TIRANĂ, 4 gusht /ATSH/- Plani pĂ«r tĂ« ndaluar paratĂ« e gatshme deri nĂ« fund tĂ« dekadĂ«s do tĂ« jetĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r tâu realizuar â nĂ« njĂ« vend ku nuk u besohet bankave, sipas âPolitico.euâ.
Në një vend ku paratë e gatshme janë mbret, ambicia e kryeministrit Edi Rama për ta lënë Shqipërinë pa para deri në vitin 2030 do ta kthente shoqërinë përmbys.
PĂ«r vite me radhĂ«, shqiptarĂ«t kanĂ« preferuar tâi mbajnĂ« paratĂ« e tyre nĂ«n dyshek â pranĂ« AK-47-shit tĂ« tyre, sipas njĂ« shakaje kombĂ«tare â nĂ« vend qĂ« tâi fusnin nĂ« banka.
Por nëse Rama e plotëson dëshirën e tij, Shqipëria do të bëhet ekonomia e parë pa para të gatshme në botë.
Shumë nga arsyet për këtë është se për momentin kaq shumë transaksione ndodhin nën banak.
âEliminimi i parave tĂ« gatshme Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rparĂ«si absolute pĂ«r vendet me informalitet tĂ« lartĂ« dhe sasi destabilizuese tĂ« parave tĂ« paligjshme nĂ« sistemin financiarâ, tha Selami Xhepa, profesor i Shkencave Ekonomike nĂ« Universitetin e TiranĂ«s.
Problemi është se sistemi bankar dhe shoqëria mund të mos jenë gati për të ndërmarrë këtë hap.
Shumica e shqiptarëve preferojnë të menaxhojnë kursimet e tyre jashtë sistemit bankar, duke i fshehur kartëmonedhat larg syve të të tjerëve dhe duke këmbëngulur në pagesa fizike, me para në dorë, sa herë që është e mundur.
Edhe nĂ« udhĂ«zuesit turistikĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, shprehja âparaja Ă«shtĂ« mbretâ shpesh shfaqet si kĂ«shillĂ« pĂ«r vizitorĂ«t.
Edhe pse shumica e dyqaneve zinxhir ose restoranteve më të mëdha pranojnë karta, kafenetë, sallonet e bukurisë, butikët, kompanitë e telekomunikacionit dhe dyqanet ushqimore nuk pranojnë.
Në një dyqan rrobash në qendër të Tiranës, nuk ishte e mundur të paguaje me një kartë digjitale. E njëjta gjë ndodh edhe kur hipën në një taksi apo autobus.
Qeveria e qendrĂ«s sĂ« majtĂ« kĂ«rkon ta çlirojĂ« ShqipĂ«rinĂ« nga ajo qĂ« raporti i vendit i Komisionit Evropian pĂ«r vitin 2024 e pĂ«rshkroi si njĂ« âekonomi e madhe informaleâ qĂ« pengon biznesin dhe konkurrencĂ«n (pa pĂ«rmendur uljen e tĂ« ardhurave tatimore).
VlerĂ«simet e vendosin ekonominĂ« gri â pjesĂ«n e ekonomisĂ« qĂ« nuk llogaritet nĂ« statistikat zyrtare â nĂ« midis 29% dhe 50% tĂ« produktit tĂ« brendshĂ«m bruto (PBB).
Spiro Brumbulli, sekretar i përgjithshëm i Shoqatës së Bankave Shqiptare tha se qeveria dhe institucionet do të hartonin një plan për të hapur rrugën për pagesat me karta digjitale, me hapat e mëtejshëm që përfshijnë një kufi për blerjet e bëra me monedhë fizike, integrimin me sistemin e pagesave SEPA të BE-së deri në tetor dhe lançimin e pagesave të menjëhershme SEPA menjëherë pas kësaj.
Kapërcimi i traumës bankare në Shqipëri
Një nga problemet është se shqiptarët thjesht nuk i pëlqejnë bankat. Një sondazh i kohëve të fundit e kryeer nga Shoqata e Bankave të Shqipërisë zbuloi se vetëm 34% e popullsisë u besonte atyre.
