Ulqini bëhet sonte epiqendra e muzikës shqiptare, ku artisti i njohur Armend Rexhepagiqi do të ngjitet në skenën magjike të Kalasë së Ulqinit për një koncert të hapur për publikun.
Mbrëmja muzikore organizohet në kuadër të manifestimit tradicional “Ditët e Diasporës”, duke sjellë një atmosferë të veçantë për qytetarët dhe mërgimtarët, transmeton KultPlus.
Koncerti fillon në ora 21:30, ndërsa hyrja është e lirë për të gjithë të interesuarit.
Ngjarja është organizuar nga Komuna e Ulqinit, me përkrahjen e Ministrisë së Diasporës, Organizatës Turistike dhe Qendrës për Kulturë, si pjesë e aktiviteteve që synojnë të forcojnë lidhjet kulturore me mërgatën shqiptare dhe të promovojnë trashëgiminë kulturore të qytetit.
Pritet që Rexhepagiqi të interpretojë disa nga hitet e tij më të njohura, duke krijuar një përjetim emocional në ambientin historik të kalasë.
Sipas organizatorëve, ky është një ndër koncertet më të rëndësishme të verës në Ulqin, që synon të bëhet traditë në kalendarin kulturor të qytetit./KultPlus.com
Sheshi “Liria” në Durrës u kthye mbrëmjen e djeshme në një skenë të hapur artistike, ku u zhvillua koncerti festiv i Orkestrës Frymore, nën drejtimin e dirigjentit Saimir Kalaja dhe me pjesëmarrjen e solistes Juna Ruci.
Kryetarja e bashkisë së Durrësit, Emiriana Sako tha se ky aktivitet u zhvillua në vazhdën e eventeve të shumta kulturore dhe artistike të këtij sezoni turistik, ndërsa Orkestra Frymore e qytetit dhuroi një koncert emocionues për qytetarët dhe turistët që zgjedhin Durrësin si destinacion.
Nën drejtimin e dirigjentit Saimir Kalaja, orkestra solli një repertor të pasur me vepra të njohura nga kompozitorë shqiptarë dhe të huaj.
“Një emocion i veçantë iu shtua koncertit falë interpretimit mjeshtëror të solistes Juna Ruçi. Tingujt e muzikës dhe entuziazmi i të pranishmëve krijuan një atmosferë festive në qytetin tonë”, pohoi Sako.
Repertori përfshiu vepra nga kompozitorë të njohur si: Prenk Jakova, Feim Ibrahimi, Bizet, Shostakovich, Beethoven, Morricone, The Beatles, ndërthurur mjeshtërisht për të sjellë një përjetim muzikor të larmishëm dhe frymëzues.
Ky aktivitet është pjesë e kalendarit artistik të verës në Durrës, që synon të promovojë artin dhe të krijojë hapësira kulturore për komunitetin./atsh/ KultPlus.com
Atje ku skena hesht e dritat fiken, zëri yt ende tingëllon si një lutje e thellë. Mbi dërrasat që panë rrëfimin tënd, në sytë që përjetuan shpërthimin tënd interpretues, mbetet gjurma jote, e përjetshme, e pathyeshme, e denjë për një aktor që nuk interpretoi, por jetoi çdo rol.
Në Selanik, larg Korçës që të lindi, u mbyll një akt, por nisi një përjetësi. Nuk ishe vetëm një aktor i skenës apo i kinemasë, ti ishe një vetëqëndrim i artit, një fije zëri që nuk shuhej, një frymë që ngjizej çdo herë që përkulemi para portreteve të tua. Në ty akti interpretues nuk luhej, por rridhte nga thellësia e shpirtit, si ujë që buron natyrshëm nga një zemër që e donte artin më shumë se vetveten.
Sytë e publikut nuk panë thjesht rolet, por të panë ty, të derdhur në skenë, të ftohtë e të ngrohtë njëherësh, të butë e të zjarrtë, të heshtur dhe të klithshëm. Monolog mes fantastikes dhe reales, kështu të përjetësuan ata që të njohën nga afër dhe ata që të deshën nga larg. Gruaja jote, Florika, ruan kujtimet si gurë të çmuar. Ne, që s’të kemi takuar ndoshta kurrë, të ndjejmë thellë, përmes rolit të Salës, Besimit, Kapllanit, e aq e aq figurave të tjera që ti i veshe me shpirtin tënd të pashtershëm.
Në Teatrin “Andon Zako Çajupi”, ti nuk ishe një emër mes shumë të tjerëve, ishe themel, shtyllë, ndriçim. Një ndër themeluesit e tij, ti u shfaqe në skenë si zë i gurtë i një brezi që nuk pranoi të luante rolet, por i jetoi ato. Regjisorë si Sokrat Mio, Piro Mani dhe Dhimitër Orgocka panë tek ty jo vetëm aktorin që kishte lindur me dhunti, por njeriun që pa shkollë të lartë aktrimi, arrinte majat e skenës thjesht me fuqinë e shpirtit dhe të pasionit.
Rrugëtimi yt, Stavri, nuk ndaloi në skenën e Korçës. E gjurmoi veten edhe në kinemanë shqiptare, duke u bërë pjesë e filmave të shquar si Tana (1958), Vitet e para (1965), Prita (1968), Mëngjese lufte (1971), Rrugicat që kërkonin diell (1975), Zonja nga qyteti (1976), Ilegalët (1976). Çdo shfaqje e jotja ishte një përjetim, ishe vetë epoka që merrte frymë përmes teje.
Në teatër ti jetove tek “Hijet e natës”, “Këneta”, “Nata e 12-të”, “Martesa e avokatit”, “Zonja nga qyteti”, “Fytyra e dytë”, “Engjëjt e skëterrës”, “Plumbat e shkronjave”, “Karnavalet e Korçës”, “Qyteti i akuzuar”. Skenat e këtyre veprave nuk janë më të njëjtat që prej kur mungon ti, sepse mungon zëri yt i gurgulluar, që vinte jo si fjalë, por si rrufe ndjenjash.
Stavri Shkurti nuk ishte vetëm aktor. Ishte edhe mjeshtër pas kameras, punonjës i pasionuar i Kinostudios “Shqipëria e Re”, piktor, operator, teknik trukesh, i specializuar në Bashkimin Sovjetik dhe Gjermaninë Lindore, ku mori dhe një diplomë si inxhinier. Ky dimension i dyfishtë, i artistit në skenë dhe mjeshtrit në teknikë, e bëri figurën tënde të pakrahasueshme. Ishte fryma jote ajo që ravijëzonte çdo kuadër të filmit dokumentar, çdo imazh që rrëfente jetën e fshatarit, të partizanit, të punëtorit.
