Shqipëria po thyen rekorde vizitorësh të huaj, ndërsa bujqësia, në anën tjetër, po thyen rekordet e rënies së prodhimit. Mishi i dhisë e djathi i bardhë nuk arrijnë dot në tavolinat e hoteleve, sepse çmimi i paketës turistike duhet të jetë sa më i lirë. Në katër vitet e fundit, vendi ynë është vizituar nga 35 milionë turistë, të cilët kanë ndikuar pozitivisht në konsum. Në anën tjetër, ritmet e rënies së prodhimit janë përshpejtuar me rritjen e turizmit duke hyrë në vitin e pestë të recesionit. Hotelet dhe restorantet po e ndihmojnë, pasi në mungesë të tyre, rënia do të ishte edhe më e madhe. Ekspertët pohojnë se duhet nxitur sektori i agroindustrisë dhe agroturizmi. Ja modelet më efikase
Â
Blerina Hoxha
Drita, e cila mbarĂ«shton njĂ« tufĂ« me rreth 260 krerĂ« dele e dhi jo shumĂ« larg zonave turistike tĂ« ShĂ«ngjinit dhe VelipojĂ«s, ka vĂ«shtirĂ«si tĂ« gjejĂ« treg pĂ«r prodhimet e saj â mish dhe bulmet.
Mishi me 600 lekë kilogrami peshë e gjallë (1200 lekë gati për konsum) nuk parapëlqehet nga hotelet të cilat furnizohen nga importi me çmim gati 50% më të lirë.
PĂ«rpjekjet rezultuan tĂ« kota pĂ«r tĂ« siguruar njĂ« blerĂ«s pĂ«r tĂ« shitur qengjat dhe kecat pĂ«r mish. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n situatĂ« janĂ« edhe fermat pĂ«rreth. BlegtorĂ«t, qĂ« gjithĂ« kohĂ«s kujdesen pĂ«r tufat, nuk mund tâi gjejnĂ« blerĂ«sit as me pakicĂ« pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« informacionit dhe largĂ«sisĂ« me zonat urbane.
Nga ana tjetër, Shqipëria është duke përjetuar vitet e arta të popullaritetit në turizëm. Me vizitorë në rritje nga e gjithë bota që kryesisht e pëlqejnë vendin tonë për çmimet e ulëta dhe bukuritë natyrore, qytetet dhe fshatrat e tona tani kanë shumë mundësi të gjenerojnë të ardhura dhe punësim.
Në katër vitet e fundit Shqipëria është vizituar nga 35 milionë turistë, sipas të dhënave zyrtare, të cilët kanë ndikuar në pozitivisht konsum. Në anën tjetër, në prodhimin vendës, sidomos në bujqësi dhe blegtori, janë përshpejtuar rimet e rënies me rritjen e turizmit.
Të dhënat e tremujorit të parë të këtij viti treguan se prodhimi bujqësor pësoi rënie me 2.7%, teksa sektori hyri në vitin e pestë të rënies. Hotelet dhe restorantet po e ndihmojnë, pasi në mungesë të tyre, rënia do të ishte edhe më e madhe.
Fatos Ăerenishti, i cili zotĂ«ron âFAFA Resortâ, njĂ« nga strukturat akomoduese mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« vend, tha se frutat dhe perimet i merr 100% nga vendi, kurse pjesa tjetĂ«r e produkteve Ă«shtĂ« import.
NĂ« vend, ai siguron 30% tĂ« mishit dhe 70%, nga importi. âNe ofrojmĂ« paketa âall inclusiveâ dhe nĂ« shumĂ« raste shpesh alternativa qĂ« zgjedhim varet edhe nga çmimi, nĂ«se do tâi drejtohemi importit apo venditâ, tha ai.
Hotelet e kontaktuara pohojnë se për furnizimet ushqimore, gjithmonë zgjedhin prodhimin vendës për nivele të njëjta çmimi, por nëse importi është më i lirë, atëherë bëhet alternativë kryesore për furnizim.
Zhvillimet paradoksale tĂ« turizmit nĂ« rritje dhe bujqĂ«sisĂ« nĂ« rĂ«nie do tĂ« vijojnĂ« mĂ« tej, sipas Alban Ăakallit, fermer i cili po rikthen nĂ« jetĂ« trashĂ«giminĂ« bujqĂ«sore duke kultivuar varietete tĂ« rralla autoktone nĂ«se nuk zhvillohet sektori i agropĂ«rpunimit.