Banka Botërore raportoi se më pak se 50% e shqiptarëve kanë një llogari bankare.
Banka e ShqipĂ«risĂ« thotĂ« se 78% âkanĂ« qasjeâ nĂ« njĂ« llogari bankare, mĂ« pak se mesatarja evropiane prej 96%.
Jo tĂ« gjithĂ« janĂ« tĂ« bindur se plani ka kuptim. Genc Pollo, bashkĂ«themelues i PartisĂ« Demokratike tĂ« opozitĂ«s dhe ish-zĂ«vendĂ«skryeministĂ«r, tha pĂ«rpjekja pĂ«r tĂ« mbyllur zonat gri tĂ« ekonomisĂ« duke ndaluar paratĂ« e gatshme ishte âsi tĂ« vrisje pula duke pĂ«rdorur artileriâ.
Ai e quajti idenĂ« njĂ« âsulm ndaj lirisĂ« personale tĂ« mbajtĂ«sve legjitimĂ« tĂ« kartĂ«monedhaveâ.
NdĂ«rsa u pajtua se bankat shqiptare mund tĂ« jenĂ« âtĂ« ngathĂ«ta dhe tĂ« shtrenjtaâ, rregullimi mĂ« i zgjuar dhe mĂ« shumĂ« konkurrencĂ« nga platformat e parave online dhe kriptovalutat do tĂ« ishin njĂ« rrugĂ« mĂ« e mirĂ« sesa ndalimi i pĂ«rdorimit tĂ« parave tĂ« gatshme.
Pollo kishte pak shpresë se një shoqëri pa para të gatshme do të reduktonte pastrimin e parave.
Erald Kapri, një anëtar i sapozgjedhur i parlamentit për Partinë e Mundësive të qendrës së djathtë, tha se dyshonte se politika ishte në lojë.
âĂshtĂ« vetĂ«m njĂ« nga ato ide tĂ« RamĂ«s pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr vĂ«mendjen dhe pĂ«r tĂ« shpĂ«rqendruar vĂ«mendjen nga problemet reale tĂ« vendit, siç janĂ« korrupsioni ose kostoja e lartĂ« e jetesĂ«sâ, tha ai.
Trauma post-komuniste
Ideja e kalimit gjithnjë e më shumë pa para të gatshme po ndiqet nga shumë vende të zhvilluara, si Suedia, Estonia dhe Irlanda.
Megjithatë, Shqipëria është një çështje tjetër dhe skepticizmi publik është i kuptueshëm.
Pas rĂ«nies sĂ« komunizmit nĂ« fillim tĂ« viteve 1990, bankat dhe institucionet financiare, sĂ« bashku me âkompanitĂ« e investimeveâ, filluan tĂ« shfaqeshin duke premtuar norma interesi tepĂ«r tĂ« larta deri nĂ« 19% pĂ«r depozitat.
Disa kompani u rritĂ«n shpejt nĂ« mĂ« shumĂ« se 25, dhe nĂ« kulmin e kĂ«saj çmendurie, njĂ« nĂ« gjashtĂ« shqiptarĂ« kishin investuar para â nĂ« shumĂ« raste, tĂ« gjitha kursimet e tyre tĂ« jetĂ«s â nĂ« skemat piramidale.
Investitorët e hershëm morën pagesa bujare, por këto u bënë më të vogla dhe më pak të shpeshta ndërsa sistemi u përkul nën peshën e vet.
Deri në janar të vitit 1997, kompanitë e para filluan të falimentonin, duke i nxitur shqiptarët të përpiqeshin të tërhiqnin fondet e tyre në masë, duke krijuar një rreth vicioz të një kolapsi të mëtejshëm.
Deri në mars, vendi ishte në kaos dhe kishte filluar rebelimi. Ushtarët dhe policia braktisën postet e tyre, dhe turma shqiptarësh të zemëruar dhe të thyer akuzuan qeverinë se nuk i kishte ndaluar mashtrimet dhe madje kishte përfituar prej tyre.