Si operator i parë i filmit Dueli i heshtur, ti theve kufijtë e pamundësisë. Në det të hapur, në stuhitë e realitetit shqiptar, kamera jote gjente dritën. Mbi 20 filma artistikë dhe dokumentarë mbajnë firmën tënde të heshtur, por të skalitur në kujtesën e ekranit shqiptar: Kur zbardhi një ditë, Yjet e netëve të gjata, Nga mesi i errësirës, Liri, a vdekje, Qyteti më i ri në botë, Tinguj lufte e deri tek ai që nuk arrite ta shohësh të përfunduar: Kur xhirohej një film.
Në verën e vitit 1998, në Selanik, u mbyll heshturazi një jetë, por u hap një përjetësi. Një mik e përshkroi atë moment si “nënshkrim i fundit stavror në librin e jetës”. Edhe në spital, zëri yt nuk heshti – ishte monologu i fundit, që kapërceu dhimbjen dhe heshtjen, që shënoi jo një fund, por një kthesë drejt amshimit.
Familja jote, Florika, Dionisi dhe Gjergji, të ndoqën në emigracion pas viteve ’90, por kujtimi yt nuk njohu kufi. Korça të përcolli me nderimet që të takonin, të shpalli “Qytetar Nderi”, por më pas ra një heshtje. Një heshtje e çuditshme që më së shumti flet për harresën tonë sesa për mungesën tënde. Florika rrëfen me dhimbje se askush nuk erdhi të pinte një kafe në kujtim tëndin. Dhe më dhimbshme akoma, se varri yt u përdhos, se emri yt prej bronxi u grabit si të ishte thesar,e në fakt ishte.
Ti nuk kërkove asgjë, por i dhe gjithçka teatrit dhe filmit. Ndaj nuk mund të harrohesh. Je pjesë e asaj panteoni artistësh që nuk i ndau arti nga njeriu. Aktor shprehës, me zë që gufonte nga thellësia, me një portret që mbante barrën e epokave, me një përkushtim që nuk kishte të ndalur. Me ty nuk mbeti vetëm një kujtim. Mbeti një frymë, një akt i hapur, që shfaqet sa herë hapet një perde, ndizet një dritë, fillon një film.
Në udhën ku nuk ka më skena, le të mbetemi spektatorë të kujtimit tënd, me duart që duartrokasin zemrën, dhe heshtjen që bëhet poezi. Sepse, për ty jeta ishte veç film. Dhe për ne, film ishte vetë jeta jote./ KultPlus.com
Këngëtarja legjendare e muzikës country, Dolly Parton, është nderuar zyrtarisht me titullin “ICON” nga Guinness World Records, gjatë një ceremonie të mbajtur në Nashville, Tennessee, qyteti që feston gjithashtu Ditën e Dolly Parton.
79-vjeçarja, me një karrierë të jashtëzakonshme që ka lënë gjurmë në historinë e muzikës botërore, u shpreh e përulur dhe falënderuese: “Jam krenare për këtë, falënderuese dhe mendoj se duhet të kem bërë diçka siç duhet.”
Ky vlerësim i veçantë i shtohet koleksionit të saj prej 11 rekordesh Guinness, mes të cilave edhe “Më shumë albume të publikuara nga një këngëtare country” dhe “Më shumë nominime për Grammy për një artiste country femër”, transmeton KultPlus.
Përveç muzikës, Dolly Parton ka ndikuar thellësisht edhe përmes projekteve të tjera si parku tematik “Dollywood”, muzikali autobiografik “DOLLY: A True Original Musical” dhe nisma “Imagination Library” që shpërndan falas libra për fëmijët në mbarë botën.
Titulli “ICON” i Guinness i është dhënë më parë vetëm disa figurave të rralla si Taylor Swift dhe sportisti britanik Billy Monger, një dëshmi e ndikimit të jashtëzakonshëm të Parton në kulturën botërore.
Dolly Parton mbetet një simbol i përkushtimit, talentit dhe shpirtit human, që vazhdon të frymëzojë breza të tërë në mbarë botën./KultPlus.com
Në sheshin qendror të Podujevës është hapur sot panairi artizanal, pjesë e manifestimit tradicional “Ditët e Diasporës”, duke sjellë ngjyra, shije dhe kulturë për qytetarët dhe mërgimtarët që ndodhen në vend.
Panairi organizohet nga shoqatat “Duart e Arta Llapjane” dhe “Gratë e Batllavës”, dhe ofron produkte artizanale, veshje kombëtare si dhe ushqime tradicionale të përgatitura nga gratë e zonës.
Në hapje morën pjesë Kryetari i Komunës, Shpejtim Bulliqi, Nënkryetarja Marigona Lahu, deputetja Drita Pajaziti dhe drejtoresha për Kulturë, Rini dhe Sport, Vlora Humolli-Jashanica.
Kryetari Bulliqi vlerësoi kontributin e grave pjesëmarrëse në panair, duke theksuar rolin e tyre në ruajtjen e trashëgimisë kulturore përmes artizanatit dhe gatimeve tradicionale.
Ky është panairi i tretë në kuadër të aktiviteteve të “Ditëve të Diasporës” dhe do të mbetet i hapur edhe gjatë ditës së nesërme për të gjithë vizitorët që duan të njohin nga afër punimet dhe shijet tradicionale të rajonit të Llapit./KultPlus.com
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka bërë të ditur listën e investimeve të përfunduara, në zhvillim dhe në planifikim në qytetin e Prishtinës.
Përmes një postimi publik, ministri Hajrulla Çeku ka prezantuar projektet që përfshijnë ndërhyrje të rëndësishme në infrastrukturën kulturore, sportive dhe historike të kryeqytetit.
Ndër projektet e përfunduara dhe në realizim janë:
Teatri Kombëtar i Kosovës me një fond prej 7 milionë eurosh,
Stadiumi “Fadil Vokrri” me 1.3 milion euro,
Muzeu Kombëtar i Kosovës me 2.9 milionë euro,
Galeria Kombëtare e Kosovës (1.5 milionë €),
Ndërtimi i stadiumit ndihmës në Bërnicë (1.6 milion €),
Restaurimi i shtëpive tradicionale si ajo e Hynilerëve (245 mijë €), e familjes Sylejmani (185 mijë €), dhe të tjera.
Projektet në fazë prokurimi apo projektimi përfshijnë:
Biblioteka Kombëtare e Kosovës (22 milion €),
Qendra multikulturore me sallë koncertale (10 milion €),
Muzeu i Artit Bashkëkohor dhe Teatri i ri në ish-Rilindja (6 milion €),
Teatri i Operës dhe Baletit (projektim, 2.4 milion €).
Mbështetje ndërkombëtare për Lojërat Mesdhetare 2030: Në kuadër të përgatitjeve për Lojërat Mesdhetare 2030 në Prishtinë, janë në proces grante dhe kredi ndërkombëtare me vlerë deri në 120 milionë euro, për rijetësimin e Pallatit të Rinisë dhe rinovimin e infrastrukturës sportive dhe studentore në kryeqytet.
