Login
Humbja e âshpirtit tĂ« rrĂ«fimit tĂ« AfrikĂ«s sĂ« Jugutâ shkakton pikĂ«llim dhe zemĂ«rim
Vdekja e një ylli shumë të dashur zakonisht pasohet nga një shpërthim pikëllimi, por në Afrikën e Jugut, humbja javën e kaluar e aktores 75-vjeçare Nandi Nyembe erdhi gjithashtu me një shpërthim zemërimi.
Njerëzit u shqetësuan që në muajt e fundit të jetës së saj, një grua qartë e sëmurë ishte reduktuar të shfaqej në video duke kërkuar ndihmë financiare.
E ulur në një karrige me rrota, me flokë të thinjur e të rralluar, e veshur me një bluzë të lirshme dhe pantallona pizhamash, ajo tha se nuk i pëlqente që njerëzit të ndienin keqardhje për të, por i duheshin para për të mbuluar gjërat bazë. Lutja e saj më e madhe ishte për më shumë punë që të mund të mbështeste veten.
Kjo ishte shumë larg shfaqjeve të saj të famshme në ekran.
Si protagoniste në disa seriale televizive kryesore gjatë dekadave të fundit, fytyra e saj transmetohej në shtëpitë e afrikanëve të jugut dhe ajo u bë një prani e përjavshme familjare.
E njohur me respekt si mamâNandi, vdekja e saj, pĂ«r disa, ndjehej si humbja e njĂ« tĂ« afĂ«rmi tĂ« ngushtĂ«.
NjĂ« homazh i publikuar nga familja dhe qeveria e pĂ«rshkroi atĂ« si âshpirti i vĂ«rtetĂ« i rrĂ«fimit tĂ« AfrikĂ«s sĂ« Jugutâ.
Ajo ishte âshumĂ« mĂ« tepĂ«r se njĂ« aktoreâ, por edhe njĂ« mĂ«suese dhe udhĂ«rrĂ«fyese qĂ« âthyen barrieraâ dhe âfrymĂ«zoi aktorĂ« tĂ« rinj nĂ« fshatra dhe lagje tĂ« varfra qĂ« tĂ« Ă«ndĂ«rronin pĂ«rtej rrethanave tĂ« tyreâ.
Duke pasur parasysh këtë status, mënyra se si ajo u shfaq në vitet e fundit ishte edhe më tronditëse.
Vdekja e saj, pas një sëmundjeje të gjatë, ka ringjallur debatin mbi mungesën e mbështetjes për artistët e Afrikës së Jugut që nuk janë në gjendje të punojnë dhe ka hedhur dritë mbi vështirësitë me të cilat përballen shumë prej tyre pas skenës.
Pas pagesës fillestare për paraqitjen, aktorët në Afrikën e Jugut nuk marrin asnjë honorar për transmetimet e mëvonshme të punës së tyre.
Ata punësohen si freelancerë dhe për këtë arsye nuk gëzojnë asnjë nga përfitimet e mundshme, si pensioni apo mbulimi shëndetësor, që mund të kenë punonjësit e rregullt.
Kjo do tĂ« thotĂ« se âçdo aktor qĂ« Ă«shtĂ« aktiv nĂ« kĂ«tĂ« vend tani Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« rrugĂ« tĂ« pashmangshme drejt vendit ku ishte mamâNandi,â tha Jack Devnarain, kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« AktorĂ«ve tĂ« AfrikĂ«s sĂ« Jugut (Saga), pĂ«r BBC.
Ai tha se kishte qenĂ« e dhimbshme tĂ« shihte vĂ«shtirĂ«sitĂ« e Nyembe nĂ« ato video tĂ« fundit, duke e ditur se âkjo nuk do tĂ« pĂ«rfundonte mirĂ«â.
âSepse nuk ka sasi bamirĂ«sie nĂ« botĂ« qĂ« do tĂ« rregullojĂ« problemet strukturore brenda sektorit krijues.â
Edhe vetĂ« aktor, Devnarain kujtoi me dashuri vitet e lavdishme tĂ« Nyembe, duke thĂ«nĂ« se sa âmikpritĂ«se dhe e ngrohtĂ«â kishte qenĂ« ajo ndaj tij si artist i ri.
âNĂ« praninĂ« e mamâNandi, e dije qĂ« ishe nĂ« praninĂ« e mbretĂ«risĂ« sĂ« aktrimit.â
Nyembe lindi në vitin 1950 në Kliptown, pjesa më e vjetër e Soweto-s, lagja e zezë pranë Johannesburgut. Nëna e saj ishte aktore dhe kërcimtare, ndërsa babai boksier, sipas botimit online Actor Spaces.
Familja e saj lĂ«vizte shpesh gjatĂ« fĂ«mijĂ«risĂ« dhe si rezultat ajo u rrit me ânjerĂ«z tĂ« ndryshĂ«m e tĂ« larmishĂ«mâ, Ă«shtĂ« cituar tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ«.
Karriera e saj si aktore filloi në vitet 1970, në kulmin e epokës së aparteidit, kur shteti zbatonte me ligj ndarjen racore.
Me mundĂ«si tĂ« kufizuara pĂ«r njerĂ«zit me ngjyrĂ«, Nyembe zakonisht interpretonte rolin e shĂ«rbĂ«tores sa herĂ« qĂ« bĂ«nte audicion. Ajo i tha revistĂ«s southafrikane Bona nĂ« vitin 2017: âPabarazia dhe shtypja mĂ« zemĂ«ronin dhe fillova tĂ« merrja pjesĂ« nĂ« teatrin e protestĂ«s.â
Pavarësisht këtij stereotipizimi, më vonë ajo do të linte gjurmë, fillimisht në teatër dhe më pas në seriale dhe filma televizivë gjatë viteve 1990.
