Pas tetë viteve punë të palodhur, regjisori malazez Nikola Vukçeviq solli para publikut filmin e tij më të ri, “Obraz”, një rrëfim i fuqishëm mbi moralin, sakrificën dhe njerëzinë bazuar në kodin e kanunit te Lek Dukagjinit. Filmi u prit me ovacion dhe duartrokitje të pandërprera në premierën e tij kombëtare të mbajtur në kinemanë e hapur të Tivarit, ku u xhiruan edhe shumë skena kyçe – veçanërisht në Tivarin e Vjetër dhe në Xhaminë/Teqenë e Shkanajve.
Një rrëfim që lindi nga këmbëngulja
“Na u deshën tetë vjet që të rrëfejmë historinë e njeriut që guxoi t’i bëhej ballë forcës më të madhe – dhe të ndjekë rrugën më të vështirë: të mbrojë në shtëpinë e tij një fëmijë të një feje dhe kombi tjetër, duke rrezikuar jetët e familjes së vet, e kështu duke ruajtur jo vetëm atë fëmijë, por edhe nderin e shtëpisë së tij. Duke besuar se është e çmuar të rrëfehet kjo histori, sot, pas tetë viteve këmbëngulëse, jemi mbledhur në premierën kombëtare – një moment që për ne përfaqëson kulmin e emocioneve dhe përkushtimit,” – theksoi regjisori Nikola Vukçeviq.
Besa dhe trimëria – vlera të përjetshme
“Obraz”-Nderi nuk është vetëm rrëfimi për një njeri, por edhe për atë që na obligon të gjithëve – që në kohë të vështira të ruajmë njerëzinë, të mbrojmë më të dobëtin dhe të dëshmojmë se faqa e bardh është po aq e madhe sa edhe trimëria,” përfundoi Vukçeviq.
Filmi thërret për kapërcimin e ndarjeve dhe për gjetjen e një gjuhe të përbashkët në humanizëm, sepse kjo është e vetmja rrugë drejt paqes dhe përparimit të vërtetë.
Nga tregimi i Zuvdija Hoxhiqit te ekrani i madh
Inspirimi për filmin vjen nga tregimi antologjik “Obraz (Legjenda për Nur Dokën)” i akademikut Zuvdija Hoxhiq Ngjarja është vendosur në periudhën e Luftës së Dytë Botërore, e bazuar në një histori të vërtetë në një vend të vogël të paemërtuar në Mal të Zi.
Gjatë 36 orëve dramatike, një fëmijë ortodoks vllah i përndjekur, i cili humbi prindërit në një sulm të njësisë fashiste SS Skënderbeg dhe të Divizionit të Sanxhakut nga Novi Pazari, gjen strehim tek shqiptari Nur Doka. Ai përballet me një dilemë të rëndë morale – a ta dorëzojë fëmijën për të shpëtuar familjen, duke tradhtuar kodin e lashtë të Kanunit të Lekë Dukagjinit, apo të rrezikojë gjithçka për ta mbrojtur.
Interpretim i fuqishëm aktorial
Të gjithë aktorët, të udhëhequr nga Edon Rizvanolli dhe i riu Elez Axhoviq, sollën interpretime të fuqishme dhe të ndjeshme, që na kujtojnë se histori të tilla janë të mundshme dhe se duhet të dëgjohen.
Në veçanti, u theksua edhe roli i fundit i legjendarit Selman Jusufi, i cili portretizon babain bajraktar Nuredin Dokën. Në çdo skenë të filmit, ai lë një gjurmë të pashlyeshme të mjeshtërisë së tij aktoriale.
“Obraz” “Nderi “është një film që ngre pyetje të mëdha morale, por edhe na kujton se humanizmi, faqa e bardh besa nderi dhe trimëria janë vlera që kapërcejnë kohën, fenë dhe kombin.
Edicioni i 13-të i projektit ndërkombëtar NET/RRJET, i organizuar nga Expoart.40, ka nisur me një fazë të dedikuar artistëve të rinj.
Për disa ditë radhazi, hapësirat u shndërruan në një laborator idesh, ku arti u trajtua si hapësirë dialogu dhe eksperimentimi. Pyetje, ide dhe praktika të reja u ndërlidhën me teknologjinë, me kujtesën urbane dhe me dimensionet e brendshme të përjetimit artistik.
Masterclass-et dhe workshop-et e kësaj faze u zhvilluan si takime të hapura, ku arti nuk shihej vetëm si produkt final, por si proces i përbashkët i të menduarit dhe i fuqizimit personal. Kjo qasje e vendos themelet për rrugëtimin e mëtejshëm të këtij edicioni.
Pas kësaj etape, ekipi i Expoart.40 po përgatitet për kapitullin e radhës: kontaktet e drejtpërdrejta me artistë vendorë dhe ndërkombëtarë të artit bashkëkohor, që do të kulmojnë me ekspozitën multimediale ndërkombëtare të parashikuar për nëntor.
Që nga themelimi në vitin 2008, NET/RRJET ka shërbyer si një platformë ku takohen gjenerata të ndryshme dhe ku arti ndërton ura mes kulturash. Edhe këtë vit, projekti mbetet një ftesë e hapur për reflektim, dialog dhe përjetim të artit si gjuhë universale. /KultPlus.com
Filmi “Obraz”, i bazuar në një histori të vërtetë nga Lufta e Dytë Botërore, është nderuar me çmimin “Best Production Award” në Montenegro Film Festival, një nga ngjarjet më të rëndësishme të kinemasë në Mal të Zi.
Në qendër të filmit qëndron figura e Nur Dokës, një shqiptar që strehon një djalë të vogël dhe përballet me një dilemë morale: ta dorëzojë tek armiku për të shpëtuar familjen, apo ta mbrojë duke rrezikuar gjithçka.
Rolin kryesor e luan Edon Rizvanolli, i cili mori pjesë personalisht në festival për të përfaqësuar filmin. Ai u shpreh i emocionuar pas marrjes së çmimit:
“Faleminderit publikut malazez që e bëri premierën kaq të paharrueshme, dhe faleminderit festivalit për mikpritjen. Fitimi i çmimit ishte si qershia mbi tortë.”
Ky sukses e vendos filmin “Obraz” ndër projektet kinematografike shqiptare që po marrin vëmendje ndërkombëtare, duke sjellë në ekran histori që lidhen me sakrificën, nderin dhe sfidat njerëzore në kohë lufte./KultPlus.com
Këngëtarja shqiptare me famë ndërkombëtare, Bebe Rexha, ka festuar sot ditëlindjen e saj të 36-të. Artistja që ka rrëmbyer zemrat e miliona adhuruesve në mbarë botën, vjen pas një viti të mbushur me koncerte, projekte muzikore dhe arritje të rëndësishme në jetën profesionale dhe private.
Rrugëtimi i Rexhës në muzikë nisi me pop dhe muzikë alternative, por hapi i madh erdhi në vitin 2013 kur ajo ishte bashkëautore e hitit të famshëm “The Monster” të interpretuar nga Eminem dhe Rihanna – një sukses që i hapi dyert drejt njohjes globale.
Që atëherë, Bebe ka sjellë një sërë këngësh që kanë pushtuar listat botërore. Një ndër to është superhiti “Meant to Be”, i cili arriti majat e Billboard Hot 100, duke u bërë një ndër këngët më të dëgjuara dhe të suksesshme të karrierës së saj.
Me një stil unik, vokal të fuqishëm dhe bashkëpunime me emra të mëdhenj të muzikës, Bebe Rexha mbetet një ndër artistet më të dashura dhe më të suksesshme shqiptare në skenën ndërkombëtare./KultPlus.com
Të hënën, më 1 shtator, do të hapet zyrtarisht edicioni i 55-të i Festivalit të Teatrove në Ferizaj.
Është evident transformimi i plotë dhe tejet i nevojshëm i këtij festivali gjatë 4 viteve të fundit. Sigurisht, kjo është meritë e të gjithëve që kanë dhënë kontribut dhe vazhdojnë të japin në këtë festival. Fryma reformuese ka qenë domosdoshmëri e këtij festivali, ashtu si edhe ndërkombëtarizimi i tij brenda bërthamës ekzistuese të garës së shfaqjeve më të mira nga teatrot mbarëkombëtare.