Këto investime përfaqësojnë një nga fazat më dinamike të zhvillimit kulturor dhe sportiv të Prishtinës në dekadat e fundit, duke dëshmuar përkushtimin institucional për rikthimin dhe promovimin e trashëgimisë, artit dhe sportit në vend./KultPlus.com
Biblioteka Kombëtare e Kosovës, në bashkëpunim me Lidhjen e Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë, organizoi sot një ngjarjeje të rëndësishme kulturore: përurimin e librave të autorëve shqiptarë të mërgatës.
BKK përmes rrjetit social “Facebook” ka njoftuar se kjo ngjarje forcon edhe më tepër lidhjet midis krijuesve në mërgatë dhe atyre në Kosovë, duke mbështetur zhvillimin dhe ruajtjen e kulturës dhe letërsisë shqipe.
“Në një takim të ndarë me autorët, përfshirë Shqipe Bytyqin dhe Musa Jupollin, kryetar i Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë, drejtoresha e përgjithshme e BKK-së, Blerina Rogova-Gaxha, theksoi: ‘Dyert e Bibliotekës do të jenë përherë të hapura për mërgatën tonë të jashtëzakonshme!”, thuhet në njoftim.
Po ashtu theksohet se në një takim në zyrë, Rogova-Gaxha ua dha dy vëllimet e librave “Kujtesa e Kosovës – rrëfime të 100 pleqve dhe plakave të Kosovës” dhe “Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe”, botime të Bibliotekës Kombëtare të Kosovës./ KultPlus.com
Filmi artistik me metrazh të gjatë “Burri i Shtëpisë” (“Man of the House”), me regji dhe skenar të Andamion Murataj, do të ketë premierën botërore në programin zyrtar të konkurrimit të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit në Sarajevë.
Lajmi është bërë i ditur nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë, e cila gjithashtu ka mbështetur financiarisht këtë projekt kinematografik.
Filmi, me një kohëzgjatje prej 110 minutash, trajton historinë e Franit, një personazh kompleks, lindur si grua, por që për shkak të rrethanave zgjedh të jetojë si burrë, duke marrë rolin tradicional të “burrneshës”.
Në përpjekje për t’i ofruar dashurinë e munguar një mbese të vogël, Fran duhet të përballet me një vendim të dhimbshëm: të mbrojë identitetin e saj të ndërtuar me vite, apo të heqë dorë nga ai për t’u rilidhur me ndjenjat dhe rolin amësor.
“Burri i Shtëpisë” është një produksion i shtëpisë kinematografike “Lissus Media” dhe përfaqëson Shqipërinë në një prej festivaleve më prestigjioze të Ballkanit dhe Europës Juglindore.
Edicioni i 31-të i Festivalit Ndërkombëtar të Filmit në Sarajevë do të mbahet nga 15 deri më 22 gusht 2025. Në këtë edicion do të konkurrojnë 50 filma në kategori të ndryshme, mes të cilëve edhe 15 premiera botërore. Festivali do të çelet me filmin “The Pavilion” të regjisorit Dino Mustafic, ndërsa do të nderohen me çmime personalitete si Paolo Sorrentino, Willem Dafoe dhe Stellan Skarsgård./KultPlus.com
Në një artikull për të përditshmen ”Metro”, gazetarja britanike Martina Andretta përshkruan një udhëtim në Tiranë, ku për vetëm 61 paund në ditë shijon një qytet të gjallë, me histori interesante, ushqim të shijshëm dhe jetë nate të larmishme.
”Tirana po zhvillohet me ritme të shpejta dhe ofron shumë për turistët, nga muzetë e periudhës komuniste te arkitektura moderne. Udhëtimi është i lirë, ushqimi cilësor dhe akomodimi i përballueshëm.
Një murale gjigante e një vajze të pikturuar me ngjyra toke, një bllok apartamentesh me vija të ndritshme apo një rrokaqiell i ri në formën e një koke.
Duke udhëtuar nëpër Tiranë, nuk mund të mos ngresh kokën. Shoferi im i taksisë, Erioni përkulet mbi timon dhe tregon ndërtesat përreth nesh.
“Kjo është e re, ajo tjetra është shumë e njohur për turistët, edhe kjo është e re”, thotë ai.
Një aromë joshëse përhapet nga një tezgë pranë xhamit të makinës. Një shitës po hap ballokume të freskëta, një ëmbëlsirë tradicionale, dhe kulaç. Në një cep, burrat po luajnë domino mbi një tavolinë të improvizuar.
Tirana ndihet e gjallë. Kryeqyteti shqiptar, me pothuajse 600 000 banorë, është pak a shumë sa madhësia e lagjes londineze ”Brent”, por ajo ka plane ambicioze.
Dhe me historinë e saj të larmishme, klimën mesdhetare dhe kuzhinën e shijshme, është një zgjedhje e nënvlerësuar për një pushim të përballueshëm në qytet.
Gjëra për të bërë në Tiranë
Është e pamundur të vizitosh Tiranën pa u takuar me kujtimet e së kaluarës së saj komuniste. Jo shumë larg sheshit ”Skënderbej”, i njohur si zemra e qytetit, ndodhet një bunker nëntokësor i Luftës së Ftohtë.
”Bunk’Art 2” dhe ”Bunk’Art 1”, i vendosur më larg – janë muze që i japin jetë paranojës së Enver Hoxhës.
Udhëheqësi komunist i Shqipërisë ishte aq i fiksuar pas pushtimit të huaj saqë vlerësohet se urdhëroi krijimin e më shumë se 170 000 bunkerëve – duke e bërë Shqipërinë vendin me më shumë bunkerë në botë.
Pas rënies së komunizmit në fillim të viteve ’90, Tirana përbëhej kryesisht nga ndërtesa gri të stilit sovjetik.
Në filli të viteve 2000, Edi Rama – kryetari i atëhershëm i bashkisë dhe tani kryeministër – nisi një iniciativë për të injektuar ngjyra në kryeqytet.
Si rezultat, ka murale kudo që kthen kokën, nga cepat e banesave deri te stolat e parkut. Nëse planifikoni të qëndroni vetëm disa ditë, merrni në konsideratë t’i bashkoheni një turi arti rrugor që do t’ju çojë në vende të fshehura që ia vlejnë.
Atraksione të tjera që ia vlen të vizitohen përfshijnë Xhaminë e Et’hem Beut – një monument i bukur kulturor që i shpëtoi shkatërrimit gjatë epokës komuniste – dhe malin e Dajtit, i cili mund të arrihet me teleferik.
Diçka që më habiti për Shqipërinë ishte ushqimi i saj eklektik dhe i shijshëm. Është një përzierje shijesh mesdhetare dhe ballkanike, me pjata të shijshme me mish dhe ushqime të shijshme vegjetariane.
Shijova ndoshta shumë byrek si dhe salca me bazë kosi dhe dollma.
Një nga vaktet e mia të preferuara ishte te Piceri Era Blloku, ku shërbehen qofte të shijshme shqiptare me një salcë kremoze me nardem kumbulle, një reçel tradicional.
