuk ka ndonjĂ« karakteristikĂ« tĂ« veçantĂ« – ajo Ă«shtĂ« thjesht njĂ« hĂ«nĂ« e plotĂ« si çdo muaj tjetĂ«r. Por emri qĂ« i Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« nuk Ă«shtĂ« aspak rastĂ«sor: ai reflekton njĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« tĂ« jetuarit dhe tĂ« vĂ«zhguarit tĂ« natyrĂ«s, ku gjithçka qĂ« ndodhte mbi tokĂ«, nĂ« pyje e fusha, gjen pasqyrim nĂ« qiellin e natĂ«s.

EmĂ«rtimi “Buck Moon” u bĂ« mĂ« i njohur nĂ« epokĂ«n moderne falĂ« “Farmer’s Almanac”, njĂ« botim i njohur amerikan i themeluar nĂ« shekullin XIX, qĂ« kombinon kalendarin bujqĂ«sor me vĂ«zhgime natyrore, parashikime moti dhe kĂ«shilla praktike pĂ«r jetĂ«n nĂ« fshat. KĂ«to emra tĂ« hĂ«nave tĂ« plota – si “HĂ«na e Lules” (maj), “HĂ«na e Korrjes” (shtator), “HĂ«na e Gjakut” (tetor) apo “HĂ«na e Ujit tĂ« Zi” (janar) – nuk janĂ« shkencorĂ«, por janĂ« pjesĂ« e njĂ« trashĂ«gimie kulturore qĂ« lidh njeriun me stinĂ«t dhe me kohĂ«n e natyrshme.

Sot, kĂ«ta emra shĂ«rbejnĂ« mĂ« shumĂ« si kujtesa poetike e njĂ« kohe kur njerĂ«zit jetonin mĂ« pranĂ« ritmeve tĂ« tokĂ«s – njĂ« lloj kalendari emocional dhe kulturor qĂ« plotĂ«son datat zyrtare tĂ« astronomĂ«ve.

Një spektakël që na bashkon nën të njëjtin qiell

NĂ« natĂ«n kur “HĂ«na e Drerit” del plot mbi kĂ«shtjellat mesjetare tĂ« Abruzzos nĂ« Itali, siç e fotografoi Luca Di Cola mĂ« 11 korrik 2025, natyra duket se rikthehet nĂ« format e saj tĂ« thjeshta dhe madhĂ«shtore. Nuk ka nevojĂ« pĂ«r teleskop apo instrumente shkencore pĂ«r ta pĂ«rjetuar: njĂ« shikim nga dritarja, njĂ« heshtje nĂ« pyll, njĂ« ecje buzĂ« detit janĂ« tĂ« mjaftueshme pĂ«r tĂ« ndjerĂ« fuqinĂ« e saj simbolike.

Edhe pse emri “HĂ«na e Drerit” nuk i shton asgjĂ« ciklit hĂ«nor, ai i shton njĂ« dimension njerĂ«zor: dĂ«shira pĂ«r tĂ« kuptuar kohĂ«n, pĂ«r tĂ« ndalur pĂ«r njĂ« çast dhe pĂ«r tĂ« vĂ«zhguar. NĂ« fund tĂ« fundit, edhe emrat qĂ« i japim hĂ«nĂ«s flasin mĂ« shumĂ« pĂ«r ne se pĂ«r vetĂ« hĂ«nĂ«n.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

 

↗

Pesë ushqimet që mund të hani gjatë gjithë kohës pa u shëndoshur

✇Tirana Today
By: mirseda
Nëse ushqehesh keq është e pamundur të largosh kilogramët e tepërt vetëm nëpërmjet aktivitetit fizik. Kur vjen puna tek rënia nga pesha, ushqimet që hani janë shumë herë më të rëndësishme se palestra. Kjo ndodh sepse pjesa më e madhe e dhjamit në trup akumulohet nga yndyrnat e pashëndetshme. Në këtë artikull të AgroWeb.org do [
]
↗

Flamingot ‘kĂ«rcĂ«nojnë’ italianĂ«t, u dĂ«mtojnĂ« rizoton

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Fermerët në Italinë verilindore po përballen me një problem të pazakontë: flamingot. Këta zogj të mëdhenj me ngjyrë rozë, të cilët janë vendosur kohët e fundit në fushat e përmbytura të orizit në provincën Ferrara, zonë e njohur për prodhimin e orizit për rizoto, po dëmtojnë ndjeshëm të mbjellat.

