Në vitet e fundit nataliteti ka shënuar rënie në Kosovë. Faktorët ekonomikë, migrimi i popullsisë, karriera si dhe ndryshimi i stilit të jetesës, konsiderohen të jenë ndër arsyet që prindërit të lindin më pak apo të mos lindin fare fëmijë.
Profesoresha universitare Mimoza Dushi, demografe, nuk e sheh shumë shqetësuese këtë rënie, ndërsa profesori Besim Gallopeni thotë se në Kosovë mungojnë politikat pro-nataliste.
Gjatë vitit 2024 në Kosovë, sipas të dhënave nga Agjencia e Statistikave, janë regjistruar gjithsej 21 mijë e 487 lindje, ndërsa 10 mijë e 230 lindje janë regjistruar jashtë vendit. Krahasuar me vitet paraprake, ka pasur rënie të natalitetit.
ASK-ja në një përgjigje për Radio Kosovën ka thënë se në vitin 2023 janë regjistruar 21 mijë e 654 lindje, në vitin 2022, 22 mijë e 632, në vitin 2021, 22 mijë e 830 dhe në vitin 2020 janë regjistruar 21 mijë e 907.
Profesoresha e Demografisë në Universitetin e Prishtinës, Mimoza Dushi, tha për Radio Kosovën se është fakt që shkalla e natalitetit ka filluar të bjerë, mirëpo këtë nuk e sheh shqetësuese, për faktin se rënia e natalitetit është trend botëror. Dushi theksoi se si shoqëri në tranzicion, ka filluar të ndryshojë edhe stili i jetesës në Kosovë.
âNe jemi vend nĂ« zhvillim, qĂ« do tĂ« thotĂ« se jemi nĂ« tranzicion. NĂ« tranzicion ndryshojnĂ« tĂ« gjithĂ« komponentĂ«t demografikĂ«, lindjet, vdekjet, ka lĂ«vizje tĂ« popullsisĂ« dhe shoqĂ«ria gjithmonĂ« ndryshon evoluon nĂ«n ndikimin e faktorĂ«ve ekonomikĂ«. Ka ndryshuar pozita e femrĂ«s nĂ« shoqĂ«ri, ndryshon statusi shoqĂ«ror i mashkullit, i femrĂ«s, madhĂ«sia e familjes, prandaj ndryshon kĂ«rkesa pĂ«r numrin e pasardhĂ«sve. Sot e kemi femrĂ«n nĂ« nivele mĂ« tĂ« larta tĂ« shkollimit, e kemi tĂ« punĂ«suar, Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« faktor ekonomik dhe sa mĂ« i madh numri i tĂ« ardhurave, aq mĂ« i vogĂ«l numri i fĂ«mijĂ«ve. Ka ndryshuar niveli i shkollimit, pozitat, niveli i tĂ« ardhurave dhe femrat janĂ« orientuar mĂ« shumĂ« nĂ« karrierĂ«â, tha Dushi pĂ«r Radio KosovĂ«n.
Sipas të dhënave që ka gjetur profesoresha Dushi, në dy vitet e fundit ka pasur diku rreth 31 mijë lindje në Kosovë.
