Tani shiu godet me shkelma qelqeve. Atje qielli i zi si negativi i një shkretëtire. Llora, Më ka marrë malli, Mall bojë hiri. Tani nata si një mbulesë vigane Qëndisur me drita anëve Karfosur me paralele dhe meridianë Nga lindja në perëndim, Na mbulon e shqetësuar. Ne shtrihemi nën të, Si në ethe zbulohemi Të ndarë, Të largët, Të vetmuar.
Pati net, I qullur nga stuhia jote, Heshtja pranë teje dhe pasionit të marrë, Mbërthyer mbi krahët dhe këmbët e tua Si mbi një kryq të madh Të bardhë.
Në fillim e mora kaq lehtë. Madje s’thosha as fjalën “dashuri”. S’e dija se dhjetë vjet më i ri se Krishti Do të kryqëzohesha mbi ty./KultPlus.com
Mijëra nëna prisnin bijtë e tyre. Ato kishin njëzet e ca vjet që presnin.
Është e vërtetë se kjo pritje ndryshonte pak nga ajo pritja tjetër, kur ato shpresonin t’u ktheheshin gjallë bijtë e tyre, por, sidoqoftë, edhe të vdekurit priten. / KultPlus.com
Në kohën kur të desha, Mendimet për ty më mbulonin natë e ditë. Ashtu si Vezuvi që me hirin e tij, Mbulonte Pompeun me periferitë.
Por koha shkoi. Tani lava e ftohur, Plehëron të gjatat rreshta të të mbjellave. Ndërsa mendimet për ty, Plehërojnë rreshta poezish të kthjellëta. / KultPlus.com
Një vit më parë u nda nga jeta, në moshën 88-vjeçare, gjeniu i letrave shqipe, Ismail Kadare. Shkrimtari më në zë shqiptar, brenda e jashtë kufijve me librat e tij u dha mundësinë shqiptarëve të mendonin dhe ëndërronin perëndimin, përtej kufirit dhe errësirës së diktaturës.
Ndërsa botën e njohu me Shqipërinë, shtetin me traditat dhe kulturë evropiane por që ishte izoluar nga diktatura komuniste dhe ishte lënë jashtë nga Evropa,transmeton rtsh.
Veprat e tij të përkthyera në 45 gjuhë të botës një vit pas vdekjes se tij kanë një interes të shtuar nga shqiptarët dhe turistët të cilët vizitojnë Shqipërinë dhe ndalesa e radhës është ajo në librari për të mos u larguar pa një vepër të shkrimtarit Ismail Kadare.
“Emri Ismail Kadare vazhdon të jetë i preferuar nga lexuesit shqiptar por edhe të huaj. Veprat e tij janë ndër më të shiturat”, tha librashitësi.
Veprat e tij si “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, “Kronikë në Gur”, “Prilli i Thyer”, “Pallati i Ëndrrave” janë nder më të lexuarat.
Veprat e tij vendosën Kadarenë si një zë të veçantë në letërsinë botërore, një zë që fliste për absurditetin e diktaturës, dramën e ekzistencës dhe kompleksitetin e historisë shqiptare.
Korriku, ndër të tjera, mban në kujtesë edhe datën e përplasjes më të madhe letrare në Shqipëri, gjatë pushtetit diktatorial komunist. Në korrik të vitit 1961, në një mbledhje të rëndësishme në Tiranë, u përplasën dy kahje të rëndësishme në letërsinë shqipe: “poetët e rinj” dhe “poetët e vjetër”.
Takimi, që në fillim u lajmërua si diskutim për “Vendimin e Komitetit Qendror të PPSH-së mbi Letërsinë dhe Artet” (7 qershor 1961), u kthye në një debat të ashpër mbi drejtimet që po merrte poezia shqipe dhe kufirin midis “traditës” dhe “novatorizmit”.
Në këtë mbledhje, që nisi me referatin e Ramiz Alisë, theksi binte mbi kritikat ndaj poetëve të rinj, të cilët po eksperimentonin me forma të reja shprehjeje si vargu i lirë, tema ndërkombëtare, figura të reja letrare e stilistike, e largime nga temat klasike të partisë dhe jetës shqiptare.