Në qytetet jashtë kryeqytetit gjithçka duket të jetë më e vështirë; paragjykimet apriori sikur detyrojnë punë të shumfishtë nga organizatorët për të thyer barriera shpeshherë provinciale e nganjëherë të ngritura në shtratin e arrogancës.
Festivali i Teatrove në Ferizaj, pa modesti, ka krijuar frymën e një ngjarjeje të rëndësishme, ku tradita 55-vjeçare, sado e ndjeshme, sot është vetëm një nga shtyllat kryesore të saj. Si e tillë, nuk kemi lejuar që të bëhet justifikim i varfërisë së mundshme.
Çfarë po ndodh me këtë festival? Stresi i punës së gjithë stafit nuk qëndron te angazhimi profesional e organizativ, por te paqëndrueshmëria e plotë financiare. Për fajin e askujt, dyert e festivalit ngrohtësisht hapen më 1 shtator, por me ftohtësinë e fshehur me mend të një pasigurie financiare që përsëritet vit pas viti.
Një vlerë si Festivali i Teatrove do të duhej të ishte arenë gare mes institucioneve se kush e mbështet më shumë – jo një mbështetje e vonuar, jo e pjesshme, jo e përkohshme – që shkakton pasiguri të tmerrshme në realizimin e planeve të festivalit.
Megjithatë, le të jetë ky një rrëfim me nota të trishta para përqafimit të ngrohtë në 7 ditët fantastike që na presin.
Kalaja e Bashtovës është rihapur si një qendër kulturore falë programit “EU4Culture” të financuar nga Bashkimi Evropian.
E dëmtuar nga tërmeti i vitit 2019, restaurimi i kalasë së Bashtovës ka ruajtur elementët autentikë, ka sjellë hapësira të reja për vizitorët dhe ka zbuluar shtresa të reja historike, duke hapur një kapitull të ri për këtë monument.
Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale, pamje nga kalaja e Bashtovës, duke e cilësuar atë si “një nga monumentet më të çmuara të trashëgimisë sonë historike”.
Rama u shpreh se kalaja e Bashtovës “ka rilindur duke hapur dyert për vizitorët, tashmë si një hapësirë moderne për kulturën, turizmin dhe zhvillimin e qëndrueshëm të komunitetit”.
Kalaja e Bashtovës, Monument Kulture i Kategorisë së Parë që nga viti 1948 dhe kandidate për Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, është një nga 23 sitet e trashëgimisë që po restaurohen përmes programit EU4Culture, një program prej 40 milionë eurosh i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i zbatuar nga UNOPS në partneritet me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit./atsh
Sulmuesi i kombëtares shqiptare dhe futbollisti nga Kosova, Mirlind Daku, ka shkëlqyer sot me dy gola në barazimin 2:2 që Rubin Kazan mori në transfertë ndaj Orenburgut, në kuadër të javës së shtatë të Premier League ruse.
Në qendër të vëmendjes ishte sidomos goli i parë i Dakut, i cili erdhi nga një goditje e fuqishme nga distanca. Por më shumë se bukuria e golit, emocionoi dedikimi i tij: ai ia kushtoi golin gjyshit të ndjerë, i cili ndërroi jetë vetëm një ditë më parë. Pas shënimit, Daku shpërtheu në lot në fushë, skenë që u pasqyrua gjerësisht në media.
Portali boshnjak Sportsport shkroi: “Lotët e shqiptarit udhëtojnë nëpër botë!”, duke theksuar momentin e veçantë të golit dhe dhimbjen e futbollistit.
Me këtë paraqitje, Daku konfirmoi edhe një herë formën e tij të lartë, duke qenë lojtari kryesor i ekipit në këtë ndeshje dhe një nga sulmuesit më premtues të kampionatit rus./KultPlus.com
Ky ditar është botuar së pari në tërësinë e tij në vëllimin XIII të The Collected Papers of Albert Einstein (CPAE), më 2012; dhe është njëri prej gjashtë ditarëve të udhëtimit të mbajtur nga ai. Ditarët e tjerë janë shkruar gjatë udhëtimit të tij në Afrikën e Jugut, nga marsi deri në majin e vitit 1925 dhe tri udhëtimeve të tij në Shtetet e bashkuara, kur vizitoi California Institute of Technology në Pasadena gjatë vizitave konsekutive dimërore të viteve 1930–1931, 1931–1932, dhe 1932–1933.
3 nëntor
Pas kafjallit, një udhëtim i këndshëm nëpër kodrat e plantacioneve të kauçukut deri te limani. Vegjetacion i mrekullueshëm; vila kineze të hareshme. Pamje mbi det me ishuj të vegjël. Erdhi edhe një grup tjetër besimtarësh hebrenj. Vetëm rreth orës 11 bëmë një udhëtim panoramik rreth ishujve të gjelbër.
Kinezët mund t’ia zënë vendin fare mirë çdo kombi tjetër përmes zellit të tyre, kursimit dhe bollëkut të burimeve. Singapori është pothuajse krejtësisht në duart e tyre. Ata gëzojnë respekt të madh si tregtarë, shumë më shumë se sa japonezët, të cilët konsiderohen të pabesueshëm. Mund të jetë e vështirë t’i kuptosh ata psikologjikisht, mëdyshem ta provoj duke qenë se këndimi japonez është plotësisht i pakuptueshëm për mua. Dje e dëgjova edhe një tjetër të këndojë aq sa ma neveriti.
7 nëntor
Ndërkohë, mot me shi me temperatura serre. Në Singapor, shoqëria në avullore u pasurua me dy oficerë gazmorë në moshë zviceranë dhe një biznesmen i ri gjerman. Nga mbrëmja e datës 5 deri në mbrëmjen e datës 6, tajfun me valë të mëdha, erë dhe shumë shi të rrëmbyeshëm. Anija lëkundej furishëm. Pamje e mrekullueshme nga bashi. Shumë peshq fluturues të trembur nga avullorja; lëvizje e fuqishme vertikale. Sot deti paraqet lë prapa vetes shumë vazhda. Mundim nga akti i përjetshëm i baraspeshimit. Gratë po i mundon deti shumë më shumë se sa burrat.
10 nëntor
Në mëngjesin e datës 9 arritëm në Hong Kong. Është peizazhi më i bukur që kam parë deri më tani gjatë gjithë udhëtimit. Ishull bjeshkor i shtrirë deri te kontinenti, po ashtu bjeshkor. Mes tyre, porti. Disa ishuj të vegjël të zhytur në ujë. E gjitha si një zonë gjysmë e tërhequr nga këmbët e Alpeve. Qyteti shtrihet si tarracë te këmbët e një bjeshke pakëz të pjerrët, rreth 500 metra të lartë. Ajri kënaqshmërisht i freskët1.
E refuzova me këndshmëri pritjen nga ana e komunitetit hebre2. Por dy biznesmenë hebrenj e kaluan gjithë ditën me ne3. Në mëngjes, filluam turin përreth ishullit me automobil. Pamje mbi det, limane si fjorde dhe pjerrtësi bjeshke pafundësisht të llojllojshme dhe të mahnitshme. Përgjatë rrugës drekuam në një restorant luksoz të stilit amerikan4, ku të dy udhërrëfyesit tonë jo vetëm që kuvenduan me mua gjallërisht rreth vendit dhe shkencës, por po ashtu treguan edhe një afinitet të madh për kënaqësitë tokësore. Gjatë kthimit pamë një fshat peshkimi kinez të përbërë nga anije lundruese, një funeral kinez që dukej njëmend i gëzueshëm dhe – njerëz të dërrmuar, burra e gra, që thyejnë gurë çdo ditë dhe duhet t’i ngarkojnë për pesë centë ditën. Në këtë mënyrë, kinezët janë të ndëshkuar rëndë për pjellorinë e tyre nga makina intensive ekonomike. Mendoj se ata zor se e vërejnë këtë në topitjen e tyre, por është e trishtshme ta shohësh. Mes të tjerash thuhet se e kanë reaylizuar me sukses një grevë për rrogë me një organizim jashtëzakonisht të mirë pak kohë më parë5. Pasdite vizituam një klub hebraik, që gjendet në kopshtin luksoz, në një lartësi bukur të madhe dhe ka një pamje të mrekullueshme mbi qytet dhe port6. Thuhet se këtu janë vetëm 120 hebrenj, për më tepër arabë, religjioziteti i të cilëve duket të jetë kristalizuar më shumë në formalitet se sa që ndodh në mesin e hebrenjve tonë ruso-evropianë. Në klub u shoqëruan me ne dy gra, e shoqja e njërit mikpritës dhe motra e saj. Tash jam i bindur se raca hebreje e ka ruajtur pastërtinë e saj në 1.500 vjetët e fundit, meqë hebrenjtë nga tokat e Eufratit dhe Tigrit janë shumë të ngjashëm me të tanët. Ndjesia e të qenit bashkë është po ashtu bukur e fortë. Ne po ashtu shkuam bashkë deri te maja e bjeshkës, në këmbët e së cilës shtrihet qyteti (me teleferik; kinezët dhe evropianët të ndarë). Në krye, pamje madhështore mbi liman, bjeshkë ishullore dhe det. Të parët e shumë ishjuve të vegjël që shquhen pjerrtazi tej detit ta kujton detin e mjegullës rrëzë Alpeve. Në mbrëmje pati një shtrëngatë që ma mori kapelën dhe ma hodhi në rrugë, kështu që m’u desh të vrapoja pasj saj me të gjitha fuqitë e mia që ta merrja.