Ndryshe nga shpendët e tjerë që kërkojnë farat e orizit, flamingot nuk ushqehen me bimën, por trazojnë baltën me këmbët e tyre për të kapur molusqe, insekte dhe alga. Si pasojë, farat e orizit shkatërrohen dhe kulturat pësojnë dëme të mëdha.

Fermerët vendas kanë nisur të patrullojnë ditën dhe natën për të trembur zogjtë, duke përdorur boritë e kamionëve, kazanë metalikë dhe madje edhe topa gazi që shpërthejnë me zhurmë. Megjithatë, përpjekjet kanë rezultuar të pafrytshme, pasi flamingot thjesht fluturojnë në një arë tjetër aty pranë.

“Kam humbur deri nĂ« 90% tĂ« prodhimit nĂ« disa zona. ËshtĂ« si tĂ« tĂ« marrin njĂ« fĂ«mijĂ« tĂ« sapolindur. Ke investuar aq shumĂ« punĂ« dhe kujdes, dhe nĂ« fund mbetesh pa gjĂ«â€ u shpreh Enrico Fabbri, njĂ« fermer 63-vjeçar nĂ« Jolanda di Savoia.

Sipas ekspertëve, flamingot kanë migruar drejt këtyre zonave pas thatësirave në Spanjën jugore dhe janë vendosur në lagunat e Comacchio-s që nga viti 2000. Deri më tani, nuk dihet pse ata po kërkojnë ushqim më në brendësi të tokës, por përmbytja e fushave për mbjelljen e orizit duket se i tërheq.

Massimo Piva, zëvendëspresident i konfederatës lokale të fermerëve, thekson se situata është e bukur për natyralistët, por dramatike për fermerët.

“Ata janĂ« zogj tĂ« bukur, por dĂ«mi qĂ« shkaktojnĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i madh. Duhet tĂ« kufizohet prania e tyre”, tha ai.

Ornitologu Roberto Tinarelli ka sugjeruar disa masa parandaluese, si rrethimi i fushave me pemë apo shkurre dhe, sidomos, ulja e nivelit të ujit në arat e sapombjella në 5-10 centimetra. Sipas tij, kjo do të ishte e mjaftueshme për rritjen e orizit, por jo tërheqëse për flamingot që kërkojnë ujë të thellë për të ushqyer.

Për momentin, fermerët janë të shqetësuar për sezonin e këtij viti, me dëme që po rriten dita-ditës. Ndërkohë, autoritetet dhe ekspertët kërkojnë zgjidhje që të ruajnë edhe biodiversitetin, por edhe prodhimin bujqësor të një prej kulturave më të rëndësishme të Italisë.

The post Flamingot ‘kĂ«rcĂ«nojnë’ italianĂ«t, u dĂ«mtojnĂ« rizoton appeared first on Gazeta Si.

↗

10 gjĂ«ra rreth TokĂ«s qĂ«, – ndoshta,  nuk i dinit

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi

A Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« qĂ« ditĂ«t po bĂ«hen mĂ« tĂ« gjata? Si ishte niveli i detit miliona vjet mĂ« parĂ«? A e dinit se Toka po bĂ«het mĂ« e trashĂ«? ÇfarĂ« do tĂ« na ndodhĂ« kur Dielli tĂ« bjerĂ« nĂ« kolaps? Dhe sa hĂ«na rrotullohen rreth nesh? 10 faktet mĂ« tĂ« habitshme rreth planetit tonĂ«.