Diskutimet e para i morën poetët e brezit të vjetër, si Andrea Varfi, Llazar Siliqi dhe Luan Qafëzezi, të cilët folën ashpër kundër prirjeve të reja.
Andrea Varfi tha: “Të jesh artist i realizmit socialist dhe të ndjekësh në të njëjtën kohë novatorizmin për hir të novatorizmit, është krejt pa kuptim dhe punë e dështuar që në fillim… Cilësia dhe vetëm cilësia artistike të bën novator dhe origjinal dhe aspak akrobacitë dhe majmunizimet e të huajve. Futuristët, me shokë, deshën të varrosnin çdo gjë të trashëgimit kultural dhe artistik të së kaluarës. Edhe sot izmat e ndryshme që pjell borgjezia imperialiste në kalbëzim, nuk lë gur pa luajtur në kët drejtim…”
Llazar Siliqi theksoi: “Unë jam i mendimit se ne e kemi një letërsi dhe art novator dhe nuk ka mbet puna që atë ta fillojmë me e krijua sot, pa mohu përpjekjet e ma tejshme që ne të gjithë duhet të bëjmë për ta çue edhe ma përpara letërsinë dhe artin tonë novator…! Karakteri novator kuptohet disa herë, nga njena anë si ndryshim, ose ma saktë si thyemje e formës dhe, nga ana tjetër, novatorizmi dhe fryma e kohës kontestohet atje ku ka fjalë të reja si asfalt, najlon dhe tematikë ndërkombëtare…”
Më i ashpër ishte Luan Qafëzezi, i cili deklaroi: “Në vitet 1960-‘61, vargjet e lira filluan të duken përsëri në shtypin tonë të përditshëm dhe periodik, por këtë herë me një formë të re, më me pretendime, duke dashur të thyejnë të gjitha normat tradicionale të metrikës sonë nën pretekstin e një farë “novatorizmi”…! Përdorimi i vargjeve të lira nga disa poetë, nuk duhet shikuar si një çështje thjeshtësisht formale… Ne prapa këtij “modernizimi” shikojmë një një goditje që i bëhet esencës kombëtare të poezisë sonë…”
Kjo klimë kritikash të drejtpërdrejta në një sallë ku ndodhej edhe Enver Hoxha, krijoi një atmosferë tensioni për “poetët e rinj”, përfaqësuar nga Ismail Kadare, Fatos Arapi dhe Dhori Qiriazi. Dritëro Agolli mungonte, por do të reagonte më vonë përmes një artikulli në gazetën “Drita”.
Pasdite, në seancën e dytë të mbledhjes, morën fjalën Kadareja dhe Arapi. Ata u mbrojtën, por edhe kundërsulmuan, duke argumentuar qartë drejtimin që duhet të merrte poezia shqiptar, përcjellë KultPlus.
Në mbrojtje të poetëve “të kryqëzuar” doli Ismail Kadare, me fjalimin e shkruar gjatë kohës së pauzës në mbledhje, ku i drejtohet me guxim Enver Hoxhës se “Asgjë tragjike nuk ka ndodhur”. “Problemi i ngritur kohët e fundit në diskutime dhe në faqet e gazetës “Drita”, në esencë të tij është problem fiktiv, i fryrë me qëllim nga disa njerëz. Bile, me sa duket, këta njerëz nuk e kanë hallin te vargjet e lira, por te poezia e disa poetëve të rinj… Unë mendoj se, në kohën tonë nuk është bërë te ne asnjë shpikje forme. Te ne përmbajtja e re ka sjellë gjetjen e disa mënyrave të reja shprehjeje, disa herë me sukses e disa herë pas sukses… Në qoftë se arti është i vërtetë, ai do të ketë patjetër të renë, novatoren…” – shprehet Kadareja.