Hotelet konsumojë produkte të përpunuara si djathë, sallam, reçelra, salca, turshi etj., të cilat importohen më së shumti, duke bërë që një pjesë e madhe e fitimeve të hoteleve të dalin sërish jashtë për lëndët e para.
PĂ«r Altin PengĂ«n, i cili drejton agroturizmin âMrizi i Zanaveâ, bujqĂ«sia vendĂ«se mund tĂ« ndihmohet nga restorantet dhe hotelet duke zhvilluar receta bazuar nĂ« prodhim vendĂ«s me natyrĂ« sezonale.
âTani qĂ« Ă«shtĂ« koha e patates sĂ« re, ajo duhet tĂ« mbizotĂ«rojĂ« nĂ« menu, e kĂ«shtu nĂ« kohĂ«n e vjeljes sĂ« qepĂ«s, perimeve etj.
NjĂ« kuzhinĂ« e bazuar nĂ« traditĂ« e strukturon edhe prodhimin vendĂ«sâ, tha z. Prenga, qĂ« bashkĂ« me âMrizin e Zanaveâ janĂ« kthyer nĂ« njĂ« rrjet tĂ« edukimit tĂ« shĂ«rbimeve tĂ« agroturizmit tĂ« mbĂ«shtetur nĂ« konsumin vendĂ«s.
Â
Ămimet e ulĂ«ta tĂ« paketave turistike kufizojnĂ« kĂ«rkesĂ«n pĂ«r prodhim vendĂ«s
Prodhuesit dhe njësitë akomoduese argumentojnë se ka mospërputhje mes çmimeve të ulëta të paketave turistike dhe kostove të larta të prodhimeve bujqësore shqiptare.
Ămimet e ulĂ«ta tĂ« restoranteve dhe hoteleve me çdo gjĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ« kufizojnĂ« kĂ«rkesĂ«n pĂ«r prodhime vendĂ«se.
Operatorët turistikë, për të qenë konkurrues në rajon, ofrojnë paketa shumë të lira. Aktualisht, një nga hotelet e mëdha në Durrës po shet një natë me tre vakte në rreth 40 euro për person. Një pjatë kryesore me mish ose peshk është ende më pak se 15 euro.
Kjo i shtyn hotelet dhe restorantet të ulin kostot në maksimum, shpesh duke blerë produkte të importuara më të lira dhe jo ato vendëse, të cilat kanë kosto më të larta për shkak të mungesës së subvencioneve efektive për fermerët. Fragmentimi i lartë i tokës, mekanizimi i ulët, kostot e rritura të karburantit, plehrave dhe inputeve të tjera i bëjnë prodhimet tona më të shtrenjta se importet.
Blegtorja Drita tha se fabrikat e përpunimit i kishin vënë kusht që të mos ofronte çmime më të larta se importi për qumështin (50 lekë kg aktualisht).
Por ajo po i përballon vetë të gjitha kostot, që nga shërbimet veterinare e deri te qiraja e tokave për kullota dhe prodhimin e misrit, teksa tregu i shitjes nuk është i sigurt, me luhatje. Tani rrezikohet tërësisht falimenti nga sëmundja e murtajës, teksa tufat janë në karantinë.
Profili i turistit që viziton Shqipërinë është shpesh buxhetor, me fokus te sasia dhe jo cilësia. Kjo i penalizon prodhimet cilësore shqiptare, sidomos ato të zonave rurale, që mund të ofronin fruta, perime, vaj ulliri, djathë apo verëra artizanale.
Edhe në zonat që ndërthurin turizmin me bujqësinë, mungesa e logjistikës, standardeve të ruajtjes dhe përpunimit, si dhe mungesa e bashkëpunimit mes fermerëve dhe sektorit të hotelerisë, sjellin për pasojë që prodhimi bujqësor të mos përfshihet drejtpërdrejt në ofertën turistike.
Shumë struktura turistike, sidomos në zonat bregdetare, janë në pronësi ose menaxhim të individëve apo kompanive që furnizohen në mënyrë të qëndrueshme nga importi ose rrjete të mbyllura furnizimi, duke shmangur tregun lokal bujqësor.
PĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer kĂ«tĂ« hendek, fermeri Ăakalli tha se nevojitet njĂ« politikĂ« kombĂ«tare qĂ« forcon lidhjet mes turizmit dhe prodhuesve lokalĂ« duke rritur vlerĂ«n e ofertĂ«s turistike nĂ«pĂ«rmjet promovimit tĂ« produkteve vendĂ«se dhe duke u dhĂ«nĂ« fermerĂ«ve shqiptarĂ« njĂ« treg tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m e tĂ« drejtĂ« brenda vendit.
