Nga Agim Vinca

Në vitin 1990, kur Adem Demaçi kishte hyrë në vitin e vet të 28-të të burgut, e përjavshmja “Danas” e Zagrebit, i vetmi organ i shtypit jugosllav që u bënte vend shkrimeve tona të pakta që merrnin në mbrojtje, pak a shumë, shqiptarët nga fushata e tmerrshme që zhvillohej kundër tyre në vitet ’80 (pas vitit 1981), në rubrikën e saj të rregullt “Ličnost tjedna” (Personaliteti i javës), botonte një shkrim për të burgosurin politik numër një në ish-Jugosllavi dhe ndër më të njohurit në botë, Adem Demaçin.

Jugosllavia e atëhershme, nën ndikimin e zhvillimeve në Evropën lindore e qendrore (në ish-Bashkimin Sovjetik, Poloni, Çeki etj.), po shkonte drejt pluralizmit politik dhe si rezultat i rrethanave të reja të krijuara, pritej lirimi i të burgosurve politikë, në mesin e të cilëve doemos edhe i të burgosurve politikë shqiptarë, të cilët ishin, në raport me numrin e popullsisë, pra proporcionalisht, më të shumtit në numër dhe të dënuar me dënime nga më të rëndat, disa prej të cilëve, madje, si Adem Demaçi me shokë, nga dy-tri herë radhazi.

“Čovjek sa transparenta” (Njeriu i tranparenteve) titullohej shkrimi i “Danas”-it, që Óiste në dy faqe për Adem Demaqin (kështu ia shkruanin emrin) dhe që sillte edhe fotograÒnë e tij, për herë të parë pas shumë vitesh e dekadash dhe që, siç mund të shihej qysh prej titullit, e paraqiste atë si lider politik të lëvizjes ilegale shqiptare për çlirim, si njeri që mobilizonte masat, me portretin e të cilit dilej në demonstrata, kryesisht në Perëndim, e të tjera të ngjashme.

Shkrimi ishte kryesisht pozitiv, por e paraqiste Adem Demaçin, autorin e romanit të famshëm Gjarpinjtë e gjakut, të shndërruar në legjendë, ashtu sikurse edhe autori i tij, vetëm si njeri politik, por jo edhe si krijues letrar, pra si shkrimtar.

I vetëdijshëm se në këtë mënyrë, Adem Demaçi paraqitej në mënyrë jo të plotë, madje të njëanshme, pata bërë një shkrim, në të cilin, duke përshëndetur veprimin e gazetës zagrebase, ia bëja me dije redaksisë dhe, nëpërmjet saj, edhe lexuesve, se Adem Demaçi, përveç se veprimtar politik, shumë i njohur dhe shumë i çmuar, ishte edhe shkrimtar, autor i një numri të konsiderueshëm tregimesh dhe i një romani, që kishin bërë bujë në kohën kur ishin botuar në Prishtinë, në gjysmën e dytë të viteve ’50 të shekullit XX, por që më vonë, pas rënies në burg të autorit, ishin ndaluar, ashtu siç ishte ndaluar edhe emrin i autorit të tyre, i cili, në Kosovë e gjetkë rreth tri dekada nuk mund të përmendej publikisht, pos në kontekst negativ: si armik i Jugosllavisë, çfarë edhe ishte në të vërtetë. (Armik i Jugosllavisë? Po.

I shtetit dhe i ideologjisë së tij, por jo edhe i popujve të saj, sepse Adem Demaçi, njeri me sens të rrallë politik dhe humanist i vërtetë, ka ditur ta bëjë gjithmonë dallimin mes popujve e regjimeve dhe nuk i ka bërë kurrë vend urrejtjes në zemrën e tij të madhe).

Në fund të shkrimit tim, të cilin Danas-i, për çudi, nuk e botoi, edhe pse më kishte botuar jo pak shkrime të tjera më parë, nënvizoja edhe një detaj, në dukje mbase të parëndësishëm, por që do ta ndjekë si fatalitet shkrimtarin ndër vite, faktin se emri i Adem Demaçit, në të vërtetë mbiemri i tij, shkruhej me ç” (të fortë) e jo me “q” (të butë), si thuhet në Kosovë, siç e kishte shkruar gazetari i “Danas”-it dhe siç do ta shkruajnë jo rrallë edhe vetë shqiptarët jo vetëm në atë kohë, por edhe më vonë, deri në ditët e sotme. Kjo ishte, siç kam marrë vesh, një nga arsyet (edhe pse jo e vetmja), që e shtyri autorin, shkrimtarin Adem Demaçi, të hiqte dorë për një çast nga emri i tij historik dhe ta nënshkruante kompletin e veprave të tij prej dhjetë librash, të botuar në vitin 2012, me Adem Dema e jo Adem Demaçi, veprim ky, i cili, megjithatë, mua personalisht, si lexues i veprës së Adem Demaçit dhe si studiues i saj, nuk më është dukur me vend!

Të ritheksojmë edhe një herë, edhe në këtë përvjetor jubilar, se Adem Demaçi, është jo vetëm veprimtar i shquar politik, njeri që bëri epokë, por edhe një krijues me talent të rrallë artistik. E them me përgjegjësi të plotë se po të mos e kishte Óijuar talentin e tij letrar për hir të çështjes kombëtare, Adem Demaçi do të ishte bërë një shkrimtar i përmasave të mëdha ose, siç kam thënë në një rast tjetër, sado hipotetike që mund të duket kjo gjë, Kadareja i Kosovës.

“Baca”, siç jemi mësuar ta quajmë me dashuri të gjithë ne kur Óasim për të, madje edhe ata që mund të jenë moshatarë të tij apo edhe më të moshuar se ai, i kishte të gjitha predispozitat për t’u bërë i tillë: talentin, imagjinatën, aftësinë e të vërejturit të fenomeneve jetësore, prirjen për tëkrijuar karaktere njerëzore, gjuhën e pasur, stilin lakonik, njohjen me themel të frazeologjisë popullore, zotërimin e gjuhës si sistem mjetesh shprehëse në të gjitha nivelet e saj, e të tjera.

Në librin Dosja Demaçi të historianitdr. Hakif Bajrami, haset, ndër të tjera, edhe një fjali, në të cilën thuhet: “në mesin e shkrimtarëve të Kosmetit konsiderohet si shkrimtari ma i talentuem”. Jam mahnitur kur e kam lexuar këtë fjali, tëshqiptuar nga njëri nga denoncuesit e tij. Përse? Për shkak se aty mësova, ku më së paku e prisja, se talentin si shkrimtar Demaçit nuk ia mohonin as ata që e denonconin e as ata që e burgosnin.

Përkundrazi, e konÒrmonin atë, duke pohuar me gojë plot se ai ishte “i talentuem”, madje shumë më i talentuar se ata vetë, por, ajme, kishte një të keqe të madhe: ishte armik i shtetit dhe jo një armik dosido, por i vendosur, trim e konsekuent deri në fund. Adem Demaçi i ri, ky idealist i vërtetë, sikurse edhe shokët e tij, që iu bashkuan dhe e mbështetën, kishte një ëndërr të madhe, heretike për kohën: ëndrrën e çlirimit të Kosovës nga zgjedha serbe dhe bashkimin e saj me Shqipërinë, prej së cilës ishte shkëputur padrejtësisht e me dhunë në vitet 1912-13.

Për hir të kësaj ëndrre, Adem Demaçi e sakriÒkoi talentin e tij si shkrimtar dhe karrierën e tij prej shkrimtari të dorës së parë. Kur ra në burg për herë të parë, në vitin 1958, me akuzën për “agjitacion e propagandë”, Ademi ishte emër i njohur në letrat shqipe në Kosovë.

Ish-studenti i shkëlqyeshëm letërsisë botërore, që me dijen dhe talentin e tij kishte çuditur edhe profesorët më të rreptë në Universitetin e Beogradit dhe gazetar i rubrikës së kulturës në të vetmen gazetë të përditshme shqipe në ish-Jugosllavi, “Rilindja”, ai kishte botuar, duke Òlluar nga viti 1953, në shtypin dhe periodikun letrar të Kosovës, kryesisht te “Jeta e re”, një varg tregimesh, me të cilat kishte përvetësuar lexuesit dhe kritikën letrare të kohës si një talent i rrallë në fushën e prozës, e cila atëherë ishte dhe, në njëfarë mase, vazhdon të jetë edhe sot deÒcitare në letërsinë shqipe të Kosovës.

Nuk harrohen tregimet e tij: Kur zoti harron, Mestani, Kthimi, Burija e Pizh Magjupit, Eu, Binak, eu…, Toka nuk sillet vetëm rreth boshtit të vet, Ezopi e të tjera, që shquhen për gjetjen e temës dhe të subjektit, për personazhet pikante, për nuancimet psikologjike, për gjuhën e gjallë e autentike, për ndjenjën e humorit dhe vlera të tjera, që i bëjnë ato modele të tregimit të shkurtër dhe si të tilla tërheqin edhe sot vëmendjen e lexuesit.