Sigurisht, nuk mund të mos e vija në provë jetën e natës shqiptare.
Shkoni në Radio Bar Tirana për disa kokteje vërtet të lira me atmosferë retro.
Nëse po kërkoni diçka më luksoze, bari rrotullues 360° në Sky Club ofron një pamje të jashtëzakonshme dhe një atmosferë romantike. U ula atje për dy orë, duke pritur që dielli të perëndonte dhe të lyente horizontin të kuq duke pirë martini.
Megjithatë, i preferuari im ishte Bar Komiteti.
Vendi e quan veten një “kafe-muze” dhe është i dekoruar me objekte nga periudha komuniste. Në mure ka peceta të punuara me dorë, makina qepëse të përdorura dhe kostume tradicionale. Pas vizitës sonë të parë, kur pimë disa kokteje klasike, u kthyem përsëri, këtë herë të vendosur të provonim raki.
Ekipi pas barit na priti me një buzëqeshje, duke bërtitur nga larg “u kthyet përsëri?!”.
Për shkak të disa vështirësive gjuhësore, vendosëm t’i besonim plotësisht kamerierit tonë për të zgjedhur një përzgjedhje pijesh me raki bazuar në opsionet “pikante, të ëmbla ose të tharta”.
Nuk u zhgënjyem kur morëm një infuzion freskues me bazë manaferrash dhe me shoqërimin perfekt të muzikës live në sfond.
Një qytet që ndryshon me shpejtësi
“Kudo në Shqipëri ka një kantier ndërtimi aktiv”, më thotë Arber Musabelliu, një guidë lokale nga Free Walking Tour Tirana.
Kur e vizitoi vitin e kaluar, Alice Murphy e ”Metro” vuri re gjithashtu se disa zona të vendit ishin të mbingarkuara dhe të mbipopulluara.
Përpara se të bëhej kryeqyteti i Shqipërisë në vitin 1920, Tirana ishte një qytet relativisht i vogël, në një pozicion strategjik në qendër të vendit.
Tani, pak më shumë se 100 vjet më vonë, është një qytet modern evropian me plane të guximshme zhvillimi.
Një masterplan – i njohur si Tirana 2030 – synon ta transformojë kryeqytetin në një qendër urbane më të gjelbër, më të qëndrueshme dhe teknologjike.
I udhëhequr nga arkitekti italian Stefano Boeri, vizioni përfshin ndërtesa të çuditshme.
Disa nga ato që janë ngritur tashmë përfshijnë një hartë të pikselizuar të vendit, një rrokaqiell që duket se është frymëzuar nga një set Jenga dhe një bllok patriotik apartamentesh luksoze në formën e heroit kombëtar të Shqipërisë.
Dhe, për shkak se Tirana përbëhet kryesisht nga ndërtesa të ulëta të epokës komuniste, efekti është çorientues.
Arkitektura zakonisht nuk është gjëja ime, por në Tiranë, u fiksova.
Duke parë horizontin e qytetit, me malin Dajti në sfond, sytë e mi u magjepsën nga këto shtylla monumentale, që ngriheshin mbi peizazhin.
Ku të qëndroni në Tiranë
Krahasuar me kryeqytetet e tjera evropiane, Tirana është e vogël dhe e lehtë për t’u eksploruar në këmbë. Autobusët në qendër janë gjithashtu shumë të shpeshtë.
Për një pushim fundjave, qëndroni pranë Bllokut të gjallë ose sheshit ”Skënderbej” për të qenë afër atraksioneve kryesore dhe jetës së natës.
Qyteti ka shumë mundësi të përballueshme kur bëhet fjalë për akomodimin.
Meqenëse po udhëtoja me tre miq, zgjodhëm diçka me hapësira të përbashkëta. Për ne, shfrytëzimi maksimal i kohës sonë së bashku – qoftë duke vizituar një muze apo thjesht duke pushuar në divan pas një dite shëtitjeje – ishte gjëja më e rëndësishme.
Zgjodhëm një Airbnb me dy dhoma gjumi dhe dy banjo me një vlerësim 4,98 për 220 paund në total.
I vendosur pranë Bllokut, ishte vetëm katër minuta në këmbë nga rruga kryesore, që do të thoshte se mund të ktheheshim lehtësisht në shtëpi pas darkës dhe pijeve në një nga baret në modë të lagjes.
Apartamenti u certifikua si i Preferuari i Mysafirëve, që do të thotë se lista u vlerësua shumë nga mysafirët e mëparshëm.
Eltoni, pritësi ynë, ishte jashtëzakonisht i përgjegjshëm dhe u sigurua që të ndiheshim si në shtëpi./atsh
Në tetor të vitit 1964, vetëm tre vite para se të ndahej nga jeta, Dhimitër Pasko, i njohur më së shumti me emrin letrar Mitrush Kuteli, i drejtohet me një letër Kryeministrit të atëhershëm, Mehmet Shehu. Në këtë letër, një nga prozatorët dhe kritikët më të spikatur të letërsisë shqipe shpreh lodhjen e tij fizike e mendore nga angazhimet e përditshme si përkthyes dhe kërkon një leje të posaçme krijimtarie.
Letra u shkrua në një moment të vështirë të jetës së tij, kur ai tashmë kishte kaluar përmes burgut dhe “rehabilitimit” politik në kohën e diktaturës. Në moshën 58-vjeçare, me një shëndet të rënduar dhe nën barrën e një pune të vazhdueshme, Kuteli kërkonte tri vite për t’u shkëputur nga përkthimet dhe për t’iu përkushtuar veprës së tij origjinale, transmeton KultPlus.
Ky dokument nuk është thjesht një kërkesë administrative, ai përfaqëson një dëshirë të thellë për të rifituar hapësirën e humbur krijuese, për të ruajtur identitetin e vet artistik dhe për të lënë pas një trashëgimi të vërtetë letrare. Në të ndjehet edhe zhgënjimi ndaj kufizimeve që regjimi i kohës i kishte imponuar, por edhe përpjekja e tij për të ruajtur dinjitetin dhe integritetin si intelektual.
Letra është një dëshmi e qartë e tensionit midis krijimtarisë së lirë dhe presioneve politike, por mbi të gjitha, është një pasqyrë e ndjenjës njerëzore për të mos e lënë talentin të zbehet në heshtje.
Letra e Mitrush Kutelit për Mehmet Shehun:
Shokut, Mehmet Shehut Kryetarit të Këshillit të Ministrave të R.P. të Shqipërisë Tiranë
Shoku Mehmet, Kam pothuaj dy muaj që kam pregatitur një kujtesë mbi punën time letrare dhe publicistike gjatë 40 vjetëve, mbi gjëndjen time familjare, ekonomike dhe shëndetësore, mbi përpjekjet dhe projektet e mija të sotme në letërsi. Në këtë kohë e kam hedhur e pritur me mendje kujt t’ja dërgoj, në dorë, këtë kujtesë dhe kam ngurruar. Sot po dal nga ky ngurrim dhe po ua dërgoj Juve. Mendimi që më shtyri të ndalem tek Ju është ky: “Shoku Mehmet, thashë, është i mbytur në punë të mëdha dhe të rëndë pa për të drejtuar anijen e shtetit, të popullit tonë, ndër stuhirat e vrazhda ndërkombëtare të ditëve tona, por në të njëjtën kohë është edhe shkrimtar. Pra do të më dëgjojë dhe kuptojë”. Kështu thashë, kështu po bëj: po ua dërgoj Juve “Kujtesën”.