Në mëngjes e vizitova lagjen kineze në pjesën kontinentale me Elsën. Njerëz të zellshëm, të përbaltur, letargjik. Shtëpi bukur formale, ballkone si qilarë kosheresh, gjithçka e ndërtar afër dhe monotone. Mbrapa limanit, asgjë tjetër veçse ngrënëtore në bankat e të cilave, përpara, kinezët nuk ulen derisa janë duke ngrënë, por rrinë galiç si evropianët kur shkarkohen në një pyll me gjethe. E gjithë kjo bëhet qetësisht dhe me seriozitet. Edhe fëmijët duken si pa shpirt dhe letargjik. Do të ishte gjynah nëse këta kinezë ua zënë vendin racave të tjera. Se për dikë si ne veç ta mendojmë këtë është e trishtë aa nuk thuhet dot me fjalë.
Dje mbrëma tre mësimdhënës portugezë të shkollës së mesme më vizituan, të cilët pohuan se kinezët nuk janë në gjendje të trajnohen që të mendojnë logjikisht dhe se specifikisht nuk kanë talent për matematikë. Vërejta se sa pak dallim ka mes burrave dhe grave; nuk e kuptoj çfarë lloj tërheqjeje fatale posedojnë gratë kineze që t’i magjepsin burrat korrespondues deri në atë derexhe sa janë të paaftë të mbrojnë veten nga bekimi i frikshëm i pinjollëve.
Në orën 11 Kitonu Maru u nis përmes detit të gjelbërt shkëlqyes mes bjeshkëve ishullore të gjelbërta që ishin të kënaqshme për syrin në formë dhe ngjyrë, por qerose, dmth pa drunj të rritur. Flora e tanishme e harlisur në Hong Kong supozohet të jetë mbjellë e tëra nga anglezët. Ata e kuptojnë për mrekulli qeverisjen. Forcat policore përbëhen nga indianë me shtat të hatashëm, kinezët nuk përdoren kurrë. Për këtë, anglezët kanë themeluar një universitet adekuat me qëllim që të mbajnë afër vetes ata kinezë që kanë prosperuar7. Kush mund t’u avitet atyre në këtë? Evropianë kontinentalë të shkretë, ju nuk e kuptoni se si ta zbusni kafshimin e lëvizjeve nacionaliste opozitare me anë të tolerancës.
Shënime:
1) Kreshta, në 552 metra, është lartësia më e madhe në ishullin e Hong Kongut.
2) Sipas raportimeve të shtypit, kur u përhap lajmi i i mbërritjes së pritshme të Einstenit në Hong Kong, ishin bërë aranzhime për një ligjëratë në Klubin hebre të rekreacionit. Sidoqoftë, pas mbërritjes, Einsteini kërkoi të mos mbante asnjë ligjëratë publike. Shtypi kishte spekuluar se një arsye e mundshme pse nuk donte të shfaqej në publik gjatë qëndrimit të tij të shkurtër ishte vizita e tij e afërt në Armistice Day.
3) Njëri prej biznesmenëve me gjasë quhej Gobin.
4) Me gjasë Repulse Bay Hotel.
5) Ka shumë të ngjarë t’i referohet grevës së suksesshme të detarëve kinezë në fillim të vitit 1922.
6) Pranimi informal ishe bërë në Klubin hebre të rekreacionit.
7) Universiteti i Hong Kongut, i themeluar më 1911.
/Marrë nga: “The Travel Diaries of Albert Einstein – The Far East, Palestine and Spain, 1922-23”, Princeton University press, 2018
Artistja me famë ndërkombëtare, Rihanna, ka shënuar 20-vjetorin e karrierës së saj në muzikë.
Këngëtarja e muzikës pop dhe R&B së fundmi ka emocionuar fansat e saj përmes një mesazhi prekës, ku përshkruhet rrugëtimi i saj 20 vjeçar. Ndër të tjera, në mesazh thuhet: Falënderoj Zotin, Ai ka qenë shumë bujar me mua dhe Lavdia i takon Atij!
Artistja e famshme gjithashtu ka falënderuar të gjithë ata që e kanë mbështetur gjatë këtyre dy dekadave, duke e përkrahur në çdo hap.
Më poshë gjenimesazhin e plotë tësaj:
20 vjet më parë, lashë vendin tim, kulturën time, ushqimin dhe familjen time për të nisur një udhëtim që filloi me publikimin e albumit tim të parë muzikor!
Shumë prej jush ishin pjesë e jetës dhe karrierës sime që nga fillimi, dhe disa prej jush i janë bashkuar aventurës gjatë rrugës. Jam përjetësisht mirënjohës ndaj të gjithëve ju.
Secili prej jush luajti një rol shumë të rëndësishëm në atë se ku më ka çuar ky udhëtim deri më tani!
Doja vetëm ta shfrytëzoja këtë moment për t’ju falënderuar! Faleminderit për 20 vitet e para më të mira ndonjëherë!
20 vjet me fansat më besnikë dhe të flaktë që nuk më bëjnë fare përshtypje, 20 vjet punë të palodhur dhe ekipe të palodhura përreth meje, 20 vjet mësime, 20 vjet përvoja dhe arritje të paharrueshme, 20 vjet që familja ime është sistemi im numër një i mbështetjes, dhe për të gjithë njerëzit që më thanë po dhe më dhanë një shans para se të bëhej “cool” për (drejtues ekzekutivë, DJ, shkrimtarë, producentë, valltarë, koreografë, regjisorë, stilistë mode, fotografë, glam, gazetarë, marka, mentorë, etj.) 20 vjet falënderime për ju!!
Falënderoj Zotin, Ai ka qenë shumë bujar me mua dhe Lavdia i takon Atij!/ KultPlus.com
Jezusi takohet me Dostojevskin. Ai i hedh atij një vështrim, dhe për një çast depërton thellë në tunelet e errëta të atyre syve të munduar, dhe kryen një ekzorcizëm të menjëhershëm. Shpejt, me guxim, pa bujë, në stilin e Jezusit: Festa mbaroi, djall i vogël. Dil jashtë! Një gumëzhimë e lehtë, dhe ja ku u bë.
Dhe Dostojevski, me dëbimin e demonit, është i lehtësuar nga hemorroidet, vesi i bixhozit, dhimbjet e forta të kokës, ethet, depresioni, hipokondria, intuitat dhe obsesionet e tij të tmerrshme futuristike. Ai lirohet nga “qelia“ e kafkës së tij dhe ai nuk shkruan më libra, kurrë.
Nga njëra anë, ju do të keni frikë nga qëndrueshmëria e tij si shkrimtar, nga përkushtimi i tij ndaj përvojës, besnikërisë së tij artistike, brishtësia/qëndrueshmëria e tij, imagjinata e tij e pambrojtur, etj. Nga ana tjetër, do të pyesni veten nëse një pjesë e mirë e “Krim dhe ndëshkim” mund të mos jetë patologji e pastër.
Atë nuk mund ta quani as edhe një: Tërësia e kësaj vepre përshkruan vetëm 1 minutë dhunë. Raskolnikovi, një student arrogant dhe i varfër që vërdallosej nëpër lagjet e varfra të Shën Petersburgut, vret brutalisht një plakë të keqe-një fajdexheshë dhe motrën e saj që u ndodh rastësisht aty.