Pas një përvoje në fushën e tregimit, ku herë-herë shkëlqen si të ishte nxënës i Çehovit ose O’Henrit, i inkurajuar edhe nga suksesi që arriti tek lexuesit, Adem Demaçi do të kalojë në fushën e romanit.

Kur nuk ishte më shumë se 22 vjeç, ai botoi, në faqet e “Jetës së re”, në dy vazhdime, romanin e tij të njohur, Gjarpijt e gjakut, i cili, po atë vit (më 1958), falë përkujdesit dhe dashamirësisë së Esad Mekulit, do të botohet si libër më vete në edicionin e “Jetës së re”. Njohës i mirë i jetës dhe i mendësisë së popullit të vet, i plagëve dhe dhembjeve të tij, Adem Demaçi do të verë gishtin aty ku duhej: te plaga e hapur e vëllavrasjes dhe e gjakmarrjes, duke u angazhuar jo në mënyrë banale, por nëpërmjet situatash artistike, për kapërcimin e saj.

Pamja e fundit e romanit, ku njëri nga personazhet (Mustafa), kundërshtar i rreptë i zakoneve prapanike, pas përleshjes së dy familjeve, i drejtohet një fëmije, simbol i së ardhmes, me fjalët: “Shtypi, shtypi këta gjarpij të gjakut!…”, Óet jo vetëm për mesazhin e qartë të veprës, por edhe për mundësitë e mëdha krijuese të autorit të saj.

Se sa është treguar inventiv e largpamës Adem Demaçi në këtë vepër të papërsëritshme të prozës shqipe, Óet edhe motoja e vënë në krye të saj.

Vargjet emblematike: “Jo atyne që janë trima/ me ngrehë gishtin e krimit/ po atyne që janë trima/ me shtri dorën e pajtimit” shprehin në mënyrë lapidare preokupimin atdhetar e humanitar të shkrimtarit, të cilin ai përpiqej ta bënte pjesë të ndërgjegjes së popullit të vet. Jo rastësisht këto vargje, tridhjetë vjet më vonë, u bënë moto e lëvizjes për pajtimin e gjaqeve në vigjilie të viteve ’90, kur Adem Demaçi ende mbahej në burg, por fara që kishte hedhur ai tashmë kishte mbirë dhe kishte dhënë frytet e saj në tokën e plleshme të Kosovës

Gjatë viteve të burgut, jo vetëm të parit e të dytit, por edhe të tretit, më të gjatit, Adem Demaçi nuk mundi ta ushtronte profesionin e shkrimtarit.

Ndryshe nga ç’veprohej me intelektualët e tjerë disidentë të Evropës, atij nuk iu mundësua në burg që ta ushtronte zanatin e shkrimtarit. Në burgun e Stara Gradishkës, ku qëndroi në vitet e fundit, ai bënte punën e montuesit të stilolapsave, por atij vetë (çfarë ironie!) nuk i lejohej të shkruante.

Ky fakt, sikurse edhe qindra të tjerë, tregon qartë se sa ishte i rremë miti mbi liberalizmin e regjimit titist jugosllav, të cilin me të drejtë disa analistë perëndimorë e cilësonin si “stalinizëm antistalinist”.

Edhe pas daljes nga burgu Adem Demaçi arriti t’i befasonte lexuesit, duke dëshmuar se vitet e gjata të burgut nuk e kishin tharë shpirtin e tij krijues. Në vitin 1994 botoi romanin Libër për Vet Mohimin, në të cilin u përpoq të shprehte, në mënyrë alegorike, vizionin e tij për zgjidhjen e çështjes së Kosovës dhe, rrjedhimisht, edhe ëndrrën për një pajtim të mundshëm historik mes dy popujve të armiqësuar, serbëve dhe shqiptarëve.

Ndryshe nga romani i tij i hershëm Gjarpijt e gjakut, ku gjejmë tipin e prozës sociale të mjedisit rural, me elemente herë-herë etnograÒke, në Libër për Vet Mohimin, Demaçi kultivon prozën urbane me elemente eseistike, që e hasim rëndom te shkrimtarët politikisht të angazhuar (Brehti, Sartri, Kërlezha etj.).

Protagonist i rrëÒmit është një intelektual shqiptar, ish-i burgosur politik, i cili, pas një qëndrimi të gjatë në burg, kthehet në vendlindje, ku sheh shumë ndryshime, por edhe një gjendje në thelb të pandryshueshme: atë të mungesës së lirisë kombëtare.

Shikuar nga aspekti tipologjik ai i takon kategorisë së personazheve-ide e jo të personazheve-karaktere, gjë që e sugjeron edhe emri i tij: Vet Mohim (nga fjala shqipe vetëmohim: Óijim i interesit vetjak për hir të interesit të përgjithshëm).

Së bashku me një grup miqsh, bashkëmendimtarë të tij, ky personazh ideograÒk, niset në kërkim të disa të vërtetave thelbësore me rëndësi jetike për jetën e banorëve të hapësirës ballkanike, por edhe për njeriun në përgjithësi.

Si të dilet nga kriza e krijuar pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë? Si të zgjidhet çështja shqiptare dhe veçanërisht çështja e Kosovës? Si të pastrohet Ballkani nga shpirtrat e këqij, nga demonët që luajnë me fatin e popujve?

Cilat janë rrugët më të drejta e më frytdhënëse për t’u mposhtur e keqja? Si të shpëtohet njeriu i sotëm nga rreziku që i kanoset prej teknikës? Si të shpëtohet natyra prej ndotjes? Si të çlirohet njeriu nga ankthi i vdekjes dhe a është i pavdekshëm shpirti i tij?

Njeri që pjesën dërrmuese të jetës e ka kaluar në burg, por pa e humbur kurrë lirinë e vet të brendshme, heroi i Demaçit, pas daljes nga “burgu i vogël” në “burgun e madh”, niset në kërkim të rrugëve të lirisë për vete dhe të tjerët, për “të vetët” dhe ata “të tjerët”, sepse askush nuk mund të jetë i lirë, sipas tij, duke e mbajtur në robëri dikë tjetër, duke e shtypur dhe shfrytëzuar atë. Mirëpo, si të arrihet kjo, në ç’mënyrë? – shtrohet pyetja.

Dhe përgjigjja është: “jo me dhunë, por me marrëveshje; jo me agresivitet, por me durim; jo me urrejtje, por me dashuri”. Për Demaçin më trim është ai që fal sesa ai që vret, ndërsa më fatkeq – ai që e shkakton sesa ai që e pëson vuajtjen. Kjo do të thotë se ÒlozoÒa e tij është ÒlozoÒ e mosdhunës, por kurrsesi jo e qyqarllëkut. Për të nuk është i huaj koncepti i Gandit se “dishepull i vërtetë është ai që i njeh dhembjet e tjetrit si të ishin

të tijat”, sikundër edhe parimi i lartë etik, i formuluar për mrekulli nga malësori ballkanas Mark Milani, se trimëri është ta mbrosh veten nga të tjerët, ndërsa burrëri t’i mbrosh të tjerët nga vetja.

Vepra e parë e Adem Demaçit e shkruar dhe e botuar pas daljes nga burgu, romani Libër për Vetmohimin, do të pasohet edhe nga një varg veprash të tjera të krijuara më vonë, siç janë: Heli e Mimoza, Nëna Shegë e pesë gocat, Shkrumbnajë e dashuri, Dashuria kuantike e Filanitdhe Alb Prometeu, një cikël prej pesë romanesh, të shkruara në vitet 2007-2012, pra në prag dhe pas shpalljes së pavarësisë, që Óasin për luftën dhe pasluftën në Kosovë, poema Tung vargu im, e vetmja vepër në vargje e këtij prozatori të spikatur dhe drama historiko-politike Politika dhe pushka, hedhur në letër në vitin 1970 në burgun e Pozharevcit dhe e përpunuar në vitin 2011-2012 në Prishtinë e Sarandë, e cila u botua për herë të parë në kuadër të kompletit.

Edhe në këto vepra Adem Demaçi vazhdon aventurën e tij krijuese, duke u bërë jehonë ideve të vetapolitike, por edhe shoqërore e ÒlozoÒke, që e kanë udhëhequr në jetë dhe të cilave ai ua ka kushtuar jetën dhe duke ndërfutur, kur më shumë e kur më pak, edhe elemente autobiograÒke, pa bërë në asnjë rast apologjinë e vetvetes, por duke mbrojtur gjithmonëpopullin të cilit i takon.