âKemi pasur rĂ«nie deri nĂ« vitin 2022, ndĂ«rsa nĂ« dy vitet e fundit kemi rritje pĂ«r 2 mijĂ« lindje mĂ« shumĂ« brenda vitit. QĂ« popullsia me mbet nĂ« nivelin e zĂ«vendĂ«simit, njĂ« çift bashkĂ«shortor, duhet tĂ« lind tĂ« paktĂ«n 2,1 fĂ«mijĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« qĂ« çdo i dhjeti çift bashkĂ«shortorĂ« duhet tĂ« lind tre fĂ«mijĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« popullsia as tĂ« mos rritet e as tĂ« mos zvogĂ«lohet. NĂ«se rritet deri nĂ« 2.2; 2.3; 2.4, atĂ«herĂ« popullsia shkon duke u rritur. NdĂ«rsa, 2.53, Ă«shtĂ« norma pĂ«r shkak se jo e gjithĂ« popullsia merr pjesĂ« nĂ« riprodhim. NjĂ« pjesĂ« e popullsisĂ«, 7 pĂ«r qind, biologjikisht Ă«shtĂ« popullsi sterile, qĂ« nuk merr pjesĂ« nĂ« riprodhim, pastaj Ă«shtĂ« pjesa e popullsisĂ« qĂ« do tĂ« heq dorĂ« nga lindjet, pjesa e popullsisĂ« qĂ« nuk duan tĂ« hyjnĂ« nĂ« martesĂ«. Pra, tĂ« gjitha kĂ«to ndikojnĂ« nĂ« zvogĂ«limin e shkallĂ«s tĂ« lindshmĂ«risĂ«â, shtoi ajo.
Dushi theksoi se problemi me statistikat në Kosovë është edhe regjistrimi i të lindurve në diasporë, pasi regjistrohen edhe në Kosovë në bazë të vendlindjes së nënës. Ndërsa bëri një krahasim me vendet e Evropës, që sipas saj dallimi është se në Kosovë ende nuk është hequr dorë nga lindja.
âNĂ« vendet skandinave tĂ« EvropĂ«s, mbi 50 pĂ«r qind tĂ« fĂ«mijĂ«ve i kanĂ« jashtĂ« martesorĂ«. NdĂ«rsa ne, prej 7 deri nĂ« 8 fĂ«mijĂ« nĂ« vitet e â50-ta, kemi rĂ«nĂ« nĂ« dy fĂ«mijĂ«, por nuk kemi hequr dorĂ« nga ta. Ne ende i ruajmĂ« normat e shoqĂ«risĂ« tradicionale, qĂ« tĂ« rinjtĂ« tanĂ« ende nuk kanĂ« hequr dorĂ« nga martesa dhe nuk kanĂ« hequr dorĂ« nga martesa. Jemi ende nĂ« nivelin e zĂ«vendĂ«simit dhe jemi nĂ« shkallĂ«n me tĂ« madhe tĂ« natalitetit nĂ« EvropĂ«â, tha ajo.
Sipas demografes Dushi, vendet me shkallë të ulët të natalitetit zhvillojnë politika që stimulojnë popullsinë për të realizuar një numër më të madh të lindjeve.
âStimulimi nuk Ă«shtĂ« 10 euro, 30 apo 40 euro pĂ«r njĂ« lindje, nuk quhet kjo politike. Politika Ă«shtĂ« pushim i lehonisĂ« pĂ«r tĂ« dy prindĂ«rit, Ă«shtĂ« shkollimi falas pĂ«r fĂ«mijĂ«, politikĂ« Ă«shtĂ« sikurse vendet e tjera qĂ« kanĂ« ardhura pĂ«r fĂ«mijĂ«t prej momentit kur tĂ« lindĂ« deri nĂ« moshĂ«n 18 â vjeçare. Pra, kĂ«to janĂ« politika, qĂ« barrĂ«n e rritjes sĂ« fĂ«mijĂ«s e merr shtetiâ, nĂ«nvizon ajo.
Ndërkohë, profesori i Sociologjisë, Besim Gallopeni, tha për Radio Kosovën se rënia e natalitetit është një fenomen i shfaqur gjerësisht në shumë vende, përfshirë edhe Kosovën dhe lidhet me një sërë faktorësh.