1 – Po, Toka nuk Ă«shtĂ« nĂ« formĂ« sferike tĂ« pĂ«rkryer. Ashtu si disa nga banorĂ«t e saj, ajo shfaq njĂ« lloj varjeje tĂ« lehtĂ« rreth belit. NdĂ«rsa diametri i TokĂ«s nga Poli i Veriut nĂ« atĂ« tĂ« Jugut Ă«shtĂ« 12,714 kilometra, diametri i saj pĂ«rgjatĂ« ekuatorit Ă«shtĂ« 12,756 kilometra: afĂ«rsisht 42 kilometra mĂ« shumĂ«, i shkaktuar nga rrotullimi i planetit tonĂ« rreth boshtit tĂ« tij. Diferenca, e barabartĂ« me 0.3% tĂ« diametrit tĂ« TokĂ«s, Ă«shtĂ« shumĂ« e vogĂ«l pĂ«r t’u dalluar kur shikohen fotot e TokĂ«s nga hapĂ«sira.

Por ka më shumë. Studimet e fundit kanë treguar se planeti ynë po shton në peshë me 7 milimetra çdo 10 vjet, ndoshta për shkak të shkrirjes së masave të mëdha të akullit në Groenlandë dhe Antarktidë, të cilat, të transformuara në ujë, po shtyhen pikërisht drejt ekuatorit.

2 – Kur Toka u formua 4.6 miliardĂ« vjet mĂ« parĂ«, njĂ« ditĂ« nĂ« TokĂ« zgjati rreth gjashtĂ« orĂ«. Si do tĂ« kishte qenĂ« tĂ« mblidhnim tĂ« gjitha angazhimet tona nĂ« njĂ« ditĂ« kaq tĂ« shkurtĂ«r? PĂ«r fat tĂ« mirĂ«, 620 milionĂ« vjet mĂ« parĂ«, ditĂ«t ishin zgjatur tashmĂ« nĂ« 21.9 orĂ«. Dhe kjo nuk ka mbaruar ende. Sipas ekspertĂ«ve, dita mesatare 24-orĂ«she nĂ« TokĂ« po zgjatet me rreth 1.7 milisekonda çdo 100 vjet, pĂ«r shkak tĂ« fĂ«rkimit baticor tĂ« shkaktuar nga tĂ«rheqja gravitacionale e HĂ«nĂ«s, e cila ngadalĂ«son – megjithĂ«se nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« padukshme – rrotullimin e TokĂ«s. Sa shumĂ« e doni TokĂ«n? Testoni dashurinĂ« tuaj me njĂ« kuiz!

3 – MarrĂ«dhĂ«nia midis pllakave tektonike tĂ« TokĂ«s Ă«shtĂ« e njohur pĂ«r tensionin e saj. NdĂ«rsa tĂ« gjithĂ« jemi tĂ« njohur me Pangean, njĂ« masĂ« e vetme e madhe tokĂ«sore, fragmentimi i sĂ« cilĂ«s, duke i dhĂ«nĂ« jetĂ« kontinenteve aktuale, filloi 180 milionĂ« vjet mĂ« parĂ«, jo tĂ« gjithĂ« e dinĂ« se formimi i superkontinenteve Ă«shtĂ« ciklik.

Studimet e fundit sugjerojnĂ« se ato formohen dhe shpĂ«rbĂ«hen çdo 250 milionĂ« vjet. Shkurt, e ardhmja mund tĂ« mbajĂ« formimin e njĂ« superkontinenti tĂ« ri. NjĂ« hipotezĂ« Ă«shtĂ« e ashtuquajtura Pangea Ultima: njĂ« hapĂ«sirĂ« ​​e vetme toke qĂ« do tĂ« shohĂ« AfrikĂ«n tĂ« bashkuar me AmerikĂ«n e Veriut dhe zhdukjen e Oqeanit Atlantik.