Këtë shkresë u mundova ta përmbledh në faqe sa më të ngushta, po praseprara u zgjat, u derdh në njëzet faqe. S’kam ç’bëj: janë 40 vjet pune e luftë në fusha të ndryshme: letrare, publicistike, ekonomike. Është dhe aspirata që të mos mbetem një shkrimtar i një epoke të kaluar, po edhe i së sotmes. Në mendjen time gurgullojnë kaq dëshira dhe projekte, të cilat dua t’i hedh në letrë dhe s’mund. S’mund sepse shëndeti im është i keq dhe ato pak çaste më të kthjellta që më mbeten duhet t’ja kushtoj punës së ditës, përkthimit. Mirëpo ndjej që kjo punë, përkthimi, është shumë më pak e vlefshme dhe e dobishme se sa ajo që mund të bëja po t’ja kushtoja çasteve të mija të mira shkrimeve origjinale. Pra arrita shpejt atje ku më dhëmb dhëmbi: dua të kem nja 3 vjet të lirë, të mijat, që të përfundoj atë që kam filluar dhe mbase disa nga ato që kam mbrujtur në mendje. Këta 3 vjet i kërkoj në trajtën e një leje krijimtarie. Shumë? Nuk janë shumë, shoku Mehmet. Kam bërë dyzet vjet punë të çaprashitur në fusha të ndryshme, dua 3 vjet vetëm për letërsi. Po të bëj diçka të mirë? Po. Them kështu, ndon se jam i shkuar nga mosha (58 vjeç) dhe me një shëndet që nuk shkon mbroth. Shumë kolegë të tjerë të më rinj, me një veprimtari më të pakët e në caqe më të ngushta, kanë fituar prej kohe mundësinë t’i kushtohen vetëm shkrimit, si profesionistë. Unë nuk kërkoj një gjë të tillë. Ata vjetët e paktë që më kanë mbetur – them kështu se me bluajnë sëmundjet – kërkoj 3 vjet lirim nga puna e rëndomtë që të bëj diçka të parëndomtë.
Cila është garancia se do të bëj një punë të tillë? Ata 40 vjet punë të së kaluarës që, në s’thonë gjë tjetër shumë-shumë pozitive për vëndin tim, thonë të paktën se nuk e kam harxhuar kohën as me dëfrime, as me aspirata karjerizmi, por gjithnjë në punë. Po te lexoni me kujdes do të shihni se kështu është.
A do të bëhet Partia dhe Ju mecena im? Nuk di, por unë shpresoj dhe pres. Dhe duke shpresuar dhe pritur, vazhdoj të punoj – domosdo të punoj i çaprashitur në dy fusha: përkthim dhe krijim. Dhe shumë i lodhur.
Ju dërgoj të fala, Dhimitër Pasko (M. Kuteli) Tiranë, 20 tetor 1964./KultPlus.com
Romani “Ridënimi” i autorit Fatos Lubonja është përzgjedhur si kandidat për çmimin letrar “Angelus” 2025, një ndër çmimet më të rëndësishme për letërsinë e Evropës Qendrore të përkthyer në gjuhën polake.
Vepra është përkthyer në polonisht me titullin “Drugi wyrok”, me mbështetjen e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, përmes Fondit të Përkthimit Letrar nga Gjuha Shqipe në Gjuhë të Huaj, një fond vjetor që synon promovimin e letërsisë shqipe jashtë vendit. Përkthimi është realizuar nga Dorota Horodyska dhe libri është botuar nga shtëpia botuese polake “Pogranicze”, transmeton KultPlus.
“Ridënimi” i përket zhanrit të kujtimeve dhe konsiderohet si një nga veprat më të rëndësishme të kujtesës në letërsinë shqipe. Aktualisht, libri është mes 14 veprave që garojnë për çmimin “Angelus” 2025.
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit (QKLL), ka bërë të ditur se lista përfundimtare me shtatë titujt e nominuar do të shpallet në muajin shtator./KultPlus.com
Pac-Man, makina ikonike e verdhë që ha gjithçka përpara vetes, po feston 45-vjetorin e tij këtë vit, një moment historik për një lojë që jo vetëm revolucionarizoi botën e videolojërave, por ndikoi edhe në kulturë, shkencë dhe dizajn.
Krijuesi i tij, Toru Iwatani, e mori frymëzimin në vitet ’70 ndërsa po hante një picë salami. Pasi hoqi një copë, forma e mbetur i ngjante një goje. “Nëse merr një picë dhe heq një copë, duket si një gojë,” i tha Iwatani revistës Wired në vitin 2010, duke e konfirmuar një nga legjendat urbane më të njohura të botës së lojërave.
Nga ajo ide e thjeshtë, lindi Pac-Man, një personazh i verdhë, që lëviz në labirinte të errëta, duke ngrënë pika dhe duke shmangur katër fantazma: Blinky (i kuq), Pinky (rozë), Inky (cian), dhe Clyde (portokalli).
Michiko Kumagai, menaxhere e licencimit në “Bandai Namco”, tha për BBC se Pac-Man u krijua për të përfaqësuar në mënyrën më të thjeshtë idenë e “ngrënies”. “Ashtu si harku i McDonald’s, është bërë një simbol i njohur ndërkombëtarisht,” tha ajo.
Pac-Man u lansua fillimisht në Japoni si “PuckMan”, një referencë ndaj shprehjes japoneze “paku paku taberu”, që përshkruan tingullin e të ngrënit me lakmi. Sot, është loja arkade më e suksesshme e të gjitha kohërave, sipas Guinness Book of World Records, duke gjeneruar mbi 14 miliardë dollarë në të ardhura.
Profesori Peter Etchells nga Bath Spa University thekson se “Pac-Man ishte një nga figurat kryesore në lindjen e videolojërave për publikun e gjerë. Kishte një thjeshtësi elegante në dizajnin dhe lojën e tij që i magjepsi lojtarët.”
Iwatani kishte qëllim të krijonte një lojë që do të tërhiqte të gjithë, veçanërisht gratë. Ndryshe nga lojërat e dhunshme si Asteroids apo Space Invaders, Pac-Man u fokusua te një lojë e thjeshtë, argëtuese dhe strategjike, ku taktika si memorizimi i labirinteve bëhej çelës për sukses.
Pac-Man nuk ndaloi vetëm te argëtimi. Në vitin 2007, një studim nga Caltech tregoi se loja ndikonte aktivitetin e trurit, duke përdorur MRI për të vëzhguar reagimet kur lojtarët përballeshin me rrezik.