Ndërsa Fatos Arapi u shpreh: “Shpesh herë, – tha ai,- na qortojnë se gjoja jemi mosmirënjohës, nënçmojmë gjithçka që është krijuar te ne… Në qoftë se dikush ka bërë traditë të tij ‘personale’ të shkruajë vjersha të dobëta, dhe këtë traditë kërkon të na e shesë si traditë kombëtare, këtë ne nuk e pranojmë kurrë… Nuk e ka fajin vargu. Dhe në qoftë se dikush, duke bërë poezi të këqija ka diskretituar veten e tij, ai nuk ka diskredituar tetërrokëshin tonë të mrekullueshëm… Shyqyr që na doli vargu i lirë, sepse disa kështu kanë rreth kujt të bëjnë zhurmë dhe të tregojnë se ekzistojnë, janë gjallë…”
Pasi u duk se takimi po mbyllej me një përplasje të hapur mes brezave, ndërhyri papritur vetë Enver Hoxha, i cili kishte ndjekur gjithçka në heshtje. Ai nuk e mohoi që e kishte lexuar dhe miratuar referatin e Ramiz Alisë, por vendosi të ndërhyjë si “gjyqtar”, për të ulur tensionet.
Ai tha: “Nuk është problem çështja ‘të rinj’ dhe ‘të vjetër’! Të rinjtë, me dinamizmin dhe gjallërinë e tyre, bëjnë mirë që na shkundin ne, të vjetërve… Por unë jam i bindur se ju, shokë të rinj … nuk do të ecni kurrë në rrugë të gabuar…! Unë kam lexuar disa vjersha të Ismail Kadaresë. Kam lexuar, p.sh., atë që ai i ka kushtuar kalasë së Gjirokastrës, (‘Princeshës Argjiro’), dhe mua më ka pëlqyer… Mendimi im personal është se gjersa vjershat tuaja të kenë përmbajtje marksiste, me të vërtetë patriotike, mobilizuese, edukative dhe formë të bukur, tërheqëse, të qartë, ato s’kanë sepse të mos pëlqehen…! Afirmohuni me vargun tuaj dhe në rast se ju do populli, ai varg është i mirë.”
Kështu, Hoxha zgjodhi një rrugë të mesme, duke këshilluar të vjetrit të mos ishin përjashtues dhe të rinjtë të ruanin përmbajtjen ideologjike “të saktë”.
“Në këtë mënyrë ai “kërkonte unitet”, – vë në dukje Fatos Arapi në librin e tij “Kur kujtohem që jam”.
Në thelb, ky takim përfaqësonte një nga përplasjet më të rëndësishme kulturore të epokës komuniste në Shqipëri, ku për herë të parë poetët e rinj guxuan të mbronin artin si formë të re shprehjeje përtej klisheve ideologjike, duke i dhënë një tjetër ritëm zhvillimit të letërsisë moderne shqiptare./KultPlus.com
Presidenti i Shqipërisë, Bajram Begaj, ka shkarkuar nga posti i ambasadores së UNESCO-s , Besiana Kadarenë, vajzën e shkrimtarit të madh, Ismail Kadaresë.
Besiana Kadare më herët mbante postin si ambasadorja shqiptare në OKB, ndërkohë që prej 2021, me firmë të presidentit të asokohe Ilir Metës, ajo u emërua si ambasadore në UNESCO.
“Zonja Besiana Kadare lirohet nga detyra e Ambasadorit të Jashtëzakonshëm dhe Fuqiplotë të Republikës së Shqipërisë pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Edukimin, Shkencën dhe Kulturën (UNESCO), rezident”, thuhet në dekretin e firmosur nga presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bajram Begaj.
E lindur në Tiranë, Besiana Kadare u diplomua në Universitetin Sorbonne Paris-IV në Paris, Francë. Ajo zotëron një diplomë Masteri në Letërsi Moderne dhe Krahasuese, të ndjekur nga një Diplomë e Studimeve të Larta të Specializuara (Diplôme d’Etudes Supérieures Spécialisées-DESS) në Letërsi Moderne të Specializuar.