Por pse e kryen ai atë krim? Pse e ngre sëpatën? Jo për para, dhe as për pasion. Ndoshta motivi qëndron pas pasionit ndaj ideve. Sepse përveç se është i çmendur, Raskolnikov është një lloj filozofi: Ai abstragon mbi vlerën (ose mungesën e saj) të një jete të vetme njerëzore; mbi gabueshmërinë e kriminelëve; dhe mbi fuqinë e një akti, të një goditje vendimtare, për ta transformuar realitetin.
“Të shohësh mbulesën mizore nën të cilën vuan Universi, ta dish se edhe një shpërthim i vetëm i vullnetit njerëzor mjafton për ta shkatërruar atë dhe bashkuar me përjetësinë, të njohësh veten dhe të jesh si krijesa e fundit… është e tmerrshme!”-i shkroi Dostojevski vëllait të tij Mikail para se të botonte “Krim dhe ndëshkim”.
Por a ishte ai krijesa e fundit, apo një nga të parët e një epoke të re? Biografia e tij është një sekuencë ngjarjesh për të cilat vetëm mbiemri “dostojevskian” mund t’i përshkruajë si duhet. E ëma i tij vdiq nga tuberkulozi kur ai ishte vetëm 15 vjeç.
Dy vjet më vonë, i vdes edhe babai në rrethana misterioze, me shumë gjasa i vrarë nga bujkrobërit. Me synimin për të nisur një karrierë letrare në Shën Petersburg, i riu Dostojevski zhytet në borxhe të mëdha. Ai u bë pjesë e politikave reformiste për të cilat po ziente në atë kohë e Rusia cariste: takime sekrete, manifeste të zjarrta.
Dënimi i tyre ulet. Jo vdekje, por internim në Siberi. Dostojevski kalon 4 vjet në punë të rëndë në kampin e të burgosurve në Omsk, dhe 5 vite të tjera si ushtar në ushtrinë siberiane.
Pastaj në moshën 38-vjeçare rikthehet në Shën Petersburg. Birmingem është i shkëlqyeshëm në përshkrimin e mjedisit intelektual që e pret atje shkrimtarin rus. Nihilizmi, egoizmi, materializmi … Njeriu që po rikonceptohet. Një fiziolog boton një libër me ndikim me titull “Reflekset e trurit”.
Dostojevski e kupton menjëherë se ku çonte e gjitha kjo: individi, i bllokuar në kokën e tij, i mbetur në mëshirën e neuroneve të tij. Ndërkohë truri i tij vazhdon t’i shkaktojë kriza – epilepsi të lobit temporal, atë që Dostojevski e quan “sëmundja e rënies”.
Dhe ka diçka tjetër. Ai lexoi një ditë mbi gjyqin e një vrasjeje të ndodhur në Francë, të kryer nga Pier-Fransua Lesnar. Ky ishte një tip në dukje i qetë, me një sjellje të përsosur në shoqëri, lexonte Rusonë; shkruante poezi, por në fakt ishte një sociopat i çmendur, një lloj i ri njeriu.
Gjyqet e vrasjeve, shkruan ai në një shënim hyrës, janë “më emocionuese se të gjitha romanet e mundshme. Pasi ato hedhin dritë mbi anët e errëta të shpirtit njerëzor, të cilave arti nuk pëlqen që t’i afrohet”. Ajo ngjarje çoi më pas në shkrimin e romanit “Krim dhe ndëshkim”, të cilin Dostojevski e nisi në shtatorin e vitit 1865, ndërsa ishte gjysmë i uritur dhe pa gjumë në një hotel në Vizbaden të Gjermanisë, pasi kishte humbur në ruletë të gjitha paratë e tij.
Është një roman me ndërtesa të rrënuara sikur kanë dalë nga lufta, me dyer plot blozë. Dhe me dhoma të vogla që mbajnë erë minjsh dhe lëkurësh. Halucinacionet përzihen me realitetin dhe anasjelltas. Të dehurit thonë gjëra shumë të zgjuara.
Ai është mbi të gjitha është një roman i subjektivizmit: i shtypjes së tij, i vetmisë ulëritëse të protagonistit. “Detajet tërësisht të panevojshme dhe të papritura duhet të lihen mënjanë në çdo moment në mes të tregimit”- shkroi Dostojevskin në ditarin e tij. Motivet e Raskolnikovit, shpengimi apo mungesa e tij, kthesat e komplotit.
Dashuria e gruas së tij, Sonja, arrin ta ngushëllojë dhe mendja e tij transformohet: “Tani ai nuk po vendoste asgjë me vetëdijen e tij; ai ndihej i vetmuar. Në vend të dialektikës, kishte mbërritur vetë jeta, dhe në vetëdijen e tij duhej të përpunohej diçka krejtësisht e ndryshme”. Siç ndodh në përgjithësi me Dostojevskin, Jezusi është diku këtu pranë, i buzëqeshur, i fshehtë. Raskolnikov i ka Ungjijtë nën jastëk, dhe ai kujton se si Sonja i lexoi dikur historinë e Llazarit. Dashuroni do të dilni nga gjendja e vdekjes. Po nëse nuk e bëni këtë?
Në të njëjtin epilog, Raskolnikov, i shtrirë në një spital të burgut në Siberi, sheh një ëndërr në mesin e etheve. Ai sheh një murtajë të madhe që vjen “nga thellësitë e Azisë”. Por prisni – është një plagë mendore. “Njerëzit që u prekën nga ajo, u bënë menjëherë të pushtuar nga djalli dhe të çmendur. Por asnjëherë këta njerëz nuk e konsideruan veten aq inteligjentë dhe aq të pagabueshëm ndaj së vërtetës sa kur ishin infektuar”.
Individualizmi ka arritur kulmin e tij; atomizimi është total. “Të gjithë ishin të shqetësuar, askush nuk kuptoi askënd tjetër. Secili mendoi se e vërteta qëndronte vetëm tek ai dhe në lidhje me të gjithë të tjerët, vuajti, rrahu kraharorin e tij, qau dhe shtrëngoi duart”. / “The Atlantic”
Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, në Ditën Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur me Dhunë, ka kujtuar 1584 qytetarët që ende i mungojnë Kosovës.
Në këtë ditë të shënuar, Presidentja Osmani ka thënë se mungesa e 1584 qytetarëve përbën një plagë të hapur të shoqërisë së Kosovës.
“Pas çdo numri është një jetë e ndërprerë, një familje e cila prej më shumë se dy dekadash pret drejtësinë për më të dashurit.
Varret e hapura janë dëshmi e gjallë e krimeve të luftës dhe krimit te përsëritur nga regjimi gjenocidal serb, si dhe kujtesë e përditshme se drejtësia nuk është vënë ende në vend. Për sa kohë sa mijëra qytetarë tanë mbesin të zhdukur, paqja mbetet e paplotë”, ka thënë Presidentja.
Presidentja Osmani u ka bërë thirrje partnerëve ndërkombëtar për të rritur presionin ndaj Serbisë për të zbardhur fatin e të zhdukurve.
Regjimi i Vuçiqit vazhdon të fle mbi varreza masive, duke mbajtur peng zbardhjen e fatit të të zhdukurve. Është koha që partnerët ndërkombëtarë ta rrisin presionin mbi Serbinë, sepse vetëm zbardhja e fatit të të zhdukurve si dhe drejtësia mund t’u japin familjeve qetësinë që meritojnë./ KultPlus.com
James Boswell (1740 – 1795), biograf, diarist, avokat skocez. I njohur sidomos për biografinë e shkrimtarit anglez Samuel Jonhnson, Jeta e Samuel Johnsonit, që përgjithësisht konsiderohet një prej biografive më të mira të shkruara ndonjëherë në gjuhën angleze.
MBI LUFTËN
Nga James Boswell
Teksa po ua hidhja një sy, siç bëjnë zakonisht udhëtarët, kurioziteteve të mahnitshme në Venecie, kalova nëpër departamente të ndryshme të Arsenalit; dhe teksa po kundroja atë magazinë të madhe të makinerive vdekjeprurëse, ku nuk ka vetëm një depozitë të madhe armësh, se njerëzit janë të angazhuar vazhdimisht të prodhojnë edhe më shumë sosh, mendimet e mia u kthyen mbrapa, po m’u lejua kjo shprehje, tek ajo që kam parë më herët; dhe efekti qe se fillimisht u katandisa në një gjendje habie, pastaj, pasi u këndella nga ajo gjë, mendja ime e shpërhapi veten në reflektimet mbi iracionalitetin e lemerishëm të luftës.