Në vitin 2024, studiuesit nga Cornell University zbuluan se majmunët, gjatë lojës së Pac-Man, përdornin vendimmarrje strategjike të nivelit të lartë, më parë e paimagjinueshme për kafshët. Dr. Tom Garner nga Sheffield Hallam University thekson se “Pac-Man na ndihmon të kuptojmë më mirë se si njerëzit (dhe kafshët) mendojnë, ndiejnë dhe sillen.”
Ai shton se ndjenja e “embodiment”, lidhja emocionale mes lojtarit dhe personazhit, ishte kyçe. “Pac-Man ishte ndër të parët që përfaqësonte një personazh të gjallë, me ndjesi, jo thjesht një mjet. Dhe kjo krijoi një lidhje unike me lojtarin.”
Bandai Namco po përpiqet të mbajë Pac-Man të freskët për brezat e rinj përmes lojës së re Shadow Labyrinth, ku Pac-Man transformohet në një version më të errët dhe futurist, Puck, një orb që ndihmon një karakter misterioz, Swordman No 8. Këta bashkë mund të shndërrohen në një robot të fuqishëm, GAIA, për të kapërcyer pengesat e labirintit.
Producenti Seigo Aizawa thotë se “çdo fantazmë kishte një personalitet të vetin, dhe kjo ishte pjesë e magjisë. Blinky të ndjek pa mëshirë, Pinky përpiqet të të zërë pritë, këto sjellje janë të koduara në AI-në e lojës.”
Edhe pse personazhi nuk flet dhe ka më pak histori krahasuar me ikonat si Mario apo Sonic, CEO-ja Nao Udagawa beson se thjeshtësia e tij është pikërisht ajo që e mban të gjallë tek brezi Z dhe më tej.
Për Etchells, arsyeja kryesore pse Pac-Man ende qëndron është nostalgjia, për kohën e argëtimit në sallat e lojërave me drita neon, për shoqërinë dhe konkurrencën miqësore.
Ndërkohë, “Bandai Namco” po zgjeron praninë e Pac-Man përtej lojërave, përmes bashkëpunimeve me marka si “Krispy Kreme” dhe eksperiencave të drejtpërdrejta si “escape rooms” në qytete si Manchester dhe Dubai.
Së shpejti mund ta shohim edhe në filma, por për momentin, Pac-Man mbetet një ikonë kulturore që tregon se ndonjëherë, për të fituar, duhet të ndalojmë së ikuri nga fantazmat, dhe të përballemi me to./BBC/KultPlus.com
Me monumentet e shumta kulturore dhe natyrore, zona e Dropullit në Gjirokastër është kthyer në një destinacion tërheqës për vizitorët.
Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale disa prej këtyre monumenteve, të cilat po tërheqin çdo ditë e më shumë vizitorë.
“Pasuritë turistike të Dropullit nuk janë thjesht atraksione për t’u vizituar, por janë udhëtime kulturore që të rrëmbejnë nën rrënojat e historisë në qytetin antik të Adrianopolit në Sofratikë, nën kupolat magjepsëse të kishave si ajo e Lindjes së Virgjëreshës, si dhe mes peizazheve unike, ku natyra ka skalitur monumente të gjalla si Ujëvara e Selckës”, u shpreh Rama.
Bashkia e Dropullit ka 42 monumente kulture dhe 14 monumente natyre.
Vitte e fundit banorët e zonës po çelin shtëpitë e tyre si bujtina familjare për te mikpritur vizitorët që zgjedhin Dropullin për të vizituar./atsh/KultPlus.com
Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare do të mbajë edicionin e 43-të nga data 18 deri më 29 gusht 2025 në Prishtinë, nën organizimin e Fakultetit të Filologjisë të Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina”, në bashkëpunim me Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë të Universitetit të Tiranës.
Kjo ngjarje shkencore është një ndër ngjarjet më të rëndësishme akademike në fushën e albanologjisë, që nga themelimi e deri sot, duke bashkuar studiues, gjuhëtarë, letrarë, pedagogë dhe studentë nga mbarë bota, të cilët ndajnë interesin e përbashkët për gjuhën, letërsinë dhe kulturën shqiptare.
Seminaristët pritet të arrijnë më 17 gusht, ndërsa hapja solemne do të bëhet më 18 gusht 2025, në orën 11:00. Temat bosht të këtij edicioni përqendrohen në zhvillimet aktuale lidhur me leksikun e shqipes, shqipen në rrjetet sociale, si dhe postmodernizmin në letërsinë shqipe, transmeton KultPlus.
Programi bazë i Seminarit përfshin kurse intensive të mësimit të gjuhës shqipe në tri nivele (fillestar, i mesëm dhe i avancuar), ligjërata të veçanta të gjuhësisë, ligjërata për letërsinë shqiptare, referime shkencore dhe ligjërata të përgjithshme. Gjithashtu, pjesë e rëndësishme e seminarit është edhe programi kulturor plotësues, i cili do t’i njohë pjesëmarrësit me bukuritë natyrore, veprimtaritë kulturore dhe trashëgiminë shqiptare.
Në ditët e fundit të seminarit do të mbahet sesioni shkencor përmbyllës, ku do të prezantohen punime dhe përfundime studimore. Seminari mbetet një platformë e fuqishme për përhapjen dhe promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare, si dhe për nxitjen e bashkëpunimeve akademike në nivel ndërkombëtar./KultPlus.com
Mokra po bëhet gati të presë edicionin e gjashtë të festivalit “Mokra n’Fest”, një festë që prej vitesh mbledh bashkë mokrarët nga e gjithë Shqipëria dhe më gjerë, duke kthyer këtë zonë të bukur malore në një qendër të traditës, kulturës dhe mikpritjes.
Kjo festë do të mbahet më 16 gusht, nga ora 14:00 deri në mbrëmje vonë tek ura monument kulture në Golik. Gjatë festës do të zhvillohen aktivitete kulturore si koncerte e muzikë live dhe panair me gatime tradicionale.
Në skenën kryesore do të performojnë këngëtarët Mariola & Jurgen Kaçani, vëllezërit Lushka, Avni Lushka dhe Luli Qose, Vëllezërit Kapa, Ansambli “Mokra”, Julian Elezi, Juli Tollozhina etj, si dhe këngëtarë të tjerë lokalë, që do të sjellin muzikën dhe shpirtin e kësaj treve të lashtë ilire.
Vizitorët do të kenë mundësinë të shijojnë gatimet karakteristike të zonës, përgatitur nga duart e nënave mokrare si lakror në saç, kulaç tradicional, mish në hell, të gjitha me shije shtëpie dhe shumë dashuri.
Ndër aktivitetet që pritet të mbahen janë edhe kanoe në lumin Shkumbin, kamping në natyrë, koloni piktorësh, ekspozitë fotografike, argëtim për fëmijë dhe të rinj.