Ajo e ka filluar karrierën e saj profesionale në Francë në sektorin e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit (Grolier Interactive Europe, Lycos France dhe Lagardère Active media).
Në vitin 2002, Kadare iu bashkua Ministrisë së Punëve të Jashtme të Republikës së Shqipërisë, Departamenti i Organizatave Ndërkombëtare dhe më vonë u emërua Sekretare e Parë në Misionin e Përhershëm të Republikës së Shqipërisë në Kombet e Bashkuara në Nju Jork.
Në vitin 2005, ajo u bashkua me Agjencinë e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në Shqipëri, ku menaxhoi një projekt të madh ndërkombëtar për të parandaluar dhe luftuar trafikimin e grave dhe fëmijëve.
Në vitin 2008, u emërua në Ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Francë, ku mbulonte kryesisht çështjet e UNESCO-s.
Nga viti 2011 deri në vitin 2016, Kadare shërbeu si Ambasadore dhe Delegate e Përhershme e Republikës së Shqipërisë në UNESCO (Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë), dhe nga viti 2013 deri në vitin 2015 si Zëvendëskryetare e Bordit Ekzekutiv të UNESCO-s.
Në vitin 2016, Ambasadorja Kadare u emërua Përfaqësuese e Përhershme e Republikës së Shqipërisë në Kombet e Bashkuara dhe Ambasadore e Republikës së Shqipërisë në Kubë, jo-rezidente. Në Kombet e Bashkuara, ajo udhëhoqi punën përgatitore dhe fushatën e lobimit që rezultoi në zgjedhjen e Shqipërisë, për herë të parë, në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, për një mandat 2-vjeçar 2022-2023.
Gjithashtu, ajo shërbeu edhe si Zëvendëspresidente e Bordit Ekzekutiv të UNDP/UNFPA/UNOPS për dy vjet rresht (2018-2019). P oashtu mbajti postin e Zëvendëspresidentes së sesionit të 75-të të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara (2020-2021).
Në nëntor 2021, ajo u emërua Ambasador dhe delegat i Përhershëm i Republikës së Shqipërisë në UNESCO, post të cilin e mbajti deri para dy ditësh, pasi presidenti Begaj vendosi që ta lironte nga kjo detyrë.
Presidenti i Shqipërisë, Bajram Begaj, ka liruar nga detyra Besiana Kadarenë, vajzën e shkrimtarit Ismail Kadare. Besiana Kadare mbante detyrën e ambasadores së Shqipërisë në UNESCO. Besiana Kadare u emërua në këtë detyrë në Tetor të vitit 2021, duke përfaqësuar Shqipërinë në UNESCO. DEKRET PËR LIRIM AMBASADORI NGA DETYRA Në mbështetje të nenit 92, shkronja […]
Tani unë ngjitem lart dhe s’kam asnjë gëzim. Këtu ku kam arritur më ftohtë është, me vetmi. E dija këtë, por padurimi i vdekur Më shtynte të shpejtoj te ky sinor i kotë.
Krahë grashë të thyera mbi supe si të prera nga një morg Më japin një gëzim po aq të vdekur. Më duket ende dimër ndonëse është prill. Kam ftohtë. Kam ftohtë./KultPlus.com
TIRANË, 2 korrik /ATSH/ Qendra për Hapje dhe Dialog (COD) promovoi albumin “100 Portrete”, një biografi e Ismail Kadaresë përmes artit pamor.
Albumi pasqyron një rrugëtim prej 62 vitesh (1962-2024) duke e përkthyer në 100 portrete të shkrimtarit, siç nuk e kemi parë ndonjëherë: përmes pikturës, skicës, grafikës e fotografisë.
Albumi “100 portrete, Kadare në artet figurative”, pati si kurator prof. asoc. dr. Abaz Hadon.
Promovimi në kryeministri ishte një homazh në njëvjetorin e ndarjes nga jeta së shkrimtarit. Ky botim i rrallë përmbledh veprat e artistëve të njohur shqiptarë dhe të huaj, që e kanë portretizuar Kadarenë ndër vite, me dashuri, respekt dhe frymëzim.