Kur në vitin 1957, ideologu i hegjemonizmit serb, shkrimtari Dobrica Qosiq, në një takim të mbajtur në Prishtinë, në ndërtesën e Komitetit Krahinor, i porosit shkrimtarët e Kosovës që “ta hapin hullinë e parë”, duke Òlluar “nga Òllimi” dhe duke shkruar vepra “në frymën e patriotizmit socialist jugosllav”, i vetmi që guxon t’i kundërvihet pikëpamjes së tij, duke ia dhënë përgjigjen e merituar, është i riu Adem Demaçi, i personiÒkuar në roman si Filani: ”Si duket shkrimtari nga Beogradi nuk e ditka se ne kemi letërsinë tonë. Ne nuk kemi nevojë ta Òllojmë letërsinë tonë nga e para; ne duhet të vazhdojmë aty ku e lanë shkrimtarët tanë të

mëdhenj: Pjetër Budi, Frang Bardhi, De Rada, Naimi, Çajupi, Mjeda, Asdreni, Noli, Migjeni, Luigj Gurakuqi, Mihal Grameno, Lasgush Poradeci, Sterjo Spasse, Mitrush Kuteli…”. Në atë “ftohtësi akulli”, që mbretëron në sallë, në praninë Duçit famëkeq (Dushan Mugosha) dhe komitetlinjve të tjerë, dëgjohet zëri inkurajues i profesor Zekeria Rexhës: “Bravo Filan!”, alias Adem.

Ka pasur përpjekje që Adem Demaçi dhe ÒlozoÒa e tij krijuese të karakterizohen me pak fjalësi vijon: “realist në politikë, liberal në ideologji, hegelist në ÒlozoÒ, stoik në etikë dhe ithtar i postmodernizmit në letërsi”.

Edhe pse tingëllon bukur, cilësimi i mësipërm lë për të dëshiruar dhe është i diskutueshëm, veçanërisht togfjalëshi i fundit, i formuluar nën ndikimin e modës së postmodernizmit.

Më parë se postmodernist, ndonëse në veprën e tij nuk mungojnë as elementet postmoderne,sidomos te Libër për Vet Mohimin dhe Dashuria kuantike e Filanit, Demaçi si shkrimtar do të mund të quhej mbase postrealist, ithtar i një realizmi tëri, tëcilin ÒlozoÒ francez Rozhe Garodi (Roger Garaudy) e quante “réalisme sans rivages” (realizëm pa brigje).

Vepra letrare e Adem Demaçit është e hapur ndaj jetës, botës, natyrës, shoqërisë dhe e grish lexuesin për komunikim të hapur, jashtë skemave dhe klisheve, që nuk i honeps. Duhet të lexohet krijimtaria e Adem Demaçit për të parë se në themel të saj qëndron ideja sublime e lirisë së popujve si kusht i paqes dhe i prosperitetit.

Duhet të lexohen dhe rilexohen tregimet dhe romanet e tij – dhe të gjitha shkrimet e tjera të tij, letrare e publicistike – për të nxjerrë “mësim” prej tyre dhe për t’u kënaqur me to. Sepse, ta lexosh Adem Demaçin do të thotë të bëhesh pjesëmarrës i një “udhëtimi dramatik ÒlozoÒko-politik dhe artistik”, siç thotë një nga personazhet e tij./ KultPlus.com

Sot bëhen shtatë vite që kur vdiq veprimtari i çështjes kombëtare, Adem Demaçi, i njohur si Mandela i Kosovës.

Me prejardhje nga fshati Lupq i Podujevës, Demaçi u lind më 26 shkurt 1936 në Prishtinë, ndërsa më 26 korrik të vitit 2018 ndërroi jetë. Adem Demaçi ishte veprimtar për kauzën kombëtare në kohën e Jugosllavisë dhe luftonte për barazinë e Kosovës me republikat e tjera.

I njohur si simbol i rezistencës kombëtare, i ndjeri Adem Demaçi për angazhimin e tij politik, vuajti 28 vite me radhë në burgjet e Jugosllavisë. Pasi u lirua ai menjëherë vazhdoi aktivitetin e tij politik. Ai u quajt edhe Nelson Mandela i Evropës.

Adem Demaçi udhëhoqi Këshillin për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut (KMDLNJ) nga viti 1990 deri në vitin 1995. Në vitin 1991 u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin Saharov. Gjatë periudhës 1998-1999, kur mbaheshin takimet në Rambouillet për të ardhmen e Kosovës, ai ishte zëdhënës politik i UÇK-së. Ishte njëkohësisht kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës (2005-2007).

Sot, njerëzit e rezistencës kombëtare identifikohen me emrin e Adem Demaçit, sepse ai me punën dhe me veprën e tij, u bë simbol i unifikimit për ruajtjen e kombit shqiptar, mbi pesë dekada.

Adem Demaçi me jetën dhe veprën e tij, u shndërrua në një personalitet të përmasave të historisë së përgjithshme njerëzore, ku bën pjesë edhe historia jonë kombëtare. Ai ka shkruar romanin “Gjarprijt e Gjakut” i cili u ndalua nga regjimi ish-komunist. Ai e pa dritën vetëm pas viteve nëntëdhjetë.

Pasditen e 26 korrikut të vitit 2018, Demaçi ndërroi jetë. Në nderim të tij u organizuan shumë aktivitete shtetërore si dhe u mbajtën tri ditë zie në Kosovë./KultPlus.com

Plazhet e Shqipërisë do të kthehen në “hit” këtë verë. Vendi ballkanik shkëlqen me një thesar plazhesh kilometra të gjata të fshehura midis mbetjeve arkeologjike, shkruan Ana María González Franco në një artikull të botuar në botimin spanjoll të “National Geographic”.

Dalëngadalë, ky vend i bukur ballkanik po shfaqet si parajsa e pazbuluar e Mesdheut.

Sidoqoftë, ajo që është e qartë është se Shqipëria ka gjithçka që i nevojitet për t’u bërë destinacioni më i lakmuar evropian, me plazhe spektakolare për çdo turist.

Riviera Shqiptare shtrihet përgjatë një bregdeti të mrekullueshëm, me vende arkeologjike, histori interesante, veçori kulturore dhe kuzhinë të pasur – të cilat mund të gjenden në plazhet më të mira në Shqipëri.

Plazhi i Ksamilit: Një sintezë e plazhit të Rivierës Shqiptare

Nëse Shqipëria do të përmblidhej në një plazh të vetëm, fituesi do të ishte Ksamili.

Plazhi me të njëjtin emër dallohet për me rërën e bardhë si borë në një vijë bregdetare të thyer të përshkuar nga katër ishuj (Ishulli Binjak, Ishulli Smerald, Ishulli i Vogël dhe Ishulli i Gurit).

Gjenden disa plazhe të bukura me rërë të bardhë në Ksamil, megjithëse shumica janë private dhe drejtohen nga restorantet.

Fakti që ndodhet në jug të Sarandës, përballë ishullit të Korfuzit, e bën atë një destinacion shumë tërheqës si për shqiptarët ashtu edhe për turistët e huaj – që kalojnë kufirin jugor të vendit ose kalojnë me traget nga Italia ose Greqia.

Sikur të mos kishte arsye të mjaftueshme për të qenë një nga plazhet më të mira në Shqipëri, Ksamili është  vendi ideal për të eksploruar atraksione të tjera shqiptare si Syri i Kaltër dhe Parku Natyror i Butrintit, i shpallur Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO.

Plazhi i Borshit: Disa kilometra i gjatë dhe me ujëra ngjyrë bruz

Rreth një orë larg me makinë nga Saranda përgjatë bregdetit Jon ndodhet plazhi më i gjatë në të gjithë Rivierën Shqiptare, Borshi.

Ky plazh është mbi 6 kilometra i gjatë dhe, përveç madhësisë së tij, shquhet për ujërat e tij të kristalta dhe malet gjigante me bimësi të harlisur që rrethojnë detin blu.

Kjo enklavë njihet për qetësinë dhe karakterin e saj të egër, duke e bërë atë plazhin e preferuar për turistët që kërkojnë të shpëtojnë nga turizmi masiv dhe “i civilizuar” i plazheve fqinje.

Megjithatë, ekzistojnë disa bare dhe restorante aty pranë, si dhe një parking i madh.

Plazhi i Gjipesë: Thesari i egër i Shqipërisë

Një nga thesaret më të çmuara në Rivierën Shqiptare është Plazhi i Gjipesë, një vend panoramik që magjeps me mjedisin e tij të egër natyror dhe perëndimet e diellit dhe lindjet ëndërrimtare, si dhe ujërat e tij të kaltra.

Pavarësisht se është një nga plazhet më të lakmuara, për të arritur atje, vizitorët duhet të ecin për rreth gjysmë ore, duke kaluar midis bunkerëve, duke kapërcyer shpatin e pjerrët dhe duke shmangur shkëmbinjtë e mëdhenj.

I vendosur në fund të kanionit me të njëjtin emër, gjiri i vogël është i rrethuar nga shkëmbinj gjigantë, duke e bërë atë një nga plazhet më piktoreske të Shqipërisë.