Ky festival folklorik është më shumë se një festë, është një kthim në rrënjë, një kujtesë e vlerave dhe identitetit tonë kulturor, dhe një ftesë për të jetuar nga afër shpirtin mokrar./atsh/KultPlus.com
In memoriam për Stuart Edward Mann, albanologun që na bekoi me postulatin “Shqipja nuk është vetëm gjuhë, është kujtesë që flet”
Sot, më 5 gusht, në këtë ditë përkujtimore të ndarjes nga jeta të Stuart Edward Mann-it, kujtojmë jo vetëm një studiues të shquar të shqipes, por një përfaqësues të atij rralli fisnikërimi akademik që nuk thjeshton, por thellon; që nuk vjen për të cituar, por për të dëgjuar; që nuk mban qëndrim spektator, por bëhet pjesë e asaj që studion.
Ai qe një ndërmjetës i dijes dhe një përkthyes i ndjeshmërisë kulturore shqiptare, një shpirt kërkues që u afrua me gjuhën shqipe jo për t’ia matur strukturën, por për t’i zbuluar zemrën. Ai i përkiste atij brezi të filologëve që kuptonin se çdo gjuhë është një univers me kujtesë, me brenga, me dritë, dhe shqipen e trajtoi si një pasuri që duhej trajtuar me kujdesin e një restauratori të objekteve të shenjta.
Nga Tirana e viteve ’30, ku mësonte anglishten në Shkollën Teknike të Harry Fultz-it, e deri te Universiteti i Londrës, ku drejtoi për vite të tëra katedrën e albanologjisë dhe ndikoi në formimin e shumë studiuesve të rinj të shqipes, Mann ndërtoi një urë të qëndrueshme midis shqiptarëve dhe botës akademike anglofone.
Në veprën e tij më të njohur, “An Historical Albanian-English Dictionary” (1951), ai shkroi: “Fjalët janë më shumë sesa mjete të komunikimit – ato janë dëshmitarë të historisë.”
Në këtë pohim zë vend ideja se për të, gjuha shqipe nuk ishte vetëm sistem fonemash dhe rregullash morfologjike, por një arkiv shpirtëror. Ai e lexonte shqiptimin e një fjale jo vetëm si tingull, por si jehonë e shekujve, si kujtim i një rrëfimi që nuk duhet humbur.
Studimet e tij mbi fonologjinë dhe gramatikën historike të shqipes mbeten gurë themeli në albanologji. Por më shumë se për përmbajtjen e tyre, ato vlejnë për shpirtin me të cilin janë shkruar. Mann i qaset shqipes me përvujtërinë e dikujt që njeh thellësinë e një kulture tjetër dhe e trajton atë me nderimin që meriton.
Në një nga shënimet e tij personale thuhet se ai e përkufizonte gjuhën shqipe si: “një gjuhë që nuk dëshiron të imponohet, por të mbijetojë me dinjitet.”
Ky pohim e bën të qartë se Mann ishte mbrojtës i dinjitetit të një kombi nëpërmjet gjuhës së tij – një zë që na kuptoi pa qenë i yni, një mik që deshi më shumë sesa vizitoi.
Fjalorët e tij nuk janë thjesht bashkësi fjalësh të përkthyera, por laboratorë të ndjeshmërisë, ku çdo përkthim është edhe një gjurmë dashurie për mënyrën sesi shqiptarët emërtojnë botën.
Në këtë ditë përkujtimore, le ta kujtojmë jo si të huajin që na studioi, por si të afërmin që na kuptoi dhe na bëri të dukshëm në një kohë kur bota nuk i kishte kthyer sytë nga ne. Ai nuk deshi të fliste për Shqipërinë, por të fliste me të.
Stuart Edward Mann mbetet një shembull i lartë i asaj që albanologjia duhet të jetë: jo vetëm një disiplinë akademike, por një akt dashurie, një përpjekje për ta bërë të përjetshme kujtesën e një populli përmes gjuhës së tij.
Nëse trashëgimia është ajo që jeton pas njeriut, Stuart Mann jeton në çdo përpjekje serioze për të mësuar dhe përkthyer shqipen, në çdo student që merr fjalorin e tij për të kuptuar rrënjën e një fjale, në çdo kujtim që lidhet me përpjekjen për ta ruajtur këtë gjuhë të lashtë e të ndërlikuar.
Për këtë arsye, gurët e varrit të tij nuk janë mermer, por faqe librash, fjalorësh, dorëshkrimesh. Janë edhe shpirtra që e përmendin me nderim.
“Shqipja nuk është vetëm gjuhë, është kujtesë që flet.”
Le të jetë kjo thënie postume, mesazh i përhershëm për ne që duam ta ruajmë këtë kujtesë – me përkushtim, me dije dhe me dashuri, ashtu siç e bëri Stuart Mann./KultPlus.com
Pas koncertit spektakolar në festivalin “Sunny Hill”, këngëtarja me famë botërore, Dua Lipa ka gjetur kohë për të vizituar muzeun “Reporting House” në Prishtinë. Ajo ishte e shoqëruar nga babai i saj, Dukagjin Lipa, i cili është edhe themelues i festivalit, i fejuari Callum Turner, vëllai i saj Gjin Lipa dhe pjesëtarë të tjerë të afërt.
Gjatë vizitës, ajo u prit nga producentja e muzeut Jeta Xharra, kuratori Gazmend Ejupi, gazetarja Donika Shahini dhe stafi e vullnetarët e “Reporting House”. Këngëtarja e shprehu mirënjohjen për këtë iniciativë kulturore, duke thënë: “Keni bërë një punë të mrekullueshme për të treguar historinë e Kosovës në këtë muze”.
Dukagjin Lipa falënderoi organizatorët që mundësuan hapjen e muzeut përtej orarit të zakonshëm, duke theksuar se kjo vizitë u bë për të treguar respekt për punën që është bërë në ndërtimin e këtij institucioni të rëndësishëm.
Ndërkohë, aktori Callum Turner tregoi interes të veçantë për dokumentimet filmike të trupave britanike në Kosovë gjatë ditëve të para pas hyrjes së NATO-s, kur ato kryenin kontrollin për mina nëpër rrugët e Prishtinës. Gjatë vizitës, Dua e orientonte Callumin për lagjet që shfaqeshin në pamjet e vitit 1999 të regjistruara nga BBC.
Gazetarja Donika Shahini ndau një moment të veçantë emocional, duke treguar për fletoren e ruajtur të fëmijëve të familjes Jashari, të cilën ajo e kishte shpëtuar nga rrënojat dhe e kishte ruajtur për muzeun. “Ishte mbresëlënëse se me sa interes dhe respekt Dua dhe Callum dëgjuan historinë time. Madje Callum më pyeti në detaje për rezistencën e familjes Jashari dhe për fëmijët që humbën jetën atë ditë,” tha Shahini. Ajo shtoi se e vlerëson shumë faktin që një çift kaq i njohur, pas angazhimeve me festivalin, gjeti kohë të ndalet dhe të interesohet për punën e këtij muzeu.