Nga pozimet e para për Kilicën e Dilon, tek portretet e fundit për Arif Lushin e Hameraldi Agollin, një jetë e reflektuar në ngjyra, dritë-hije, forma dhe simbolikë.
Kuratori Abaz Hado u shpreh se, asnjë personazh tjetër botëror nuk ka një katalog me 100 vepra arti të dedikuara. “Kadareja vjen i dyti pas Skënderbeut në artin pamor”, u shpreh Hado. Ndërsa studiuesi Ermir Nika e cilësoi këtë botim jo thjesht një koleksion arti, por biografi të Kadaresë përmes imazhit.
Projekti i realizuar nga Instituti Liberal Pashko, Universiteti Europian i Tiranës dhe UET Press, me mbështetjen e Bashkisë Tiranë dhe Fondacionit “Credins”, është vetëm fillimi, pasi dy albume të tjera janë në proces.
Ti ike udhes së pafundme Ku zverdhin drurët gjetherënës Mbi gjokse pellgjesh tani tundet I arti medalion i henës. Lejleket iken. Fill pas teje Si stof i keq u zbeh blerimi Dhe ngjajnë toka, pylli, reja, Me negativin e një filmi. Tani në fusha shkoj menduar Ku nis të fryjë erë e ftohtë, Ku ca mullare të gjysmuar Duken që larg si Don Kishotë. Ç’të bëj, po them me vehten time, Në këtë orë të vonë të muzgut, Ku qerrja baltave bën shkrime. Të lashta sa të Gjon Buzukut? Do të shkoj të ulem permbi pellgjet, Të pi në gjunjë duke rënë, Në grykë e di që do të më ngelet I ftohti medalioni i hënës./KultPlus.com
Akademia e Shkencave të Shqipërisë organizoi një veprimtari përkujtimore në nder të shkrimtarit dhe akademikut të shquar Ismail Kadare. Të pranishëm ishin familjarë të Kadaresë, akademikë, miq e njerëz të letrave.
Në fjalën e tij, kryetari i ASHSH, akad. Skënder Gjinushi, e cilësoi gjeniun e letrave Kadare, si një kryeakademik për nga vlera dhe jehona e veprës së tij, e mirënjohur dhe e vlerësuar ndërkombëtarisht.
“Humbja fizike e Kadaresë është padyshim humbja më e madhe letërsisë sonë. Ishte gjithashtu një humbje shumë e madhe e kulturës dhe letërsisë evropiane dhe botërore, e akademizmit shqiptar dhe atij evropian”, u shpreh akad. Gjinushi në këtë veprimtari. Sipas tij, Kadareja do të lexohet e do të vlerësohet në vazhdimësi pasi mesazhet e veprës së tij, stili dhe forca e fjalës, e bëjnë veprën e tij aktuale, tërheqëse dhe emancipuese për të gjitha kohërat.
Akad. Gjinushi përmendi dhe vlerat e Kadaresë në lëmin e gjuhësisë duke thënë se, kontributi i tij si lëvrues i gjuhës është po aq i çmuar sa ai i Çabejt. “Akademia e Shkencave ka pasur privilegjin ta kishte anëtar të sajin për 35 vjet”, u shpreh Gjinushi.
Edhe Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës kishte dërguar një mesazh të veçantë i cili u përcoll nga akademik Vaso Tole.
Të tjerë personalitete të cilët ngritën lart në fjalën e tyre, figurën e Kadaresë, ishin: botuesi i tij, Bujar Hudhri, drejtori i Bibliotekës Kombëtare, Piro Misha, akad. Shaban Sinani, kryetarja e Kuvendit të Shqipërisë, Elisa Spiropali etj.
Në përfundim të aktivitetit, e mori fjalën edhe bashkëshortja e Ismailit, shkrimtarja Helena Kadare.