Â
Burimi: INSTAT
Â
Agropërpunimi, hallka që mungon
Pjesa më e madhe e produkteve ushqimore që përdorin hotelet dhe restorantet janë të përpunuara ose gjysmë të përpunuara.
Alban Ăakalli, fermer i cili zbaton metoda tĂ« avancuara tĂ« kultivimit tĂ« kulturave autoktone bujqĂ«sore, thotĂ« se bujqĂ«sia qĂ« nuk mbĂ«shtetet nĂ« agropĂ«rpunim e ka shumĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« lidhet me turizmin.
Në muajt e verës, turizmi krijon një kërkesë të lartë për prodhime, sidomos për ato të përpunuara të tilla si salcat e ndryshme, turshi, bulmet, mish, sallame, pije etj., por shumica e këtyre produkteve janë të importuara.
NĂ« vendet fqinje, thotĂ« z. Ăakalli, prodhimi nga fusha deri te agropĂ«rpunimi pĂ«rfiton nga taksa shumĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta nĂ« krahasim me ata shqiptarĂ«, si dhe lĂ«ndĂ«n e parĂ« e sigurojnĂ« me çmime mĂ« tĂ« lira, pasi fermerĂ«t subvencionohen. Kjo i bĂ«n ata shumĂ« mĂ« konkurrues nĂ« treg.
Z. Ăakalli thotĂ« se kĂ«rkesa pĂ«r produkte shtazore Ă«shtĂ« e lartĂ«, kryesisht sepse blegtoria nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« nĂ« krizĂ« tĂ« thellĂ«.
Po ashtu, ndonjëherë rritet kërkesa edhe për perime të caktuara, por kjo ndodh për shkak të mungesës së një planifikimi të mirëfilltë të mbjelljeve sipas konsumit. Për pasojë, në periudhat e pikut të sezonit turistik ndodh mbingopje apo mungesë në treg.
Sektori i industrisë përpunuese, ku bën pjesë agroindustria, pësoi rënie vjetore rekord me mbi 7% në tremujorin e parë të vitit 2025.
Vitin e kaluar industria përpunuese pësoi rënie me 6.1%. Përfaqësuesit e sektorit pohojnë se rënia do të vijojë pasi Shqipërisë po i ikin klientët nga rritja e kostove të brendshme dhe rënia e vlerës së Euros, teksa industria e përpunimit të ushqimeve po lidhet pak me hotelet për shkak të kostos së lartë me të cilat del prodhimi në Shqipëri.
P.sh., një kilogram qumësht i importit është barazuar me atë të vendit duke e bërë jokonkurrues për konsumatorin e rrjedhimisht, edhe për hotelet.
GĂ«shtenjat, boronicat e TropojĂ«s tani po bĂ«hen gliko dhe reçel nga biznesmeni Ardian Ăitozi, i cili nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« Ă«shtĂ« njĂ« nga eksportuesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« gĂ«shtenjĂ«s dhe frutave qĂ« rriten nĂ« gjendje tĂ« egĂ«r.
Ai tha se aktualisht në të gjitha pikat e pakicës gjen shumëllojshmëri reçelrash të importuar.
Mirëpo për shkak të mungesës së mbështetjes financiare dhe ngarkesës së lartë fiskale, frutat që përpunohen në vend kanë kosto më të lartë se importi.
P.sh., hotelet në të gjithë vendin janë konsumatorë të mëdhenj të reçelit, i cili në një masë të madhe importohet nga Kina, me çmim shumë të lirë, në një kohë që mollët e Korçës kalben. Përpunuesit pohojnë se mungojnë incentivat vendëse që të lidhin bujqësinë me sektorin e turizmit.
Në mungesë të mbështetjes financiare mjafton edhe sensibilizimi ndaj hoteleve dhe restoranteve që të furnizohen me prodhime vendi. Skema e TVSH-së gjithashtu i pengon përpunuesit dhe shitësit e pakicës që të tregtojnë prodhim vendi.
Një dyqan në Tiranë që shet vetëm prodhime organike nga vendi është i rrezikuar në çdo moment, pasi nuk ka ku të shkarkojë TVSH duke qenë se klientët e tij janë prodhues të vegjël dhe shesin pa fatura.
Zhvillimi i agroindustrisë është një hallkë kyçe për një model të qëndrueshëm turizmi në Shqipëri. Pa një bazë prodhuese dhe përpunuese të fortë, turizmi do të mbetet i varur nga importet, ndërsa bujqësia do të vuajë nga mungesa e tregut të qëndrueshëm.