Ndër rolet televizive për të cilat njihej më shumë ishte personazhi i përsëritur i një infermiereje HIV-pozitive në dramën spitalore Soul City. Ai u transmetua që nga viti 1994, viti i zgjedhjeve të para demokratike të Afrikës së Jugut dhe në një kohë kur njerëzit ngurronin të flisnin për HIV/Aids, që po bëhej krizë kombëtare.
Në një tjetër serial popullor, Yizo Yizo, ajo luajti një nënë kujdestare në një shfaqje që pasqyronte realitetet e ashpra të jetës në një lagje të Afrikës së Jugut.
Në kinematografi, ajo magjepsi publikun me rolin e saj si një sangoma, ose shëruese tradicionale, në filmin e nominuar për Oskar të vitit 2004, Yesterday.
âAjo ishte jashtĂ«zakonisht e pasionuar pĂ«r punĂ«n e saj⊠kjo ishte jeta e saj jashtĂ« familjes,â tha nipi i saj, Jabulani Nyembe.
Ajo âgjithmonĂ« kĂ«rkonte tĂ« pĂ«rmirĂ«sonte zanatin e sajâ dhe âgjithmonĂ« dĂ«shironte tĂ« bĂ«nte mĂ« mirĂ«â, por nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« âkarriera e saj kishte tĂ« bĂ«nte edhe me ndĂ«rtimin e aktorĂ«ve tĂ« tjerĂ« pĂ«rmes punĂ«s sĂ« sajâ. PĂ«rtej aktrimit, ai e kujton si dikĂ« gjithmonĂ« tĂ« gatshme pĂ«r tĂ« ndihmuar tĂ« tjerĂ«t nĂ« komunitetin e saj dhe si âshtyllĂ«n e familjesâ dhe âshpinĂ«n tonĂ«â.
Shoqata e aktorëve Saga ka qenë në ballë të përpjekjeve për ndryshime ligjore për të parandaluar situata të ngjashme.
Dy projektligje u prezantuan nĂ« parlament nĂ« vitin 2017 me synimin qĂ« tâu jepnin aktorĂ«ve âtĂ« drejtĂ«n pĂ«r tĂ« fituar honorare pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e AfrikĂ«s sĂ« Jugutâ, sipas Devnarain.
âPrandaj ato janĂ« kritike pĂ«r mbijetesĂ«n e sektorit,â tha ai.
Pas viteve të zvarritjes, ato përfunduan në tavolinën e presidentit Cyril Ramaphosa për nënshkrim në vitin 2024.
Por ai i ka dërguar të dyja projektligjet në Gjykatën Kushtetuese, i shqetësuar se ato mund të prekin elemente të mbrojtura nga kushtetuta duke vendosur kufizime retrospektive mbi të drejtat e autorit.
Kjo ka lënë aktorët në një gjendje pezullimi.
âĂdo aktor qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« film ose televizion tani duhet tĂ« kuptojĂ« se pĂ«r sa kohĂ« qĂ« vazhdon tĂ« punosh, do tĂ« pĂ«rfundosh duke jetuar mĂ« gjatĂ« se paratĂ« e tua,â tha Devnarain.
âQeveria ka dĂ«shtuar gjithĂ« sektorin dhe ka dĂ«shtuar mamâNandi.â
NĂ« njĂ« shĂ«rbesĂ« pĂ«rkujtimore nĂ« Johannesburg tĂ« enjten, aktorja Lerato Mvelase gjithashtu kritikoi qeverinĂ« pĂ«r ofrimin e ânjĂ« ninulleâ pĂ«r aktorĂ«t.
âSa gjatĂ« duhet tĂ« dĂ«gjojmĂ« tĂ« njĂ«jtat fjalime [nĂ« shĂ«rbesat pĂ«rkujtimore]? Sa gjatĂ« duhet tĂ« kemi tĂ« njĂ«jtat angazhime pĂ«r nevojĂ«n e strukturave ligjore qĂ« do tĂ« na mbrojnĂ« si aktorĂ«?â pyeti ajo.
Por Ministri i Kulturës, Gayton McKenzie, i cili rrallë shmang konfliktet, u kundërpërgjigj kritikëve, duke thënë se kishte reaguar personalisht ndaj hallit të Nyembe kur ajo ishte gjallë dhe se qeveria kishte ndihmuar familjen dhe po paguante funeralin e së shtunës.
âNe punojmĂ« ditĂ« e natĂ« pĂ«r tĂ« ndryshuar gjendjen e krijuesve, sĂ« shpejti ata do tĂ« kenĂ« mbulim funeral, kujdes spitalor dhe pĂ«rfitime pĂ«r fĂ«mijĂ«t e tyre. Ne me tĂ« vĂ«rtetĂ« kujdesemi dhe jemi ngarkuar tĂ« ndryshojmĂ« jetĂ«t e tyre,â shkroi ai nĂ« Facebook.
Ădo ndryshim tani, sigurisht, Ă«shtĂ« shumĂ« vonĂ« pĂ«r Nyembe.
Në shërbesën përkujtimore, regjisori i njohur Angus Gibson e përmendi këtë, duke përshkruar se si ajo i kërkonte punë gjatë kohëve të vështira.
âSado aktore e madhe qĂ« ishte, kjo nuk e mbrojti nga njĂ« botĂ« e ashpĂ«r,â tha ai./BBC/KultPlus.com