Rreth 2 000 njerëz u vranë në përleshjet midis qytetarëve dhe autoriteteve, dhe nga bandat e armatosura me më shumë se një milion armë të grabitura nga depot shtetërore të armëve.
NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, u humbĂ«n rreth 1,2 miliardĂ« dollarĂ« â ekuivalente me gjysmĂ«n e PBB-sĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«.
Kjo periudhë shkaktoi një valë emigrimi, duke e kthyer vendin vite prapa në aspektin e zhvillimit të tij dhe duke shkatërruar besimin e qytetarëve në institucionet bankare dhe shtet.
Banka të shtrenjta
Gjatë pothuajse tre dekadave që nga ajo kohë, bankat kanë dështuar në rindërtimin e besimit.
âNjĂ« pjesĂ« e problemit, Ă«shtĂ« se bankat ofrojnĂ« pak pĂ«rfitime dhe janĂ« tĂ« shtrenjta pĂ«r tâu pĂ«rdorur. Kjo i dekurajon njerĂ«zit nga hapja e llogarive dhe pĂ«rdorimi i kartave bankare dhe transfertave digjitaleâ, tha profesor Xhepa.
âShumica prej tyre kanĂ« mbajtur norma interesi diskriminuese. TĂ« larta pĂ«r kreditim dhe shumĂ« tĂ« ulĂ«ta pĂ«r kursime. Pagesat ndĂ«rkombĂ«tare kanĂ« pasur gjithashtu tarifa tĂ« larta, duke dekurajuar transfertat nga emigrantĂ«tâ, tha ai.
Pagesat digjitale vendase midis bankave shqiptare kanĂ« tarifa tĂ« larta transaksionesh â kostoja e dĂ«rgimit tĂ« 500 eurove ishte deri nĂ« 50 euro â ndĂ«rsa normat pĂ«r format e tjera tĂ« transaksioneve mund tĂ« jenĂ« po aq tĂ« larta sa i pĂ«rket kostos.
Kurset e këmbimit bankar midis lekut dhe euros janë gjithashtu të njohura për mungesën e konkurrencës.
Edhe në dyqane, bizneset kundërshtojnë faktin që duhet të paguajnë deri në 3,5% për transaksion për përpunimin e kartave.
âDisa biznese madje u faturojnĂ« klientĂ«ve njĂ« vlerĂ« shtesĂ« pĂ«r pagesĂ«n me kartĂ«â, tha Brumbulli, i ShoqatĂ«s Bankare.
Kjo i ndihmon bizneset të shmangin taksat, pasi pagesat me para në dorë shpesh nuk kryhen nëpërmjet arkës.
NdĂ«rsa ambicia pĂ«r tĂ« hequr dorĂ« nga pagesat cash deri nĂ« vitin 2030 Ă«shtĂ« e guximshme, suksesi ende varet nga futja e infrastrukturĂ«s sĂ« pagesave digjitale me kosto tĂ« ulĂ«t dhe tĂ« lehtĂ« pĂ«r tâu aksesuar â duke pĂ«rfshirĂ« potencialisht njĂ« monedhĂ« digjitale tĂ« bankĂ«s qendrore ose njĂ« platformĂ« kombĂ«tare pagesash tĂ« menjĂ«hershme.
Edhe pse Banka e ShqipĂ«risĂ« ka studiuar monedha tĂ« tilla dhe âstablecoinâ â njĂ« lloj kriptomonedhe â si mjete tĂ« mundshme, nuk ekziston njĂ« plan zyrtar.
Pa një plan të hartuar për mekanizma të tillë, plani i Ramës rrezikon të mbetet aspirues.//a.i/
Â
Â
Â
The post âPoliticoâ artikull pĂ«r kryeministrin Rama: Ambicia pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« pa para nĂ« dorĂ« deri nĂ« 2030-Ă«n appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.
Login