PĂ«rfitimi i ndĂ«rsjellĂ« kĂ«rkon njĂ« plan kombĂ«tar pĂ«r tĂ« integruar zinxhirin bujqĂ«si-agroindustri-turizĂ«m thotĂ« z. Ăakalli.
Disa masa që duhen sipas tij janë rritja e numrit të certifikimeve për produktet vendore; krijimi i më shumë tregjeve lokale në zonat turistike; organizimi i panaireve për të promovuar prodhimet lokale dhe artizanatin; përfshirja e prodhuesve në rrjete hotelerie, restorantesh, shoqatash etj; ulje taksash për të nxitur bashkëpunimin ndërmjet prodhuesve dhe operatorëve të turizmit.
Z. Ăakalli tha se sa mĂ« shumĂ« tĂ« orientohen turistĂ«t drejt konsumit tĂ« prodhimeve vendĂ«se, aq mĂ« shumĂ« para do tĂ« qĂ«ndrojnĂ« brenda ekonomisĂ« shqiptare.
Â
Burimi: INSTAT
Â
Agroturizmi, nyja lidhëse me turizmin
Agroturizimi është testuar si nyja më e mirë lidhëse ndërmjet prodhimit vendës lokal dhe tregut për zona të thella larg qendrave të mëdha urbane dhe tregjeve të mëdha.
Italia është modeli më i mirë në Europë dhe jashtë saj si se politikat e bashkërenduara i kanë kthyer tokat larg detit në kryeqendra të turizmit, të tilla si Toskana.
PĂ«r fat, ky model i zbatuar me sukses nga âMrizi i Zanaveâ po pĂ«rhapet shpejt edhe nĂ« vendin tonĂ«, por jo tĂ« gjitha bujtinat arrijnĂ« tĂ« ofrojnĂ« produkte vendĂ«se.
Zoti Altin Prenga, i cili drejton âMrizin e Zanaveâ tha se prodhimi vendĂ«s Ă«shtĂ« baza mbi tĂ« cilĂ«n duhet tĂ« zhvillohet turizmi i qĂ«ndrueshĂ«m. ShqipĂ«ria do jetĂ« zhvillojĂ« njĂ« bazĂ« solide, sipas tij, duke promovuar receta tradicionale me prodhime vendĂ«se.
NĂ« dy dekadat e fundit, âMrizi i Zanaveâ ka ngjallur ekonominĂ« e zonĂ«s duke e kthyer nĂ« njĂ« klastĂ«r tĂ« vogĂ«l artizanesh tĂ« prodhimeve bio. JanĂ« ngjallur tufat, po lulĂ«zojnĂ« bujtinat e reja dhe emigrantĂ«t po rikthehen.
Z. Prenga sugjeron kolegët e tij që drejtojnë restorantet që të përfshijnë në receta dhe menu prodhime vendi të stinës.
Në këtë mënyrë, vetë restorantet dhe hotelet bëjnë investime të dyfishta si në rritjen e të ardhurave të tyre, ashtu edhe në forcimin e ekonomisë lokale, e cila siguron qëndrueshmëri në afat të gjatë.
Zona të tilla si Fieri, Korça, Gjirokastra, Tropoja kanë potencial për të lidhur prodhimin bujqësor me agroturizmin. Ferma të vogla familjare, të mbështetura nga rrjete përpunimi dhe marketingu lokal, mund të furnizojnë restorantet dhe hotelet me produkte të freskëta dhe autentike.
Italia Ă«shtĂ« shembulli qĂ« mund tĂ« ndiqet nga qeveria pĂ«r nga politikat. Agroturizmi italian lindi nĂ« vitet â80, si njĂ« politikĂ« pĂ«r tĂ« ndaluar braktisjen e fshatrave dhe pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur fermerĂ«t qĂ« ofronin strehim, ushqim dhe aktivitete kulturore pĂ«r turistĂ«t.
Fermerët diversifikuan të ardhurat dhe tani shumë ferma mbijetojnë vetëm falë të ardhurave nga turizmi.
Produkte si vera, djathi, ulliri etj., tani lidhen me origjinën gjeografike. Ndërkohë kjo u shoqërua me përmirësimin e infrastrukturës lokale rrugë, shërbime, internet.
Agroturizmet krijojnĂ« treg tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r prodhimin vendĂ«s dhe zhvillojnĂ« âMade in Albaniaâ pĂ«r produktet lokale dhe gjithashtu ndikojnĂ« nĂ« nxitjen dhe ruajtjen sĂ« biodiversitetit dhe kulturĂ«s agrare.