âMigrimi i jashtĂ«m, sidomos i tĂ« rinjve dhe çifteve tĂ« reja, ka ndikuar ndjeshĂ«m nĂ« bazĂ«n e popullsisĂ« qĂ« kontribuon nĂ« natalitetin apo shtimin e popullsisĂ« nĂ« pĂ«rgjithĂ«si. Duhet pĂ«rmendur edhe ndryshimet nĂ« stilin e jetĂ«s dhe vlerat familjare, ku hyjnĂ« faktorĂ«t siç Ă«shtĂ« shtyrja e martesĂ«s apo hyrja Ă« vonshme nĂ« martesĂ« dhe Ă«shtĂ« rritur mosha mesatare e martesĂ«s mbi tĂ« 30-tat pĂ«r tĂ« dyja gjinitĂ«. Kjo ndikon drejtpĂ«rdrejt nĂ« periudhĂ«n reproduktive tĂ« popullsisĂ«. Kushtet ekonomike dhe socialĂ« janĂ« faktorĂ« tĂ« tjerĂ« qĂ« ndikojnĂ«, pasi shumĂ« tĂ« rinj sot bĂ«jnĂ« planifikime se sa janĂ« nĂ« gjendje tĂ« ndĂ«rtojnĂ« njĂ« bazĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme ekonomike dhe sociale dhe tĂ« kontribuojnĂ« nĂ« zhvillimin e familjes pĂ«rmes rritjes, ushqyerjes dhe edukimit tĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« tyre, tha ai.
Gallopeni foli edhe për mungesën e politikave pronataliste.
âKosova ende nuk ka politika popullative, qĂ« do tĂ« ndikonte pozitivisht nĂ« ruajtjen e njĂ« stabiliteti demografik dhe mĂ« pas edhe social e ekonomik, kulturor e tĂ« tjerĂ«â, tha ai.
Sipas Gallopenit edhe lëvizjet demografike në Kosovë kanë pasur një ndikim të ndjeshëm në natalitet.
âE tĂ«ra kjo ka bĂ«rĂ« qĂ« ne tĂ« kemi rreth 11 mijĂ« lindje brenda njĂ« viti apo mĂ« pak se dy fĂ«mijĂ« pĂ«r njĂ« grua, qĂ« nĂ«nkupton se jemi ne njĂ« fazĂ« shumĂ« kritike tĂ« rritjes demografike. Po ashtu, nĂ«se i referohemi regjistrimit tĂ« popullsisĂ«, kuptojmĂ« qĂ« Kosova brenda pak mĂ« shumĂ« se njĂ« dekade ka humbur mbi 200 mijĂ« banorĂ«â, ka thĂ«nĂ« ai.
Gallopeni foli edhe për pasojat që mund të ketë nga rënia e natalitetit.
âShumĂ« shkolla do tĂ« mbyllen, nĂ« mungesĂ« tĂ« numrit tĂ« nxĂ«nĂ«sve, shumĂ« vendbanime rurale do tĂ« zvogĂ«lohen, mbase edhe do tĂ« shuhen nĂ« mungesĂ« tĂ« numrit tĂ« popullsisĂ«,  sigurisht do tĂ« rritet mosha e tretĂ« e popullsisĂ«, qĂ« e rĂ«ndon bazĂ«n ekonomike dhe buxhetin e shtetit. Kjo bĂ«n qĂ« ne mos tĂ« jemi nĂ« gjendje qĂ« nĂ« tĂ« ardhmen tĂ« mbulojmĂ« nevojat tona pĂ«r fuqi punĂ«tore. Kjo pĂ«rbĂ«n njĂ« shqetĂ«sim shumĂ« tĂ« madhâ, tha ai.
Gallopeni, iu bëri thirrje institucioneve përkatëse që sa më parë të mbledhin ekspertë për të bërë politika popullative në interes të vendit.
| Të lindur gjallë sipas viteve dhe gjinisë në Kosovë |
| Viti |
Gjithsej |
Femra |
Meshkuj |
| 2020 |
21907 |
10567 |
11340 |
| 2021 |
22830 |
10982 |
11848 |
| 2022 |
22632 |
11016 |
11616 |
| 2023 |
21654 |
10447 |
11207 |
| 2024 |
21487 |
10374 |
11113 |
The post Nataliteti në rënie në Kosovë, ekspertët kërkojnë veprim institucional appeared first on Telegrafi.
Login