Plazhi i Dhërmiut: Urban, natyral dhe lokal

Si një nga plazhet më të mëdha urbane të Shqipërisë, Dhërmiu mirëpret vendasit dhe turistët e huaj që kërkojnë të gjitha lehtësitë që u nevojiten për të kaluar një ditë në plazh.

Qendra e qytetit është e ngritur dhe pranë detit, plazhi dhe shëtitorja janë qendra e aktivitetit veror, me bare dhe restorante, të cilat ofrojnë gjithashtu shezlongje dhe çadra me qira, pasi ka zona publike dhe private.

Drejt veriut, plazhi bëhet më shkëmbor dhe në periferi, mund të vizitoni gjire dhe shpella, duke përfshirë Drimadhes, një gji i bukur me rërë të bardhë me shkëmbinj, i arritshëm duke ndjekur një shteg midis pemëve të ullirit.

Plazhi i Jalës: Dita dhe nata

Në një vendndodhje strategjike midis Himarës dhe Dhërmiut, përtej fshatit Vuno, shtrihet plazhi i Jalës, një nga parajsat e bregdetit Jon, i fshehur midis kodrave të mbushura me ullishte dhe shtëpi.

Shkëmbinjtë e lartë rrethojnë gjiret e vogla të këtij cepi të Mesdheut, ku uji merr ngjyra të papërshkrueshme.

Bukuria e Jalës perceptohet për herë të parë nga kodra e lartë.
Përtej të qenit një vend ideal për t’u çlodhur apo për të praktikuar zhytje dhe sporte ujore, Jala është një destinacion i preferuar për turistët që kërkojnë jetën e natës.

Gjithashtu ka një numër të madh restorantesh dhe baresh aty pranë ku mund të provoni gatimet lokale.

Plazhi i Lukovës: Relaks në Rivierën Shqiptare

Lukovea është ideale për të shijuar qetësinë e Rivierës Shqiptare, pasi ndodhet në një mjedis natyror të pabesueshëm larg vendeve më të lakmuara bregdetare.

Kjo nuk do të thotë që plazhi i saj, Plazhi i Shpellës nuk ofron të gjitha lehtësitë, duke përfshirë qiranë e shezlongjeve dhe çadrave dhe një gamë restorantesh që ndërthurin kuzhinën mesdhetare me peizazhin marramendës.

Kushdo që kërkon një përvojë natyrore duhet vetëm të ngrejë sytë dhe të humbasë në ujërat kristalore dhe kontrastin e tyre me kodrat e gjelbra që ngrihen përreth.

Plazhi i Kakomesë: Gjysmëhëna shqiptare

Plazhi i Kakomesë është një mrekulli natyrore në formën e një gjysmëhëne të rrethuar nga bimësi e harlisur.

Peizazhi dominohet nga ujërat e tij mahnitëse. Përveç kësaj pamjeje idilike, Plazhi i Kakomesë – praktikisht i shkretë – ofron qetësi dhe mundësi për të shijuar panoramën madhështore.

Turistët mund të vizitojnë edhe Manastirin e Shën Marisë së Kakomës, një kompleks bizantin i shekullit XVI.

Porto Palermo: Gjeografikisht unik

Porto Palermo është padyshim një nga vendet më unike në Shqipëri.
I vendosur midis fshatrave të Himarës dhe Qeparosë, ai rrethohet nga një ishull i lidhur me bregdetin.

Pranë tij ndodhet Kalaja e Ali Pashës, nga ku mund të shijoni pamjet më spektakolare të zonës përreth.

Edhe pse bregdeti i Porto Palermos është shumë shkëmbor, ka plazhe të vogla me guralecë ku mund të hyni në ujë pa pasur nevojë të kaloni shkëmbinjtë.

Pavarësisht se është një nga vendet më të njohura në Rivierën Shqiptare, Porto Palermo nuk është prekur ende nga turizmi masiv, duke ruajtur karakterin e egër që e bën të gjithë këtë bregdet një sekret të madh… për momentin.

Plazhi i Qeparosë, shëtitja ideale

Plazhi i Qeparosë ofron disa nga perëndimet e diellit më të bukura në vend.

Është një vend ideal për t’u çlodhur, për të bërë zhytje ose për të notuar, si dhe për të bërë një udhëtim me varkë në shpellat dhe shkëmbinjtë përreth, apo për të ecur  deri në Majën e Çikës – nga ku mund të shijoni pamjet spektakolare.

Plazhi është i rrethuar nga një shëtitore, ku do të gjeni restorante dhe të gjitha lehtësitë për një ditë në plazh./atsh/KultPlus.com

Katalogu muzikor i Ozzy Osbourne dhe grupit të tij “Black Sabbath“ është ngjitur ndjeshëm në klasifikimet muzikore të Britanisë pas vdekjes  tre ditë më parë  të yllit të rrymës muzikore  “Heavy Metal”.

Kënga e famshme e Black Sabbath, “Paranoid”, e cila arriti vendin e katërt në vitin 1970, është rikthyer në Top 40 (në vendin e 32-të) për herë të parë pas gati 45 vitesh, njoftoi “Official Charts Company”.

“The Ultimate Collection” i “Black Sabbath” është rikthyer në klasifikimin e albumeve, duke u ngjitur me 129 pozicione në vendin e 22-të.

Është njëra nga gjashtë daljet muzikore të Black Sabbath dhe Osbourne që gjenden këtë javë në top 200, përfshirë albumin “Paranoid” (1970) në vendin e  52-të, përmbledhjen e hiteve të Osbourne nga viti 2014 “Memoirs Of A Madman” në vendin 60-të, “Prince Of Darkness” në vendin 71 dhe albumin “Mob Rules” të Sabbath në vendin 107-të.

Oyyz Ozbourne, vdiq të martën, në moshën 76 vjeç.  Ai vuante nga sëmundja e Parkinsonit dhe nga disa probleme të tjera shëndetësore vitet e fundit,  përfshirë disa  ndërlikime nga një kolaps në vitin 2019. /atsh/ KultPlus.com

Gjashtëmbëdhjetë vjet më vonë, Miranda Priestly dhe Andrea “Andy” Sachs janë rikthyer për të pushtuar rrugët e New Yorkut. Ato luhen, sigurisht, nga aktoret legjendare Meryl Streep dhe Anne Hathaway. Meryl Streep u fotografua gjatë xhirimeve të filmit shumë të pritur “The Devil Wears Prada 2” më 23 korrik.

Mes aktorëve që janë parë duke xhiruar është edhe Stanley Tucci, që rikthehet në rolin e tij si Nigel Kipling. Po ashtu në kast janë Simone Ashley, Pauline Chalamet dhe Helen J. Shen. Tracie Thoms dhe Tibor Feldman gjithashtu rikthehen, ndërsa disa fytyra të reja i janë bashkuar filmit, përfshirë Kenneth Branagh, që do të luajë bashkëshortin e Mirandës, si dhe Lucy Liu, Justin Theroux, B.J. Novak, Pauline Chalamet, Rachel Bloom dhe Patrick Brammall.

Filmi origjinal i vitit 2006, një klasik kulti për satirën e tij të mprehtë mbi botën e pamëshirshme të modës, përfundoi me largimin e Andy nga revista Runway për një punë në një gazetë në New York. Tani, fansat do të kenë mundësinë të shohin se ku janë Miranda dhe Andy në një peizazh mediatik tërësisht të ndryshuar. Në vazhdim, Miranda përballet me një konkurrencë të ashpër për të ardhura nga reklamat, dhe për çudi, përballë saj është ish-asistentja e saj me gjuhë të mprehtë, Emily Charlton (Emily Blunt), e cila tani është një ekzekutive e fuqishme në industrinë e modës.

Së fundmi, Hathaway shkaktoi një “stuhi” në internet pasi ndau një foto të vetes si Andy në vitin 2025, e veshur me një kostum me vija dhe një buzëqeshje të ndritshme. Imazhi, i shënuar me “Andy Sachs 2025 #dwp2”, u bë menjëherë viral.

David Frankel, regjisori i filmit të parë, është rikthyer në regji, duke punuar me skenarin e Aline Brosh McKenna, e cila shkroi edhe origjinalin. Producentet Wendy Finerman dhe Karen Rosenfelt janë pjesë e ekipit, ndërsa 20th Century Studios planifikon ta publikojë filmin më 1 maj 2026./Glamour/KultPlus.com

Në Irlandë, qyteti bregdetar i Galway çdo verë shndërrohet në një skenë të hapur të artit dhe krijimtarisë ndërkombëtare. Galway International Arts Festival (GIAF), është një ndër ngjarjet më të mëdha kulturore në Evropë dhe një pikë takimi për artistë, krijues dhe spektatorë nga mbarë bota.