Punësimi në zonat rurale rritet dhe emigracioni nga fshati frenohet.
Â
Burimi: INSTAT
Â
Cikli i mbyllur, nga serra në tavolinë
Shumica e hoteleve në Shqipëri mbështeten te furnizues lokalë me kontrata, pasi ngritja e serrave kërkon hapësirë, investim dhe staf bujqësor të kualifikuar. Ndryshe nga agroturizmi, këto hotele nuk u ofrojnë turistëve përvojën bujqësore si pjesëmarrje në vjelje, degustime në fermë etj. Ata thjesht e përdorin prodhimin për kuzhinën e brendshme për të rritur freskinë dhe për të ulur kostot.
Por ka disa resorte tĂ« mĂ«dha nĂ« vend tĂ« tilla sa âRafaelo Resortâ dhe âKlajdi Resortâ qĂ« kanĂ« ngritur serrat e veta me tĂ« cilat i pĂ«rdorin pĂ«r restorantet e resorteve.
Osman Kokoshi zotëron një nga strukturat më të mëdha hoteliere në zonën e Golemit.
âKlajdi Resortâ Ă«shtĂ« shembulli se si njĂ« hotel i madh e ka lidhur zinxhirin e furnizimit me prodhimin vendĂ«s.
PĂ«rpara se tĂ« rriste kapacitetet nĂ« hotel, z. Kokoshi ka investuar nĂ« njĂ« serrĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n prodhohet e gjithĂ« lĂ«nda e parĂ« qĂ« i duhet hotelit. âKam ngritur edhe baxhon dhe kam mjete lundruese qĂ« nxĂ«nĂ« peshkun qĂ« i duhet hotelitâ, â tha zoti Kokoshi.
PĂ«rveç perimeve, bulmetit, shpendĂ«ve ai e merr nga tregu i brendshĂ«m tĂ« gjithĂ« mobiliet dhe tapiceritĂ« e hotelit. âTĂ« gjitha mobiliet i marr nga prodhuesit e DurrĂ«sit dhe tapiceritĂ« i blej nga vendĂ«sit.
Gjithçka lidhet me hotelin e prodhoj vetĂ« ose e blej nĂ« tregun tonĂ«, tha z. Kokoshi. âKlajdi Resortâ Ă«shtĂ« shembulli se si turizmi mund tĂ« lidhet me ekonominĂ« e brendshme dhe mund tĂ« rrisĂ« edhe fitimet e hotelit.
âRafaelo Resortâ gjithashtu ka ndĂ«rtuar njĂ« serrĂ« tĂ« madhe qĂ« prodhon pĂ«r nevojat e hotelit tĂ« gjitha perimet, teksa furnizohet nga tregu vendĂ«s pĂ«r pije, birra dhe bulmet.
Resortet e reja luksoze (p.sh. projektet Hyatt/Green Coast në bregdet) po përfshijnë parcela bimore ose serra të vogla për erëza, por për kultivimin e gjerë të fermës për vetëfurnizim.
Shumica e hoteleve tĂ« mĂ«dha duan tĂ« furnizohen me prodhime vendi, por ato nuk janĂ« gjithmonĂ« tĂ« mjaftueshme. âPĂ«r fruta-perimet veprojmĂ« nĂ« dy mĂ«nyra. NjĂ« pjesĂ« e marrim te fermerĂ«t me tĂ« cilĂ«t kemi kontrata paraprake, pra flas kĂ«tu pĂ«r bostan, rrush, domate e tĂ« tjera.
PĂ«r ato qĂ« nuk i plotĂ«sojmĂ« dot me kĂ«to kontrata i marrim nga tregu nĂ« LushnjĂ«. Kam vite qĂ« lidh kontrata paraprake nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ta kem produktin tĂ« garantuar. Bulmetrat â qumĂ«sht, kos, djathĂ« â i marr nga kompanitĂ« shqiptareâ, tha Fatos Ăerenishti nga âFAFA Resortâ.
Â
Burimi: INSTAT
Â
Lexoni edhe:
Pse nuk e incentivon qeveria prodhimin vendas, kur jep statusin e investitorit strategjik?!
Si po e rrit turizmi varësinë nga importet, 1.5 miliardë euro në vit dalin jashtë
Nxjerrja e bujqësisë nga agonia
Â
Â
Â
Â
The post Paradoksi, turizmi në rekordin e rritjes, bujqësia të rënies appeared first on Revista Monitor.
Login