Nuk mund të bëj një përmbledhje të saktë të atyre reflektimeve. Por ajo përshtypja e përgjithshme nuk më shqitet nga kujtesa; dhe sado e çuditshme që të mund të duket, opinioni im mbi iracionalitetin e luftës ende shoqërorizohet me Arsenalin e Venecias.
Një hollësi megjithatë e mbaj në mend mirë. Kur i pashë punëtorët të dhënë me aq ngulm pas prodhimit të mjeteve të vdekjes, mbeta pa mend nga shkurtpamësia e tyre, caecae mentes e qenies njerëzore, të cilët po përgatisnin me aq seriozitet instrumentet e shkatërrimit të species së vet. Prej atëherë i kam rënë në të, duke e studiuar njeriun, se habia ime mund të jetë e falur; ngase ka pak njerëz mendja e të cilëve është mjaftueshëm e hapur që të kuptojë të mirën universale ose qoftë edhe atë të përhapur. Vizionet e shumicës janë të kufizuara në vetë lumturinë e tyre; dhe punëtorët që ishin aq të përkushtuar në Arsenalin e Venecias nuk shihnin tjetër pos atë që është e mirë në punën për të cilën merrnin paga aq të larta sa t’ua mundësonin rehatinë e jetës. Se kënaqësinë e tyre të menjëhershme nuk e pengon një vizion i pasojës së mëvonshme dhe të të këqijave kontingjente, për të cilët vetëm punët e tyre mund të jenë të dobishme, nuk e zë në befasi dikë që ka pasur një përvojë goxha të mirë në jetën e tij. Duhet të kemi teleskopin e filozofisë që të na bëjë të perceptojmë të këqijat e largëta; eh, ne e dimë se ka individë të species sonë për të cilët mjerimin e menjëhershëm i të tjerëve nuk është asgjë në krahasim me avantazhet a tyre – se ne e dimë se në çdo periudhë ka pasur njerëz tejet të dhënë pas performimit të ofiqit të ekzekutuesit qoftë edhe për një mëditje sa për të thënë.
Përgatitja e instrumenteve për shkatërrimin e species sonë në shkallë të gjerë, kjo është ajo që tash unë po shoh se mund të bëhet fare mirë nga njerëz të rëndomtë, pa iu luajtur qerpiku, kur ata vetë nuk janë duke e vënë veten në rrezik. Por kurrë nuk do ta harroj, as nuk do të resht se habituri, një shembull të jashtëzakonshëm të trimërisë së pamend që ma ka rrëfyer një kushëri i imi, tash nën-kolonel në Ushtrinë britanike, i cili kishte qenë duke bërë rojë kur kishte ndodhur. Një ushtar të njërit regjiment në garnizon në Minorka, pasi që ishte gjetur fajtor për një krim kapital, e kishin nxjerrë jashtë për ta varur. Ata nuk ishin treguar të kujdesshëm që ta kishin një konop në gatishmëri, kështu që e gjithë jjo punë shokuese kishte rrezikuar të mbetej pezull. Ai tipi, me një shpirt dhe pa i bërë syri tërr, çka, përgjithësisht, në një situatë emergjente të vështirë dhe të mërzitshme, do të kishte qenë një shkathtësi e fortë e mendjes dhe sjelljes, e kishte hequr tojën e kapelës së tij, u kishte thënë se ajo mund të kryente punë dhe në të vërtetë edhe kishte shërbyer si litar fatal.
Iracionaliteti i luftës, ma ha mendja, pranohet nga shumica e njerëzve: po them shumica; ngase unë vetë kam hasur në njerëz që priren seriozisht të mendojnë se është një angazhim i pranueshëm dhe një nga domethëniet më të rëndësishme të lumturisë njerëzore. Më duhet ta pranoj se megjithëse e kam përdorur shumësin këtu, do të kisha përdorur dualin po të kisha qenë duke shkruar në greqisht; se kurrë s’kam takuar më shumë se dy veta që e mbështesin një paradoks të tillë; dhe njëri prej tyre ishte një poet tragjik dhe tjetri një malësor skocez. I pari e kishte imagjinatën në flakë të pashoqe me ndjenja heroike, me ‘krenari, madhështi dhe rrethana të luftës së lavdishme’, sa nuk i vërente mizeriet e saj, ashtu siç dikush tralliset pas salltanetit të një funerali madhështor, jo nga dhimbjet e forta të shpërbërjes dhe kufomat e zymta.
I dyti e ka vëmendjen e tij të përqendruar aq rreptë tek avantazhet që i vijnë klanit të tij nga ‘tregtia e luftës’, sa nuk e sheh ndryshe veç si një të mirë.
Ca shkrimtarë, nën petkun e filozofëve, na kanë thënë se ajo është e domosdoshme për të hequr qafe teprinë e species njerëzore, ose të paktën për të çliruar botën nga numri i njerëzve dembelë dhe të shthurur që janë barrë për çdo komunitet dhe do të krijonin një barrë të padurueshme po të lejoheshin të jetonin aq gjatë sa jetojnë njerëzit në rrjedhën e zakonshme të natyrës. Por nuk ka asnjë arsye të padiskutueshme për të pasur frikë ndonjë tepri njerëzore, kur e dimë se sado që me gjasë koha ‘kur çdo copë toke e mbante njeriun e vet’ është një ekzagjerim poetik, prapë industritë e fuqishme dhe të drejtuara mirë mund të sigurojnë mjete jetese për një pjesë të tillë të njerëzve në një hapësirë të caktuar të territorit, sado e habitshme për ne që jemi mësuar të shohim vetëm efektet e moderuara të punës; dhe kur ne po ashtu e dimë se sa regjione të paana të globit tokësor me klimë shumë të mirë janë të pabanuara. Në to ka vend për miliona njerëz që ta shijojnë ekzistencën. Dembelët dhe të shthururit, të përjashtuar nga shoqëritë e tyre të prejardhjes, mund të angazhohen në kultivimin e tyre dhe gradualisht të reformohen, çka sigurisht se do të ishte më mirë se sa të vazhdohet me praktikën e shkatërrimit periodik, që po ashtu nuk bën dallim dhe i fut në lojë si njerëzit më të mirë ashtu edhe ata më të këqijtë.
Shpesh kam menduar se sikur lufta të reshte mbi faqen e dheut për një mijë vjet, realiteti i saj nuk do të besohej në një distancë të tillë, pavarësisht besimit në dokumentet autentike të secilit komb. Sikur njerëzit të ishin të lirë plotësisht nga çfarëdo nuancë e paragjykimit në favor të përpjekjeve të guximshme që nuk do të ekzistonin po të mos kishte një keqe dhune për ta luftuar; sikur të mos kishin parë në kohët e tyre, ose sikur të mos u ishte treguar nga etërit e tyre apo gjyshërit, për betejat, dhe sikur të mos kishte asnjë gjurmë të mbetur të artit të luftës, s’kam asnjë dyshim se do t’i trajtonin si përrallore dhe alegorike njoftimet historike të ushtrive madhështore që janë formuar, të njerëzve që janë vetangazhuar në to për kohë të pakufizuara, nën presën e vdekjen së menjëhershme, për t’i zbatuar në mënyrë implicite urdhrat e komanduesve me të cilët nuk ishin të lidhur as nga afeksioni as nga interesi; se ato ushtri nganjëherë ishin çuar në ekspedita të lodhshme nëpër hapësira të gjera territoresh, nganjëherë ishin rrasur nëpër anije dhe ishin obliguar të duronin udhëtime të mërzitshme, të pashëndetshme dhe të rrezikshme; dhe se qëllimi i gjithë asaj lodhjeje dhe rreziku nuk ishte për të fituar ndonjë rehati ose kënaqësi, por për të qenë në një situatë ku mund t’iu kundërvihen ushtrive të tjera; dhe se ato turma të kundërvëna individët e të cilave nuk kishin asnjë shkak për grindje, nuk ia donin të keqen njëri-tjetrit, vazhdonin me orë të tëra të ziheshin të angazhuar me durim dhe ngulm kryeneç, derisa mijëra të tjerë përreth thereshin, mijëra të tjerë dërrmoheshin dhe sakatoheshin nga plagë të ndryshme.