“Natyrisht kur bëhet fjalë për figurën e Ismail Kadaresë unë jam e ndjeshme ndaj tonit elitar të folësve dhe vlerësimit që i bëjnë atij dhe veprës së tij letrare. Ismail Kadare është një shkrimtar shqiptar që e ngriti metaforën e tij letrare në nivelin e frymëmarrjes kombëtare, që do të thotë se ai përshkroi në veprën e tij fatin e shqiptarit dhe Shqipërisë në tërë rrjedhën e historisë së saj”, tha Helena Kadare./atsh/KultPlus.com
Ismail Kadare dhe Ibrahim Rugova janë dy njerëz të mëdhenj për shqiptarët. Të dytë edhe kanë shkruar dhe i janë future me zell e me xhelozi studimit dhe letërsisë. Rugova më shumë si studiues ndërsa Kadare më shumë si shkrimtar, ata i bashkon, nëse jo asgjë, Franca, si një shtet ku të dytë kanë pëlqyer të jetojnë e punojnë për një kohë, shkruan KultPlus.
Ndonëse shpesh kishin mospajtime, ata sërish ishin miq.
Po ju sjellim sot fjalët e Kadaresë mbi këtë figurë të njohur për shqiptarët:
“Ibrahim Rugova, kolosi i brishtë i Kosovës” (frele), siç është quajtur shpesh, është një president “sui generis”. President të tillë, pa armë, pa zyre, pa ushtri, mund të tallen e të keqtrajtohen nga ata që i kanë të gjitha këto, ashtu siç e tallën dhe i vunë kurorën me gjemba Krishtit. E në të vërtet serbëve u pëlqen të tallen ashtu.
E megjithatë, ky president pritet ndërkaq prej shefave të shteteve, çka jep shpresë se bota dika ka mësuar, së paku nga historia e Krishtit… Rugova është pjellë e një kombi, e një aspirate dhe e një qytetërimi, botës shqiptare. Kjo botë ka nevojë sot të mbrohet”, ka thënë mes tjerash Kadare.
“Rruga e Kosovës drejt pavarësisë ende është e shtruar me gurë, por me disa përjashtime të pakëndshme ajo nuk ka qenë e hapur me terrorizëm, dhunë dhe bombahedhës vetëvrasës. Populli i tij dhe bota duhet t’i falënderohen Ibrahim Rugovës për këtë: në butësinë e tij kishte çelik”, ka thënë Kadare për Presidentin Historik të Kosovës – Ibrahim Rugovën.
Ndërsa në një pritje në Köln në vitin 2013, Ismail Kadare ndër të tjera theksoi: “Është e vërtetë që e kam kritikuar Rugovën në vitin 1999. Ju tani mund të mendoni se unë do të them se kisha të drejtë me kritikën që i bëra Rugovës. Jo, koha e dëshmoi se, e drejta ishte në anën e Ibrahim Rugovës. Unë e kisha kritikuar, kisha qenë i ashpër me të, ai më fali në takimin që kishim në shtëpinë e tij menjëherë pas luftës, ishte meritë e tij. Ai vdiq në paqe, ne u pajtuam, ishim miq.”
Ibrahim Rugova ka vdekur në janar të vitit 2006. Ka udhëhequr Kosovën dhe LDK’në prej viteve të 90’ta. / KultPlus.com
Në njëvjetorin e ndarjes nga jeta, akademikë, shkrimtarë, poetë dhe politikanë nderuan kolosin e letërsisë, Ismail Kadare. Personalitetet kujtuan trashëgiminë që ka lënë Kadareja për letërsinë shqipe, ndërsa vlerësuan figurën dhe kontributin e tij.
Një vit më parë, në moshën 88-vjeçare, u nda nga jeta gjeniu i letrave shqipe, Ismail Kadare.
Zyrtarë dhe personalitete vlerësuan figurën dhe kontributin e shkrimtarit të madh në një aktivitet përkujtimor të organizuar nga Kuvendi i Shqipërisë dhe Akademia e Shkencave.
Në fjalën e saj, kryetarja e Kuvendit Elisa Spiropali e përshkroi Kadarenë si një ikonë të përjetshme të mendjes dhe shpirtit shqiptar.