Jeta Xharra, bashkëthemeluese e “Reporting House”, theksoi ndikimin që festivali “Sunny Hill” ka pasur në rritjen e numrit të vizitorëve në muze. “Ka pasur një fluks të madh të njerëzve që kanë ardhur për festivalin dhe kanë vizituar muzeun. Kjo ka qenë një mundësi unike për t’u treguar historinë e Kosovës vizitorëve që ndoshta nuk do të kishin ardhur ndryshe,” u shpreh ajo.
Xharra gjithashtu vlerësoi kontributin e familjes Lipa, duke theksuar se angazhimi i tyre shkon përtej muzikës dhe argëtimit. “Ata po promovojnë një imazh të Kosovës moderne, me të rinj që janë të lidhur me rrënjët dhe historinë e tyre. Për mua ishte veçanërisht prekëse që, pavarësisht lodhjes nga festivali, gjetën kohë për të qëndruar disa orë në muze pak para nisjes së udhëtimit të tyre”, shtoi ajo.
Gjatë vizitës, Dua dhe të tjerët panë edhe ekspozitën “Fragmente të mbijetesës” të artistit 18-vjeçar nga Gaza, Hussein al-Jerjaëi, e cila aktualisht po shfaqet në galerinë e muzeut.
“Reporting House”, i hapur më 10 qershor 2024 në ish-ndërtesën e “Gërmisë” në Prishtinë, është një projekt i dedikuar për dokumentimin e punës së gazetarëve vendorë dhe ndërkombëtarë gjatë luftës në Kosovë. Gjatë muajit gusht, muzeu është i hapur për vizitorë nga e marta deri të premten prej orës 10:00 deri në 20:00, ndërsa të shtunën nga ora 10:00 deri në 18:00./KultPlus.com
Në botën e modës, ikonat nuk maten vetëm me veshjet që krijojnë, por me ndikimin që lënë pas. Ato që bëjnë dallimin nuk janë thjesht stilistet e suksesshme, por ato që kanë guxuar të ndryshojnë rregullat e lojës. Në një industri që shpesh është ndërtuar mbi paraqitje, lukse dhe konformizëm, gratë si Gabrielle “Coco” Chanel hynë si furtunë, me vizion të qartë dhe zemër të pathyeshme.
Filmi “Coco Before Chanel” (2009), me regji nga Anne Fontaine dhe protagoniste Audrey Tautou, nuk është një histori për famën, por për rrugën e vështirë që të çon deri tek ajo. Është një rrëfim intim mbi një grua që, shumë përpara se të bëhej simbol i elegancës franceze, ishte një vajzë e varfër, e braktisur nga jeta, por jo nga ëndrra e saj për të qenë ndryshe, transmeton KultPlus.
Gabrielle Chanel e nisi jetën larg pistave të modës, në një jetimore, ku e la e ëma pas vdekjes. Ajo u rrit me pak, por me mjaftueshëm për të kuptuar se nuk donte të jetonte nën hije. E re, e pavarur dhe plot krenari, ajo nuk pranoi asnjëherë të nënshtrohej ndaj pritshmërive të shoqërisë. Puna si qepëse dhe netët si këngëtare në kabare ishin vetëm mjetet për të ecur përpara.
Filmi ndjek këtë periudhë formuese të jetës së saj, përpara sfilatave, përpara logove, përpara “Chanel No. 5”. Në thelb, kjo është historia e një gruaje që e shpiku veten nga e para dhe që e bëri stilin një mënyrë për të shprehur lirinë.
Ajo që e bën Chanel të pavdekshme është filozofia e saj: eleganca nuk qëndron në tepricë, por në thjeshtësi. Në një kohë kur gratë visheshin me korse të ngushta, kapele të rënda dhe veshje të sforcuara, Chanel solli linja të pastra, materiale të buta dhe liri në lëvizje. Në film, këto zgjedhje nuk paraqiten si “trende”, por si akt proteste, mënyra e saj për të thënë se nuk do të ishte as aksesor, as pasojë e askujt.
Audrey Tautou e sjell Chanel të re, me një intensitet të heshtur, të brendshëm. Nuk ka shumë fjalë të mëdha, por çdo vështrim i saj është deklaratë. Performanca e saj e balancuar, plot dinjitet, na fton të kuptojmë jo thjesht stilisten, por gruan që nuk pranoi kurrë të ishte e zakonshme.
“Coco Before Chanel” nuk është një film i mbushur me shkëlqim dhe glamur. Është i matur, i qetë, por i qëndrueshëm, si vetë Chanel. Regjisorja Anne Fontaine nuk e mitizon heroinën e saj, por e vendos përballë realitetit: varfëri, pasiguri, lidhje të vështira, dhe mbi të gjitha, një rrugë drejt një identiteti që ajo vetë e ndërtoi me ngulm.
Në një botë ku moda shpesh shihet si sipërfaqësore, “Coco Before Chanel” na kujton se stili i vërtetë lind nga përvoja, dhimbja dhe dëshira për të jetuar ndryshe. Chanel nuk krijoi vetëm veshje – ajo krijoi hapësirë për gratë. Dhe ky film, me gjithë thjeshtësinë e tij, është një homazh për atë shpirt që refuzoi të përshtatej dhe zgjodhi të udhëhiqte./KultPlus.com
Më 5 gusht 1914, në Cleveland të Ohajos, në një kryqëzim të zakonshëm u ndez për herë të parë një dritë që do të ndryshonte përgjithmonë rrjedhën e trafikut nëpër qytete, semafori i parë elektrik në botë. Një shpikje e thjeshtë në dukje, me drita që shërbenin për të sinjalizuar ndalimin dhe kalimin, por me një rëndësi të jashtëzakonshme.
Para kësaj date, rrugët ishin vend i mbushur me kaos, ku makina, kalimtarë dhe kalërues ndonjëherë përplasnin ritmin e njëri-tjetrit pa asnjë rregull të qartë. Siguria ishte në rrezik dhe trafiku shpesh shkaktonte përplasje dhe vonesa. Semafori i Cleveland-it solli për herë të parë një sistem të organizuar, një sinjal të qartë që ndihmonte të gjithë në rrugë, një ndihmë e nevojshme për të krijuar rend dhe për të shmangur aksidentet, transmeton KultPlus.
Kjo dritë e vogël elektrike nuk ishte thjesht një pajisje teknologjike, ishte një hap i rëndësishëm drejt përmirësimit të jetës urbane dhe menaxhimit të trafikut. Ai tregoi se edhe zgjidhjet e thjeshta mund të kenë ndikim të madh në organizimin dhe sigurinë e rrugëve. Sot, semafori është pjesë thelbësore e infrastrukturës urbane, duke vazhduar të ndihmojë në drejtimin e trafikut në qytetet anembanë botës./KultPlus.com
Login