Me një program të pasur prej mbi 200 aktivitetesh të shpërndara në harkun e dy javëve, festivali që nga data 14 korrik deri më 27 korrik, ofron një përvojë të gjithanshme që përfshin teatër, muzikë, arte pamore, instalacione bashkëkohore, performanca rrugore dhe ngjarje letrare. Nëpër rrugët me kalldrëm të qytetit, galeritë intime dhe sallat historike të teatrit, publiku përjeton një përzierje të veçantë të traditës dhe risisë, të kulturës lokale dhe asaj globale, përcjellë KultPlus.

Ky festival jo vetëm që sjell në skenë emra të njohur ndërkombëtarë, por shërben edhe si një platformë për të promovuar talentet e reja, duke krijuar ura mes brezave dhe stileve të ndryshme artistike. GIAF është një reflektim i shpirtit krijues të Galway, një qytet i vogël për nga përmasat, por i madh në ndikim kulturor.

Atmosfera gjatë festivalit është e gjallë, me mijëra vizitorë që mbushin kafenetë, sheshet dhe baret e qytetit, duke ndarë pasionin për artin dhe kulturën. Në një botë gjithnjë e më të ndarë, Galway International Arts Festival mbetet një shembull i fuqisë bashkuese të artit dhe një kujtesë se kultura është zemra e çdo komuniteti./KultPlus.com

 ”Oasis” do të kthehet në Londër për të luajtur koncertin e tyre të parë atje, pas më shumë se 16 vitesh.

Pas një serie koncertesh në Heaton Park të Mançesterit, grupi, i udhëhequr nga vëllezërit Gallagher, Liam dhe Noel, do të ngjitet sot në skenë në stadiumin ”Wembley” të Londrës.

Grupi rock njoftoi turneun e tyre të ribashkimit shumë të pritur në gusht të vitit të kaluar, pasi Noel u largua në vitin 2009 pas një përleshjeje prapa skenës në festivalin ”Rock en Seine” në Paris.

Ata tani do të kthehen për të performuar në stadiumin ”Wembley” për herë të parë që nga 12 korriku 2009, kur performuan gjatë turneut të tyre ”Dig Out Your Soul”.

Me pesë netë të planifikuara, grupi postoi oraret e hyrjes dhe të skenës në llogarinë e tyre në Instagram me një ndarje orë pas ore të mbrëmjes, duke filluar me hapjen e portave në orën 17:00 (16:00 GMT).

Nata do të fillojë me grupin rock ”Cast”, i ndjekur nga këngëtari Richard Ashcroft.

”Oasis” do të ngjitet në skenë për një set dyorësh në orën 20:15.

Grupi nisi turneun e tyre botëror ”Oasis Live ’25” më 4 korrik në stadiumin ”Principality” në Cardiff, duke marrë vlerësime me pesë yje nga kritikët në ”The Guardian”, ”The Telegraph” dhe ”The Times”.

Grupi gjithashtu ka dominuar listat e albumeve në Mbretërinë e Bashkuar, me tre albume në pesë vendet e para.

Ndërsa fansat ishin të entuziazmuar nga ribashkimi, disa u indinjuan pasi disa bileta standarde në Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandë u rritën nga 148 paund në 355.

Ky debat e shtyu qeverinë dhe organin mbikëqyrës të konkurrencës në Mbretërinë e Bashkuar të zotoheshin të shqyrtonin përdorimin e çmimeve dinamike.

Pas koncertit të tyre të fundit në Londër më 3 gusht, grupi do të zhvendoset në veri në stadiumin ”Murrayfield” të Edimburgut përpara se të performojë në ”Croke Park” të Dublinit.

Grupi do të shkojë më pas në Japoni, Korenë e Jugut, Amerikën e Jugut, Australi dhe Amerikën e Veriut./ atsh/ KultPlus.com

Romani “Frankenstein” i Mary Shelley, i botuar për herë të parë në vitin 1818, konsiderohet si një nga veprat themelore të letërsisë gotike dhe të zhanrit fantastiko-shkencor. Ky tregim i fuqishëm mbi një shkencëtar që guxon të sfidojë natyrën dhe të krijojë jetë jashtë normave njerëzore, për të përfunduar i ndëshkuar nga pasojat e zgjedhjeve të tij, ka frymëzuar dhjetëra adaptime në teatër, film dhe televizion. Në qendër të veprës qëndron jo vetëm tmerri i krijesës së bërë nga njeriu, por edhe dilemat morale, përgjegjësia ndaj jetës dhe vetmia ekzistenciale.

Në versionin e ri filmik që pritet të lansohet në nëntor 2025 në Netflix, regjisori Guillermo del Toro e rikthen këtë histori të njohur përmes një lenteje të errët dhe vizualisht të pasur, karakteristike për stilin e tij. I bazuar drejtpërdrejtë në romanin origjinal të Shelley, adaptimi i del Toros synon të qëndrojë besnik ndaj temave filozofike dhe emocionale të veprës, duke thelluar ndjeshmërinë e krijesës dhe dramën tragjike të krijuesit të saj, shkencëtarit Victor Frankenstein, përcjellë KultPlus.

Me aktorë të talentuar si Oscar Isaac, Jacob Elordi, Mia Goth etj., ky film nuk paraqet thjesht një histori horror, por një rrëfim të thellë mbi humbjen, veten, besimin dhe kufijtë e humanitetit. Del Toro i jep jetë këtij miti letrar me një qasje bashkëkohore, pa e humbur lidhjen me rrënjët klasike të tregimit.

Ky adaptim pritet të jetë një ndër risjelljet më të denja të romanit, duke e paraqitur “Frankenstein” si një histori të përjetshme që vazhdon të sfidojë kohën dhe ndërgjegjen njerëzore./KultPlus.com

Më 25 korrik 1975, pikërisht 50 vite më parë, u ngjit për herë të parë në skenën e Broadway në Teatrin Shubert një nga produksionet më revolucionare dhe të dashura të teatrit muzikor, “A Chorus Line”.

Me regji nga Michael Bennett dhe koreografi të bashkëndarë mes tij dhe Bob Avian, kjo vepër solli një frymë të re në skenën amerikane, duke zhvendosur vëmendjen nga yjet tradicionalë drejt jetëve, ëndrrave dhe pasigurive të vetë interpretuesve të ansamblit, balerinëve që zakonisht qëndronin në sfond.

E zhvilluar fillimisht përmes një serie punëtorish të mbajtura me vetë aktorët, muzikali u dallua për strukturën intime, rrëfimin autobiografik dhe qasjen inovative ndaj narrativës skenike. Rezultati ishte një sukses i menjëhershëm, një hit kritik dhe komercial që do të mbante rekordin si produksioni më jetëgjatë i Broadway për shumë vite me radhë, përcjellë KultPlus.

“A Chorus Line” u nominua për 12 çmime Tony dhe fitoi 9 prej tyre, duke përfshirë ato për Muzikalin më të Mirë, Regjinë më të Mirë dhe Koreografinë më të Mirë. Përveç kësaj, në vitin 1976 fitoi edhe një nga çmimet më prestigjioze të letërsisë dramatike amerikane: Çmimin Pulitzer.

Sot, një gjysmë shekulli më vonë, “A Chorus Line” mbetet një vepër që frymëzon breza të tërë artistësh, një himn për pasionin, përpjekjen dhe shpirtin e atyre që jetën ia kushtojnë artit skenik./KultPlus.com

Sot, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i uron ditëlindjen një prej figurave më të rëndësishme të operës shqiptare, këngëtarit, regjisorit dhe pedagogut Nikolin Gurakuqi, i cili prej më shumë se katër dekadash ka kontribuar me pasion dhe përkushtim në zhvillimin e artit skenik shqiptar.

Rrugëtimi i tij artistik nisi në vitin 1979 në skenën e TKOB-së, fillimisht si korist, për të vijuar më pas si solist në një sërë rolesh të spikatura. Ndër rolet që kanë lënë gjurmë në karrierën e tij përmenden: Gjergj Arianiti në operën “Skënderbeu”, Mateo në “Paja”, Komandanti në “Borana”, Deloja në “Nëna e trimave”, Il Marchese në “La Traviata”, Don Bartolo në “Il barbiere di Siviglia”, Colline në “La Bohème”, Ferrando në “Il trovatore” dhe shumë të tjera.

Ai ka interpretuar gjithashtu edhe jashtë vendit, në skena në Francë dhe Itali. Pas një specializimi në Francë në vitet ’92-’93, Nikolin Gurakuqi iu përkushtua me sukses edhe regjisë, duke sjellë në skenat shqiptare dhe ndërkombëtare një frymë të re interpretimi, një vizion bashkëkohor dhe një ndjeshmëri të thellë dramatike.

Ka realizuar mbi 80 produksione operistike në TKOBAP, Universitetin e Arteve, qytete të ndryshme të Shqipërisë dhe jashtë saj, në Itali, Greqi, Kosovë. Disa nga veprat më të njohura që mbajnë firmën e tij regjisoriale janë: “Tosca”, “Il signor Bruschino”, “Carmen”, “Aida”, “Falstaff”, “Il trittico”, “Manon Lescaut”, “Otello”, “Rigoletto”, “Një ballo me maska”, “Goca e Kaçanikut” e shumë të tjera.