4 – Midis 800 dhe 600 milionĂ« vjet mĂ« parĂ«, njĂ« sĂ«rĂ« ndryshimesh tĂ« mĂ«dha klimatike shkaktuan epokĂ«n mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« akullnajave tĂ« miliarda viteve tĂ« fundit. Sipas disa teorive – por tema Ă«shtĂ« debatuar – detet ngrinĂ« deri nĂ« ekuator gjatĂ« asaj periudhe, duke e shndĂ«rruar TokĂ«n nĂ« njĂ« “top dĂ«bore” gjigant. MeqenĂ«se pjesa mĂ« e madhe e dritĂ«s sĂ« diellit reflektohej, temperatura nĂ« TokĂ« duhet tĂ« ketĂ« qenĂ« rreth -50°C. PĂ«r fat tĂ« mirĂ«, planeti ishte i populluar vetĂ«m nga mikroorganizma nĂ« atĂ« kohĂ«.

5 – Vendi mĂ« i thatĂ« nĂ« TokĂ«, ShkretĂ«tira Atakama nĂ« Kili, ndodhet – ironikisht – pranĂ« masĂ«s mĂ« tĂ« madhe ujore tĂ« planetit: Oqeanit PaqĂ«sor. Thuhet se qyteti i KalamĂ«s, i vendosur kĂ«tu, nuk pa asnjĂ« pikĂ« shiu pĂ«r 400 vjet, deri nĂ« vitin 1972, kur u godit nga njĂ« stuhi e papritur. NĂ« disa zona tĂ« AtakamĂ«s (e cila, ndryshe nga shumĂ« shkretĂ«tira, Ă«shtĂ« njĂ« vend i ftohtĂ«), as cianobakteret, organizma fotosintetikĂ« qĂ« rriten pranĂ« shkĂ«mbinjve, nuk jetojnĂ«. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse shkencĂ«tarĂ«t e NASA-s studiojnĂ« ekosistemin e saj pĂ«r ta krahasuar atĂ« me vendet mĂ« tĂ« pafavorshme nĂ« Sistemin Diellor.

6 – NĂ«se Toka do tĂ« ishte njĂ« sferĂ« e lĂ«muar si njĂ« kristal, fusha e saj gravitacionale do tĂ« ishte uniforme. Realiteti Ă«shtĂ« shumĂ« ndryshe: vargmalet si Himalajet, llogoret oqeanike si Llogore Mariana, uji qĂ« rrjedh dhe pllakat e TokĂ«s qĂ« lĂ«vizin shkaktojnĂ« anomali gravitacionale, si pozitive ashtu edhe negative. Me satelitĂ«t e saj binjakĂ«, misioni GRACE (Eksperimenti i RimĂ«kĂ«mbjes sĂ« Gravitetit dhe KlimĂ«s) i NASA-s po hartĂ«zon fushĂ«n gravitacionale tĂ« TokĂ«s me saktĂ«si tĂ« madhe (njĂ« paraqitje nĂ« imazh).

7 – TetĂ«mbĂ«dhjetĂ« mijĂ« vjet mĂ« parĂ«, gjatĂ« kulmit tĂ« pĂ«rparimit mĂ« tĂ« fundit akullnajor nĂ« planetin TokĂ«, akulli bllokoi aq shumĂ« ujĂ« sa nivelet e detit ranĂ« 120 metra, duke ekspozuar pjesĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« shtratit tĂ« detit. Por nĂ« tĂ« kaluarĂ«n, nivelet e detit kanĂ« pĂ«rjetuar edhe disa faza “rritjeje”, duke arritur deri nĂ« 70 metra mĂ« lart se sa janĂ« tani. GjatĂ« periudhĂ«s sĂ« fundit ndĂ«rakullnajore – e cila pĂ«rfundoi 10,000-15,000 vjet mĂ« parĂ« – ato ishin 5-7 metra mĂ« tĂ« larta se sa janĂ« tani.