Ne që qysh nga vitet e hershme e kemi pasur mendjen të mbushur me skena lufte për të cilat kemi lexuar në libra që duhet t’i përnderojmë dhe adhurojmë më së shumti, që kemi vërejtur me kalimin e secilit shekull dhe në secilin vend që është zbuluar nga lundruesit, edhe në regjionet e buta dhe të mira të oqeaneve jugore; ne që kemi parë mbarë inteligjencën, fuqinë dhe pafajësinë e kombeve tona të zotuara në luftë, që jemi mësuar të lexojmë gazetat dhe kemi parë të afërmit dhe miqtë tonë të vriten ose të na kthehen në shtëpi të gjymtuar në mënyrë mizore; ne nuk mund, pa një përpjekje të palëkundshme të reflektimit, të kuptojmë pamundësinë që qeniet racionale të mund të veprojnë aq iracionalisht aq sa të bashkohen me plane të qëllimshme, të cilat është krejt e sigurt se do të shkaktojnë pasojat e tmerrshme që dihet si i sjell lufta.
Por nuk kam dyshim se nëse projekti i një paqeje të përjetshme, që Abati de St Pierre e ka përvijuar dhe Rousseau e ka përmirësuar, do të realizohej, pabesueshmëria e luftës do të ishte universale me kalimin e një kohe të caktuar.
Sikur të kishte ndonjë të mirë të sjellë nga lufta, e cila do të kompensonte në çfarëdo shkalle pasojat e saj të tmerrshme; sikur të kishte njerëz më të mirë që do të mbinin nga rrënojat e atyre që kanë rënë në betejë, ashtu siç nganjëherë format më të bukura materiale ngrihen nga hiri i të tjerëve; apo sikur ata që ikin prej shkatërrimit të saj të siguronin një lumturi më të madhe; thënë shkurt, po të kishte ndonjë efekt të madh mirëbërës për ta ndjekur, nocioni i iracionalitetit të saj do të ishte vetëm nocioni i të kuptuarit të ngushtë. Por ne e shohim se lufta nuk përcillet fare nga asnjë e mirë e përgjithshme.
Fuqia, lavdia dhe pasuria e fare pak vetave mund të rritet. Por njerëzit në përgjithësi, nga të dy anët, pas të gjitha vuajtjeve që kanë kaluar, vazhdojnë të merren me punët e tyre të rëndomta, pa dallim nga gjendja e tyre e mëparshme. Prandaj të këqijat e luftës, në një pikëvështrim të përgjithshëm të njerëzimit, janë, siç thonë francezët, à pure perte, një humbje e pastër pa asnjë avantazh, përveç njëmend për të furnizuar tema për historinë, poezinë dhe pikturën. Dhe sado që mund të pranohet se njerëzimi ka arritur të shijojë në këtë drejtim, ma ha mendja se nuk është serioze të thuhet se është zhbalancuar mjerimi. Sidoqoftë, tashmë ka një mori temash sa një shtesë tjetër mbi to do të paguhej shtrenjtë nga më shumë luftëra.
Nuk jam njëri nga ata që do t’ia impononte idetë e tij opinionit të botës; përkundrazi, kam respekt të madh për një autoritet të tillë, aq sa të dyshoj në gjykimin tim kur ndeshet me atë të një numri personash ndoshta po aq të mençur sa jam edhe unë. Por kur unë këmbëngul tek iracionaliteti i luftës, nuk jam duke e kundërshtuar opinionin, por praktikën e botës. Se, siç tashmë kam vërejtur, iracionaliteit i saj është përgjithësisht i pranuar. Horaci e quan Hanibalin demens, të marrë; dhe Pope u jep ca epitete Aleksandir të Madh dhe Çarlsit XII.
«Nga i marri i Maqedonisë tek ai suedez».
N enuk kemi si të hamendësojmë se sa do të vazhdojë të praktikohet lufta. Qytetërimi, që mund të pritej se do ta ta shfuqizonte atë, vetëm sa e ka rafinuar vrazhdësinë e saj të egër. Iracionaliteti mbetet, sado që kemi mësuar insanire certa ratione modoque, të kemi një metodë në marrëzinë tonë.
Ai religjioni i dashur që ‘proklamon paqen mbi tokë’, ende nuk e ka bërë luftën të reshtë. Pasionet e furishme të njerëzve, të modifikuara siç janë nga instruksionet morale, ende operojnë me shumë forcë; dhe shkaku i ideve të gabuara të përjetshme, edhe ata më të vetëdijshmit në mesin e kombeve përplasëse mendojnë se mund t’i bashkohen luftës, ngase besojnë se janë duke zmbrapsur një agresor. Po të triumfonte ajo doktrina e urtë dhe njerëzore e atyre të krishterëve, që quhen kuakerë, për të cilët Mr Jenynsi ka thënë së fundmi fjalë të hijshme me pendën e tij elegante, lumturia njerëzore do të arrinte më shumë se sa që mund të na e marrë mendja neve. Por ndoshta është e domosdoshme që njerëzimi në këtë gjendje të ekzistencës, qëllimi i të cilit është aq misterioz, të mos i vuajë kurrë mjerimet e luftës.
Për t’i çliruar lexuesit e mi nga reflektimet që ata mund t’i shihnin si shumë abstrakte, do ta mbyll këtë tekst me ca vrojtime rreth luftës aktuale. Në kohërat e lashta, kur beteja luftohej një burrë kundër një burri, ose, siç dikush e kishte shprehur për bukuri, kur lufta ishte një grup duelesh, aty pra kishte një mundësi për individët të shquheshin me fuqinë dhe zotësinë e tyre. Dikush që ka ‘robustus acri militia, që i bën ballë luftës së pashpirt’, mund t’i kënaq ambiciet e veta për famë me ushtrimin e cilësive personale. Atëbotë ishte më e arsyeshme për burrat të rekrutoheshin se sa që është në kohërat moderne; se, beteja tash tamam nuk është asgjë tjetër veçse një konflikt i madh mes pajisjeve rivale të punuara nga njerëzit, të cilët edhe vetë janë si makina të drejtuara nga pak veta; dhe ngjarja nuk është aq shpesh e vendosur nga ajo që është bërë qëllimisht, sa nga ajo që ndodh aksidentalisht në pështjellimin e lemerishëm. Është sikur dy qytete në territore përballë njëri-tjetrit të merrnin flakë në të njëjtën kohë dhe fitorja të duhej t‘iu jepej banorëve të qytetit ku flakët janë më pak shkatërruese. Ne dëgjojmë shumë rreth sjelljes së gjeneralëve; Addisoni vetë e ka përfaqësuar Dukën e Marlboroughs duke e drejtuar një ushtri në betejë, si një ‘engjëll duke kalëruar një vorbull ere dhe duke e drejtuar stuhinë’. Megjithatë, kam shumë dyshime nëse kanë pasur ndonjë efekt në shumë raste skemat e atypëratyshme të një komandanti; dhe besoj se Sir Callaghan O’Bralachan te Love A la-mode e Mr Macklinit na jep një pasqyrë bukur të saktë të betejës moderne: ‘Aq shumë gjëra ndodhin ngado, sa që nuk mud ta themi çka po ndodh askund’.
1777
/The Oxford Book of Essays (Chosen and Edited by John Gross), Oxford University Press, 1991
Festivali Ndërkombëtar i Filmit në Prishtinë – PriFest ka prezantuar filmat që do të garojnë në kategorinë e metrazhit të mesëm, një program i rrallë dhe unik që sjell përpara publikut katër produksione evropiane me tema të guximshme dhe aktuale.
Filmat e kësaj kategorie zgjasin nga 25 deri në 60 minuta dhe PriFest është i vetmi festival në rajon që e kultivon këtë format, duke i dhënë hapësirë kineastëve të rinj e të afirmuar të eksperimentojnë jashtë kornizave tradicionale të metrazhit të shkurtër apo të gjatë.