Përveç regjisë, Gurakuqi është gjithashtu autor i skenografive, artikujve dhe botimeve që analizojnë regjinë dhe interpretimin në opera. Veçanërisht vihet në dukje libri i tij i fundit, “Mbi regjinë dhe aktrimin e kënduar në teatrin muzikor”, një botim unik që hedh dritë mbi regjinë operistike nga një këndvështrim profesional dhe të thelluar.

Si pedagog dhe mentor i dhjetëra artistëve të rinj, ai ka ndikuar në formimin e shumë brezave të këngëtarëve lirikë shqiptarë, duke mbështetur emra tashmë të afirmuar si Josif Gjipali, Armand Likaj, Aurel Thëllimi, Dorina Selimaj, por edhe artistë të rinj në ngjitje si Bledar Domi.

Për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në artin shqiptar, Nikolin Gurakuqi është nderuar me Urdhrin “Naim Frashëri i Artë”, ka marrë titullin “Mjeshtër i Madh”, dhe është vlerësuar edhe nga shtypi ndërkombëtar si një artist me kulturë të gjerë europiane.

Në këtë ditë të veçantë të 70-vjetorit, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i shpreh mirënjohjen më të thellë për gjithçka ka dhënë dhe vazhdon të japë për artin shqiptar dhe për gjurmën e pashlyeshme që ka lënë në historinë e operës në vendin tonë./KultPlus.com

Franca, djepi i elegancës, vendlindja e parfumit, modës dhe artit, është më shumë se një shtet, është një ide, një ndjenjë, një frymë që lëviz përmes shekujve. Në rrugicat e Parisit, midis godinave të ndërtuara me hijeshi të përjetshme dhe dritës që prek fasadat si një furçë piktori, lindi një prej emrave më të njohur të luksit botëror, Louis Vuitton.

Louis Vuitton, më shumë sesa një markë, është simbol i mjeshtërisë franceze, i udhëtimit, i ëndrrës së bukur që mbështillet me pëlhura të zgjedhura.

Por rrugët e kulturës nuk janë kurrë njëkahëshe. Ato përthithin ndikime, frymëzohen edhe nga horizonte të largëta. E largët në gjeografi por e afërt në shpirt me artin francez, Japonia u bë një reflektim i bukur i pasionit të Louis Vuitton për formën, simbolikën dhe perfeksionin.

Shumë ndjekës të markës Louis Vuitton mund të mos jenë në dijeni se kanavaca e saj ikonike me monograma u frymëzua fillimisht nga emblemat tradicionale japoneze ‘mon’ që në vitin 1896. Kjo lidhje e hershme kulturore midis Francës dhe Japonisë, ndonëse shpesh e lënë në hije, është duke u rikthyer në qendër të vëmendjes në vitin 2025, me një seri ngjarjesh dhe ekspozitash që festojnë këtë bashkëpunim të gjatë kreativ.

Më e njohur për publikun është dashuria e hershme e Pharrell Williams, aktualisht Drejtor Kreativ për Linjën e Meshkujve në Louis Vuitton, për Japoninë. Marrëdhënia e tij e ngushtë me stilistin e njohur japonez Nigo ka kulmuar së fundmi me koleksionin Vjeshtë/Dimër 2025 të Louis Vuitton, një bashkëpunim që përforcon lidhjen mes shtëpisë franceze të modës dhe kulturës japoneze.

Në vitin 2025, kjo marrëdhënie shekullore po nderohet zyrtarisht në World Expo Osaka Kansai, ku LVMH sponsorizon Pavijonin Francez. Brenda tij ndodhet një instalacion imersiv, i dizajnuar nga arkitekti japonez Shohei Shigematsu i studios së njohur OMA. Pjesë e këtij hapësire është edhe skulptura “Katedralja” e Auguste Rodin, që qëndron përballë një ushtrie prej 85 valixhesh ikonike Louis Vuitton, të vendosura në një ambient zanor të krijuar në bashkëpunim me Institutin Francez për Kërkime dhe Koordinim në Akustikë/Muzikë (IRCAM). Ky kompozim muzikor eksploron “dridhjet intime të savoir-faire francez”.

Një tjetër atraksion vizual në pavijon është video-instalacioni “Trunk Sphere” nga artisti japonez Daito Manabe, i cili krijon një udhëtim shqisor përmes projektimeve në muret e hapësirës ekspozuese.

Dialogu ndërkulturor vazhdon edhe jashtë pavijonit, në Muzeun e Artit Nakanoshima në Osaka, ku është hapur ekspozita “Visionary Journeys”, e cila do të qëndrojë e hapur deri më 17 shtator 2025. Kuruar nga historiania e modës dhe artit Florence Müller, ekspozita ofron një rikthim ndryshe në historinë e Louis Vuitton, përfshirë fragmente origjinale të kanavacës me monograma të frymëzuara nga artizanati japonez, si dhe pjesë të tjera arkivore të rralla.

Sezoni i pasur kulturor përmbyllet me publikimin e dy botimeve të reja nga Louis Vuitton Editions, të zhvilluara posaçërisht për këtë rast:

“Fashion Eye Osaka”, një eksplorim i qytetit nga fotografi Jean-Vincent Simonet, i cili përqafon estetikën urbane me ngjyra dhe shpërthime vizuale.

“City Guide Osaka”, një udhëzues i detajuar mbi qytetin, me përshkrime nga kritiku i njohur i ushqimit François Simon dhe artisti vendas Verdy.

Ndërsa të gjitha këto nisma zhvillohen paralelisht, një detaj bëhet gjithnjë e më i qartë, pa Japoninë, ndoshta nuk do të kishim Louis Vuitton që njohim sot, apo atë të së nesërmes./Cultured/KultPlus.com

Një kitarë e dhuruar nga Jimmy Page i ”Led Zeppelin” si çmim konkursi më shumë se 50 vjet më parë mund të shitet për 50 000 stërlina (67 460 dollarë) në ankand.

Kitara elektrike ”Gretsch Chet Atkins 6120” e vitit 1957 ishte çmimi i një konkursi të mbajtur nga revista ”New Musical Express”.

Në një intervistë Page deklaroi se e bleu kitarën në Nashville, SHBA, për 200 stërlina në vitin 1972.

Kitara pritet të shitet midis 30 000 dhe 50 000 paund në ankandin ”Gardiner Houlgate” në Corsham, Angli.

“Page duhet të jetë i çmendur që dhuron një kitarë kaq fantastike. Është lloji i instrumentit që çdo kitarist ëndërron ta ketë, por që nuk mund ta përballojë kurrë”, theksojnë adhuruesit e kitarës./ atsh/ KultPlus.com

Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani” ka nisur shpërndarjen e librave nëpër komunat e vendit, duke vazhduar mbështetjen për rrjetin e bibliotekave publike dhe shkollore.

Kontigjenti i ri përfshin 87 tituj dhe 1097 ekzemplarë të përzgjedhur nga fondi i Shtëpisë Botuese “Rilindja”, me literaturë të rekomanduar që u shërben sidomos nxënësve të nivelit parauniversitar, përcjellë KultPlus.

Pjesë e kësaj shpërndarjeje janë edhe dy botime të veçanta me vlerë të madhe historike e kulturore:

Kujtesa e Kosovës: Rrëfime të 100 pleqve e plakave të Kosovës

Kujtesa e Kosovës: Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe

Bibliotekat e Suharekës dhe Rahovecit janë të parat që kanë pranuar këtë kontigjent, ndërsa në ditët dhe javët në vijim, shpërndarja do të vazhdojë në komunat e tjera.