8 – Pasi tĂ« shterojĂ« furnizimin me hidrogjen, Dielli do tĂ« shembet nĂ«n gravitetin e vet, duke u transformuar nĂ« njĂ« gjigant tĂ« kuq 100 herĂ« mĂ« tĂ« madh dhe 2,000 herĂ« mĂ« tĂ« ndritshĂ«m. GjatĂ« kĂ«tij procesi, i cili ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ndodhĂ« pas 5 miliardĂ« vjetĂ«sh, Toka do tĂ« avullohet. Arratisja para se tĂ« ndodhĂ« kjo mund tĂ« kĂ«rkojĂ« teknologji dhe burime qĂ« aktualisht nuk i zotĂ«rojmĂ« (le tĂ« jemi tĂ« qartĂ«: ku mund tĂ« shkojmĂ«?). Por sipas disa parashikimeve, njĂ« yll mund tĂ« mbĂ«rrijĂ« pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar planetin tonĂ«, duke prishur orbitĂ«n e TokĂ«s dhe duke e ndarĂ« planetin blu nga Dielli. FatkeqĂ«sisht, nĂ« atĂ« pikĂ«, TokĂ«sorĂ«t do tĂ« ngrinin pĂ«r vdekje


9 – EkzistojnĂ« dy trupa tĂ« tjerĂ« qiellorĂ« me orbita afĂ«r TokĂ«s qĂ« shpesh quhen – megjithĂ«se gabimisht – “hĂ«na”. NjĂ«ri prej tyre Ă«shtĂ« asteroidi 3753 Cruithne. I zbuluar nĂ« vitin 1986, ai rrotullohet rreth Diellit, por me njĂ« shpejtĂ«si tĂ« ngjashme me atĂ« tĂ« TokĂ«s: kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse shkĂ«mbi hapĂ«sinor duket se po “ndjek” planetin tonĂ«. NdĂ«rhyrĂ«si i dytĂ« Ă«shtĂ« asteroidi 2002 AA29, i cili rrotullohet rreth Diellit njĂ« herĂ« nĂ« vit nĂ« njĂ« shteg nĂ« formĂ« patkoi qĂ« e afron atĂ« me TokĂ«n njĂ« herĂ« nĂ« 95 vjet.

10-Nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« figurĂ« e tĂ« folurit: ekziston njĂ« arsye e saktĂ« shkencore pas ndjesisĂ« sĂ« qetĂ«sisĂ« pĂ«rpara se tĂ« shpĂ«rthejĂ« ferri – duke folur meteorologjikisht. Kur formohet njĂ« stuhi, ajri i ngrohtĂ« dhe i lagĂ«sht tĂ«rhiqet nga atmosfera pĂ«rreth dhe shtyhet drejt reve mĂ« tĂ« larta tĂ« stuhisĂ« qĂ« po afrohet, tĂ« cilat mund tĂ« jenĂ« deri nĂ« 16 kilometra tĂ« larta. Ajri mĂ« pas zbret nĂ« tokĂ«, mĂ« i butĂ« dhe mĂ« i thatĂ«, dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye mĂ« i qĂ«ndrueshĂ«m. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse njerĂ«zit qĂ« jetojnĂ« nĂ« zonĂ«n ku njĂ« stuhi Ă«shtĂ« gati tĂ« godasĂ« pĂ«rjetojnĂ« kĂ«tĂ« ndjesi tĂ« papritur qetĂ«sie.

Burimi: focus.it/ Nga Elisabetta Intini/ Përgatiti për botim: L.Veizi

 

 

 

↗

Si funksionon mendja e një serial killeri?