Në garë do të jenë:
“Two People Exchanging Saliva” nga Natalie Musteata dhe Alexandre Singh (Francë) – premierë rajonale. Filmi sjell një realitet të distopik ku puthjet janë të ndaluara dhe dënohen me vdekje, ndërsa historia rrëfen lidhjen e ndaluar mes dy grave në një shoqëri të mbërthyer nga frika dhe ndëshkimi.
“Nikah” nga Mukaddas Mijit dhe Bastien Ehouzan (Francë) – premierë. Ky film e çon publikun në vitin 2017 në rajonin e ujgurëve, ku një grua 27-vjeçare përballet me presionet për martesë, ndërsa përmes komunikimeve virtuale me një mike në Paris përballet me një zgjidhje të papritur.
“Princi” nga Alex Sardà (Spanjë) – premierë. Një djalë i rritur në një familje borgjeze, dhe njëkohësisht valltar në një trupë bashkëkohore, sheh jetën e tij të përmbyset pas arrestimit të babait për korrupsion. Ai detyrohet të zgjedhë mes fshehjes së së vërtetës dhe përballjes me realitetin.
“Ishulli i Harresës” nga Jamie Vella (Malta) – premierë botërore. Filmi e çon shikuesin në një botë poetike ku Odiseu dhe Kalipso jetojnë në një ishull të qetë, por zbulimi i një të vërtete të mundshme mbi identitetin e Odiseut e vendos atë përballë një dileme të madhe.
PriFest do të zhvillohet nga 9 deri më 14 shtator, në Kino Armata, Prishtinë, duke sjellë një përzgjedhje të pasur filmash që eksplorojnë tema si ndalimet shoqërore, presioni familjar, privilegjet klasore dhe identiteti personal./KultPlus.com
Dyshja e njohur, këngëtarja me famë botërore Dua Lipa dhe aktori britanik Callum Turner, kanë nisur një kapitull të ri në jetën e tyre profesionale. Çifti ka themeluar këtë javë kompaninë e re të produksionit filmik me emrin TwentyTwo Films Limited, të cilën e zotërojnë në pjesë të barabarta.
Sipas dokumenteve zyrtare, kompania do të fokusohet në “produksionin e filmave artistikë dhe programeve televizive”. Ky hap shihet si një lëvizje e ngjashme me atë të aktores Margot Robbie dhe bashkëshortit të saj, producentit Tom Ackerley, të cilët me kompaninë LuckyChap kanë realizuar filma të suksesshëm si I, Tonya, Saltburn dhe Barbie, ku edhe Dua pati një rol të shkurtër.
Një burim afër çiftit ka bërë të ditur se “Dua dhe Callum janë shumë ambiciozë dhe kanë plot ide për projekte që duan t’i realizojnë së bashku. Për Duan, kjo është edhe një mundësi për të pasur më shumë kontroll kreativ nëse vendos të marrë pjesë në produksione të tjera filmike”.
Ndërkohë që Dua Lipa vijon turneun e saj botëror, Callum Turner është i angazhuar me disa projekte të reja. Ai do të shfaqet në komedinë romantike One Night Only dhe thrillerin Rosebush Pruning, të cilët pritet të publikohen vitin e ardhshëm. Po ashtu, aktori ka nisur xhirimet për serialin e ri të Apple TV, Neuromancer./KultPlus.com
Vdekja e një ylli shumë të dashur zakonisht pasohet nga një shpërthim pikëllimi, por në Afrikën e Jugut, humbja javën e kaluar e aktores 75-vjeçare Nandi Nyembe erdhi gjithashtu me një shpërthim zemërimi.
Njerëzit u shqetësuan që në muajt e fundit të jetës së saj, një grua qartë e sëmurë ishte reduktuar të shfaqej në video duke kërkuar ndihmë financiare. E ulur në një karrige me rrota, me flokë të thinjur e të rralluar, e veshur me një bluzë të lirshme dhe pantallona pizhamash, ajo tha se nuk i pëlqente që njerëzit të ndienin keqardhje për të, por i duheshin para për të mbuluar gjërat bazë. Lutja e saj më e madhe ishte për më shumë punë që të mund të mbështeste veten.
Kjo ishte shumë larg shfaqjeve të saj të famshme në ekran. Si protagoniste në disa seriale televizive kryesore gjatë dekadave të fundit, fytyra e saj transmetohej në shtëpitë e afrikanëve të jugut dhe ajo u bë një prani e përjavshme familjare. E njohur me respekt si mam’Nandi, vdekja e saj, për disa, ndjehej si humbja e një të afërmi të ngushtë.
Një homazh i publikuar nga familja dhe qeveria e përshkroi atë si “shpirti i vërtetë i rrëfimit të Afrikës së Jugut”. Ajo ishte “shumë më tepër se një aktore”, por edhe një mësuese dhe udhërrëfyese që “thyen barriera” dhe “frymëzoi aktorë të rinj në fshatra dhe lagje të varfra që të ëndërronin përtej rrethanave të tyre”.
Duke pasur parasysh këtë status, mënyra se si ajo u shfaq në vitet e fundit ishte edhe më tronditëse. Vdekja e saj, pas një sëmundjeje të gjatë, ka ringjallur debatin mbi mungesën e mbështetjes për artistët e Afrikës së Jugut që nuk janë në gjendje të punojnë dhe ka hedhur dritë mbi vështirësitë me të cilat përballen shumë prej tyre pas skenës.
Pas pagesës fillestare për paraqitjen, aktorët në Afrikën e Jugut nuk marrin asnjë honorar për transmetimet e mëvonshme të punës së tyre. Ata punësohen si freelancerë dhe për këtë arsye nuk gëzojnë asnjë nga përfitimet e mundshme, si pensioni apo mbulimi shëndetësor, që mund të kenë punonjësit e rregullt.
Kjo do të thotë se “çdo aktor që është aktiv në këtë vend tani është në një rrugë të pashmangshme drejt vendit ku ishte mam’Nandi,” tha Jack Devnarain, kryetar i Shoqatës së Aktorëve të Afrikës së Jugut (Saga), për BBC. Ai tha se kishte qenë e dhimbshme të shihte vështirësitë e Nyembe në ato video të fundit, duke e ditur se “kjo nuk do të përfundonte mirë”.
“Sepse nuk ka sasi bamirësie në botë që do të rregullojë problemet strukturore brenda sektorit krijues.” Edhe vetë aktor, Devnarain kujtoi me dashuri vitet e lavdishme të Nyembe, duke thënë se sa “mikpritëse dhe e ngrohtë” kishte qenë ajo ndaj tij si artist i ri. “Në praninë e mam’Nandi, e dije që ishe në praninë e mbretërisë së aktrimit.”
Nyembe lindi në vitin 1950 në Kliptown, pjesa më e vjetër e Soweto-s, lagja e zezë pranë Johannesburgut. Nëna e saj ishte aktore dhe kërcimtare, ndërsa babai boksier, sipas botimit online Actor Spaces. Familja e saj lëvizte shpesh gjatë fëmijërisë dhe si rezultat ajo u rrit me “njerëz të ndryshëm e të larmishëm”, është cituar të ketë thënë.
Karriera e saj si aktore filloi në vitet 1970, në kulmin e epokës së aparteidit, kur shteti zbatonte me ligj ndarjen racore. Me mundësi të kufizuara për njerëzit me ngjyrë, Nyembe zakonisht interpretonte rolin e shërbëtores sa herë që bënte audicion. Ajo i tha revistës southafrikane Bona në vitin 2017: “Pabarazia dhe shtypja më zemëronin dhe fillova të merrja pjesë në teatrin e protestës.”
Pavarësisht këtij stereotipizimi, më vonë ajo do të linte gjurmë, fillimisht në teatër dhe më pas në seriale dhe filma televizivë gjatë viteve 1990. Ndër rolet televizive për të cilat njihej më shumë ishte personazhi i përsëritur i një infermiereje HIV-pozitive në dramën spitalore Soul City. Ai u transmetua që nga viti 1994, viti i zgjedhjeve të para demokratike të Afrikës së Jugut dhe në një kohë kur njerëzit ngurronin të flisnin për HIV/Aids, që po bëhej krizë kombëtare.
Në një tjetër serial popullor, Yizo Yizo, ajo luajti një nënë kujdestare në një shfaqje që pasqyronte realitetet e ashpra të jetës në një lagje të Afrikës së Jugut. Në kinematografi, ajo magjepsi publikun me rolin e saj si një sangoma, ose shëruese tradicionale, në filmin e nominuar për Oskar të vitit 2004, Yesterday.