Elisa Spiropali:
“Kadare u shndërrua në pasaportën e Shqipërisë atëherë kur vetë Shqipëria ishte brenda kafazit të izolimit, ishte dallga e qytetërimit të një Shqipërie të mbytur nën duhmën orientale të gjirokastritit tjetër të Sokakut të të Marrëve, si një shpagë që qyteti i gurtë ia ofronte vendit nga dy skajet e të mirës dhe të keqes. Si për t’i kthyer vetë qytetit borxhin për të gjithë vendin.”
Skënder Gjinushi:
“Kadareja është mbrojtësi dhe hulumtuesi më i zjarrtë i gjuhës shqipe, i origjinës dhe lashtësisë së saj. Kadareja është një figurë identitare e popullit shqiptar, krahas figurave të tjera si Ismail Qemali, Skënderbeu e Nënë Tereza, dhe si i tillë do të mbetet në kujtesën e popullit shqiptar. Akademia ka pasur nderin ta kishte anëtar të saj për 36 vite me radhë.”
Akademikët kujtuan trashëgiminë e një shkrimtari që i dha gjuhës sonë përmasat e botës, ndërsa e cilësuan Kadarenë si shtyllë të identitetit tonë kombëtar.
Pirro Misha:
“Shqetësimi i vazhdueshëm i tij ishte që shqiptarët të përcaktonin njëherë e përgjithmonë vendin e tyre në histori si pjesë e qytetërimit evropian. Ai kujdesej për të paralajmëruar rrezikun që ekzistonte gjithmonë. Shqiptarët mund ta quajnë veten me fat që patën një figurë si Kadare.”
Shaban Sinani:
“Shkrimtari është përgjegjës për çdo gjë që ndodh në shoqëri gjatë jetës së tij. Kësaj përgjegjësie Kadare i doli përballë duke sfiduar historinë dhe të sotmen. Rekordi i tij është sfidues aq sa mund të kthehet në një problem qenësor për zhvillimin e letërsisë shqipe. Ismail Kadare, me veprën, vdekjen mundi.”
Bujar Hudhri:
“Që nga ajo ditë e një korriku të kaluar më ka mbetur e pashlyer në kujtesë pamja në sallonin e apartamentit, gati për udhëtimin e radhës. Kështu do ta përfytyroj përherë, drejt një fluturimi drejt një planeti të ri për letërsinë, por tashmë pa kthim. Dhimbja për ikjen e tij do të kalojë, por thesari që ka lënë për ne dhe veprat e tij do të mbesin përjetësisht.”
E pranishme në aktivitet ishte edhe Elena Kadare, bashkëshortja e kolosit të letrave shqipe, e cila u shpreh se jeta e shkrimtarit të madh shqiptar ishte në një linjë me atë të shqiptarëve dhe Shqipërisë.
Elena Kadare:
“Ishte një shkrimtar shqiptar që ngriti metaforën e tij letrare në nivelin e frymëmarrjes kombëtare, që përshkroi me veprën e tij fatin e Shqipërisë dhe shqiptarëve në tërë rrjedhën e saj. Ashtu si mbijetuan shqiptarët, mbijetoi edhe vetë Ismaili, jeta e të cilit ishte në thelb jeta e shqiptarëve që kërkuan liri, barazi dhe progres.”
Ismail Kadare, i lindur më 28 janar 1936 në lagjen Palorto të Gjirokastrës, ishte shkrimtari shqiptar më i shquar brenda dhe jashtë kufijve të vendit, i cili ngriti lart prestigjin e letrave shqipe anembanë globit. Veprat e tij janë përkthyer në 45 gjuhë të botës dhe është vlerësuar me çmime ndërkombëtare.
Ekzaktësisht një vit më parë, në sallën e Teatrit të Operas dhe Baletit, në një skenë ku përkulej me rruazore në duar Nënë Tereza, u përcoll me homazhe shtetërore shkrimtari Ismail Kadare. Muzika funebre dhe nderimet pranë arkëmortit u ndërprenë veçse për pak minuta gjatë ceremonisë, kur mbajti një fjalim Edi Rama, i vetmi njeri të cilit familja Kadare i besoi këtë moment nderi.