✇Icon Style
By: gaze tare

Në një përpjekje për të kuptuar më mirë natyrën e veprimeve të një serial killeri, psikologët dhe kriminologët kanë studiuar ngushtësisht modelet e sjelljes dhe trurin e individëve të tillë. Serial killerët shpesh kanë një psikologji të ndërlikuar dhe një larmi arsyesh që i shtyn të kryejnë krime të tmerrshme. Pavarësisht nga variabiliteti i faktorëve që mund të kontribuojnë në formimin e një serial killeri, disa elemente janë të përbashkëta:

1. Psikopatologjia dhe Çrregullimet e Personalitetit
Serial killerët shpesh kanë çrregullime të personalitetit, si psikopatija ose sociopatia. Këta individë shpesh nuk ndiejnë ndjenja empatie dhe janë të paaftë për të kuptuar dhe ndjerë vuajtjen e viktimave të tyre. Ata kanë një nevojë të theksuar për kontroll dhe shpesh janë të fiksuar pas ideve të dominimit dhe pushtetit.

2. Trauma e Fëmijërisë
Shumë serial killerë kanë kaluar trauma të rënda në fëmijëri, si abuzimi fizik, emocional, apo neglizhenca. Këto përvoja mund të ndikojnë në zhvillimin e mendjes së tyre dhe mund të kontribuojnë në shkatërrimin e ndjenjës së empatisë dhe rritjen e sjelljes agresive dhe manipulative.

3. Fiksimi dhe Dëshirë për Të Krijuar Kaos
Serial killerët shpesh kanë një nevojë për të shpërthyer frikë dhe pasiguri te të tjerët. Ata ndjejnë një kënaqësi emocionale dhe shpesh një kënaqësi të thellë psikologjike në momentin që dominojnë dhe kontrollojnë jetët e të tjerëve. Kjo është shpesh e lidhur me një fiksim të thellë, ku ata mund të ndihen të fuqishëm dhe të shfryjnë një ndjenjë të frustruar ose boshllëku që ndjejnë në jetën e tyre.

4. Sjellja dhe Modeli i Krimeve
NjĂ« karakteristikĂ« e zakonshme Ă«shtĂ« se serial killerĂ«t zakonisht planifikojnĂ« dhe ndjekin njĂ« model tĂ« caktuar. Krimet e tyre shpesh janĂ« tĂ« diferencuara, por tĂ« ndĂ«rlidhura, dhe ata mund tĂ« zhvillojnĂ« njĂ« ritual personal pĂ«r çdo vrasje. Kjo mund tĂ« pĂ«rfshijĂ« mĂ«nyrĂ«n e veçantĂ« tĂ« viktimave, vendet ku kryhen krimet, apo edhe mĂ«nyrĂ«n se si ata lĂ«nĂ« pas gjurmĂ« tĂ« caktuara pĂ«r t’i provokuar autoritetet.

5. Mendësia e Kontrollit dhe Arsyetimi
Serial killerët shpesh veprojnë në një mënyrë të racionalizuar dhe të menduar. Ata kanë një arsyetim të pabesueshëm për veprimet e tyre, duke i parë viktimat si objekte për të kënaqur nevojat e tyre të thella, si dominimi, hakmarrja ose thjesht kënaqësia e frikës dhe dhunës.

6. Faktorë Gjenetikë dhe Biologjikë
Disa studime sugjerojnë se faktorët gjenetikë mund të luajnë një rol në zhvillimin e psikopatologjisë, ndërsa struktura e trurit dhe kimia e tij mund të ndikojnë gjithashtu në përceptimin e emocioneve dhe sjelljen agresive.

Mendja e një serial killeri është e ndërlikuar dhe shpesh e pamundur të kuptohet plotësisht. Ata mund të duken të qetë dhe të integruar në shoqëri, por të fshehur pas maskës së tyre të shoqërueshmërisë ndodhen mendime dhe sjellje të errëta. Studimi i mendjes së serial killerëve është një fushë që ende kërkon më shumë hetime dhe hulumtime për të kuptuar plotësisht se çfarë i shtyn këta individë në veprime të tmerrshme.

The post Si funksionon mendja e një serial killeri? appeared first on iconstyle.al.

❌