“Ajo ishte jashtëzakonisht e pasionuar për punën e saj… kjo ishte jeta e saj jashtë familjes,” tha nipi i saj, Jabulani Nyembe. Ajo “gjithmonë kërkonte të përmirësonte zanatin e saj” dhe “gjithmonë dëshironte të bënte më mirë”, por në të njëjtën kohë “karriera e saj kishte të bënte edhe me ndërtimin e aktorëve të tjerë përmes punës së saj”. Përtej aktrimit, ai e kujton si dikë gjithmonë të gatshme për të ndihmuar të tjerët në komunitetin e saj dhe si “shtyllën e familjes” dhe “shpinën tonë”.
Shoqata e aktorëve Saga ka qenë në ballë të përpjekjeve për ndryshime ligjore për të parandaluar situata të ngjashme. Dy projektligje u prezantuan në parlament në vitin 2017 me synimin që t’u jepnin aktorëve “të drejtën për të fituar honorare për herë të parë në historinë e Afrikës së Jugut”, sipas Devnarain. “Prandaj ato janë kritike për mbijetesën e sektorit,” tha ai.
Pas viteve të zvarritjes, ato përfunduan në tavolinën e presidentit Cyril Ramaphosa për nënshkrim në vitin 2024. Por ai i ka dërguar të dyja projektligjet në Gjykatën Kushtetuese, i shqetësuar se ato mund të prekin elemente të mbrojtura nga kushtetuta duke vendosur kufizime retrospektive mbi të drejtat e autorit.
Kjo ka lënë aktorët në një gjendje pezullimi. “Çdo aktor që është në film ose televizion tani duhet të kuptojë se për sa kohë që vazhdon të punosh, do të përfundosh duke jetuar më gjatë se paratë e tua,” tha Devnarain. “Qeveria ka dështuar gjithë sektorin dhe ka dështuar mam’Nandi.”
Në një shërbesë përkujtimore në Johannesburg të enjten, aktorja Lerato Mvelase gjithashtu kritikoi qeverinë për ofrimin e “një ninulle” për aktorët. “Sa gjatë duhet të dëgjojmë të njëjtat fjalime [në shërbesat përkujtimore]? Sa gjatë duhet të kemi të njëjtat angazhime për nevojën e strukturave ligjore që do të na mbrojnë si aktorë?” pyeti ajo.
Por Ministri i Kulturës, Gayton McKenzie, i cili rrallë shmang konfliktet, u kundërpërgjigj kritikëve, duke thënë se kishte reaguar personalisht ndaj hallit të Nyembe kur ajo ishte gjallë dhe se qeveria kishte ndihmuar familjen dhe po paguante funeralin e së shtunës. “Ne punojmë ditë e natë për të ndryshuar gjendjen e krijuesve, së shpejti ata do të kenë mbulim funeral, kujdes spitalor dhe përfitime për fëmijët e tyre. Ne me të vërtetë kujdesemi dhe jemi ngarkuar të ndryshojmë jetët e tyre,” shkroi ai në Facebook.
Çdo ndryshim tani, sigurisht, është shumë vonë për Nyembe. Në shërbesën përkujtimore, regjisori i njohur Angus Gibson e përmendi këtë, duke përshkruar se si ajo i kërkonte punë gjatë kohëve të vështira. “Sado aktore e madhe që ishte, kjo nuk e mbrojti nga një botë e ashpër,” tha ai./BBC/KultPlus.com
Biblioteka Kombëtare e Kosovës vazhdon të jetë një nga institucionet më tërheqëse në vend. Qindra vizitorë çdo ditë frekuentojnë këtë objekt, duke e vlerësuar si një qendër me rëndësi të madhe kulturore dhe arsimore.
Gjatë këtij viti, Biblioteka ka regjistruar një numër rekord vizitorësh, duke u kthyer në një destinacion shumë atraktiv dhe turistik.
Përmes vizitave të shumta, dëshmohet se Biblioteka Kombëtare e Kosovës luan një rol të rëndësishëm në ruajtjen dhe promovimin e identitetit tonë kulturor./KultPlus.com
Edicioni i katërt i festivalit “The Gjallica International” do të zhvillohet këtë fundjavë në qytetin e Kukësit, duke sjellë para publikut kuksian shumë artistë profesionistë, por edhe të rinj të talentuar.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro i bëri sot jehonë këtij festivali i cili do të sjellë këtë fundjavë në zemër të Kukësit muzikë, artizanat, kujtesë historike dhe talentet e rinisë.
Kumbaro theksoi se “ky festival është më shumë se një ngjarje, është një dëshmi e identitetit tonë kombëtar dhe një ftesë për çdo shqiptar e mik të huaj që ta zbulojë dhe ta jetojë magjinë e Gjallicës”.
Synimi i festivalit “The Gjallica International” është ripërpunimi i pjesëve dhe i këngëve burimore kuksiane, duke promovuar resurset që ka Kukësi.
Aktiviteti i bën jehonë historisë, kulturës, muzikës dhe traditës kuksiane./atsh/KultPlus.com
Drejtori i Përgjithshëm i Teatrit Kombëtar Indrit Çobani dhe aktori Laert Vasili, me ftesë të regjisorit me famë botërore Theodoros Terzopulos, vizituan Teatrin Antik të Epidavros në Greqi dhe ndoqën shfaqjen e tij më të fundit, “Orestia”.
Pas shfaqjes, në rezidencën e tij, ata zhvilluan një takim miqësor me regjisorin Terzopulos.
Diskutimi u përqendrua në mundësi konkrete bashkëpunimi artistik me mjeshtrin e skenës botërore, regjisorin vizionar dhe themeluesin e një prej estetikave më të fuqishme teatrale bashkëkohore, Theodoros Terzopulos.
Ky takim shënon një hap të rëndësishëm në konsolidimin e marrëdhënieve kulturore dhe teatrale mes Shqipërisë dhe Greqisë, si dhe në zgjerimin e horizonteve të Teatrit Kombëtar në skenën ndërkombëtare./atsh/KultPlus.com
Nobelisti, John Steinbeck dhe i biri i tij, Thom, ndanë një lidhje të heshtur, por të thellë, një marrëdhënie mes një shkrimtari të ndjeshëm dhe një djali që po rritej mes dashurisë dhe dyshimeve të rinisë. Steinbeck, i mprehtë në mendje dhe i butë në shpirt, nuk ishte thjesht një baba me famë, ai ishte një njeri që dinte peshën e fjalës dhe thellësinë e ndjenjës. Letra që i shkroi Thomit kur ai përjetonte dashurinë për herë të parë, është më shumë se një këshillë atërore, është një përqafim i shkruar, një urë mes brezash, një dëshmi se dashuria më e madhe është ajo që nuk kërkon të zotërojë, por të çlirojë.
Letra që John Steinbeck i shkruan të birit është një nga dëshmitë më prekëse të dashurisë prindërore, por edhe një udhërrëfyes i rrallë shpirtëror mbi natyrën e dashurisë së vërtetë. Ajo është e shkruar me mençurinë e një njeriu që e ka njohur thellë jetën dhe me butësinë e një babai që e do djalin e vet mjaftueshëm për t’i thënë të vërtetën, pa iluzione, pa zbukurime të kota.
Letra e John Steinbeck për të birin e tij të sëmurë, Thom:
“Ekzistojnë mënyra të ndryshme të dashurisë. Njëra është egoiste, e vrazhdë, koprrace, që e përdor dashurinë për rëndësinë e vetes. Kjo është forma më e shëmtuar dhe e gjymtuar e dashurisë.
Forma tjetër ka të bëjë me shpalosjen e gjithçkaje të mirë që ke, të mirësisë dhe respektit, jo vetëm të respektit social, por të respektit për njohjen e personit tjetër si unik dhe me vlera.
Forma e parë mund të të bëjë të sëmurë, të vogël, të dobët, por e dyta mund të çlirojë tek ju forcën, dhe guximin, dhe mirësinë, dhe pjekurinë që nuk e dinit se e kishit.
Dhe mos u shqetëso për humbjet. Nëse është diçka e drejtë, do të ndodhë. Gjëja e rëndësishme është të mos nxitohesh. Asgjë e mirë nuk largohet”./KultPlus.com
Login