Librat e Shtëpisë Botuese “Rilindja” do të dërgohen nga bibliotekat komunale në bibliotekat e shkollave, për të kontribuar në pasurimin dhe përmirësimin e koleksioneve ekzistues./KultPlus.com

Poezi nga Charles Bukowski

Jam duke dashur një tjetër grua,
dhe jam duke e dashur me gjithë atë qetësi
që ti kurrë s’ma dhurove.
Tashmë, e kuptoj
që dashuria është kjo,
të vësh në rresht
ditë lumturie
jo domosdo të pushtuara
me luftime të pareshtura.
Ajo është e hijshme
dhe e palëkundshme,
magjia e qëndrueshmërisë
së saj është kaq mahnitëse
sa s’mund ta përshkruaj.
Me ty, kurrë s’ia dola mbanë ta njoh këtë magji.
Jam mirë,
ajo ka marrë ndër duar
frerët e jetës sime,
mendjen time
dhe bëri të puqet
gjithçka,
i dha rregull dhe kuptim
shtëpisë sime,
ishte vendi ku shpëtova veten.
Ka ditë të diellta
dhe të gjithë më thonë
se jam një burrë i rinuar,
e kështu ndihem,
më duket se do mund të haja edhe retë.
Dal më herët nga puna se
ndonjëherë mallohem fort
për të dhe dua ta shoh,
shihemi çdo ditë,
por vetëm kur jam me të nuk mendoj për kurrgjë
dhe besoj
se mund të shpëtoj botën, prandaj, kuptomë
kur çdo herë rend ta përqafoj sa më shpejt të jetë e mundur.
Nuk të dua më
dhe as ti nuk më do mua,
por po të shkruaj,
sepse kur takohemi
e shoh si më vëren
dhe po ashtu mund të shoh veten teksa të vështroj ty.
Unë, Sofi,
nuk të dua më,
por ti mbetesh
dashuria e jetës sime.
Ekziston një e vetme
dashuri në jetë
dhe ne e kemi njohur, e kemi dashur
dhe pastaj ndalëm së ndjeri
mungesën e saj,
por ti mbetesh
dashuria e jetës sime.
E vështirë t’ua shpjegosh të tjerëve,
por unë lëshohem krejt
kur të shoh,
ndryshoj sy dhe zemër,
bëhem i moçëm,
zgjat një grimëkohë,
sepse unë
dhe as ti
s’mund t’ia lejojmë vetes më shumë.
Sidoqoftë, ky çast,
është gjithherë aty,
sidomos kur të telefonoj
për të ditur si je,
ai çast është gjithherë aty, sepse ti je dashuria e jetës sime,
mospërputhja,
luftërat,
kokëfortësitë,
unë me ty
dhe për ty
të gjitha këto do më duhet t’i duroja.
Nëse më duhet të përshkruaj dashurinë,
unë flas për të,
por nëse ndonjëherë më kërkojnë të them diçka
që shkon përtej dashurisë,
do të flisja për ty,
sepse ti reziston
pavarësisht meje që
reshta së dashuruari ty prej kohësh./KultPlus.com

Edicioni i nëntë i Zâ Fest nisi midis artit, historisë dhe muzikës.

Zâ Fest është një festival që prej vitesh bashkon zërat më të veçantë të rajonit në një dialog të gjallë mes traditës dhe modernes.

Me mbështetjen e Bashkimit Evropian, për të nëntin vit radhazi, ky festival mbetet një shembull i diplomacisë kulturore, ku kultura bëhet ura që lidh komunitetet, nxit përfshirjen dhe forcon identitetin evropian të Shqipërisë.

Pikërisht në këtë frymë, një nga pikat kulmore të mbrëmjes së parë ishte hapja e ekspozitës “Me rrojt pa ik?” një koleksion nomad me 15 piktura nga artistë të rinj të rajonit adriatiko-jonian, që trajtojnë sfidat dhe ëndrrat e rinisë sot.

Një prej tyre, Ema Bregu nga Shqipëria, solli një qasje të guximshme mbi trashëgiminë kulturore shqiptare.

Pas një nate të mbushur me tregime, dokumentarë dhe muzikë, festa vazhdon.

Dy netë të bukura presin qytetarët sot dhe nesër në Kalanë e Shkodrës, me muzikë e atmosferë që vetëm Zâ Fest mund t’i sjellë.

Edhe kryeparlamentarja, Elisa Spiropali ftoi qytetarët që ta ndjekin këtë festival.

“Mos e humbisni Zâ Fest sot dhe nesër, në Kalanë e mrekullueshme të Shkodrës”, shkroi Spiropali në rrjetet sociale.

Këtë verë, Panairi i Artit në Aspen rikthehet me edicionin e tij të dytë, me përmasa dyfish më të mëdha. Me pothuajse 40 galeri pjesëmarrëse, eventi mbetet ende më i vogël krahasuar me shumë nga homologët e tij në industrinë e artit, por themeluesit po luajnë me idenë e një formati të qëllimshëm, më të vogël dhe më të përzgjedhur, për të tërhequr koleksionistët e pasur dhe të rafinuar të Aspenit.

Por nuk është vetëm madhësia ajo që i jep këtij panairi avantazh. Aspen Art Fair ka braktisur ambientet e zakonshme të qendrave të konventave, duke zgjedhur në vend të tyre Hotel Jerome, një ndërtim nga vitet 1880 që ka pritur vizitorë që nga koha e etheve të argjendit në Colorado.

“Më pëlqen ta quaj ‘kamp veror i panairit të artit’,” thotë bashkë-themeluesja Becca Hoffman, e cila më parë ka drejtuar panairin e parë të madh të artit në Aspen, “Intersect”, përpara se të niste një iniciativë të re së bashku me themeluesin e Galerisë Hexton, Bob Chase, vitin e kaluar. “Kemi planifikuar ecje në natyrë, zhytje në ujë të ftohtë dhe disa diskutime shumë interesante.”

Në axhendën e këtij edicioni përfshihen gjithashtu vizita në shtëpitë e koleksionistëve dhe një seri darkash që pritet të tërheqin si emra të njohur të botës së artit ashtu edhe donatorë gjatë kohëzgjatjes së panairit, nga 29 korriku deri më 2 gusht. Brenda hotelit historik Jerome, ekspozuesit do të variojnë nga galeritë e konsoliduara te ato të reja, me një spektër të gjerë nga tregu sekondar, dizajni dhe arti bashkëkohor i sapo krijuar.

Ndër galeritë që rikthehen nga viti i kaluar janë Perrotin, Galerie Gmurzynska dhe Southern Guild, ndërsa për herë të parë marrin pjesë emra të njohur si Marianne Boesky Gallery, Sean Kelly dhe Vielmetter. Galeritë do të ekspozojnë punët e tyre në dhomat e hotelit Jerome, duke sjellë ndër mend panaire të dashura të artit amerikan si Gramercy International Art Fair në New York.

Këtë vit, një nga suitat pritet të jetë qendra e diskutimeve në panair. Këshilltarja Wendy Cromwell ka kuruar ekspozitën e saj të veçantë me një përzierje dizajni, pikturash dhe qeramike, bazuar mbi romanin e suksesshëm të Miranda July, “All Fours”, dhe veprën klasike të Virginia Woolf-it të vitit 1929, “A Room of One’s Own”.

Ndërkohë, vetëm disa dhoma (ose kate) më tutje, spikasin pikturat me ngjyrosje të zhytura të artistit dhe shkrimtarit Oliver Jeffers me galerinë “Praise Shadows”, si dhe në kopshtin e hotelit, falë Marianne Boesky Gallery, instalacionet sureale të vëllezërve Haas me interpretimet e tyre të veçanta të ndriçuesve rrugorë. Me një atmosferë të përzgjedhur, program të pasur kulturor dhe pjesëmarrje të galerive më të njohura ndërkombëtare, Panairi i Artit në Aspen po konsolidohet si një nga ngjarjet më të veçanta të verës në botën e artit bashkëkohor./Cultured/KultPlus.com

Gjatë fazës përmbyllëse të gërmimeve arkeologjike në kalanë e Gjirokastrës, janë identifikuar mbetjet skeletore të një mashkulli të ri, të pozicionuar brenda një muri të periudhës së antikitetit të vonë, së bashku me skeletin e një kali të zbuluar në afërsi.

Struktura në fjalë i përket një faze më të hershme fortifikimi, ndoshta e shek VI e.s , e cila më pas është dëmtuar dhe ripërdorur si bazament për ndërtimet mesjetare.

Pamela Llapaj, drejtuesja e gërmimeve, tha se kanë gjetur një mur të antikitetit të vonë, që ka qenë një nga fortifikimet më të hershme, i cili është prishur dhe përdorur si themel për muret e mesjetës më pas.

“Përveç gjetjeve të qeramikës, kemi pasur edhe një skelet njeriu të vendosur brenda në mur dhe një skelet kali”, tha Llapaj, raporton TopChannel.

Siç raporton ky medium, skeleti i njeriut është zbuluar i shtrirë diagonalisht, me bustin brenda murit dhe këmbët që dilnin jashtë tij. Pak më larg, por në të njëjtin nivel dhe kontekst ndërtimor, është zbuluar skeleti i një kali.

Pozicioni i skeletit ngre hipoteza për një formë të pazakontë varrimi, ndoshta me funksion ritual apo simbolik, tipik për figura ushtarake të kohës.

“Për momentin gërmimet mbyllen, por janë shumë interesante sepse po gjejmë themele më të hershme, faza jetese dhe fortifikimi për të cilat nuk dihet asgjë, dhe ndoshta studimet e mëvonshme do të sjellin më shumë informacion për këto periudha të panjohura të historisë sonë”, citohet të ketë thënë drejtuesja e gërmimeve, Pamela Llapaj.

Ky zbulim pason punën e mëparshme të arkeologut Damian Komata, i cili kishte identifikuar një pjesë muri brenda galerisë së kalasë.