Për çudi në qendër të fjalimit nuk ishte aq i ndjeri apo kontributi i tij për kombin, por andrallat që kishte hequr Edi Rama për organizimin e ceremonisë në Teatrin e Operas dhe Baletit, shoqëruar nga dilemat për të gjetur një vend të denjë në Tiranë, ku të prehej trupi i shkrimtarit.
Pasi sqaroi imazhin e Nënë Terezës mbi skenë, ndërsa përshkruante “ankthin e çuditshëm” të atyre që i propozonin nga një vend për varrin e Kadaresë, Rama listoi me ton ironik disa sugjerime: “tek Vëllezërit Frashëri, tek parku përballë Rognerit, tek fusha e gjelbërt mbrapa Kryeministrisë, tek Varrezat e Dëshmorëve të Luftës Nacional – Çlirimtare, e deri tek Varrezat e Dëshmorëve në Kosovë”. Të gjitha, të refuzuara me lehtësinë e pushtetarit që nuk sheh rreth vetes veçse tutkunë dhe që e ka humbur aftësinë për t’i besuar njerëzve që ka pranë.
Sërish me ironi, Rama përmendi edhe një mauzeloum apo një panteon të munguar për “kokat e kombit”, ku me siguri do të kishte një vend për trupin e shkrimtarit. “Kështu është kur nuk e kemi si tërë bota një panteon për kokat e vdekura të kombit”, thanë disa. Ndonjë tjetër bëri thirrje për “mauzoleum”, u shpreh ai.
Më pas, sfidoi solemnitetin e ceremonisë së vdekjes me një satirë të pazakontë duke thënë: “Po të bënim një kullë mbrapa Skënderbeut, me shumë apartamente për të tërë të vdekurit me emër… do ta mbyllnim mbase përgjithnjë problemin historik të gjetjes së vendvarrimit”.
Dhe kështu, u ndal “i tmerruar” nga përfytyrimi i radhës së të gjallëve që kërkojnë apartamente për varre dhe vendosi të mos zgjedhë asgjë. Asgjë fare.
Një vit më pas, s’ka zgjedhur asgjë duke lënë një boshllëk të pahijshëm: Ismail Kadare prehet edhe këtë fillmkorriku në varrezat e Tufinës, atje ku zgjodhi ta lëshojë hë për hë Edi Rama.
Përkundër lëvdatave dhe elozheve për Ismail Kadarenë që “e ngjiti gjuhën shqipe në majën më të paarritur”, kryeministri Rama nuk ka ditur apo nuk ka dashur t’i dhurojë varrin e premtuar autorit të vargjeve: “Në s’të pranoftë asnjë varr/ Asnjë mermer a morg-kristal/ Mos duhet vall’ prap’ të të mbart/ Gjysmë të vdekur, gjysmë të gjallë?
Gjithsesi nuk jemi më në fushën e letrave, por në realitetin banal. Aty ku vendi i shkrimtarit të vdekur varet nga kapriçot e pushtetarit që ka premtuar se: “Ismail Kadareja e meriton të prehet në një banesë të fundit që të jetë vetëm e tij”.
Por ende një vit më pas, mbetet pyetja: Çfarë e pengoi Ramën ta mbante premtimin? Mos ndoshta është më e lehtë të luash me fjalët e Kadarese sesa të jesh në lartësinë e një shtetari serioz? A gaboi familja Kadare që i besoi fjalëve të kryeministrit?
Cilado të jetë e vërteta, Ismail Kadare mbetet i pakonkurueshëm në letërsinë shqipe dhe sa ishte gjallë Ismaili ia doli ta ruajë marrëdhënien e privilegjuar me pushtetin, ndërsa tani që ka një vit i vdekur, askush nuk po kujtohet për gjeniun Kadare, që ka mbetur në Tufinë si premtim i pambajtur i atyre që mbajnë çelësat e pallateve shtetërore./Lapsi.al
Login