Lapaj tha se Komata “kishte gjetur pikërisht një mur brenda galerisë dhe ne vijuam gërmimet, duke gjetur pjesën tjetër të murit”.

Edhe pse konkluzionet përfundimtare do të varen nga analizat e mëtejshme antropologjike dhe stratigrafike, vetë fakti që një individ, ndoshta luftëtar, dhe kali i tij janë gjetur në këtë pozicion, e pasuron mozaikun historik të zonës dhe nxit pyetje të reja mbi zakonet dhe praktikën funerale të kohës.

Gjetjet e këtij sezoni pritet të kontribuojnë në ndriçimin e një periudhe disi të errët e ende pak të njohur të historisë.

Një mozaik erotik, i vjedhur nga një kapiten nazist gjatë Luftës së Dytë Botërore, është kthyer në sitin antik të Pompeit.

Mozaiku i vogël, që paraqet një burrë të shtrirë në një divan duke u shërbyer nga një grua me veshje të pakët, mund të ketë zbukuruar dyshemenë e një dhome gjumi në një vilë romake, tha Parku Arkeologjik i Pompeit në një deklaratë.

Kur Pompei u shkatërrua nga shpërthimi i Vezuvit në vitin 79 pas Krishtit, ndërtesat, mijëra banorë dhe ky mozaik u mbuluan nga shtresa të hirit.

Kjo mbulesë e ruajti në mënyrë të përkryer qytetin për më shumë se 1,600 vjet, duke e bërë atë një nga sitet më të rëndësishme arkeologjike në botë, pasi ofron një pamje të paçmueshme mbi jetën e përditshme romake.

Pavarësisht se daton nga fundi i shekullit të 1 para Krishtit deri në shekullin e 1 pas Krishtit, mozaiku është ende me ngjyra të gjalla dhe të gjitha pllakat janë të paprekura, përcjellë KultPlus.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, shumë zona të Pompeit ishin tashmë zbuluar. Ky mozaik, sipas pjesëtarëve të parkut arkeologjik, u vodh nga një kapiten i Wehrmacht, që mbikqyrte zinxhirin ushtarak të furnizimit të Gjermanisë në Itali gjatë luftës.

Ai ia dhuroi atë një qytetari gjerman pa emër, të cilit trashëgimtarët i kontaktuan policinë italiane duke pyetur se si mund ta kthenin.

Një njësi specialiste e policisë italiane, përgjegjëse për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore të vendit, më pas investigoi prejardhjen e mozaikut, duke e lidhur tentativisht atë me zonën e shkatërruar nga Vezuvio, megjithëse mungonin disa informacione mbi zbulimin e tij.

“Çdo artefakt i plaçkitur që kthehet është një plagë që shërohet, prandaj shprehim mirënjohjen tonë për Punën e Njësisë së Mbrojtjes. Plaga nuk qëndron aq shumë në vlerën materiale të veprës, por në vlerën e saj historike, një vlerë që cenohet rëndë nga trafiku i paligjshëm i antikiteteve,” tha Gabriel Zuchtriegel, drejtori i Parkut Arkeologjik të Pompeit, në një deklaratë.

“Nuk e dimë prejardhjen e saktë të artefaktit dhe me gjasë as nuk do ta dimë kurrë,” shtoi ai, duke theksuar se parku do të kryejë teste të mëtejshme për të rindërtuar historinë e mozaikut sa më shumë që të jetë e mundur.

Mozaiku do të ekspozohet përkohësisht në një muze në Pompei për shikim publik.

Arti erotik është zbuluar më parë në Pompei. Arkeologët zbuluan një shtëpi të vogël të mbushur me afreske të hollësishme dhe ndonjëherë provokuese, në tetor 2024. Një tjetër shtëpi me afreske të guximshme u hap për publikun në janar 2023 pas një periudhe 20-vjeçare mbylljeje. Ndërsa një afresk tjetër, që paraqet një skenë erotike nga miti grek i Ledës dhe rosës, u zbulua në vitin 2018./CNN/KultPlus.com

Një burim i ri premtues energjie po ngjall entuziazëm në mesin e shkencëtarëve dhe investitorëve në mbarë botën, hidrogjeni natyror, i njohur ndryshe si “hidrogjeni i bardhë”. I prodhuar natyrshëm nën tokë përmes reaksioneve gjeologjike, ky lloj hidrogjeni po shihet si alternativa më premtuese për energjinë e pastër të së ardhmes.

Ndryshe nga hidrogjeni “jeshil” dhe “blu”, të cilët kërkojnë procese komplekse dhe të kushtueshme për t’u prodhuar, hidrogjeni i bardhë është i pranishëm në thellësitë e Tokës dhe mund të shfrytëzohet pa ndotje të konsiderueshme. Sipas një studimi të Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së (USGS) të vitit 2024, nëntoka e Tokës mund të përmbajë nga 1 miliard deri në 10 trilion tonë hidrogjen natyror, me një vlerësim mesatar prej 5.6 trilion tonësh, përcjellë KultPlus.

Megjithëse shumica e këtij hidrogjeni është ndoshta shumë e thellë ose në zona të paarritshme për t’u shfrytëzuar ekonomikisht, edhe vetëm 2% e tij do të mjaftonte për të përmbushur kërkesën globale për rreth 200 vjet.

Interesi për këtë burim ka nisur të rritet ndjeshëm. Deri më sot, rreth 60 kompani janë duke eksploruar mundësitë për nxjerrjen e tij dhe investimet janë rritur në mbi 1 miliard dollarë, sipas gjeokimistit francez Eric Gaucher, i cili udhëheq një grup ekspertësh të krijuar nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA).

E vetmja zonë ku hidrogjeni i bardhë po përdoret aktualisht është fshati Bourakébougou në Mali, ku u zbulua rastësisht në vitin 1987 gjatë hapjes së një puse për ujë. Që atëherë, ai përdoret për të prodhuar energji elektrike për komunitetin lokal.

Megjithatë, sfidat mbeten të mëdha. Hidrogjeni është i vështirë për t’u zbuluar dhe për t’u magazinuar, ndërsa disa rezervuarë mund të përmbajnë gjithashtu metan, i cili nëse lirohet, mund të zvogëlojë përfitimet klimaterike të hidrogjenit të bardhë. Për më tepër, ka ende paqartësi nëse hidrogjeni i bardhë gjenerohet mjaftueshëm shpejt për t’u konsideruar një burim i rinovueshëm në shkallë të gjerë.

Sipas profesor Laurent Truche nga Universiteti Grenoble Alpes, “ritmi i prodhimit natyror të hidrogjenit është disa herë më i ngadaltë sesa kërkesa e mundshme industriale.”

Megjithatë, entuziazmi për këtë burim të ri është i krahasueshëm me fillimet e epokës së naftës në 1859, kur Edwin Drake zbuloi për herë të parë “arin e zi” në Pensilvani. Tani, eksploruesit e shekullit XXI shpresojnë se “ari i bardhë” do të luajë një rol të ngjashëm në tranzicionin drejt një të ardhmeje me më pak karbon./BBC/KultPlus.com

Autori dhe dokumentaristi malazez Velibor Çoviq ishte në qendër të një ngjarjeje të veçantë kulturore në Pejë, ku u shfaq për herë të parë në Kosovë dokumentari i tij “Isha vetëm 10 vjeç”, dhe u promovua libri “Besa dhe burrëria”.

Ky aktivitet u organizua në kuadër të programit kulturor të Ambasadës së Malit të Zi në Kosovë, “Në rrugëtim: nga Dita e Pavarësisë deri te Dita e Shtetësisë”, dhe solli në vëmendje një prej kapitujve më të ndjeshëm të historisë së re të rajonit, vitin 1999, kur Mali i Zi hapi dyert për më shumë se 100 mijë refugjatë nga Kosova, pa dallim feje apo përkatësie etnike.

Filmi dokumentar, i cili trajton përjetimet e fëmijëve të zhvendosur dhe dimensionin njerëzor të solidaritetit malazez gjatë kohës së luftës, është shpërblyer me çmim të posaçëm në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Njujork, për “kontribut të jashtëzakonshëm në filmin dokumentar”, duke u vlerësuar si një dëshmi e vlerave universale njerëzore në mes të trashëgimisë së dhimbshme të luftës.

Ndërkohë, libri “Besa dhe burrëria” mbledh rrëfime reale dhe intervista, përfshirë edhe atë me presidenten e Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu, me titull “Nga refugjate në presidente”, e cila përmes fjalës së saj sjell një kujtim të gjallë dhe mirënjohës për mikpritjen e treguar nga qytetarët e Malit të Zi në kohën kur shumë familje shqiptare po iknin nga lufta.

Aktiviteti kulturor në Pejë nuk ishte vetëm një promovim kulturor, por një thirrje për reflektim mbi vlerat që i tejkalojnë kufijtë dhe kohën, si besa, burrëria dhe humanizmi./ KultPlus.com