NĂ« vitin 1965, regjisori britanik Peter Watkins realizoi njĂ« film tronditĂ«s me titull âThe War Gameâ, i cili pĂ«rshkruan pasojat e njĂ« sulmi bĂ«rthamor mbi BritaninĂ«. Filmi paraqet njĂ« skenar hipotetik ku njĂ« raketĂ« bĂ«rthamore shpĂ«rthen mbi Kent, duke shkatĂ«rruar spitalet, duke krijuar mungesa tĂ« rĂ«nda ushqimore dhe duke zhytur vendin nĂ« njĂ« gjendje kaosi tĂ« plotĂ«. MegjithĂ«se ishte porositur nga BBC si pjesĂ« e serisĂ« sĂ« dokumentarĂ«ve tĂ« saj, filmi u ndalua nga transmetimi pĂ«r dekada me radhĂ« me arsyetimin se ishte âtepĂ«r tronditĂ«s pĂ«r mediumin televizivâ.
PavarĂ«sisht kĂ«saj, âThe War Gameâ u nderua me çmimin Oscar pĂ«r Dokumentarin mĂ« tĂ« MirĂ« nĂ« vitin 1967 dhe u transmetua mĂ« nĂ« fund nĂ« BBC mĂ« 31 korrik 1985.
Filmi u xhirua me rreth 350 aktorĂ« amatorĂ« nga Kent, shumica prej tyre banorĂ« vendas, dhe shumĂ« skena u realizuan nĂ« Grand Shaft Barracks nĂ« Dover, njĂ« bazĂ« ushtarake nĂ« rrĂ«nim e sipĂ«r. PjesĂ«marrĂ«sit tregojnĂ« se pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« realizĂ«m skenave tĂ« djegieve, atyre u ngjiteshin nĂ« fytyrĂ« kokrra Rice Krispies dhe mĂ« pas spĂ«rkateshin me bojĂ« tĂ« errĂ«t pĂ«r tĂ« simuluar plagĂ«t nga zjarri. Skenat pĂ«rfshijnĂ« njerĂ«z qĂ« vdesin nĂ« rrugĂ«, spitalet e tejmbushura dhe madje edhe policĂ« qĂ« kryejnĂ« âvrasje nga mĂ«shiraâ.
Michael Banks, njĂ« nga figurantĂ«t nĂ« film dhe mĂ« vonĂ« regjisor teatri, e kujton pĂ«rvojĂ«n si transformuese: âShpejtĂ« e kuptova qĂ« isha nĂ« praninĂ« e njĂ« gjeniu. Peter Watkins ishte njĂ« inovator. Fillimisht, si çdo 17-vjeçar, e pashĂ« si njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« luajtur me armĂ«, por qĂ« nĂ« ditĂ«n e dytĂ«, qĂ«ndrimi ynĂ« ndryshoi kur kuptuam natyrĂ«n e asaj qĂ« po xhironim.â
Glynis Greenland, njĂ« tjetĂ«r pjesĂ«marrĂ«se, kujton se ishte pjesĂ« e njĂ« grupi grash qĂ« duhej tĂ« bĂ«rtisnin nĂ« prapaskenĂ« pĂ«r tĂ« shtuar ndjesinĂ« e panikut. Ajo kujton njĂ« moment tĂ« sikletshĂ«m gjatĂ« xhirimeve: âMendova se kishin pĂ«rfunduar xhirimin, kĂ«shtu qĂ« hapa sytĂ«, por kamera ishte ende mbi mua.â
NdĂ«rhyrja politike nĂ« ndalimin e filmit Ă«shtĂ« zbuluar pĂ«rmes dokumenteve tĂ« deklasifikuara nga Zyra e Kabinetit. Qeveria e kryeministrit Harold Wilson ushtroi presion mbi BBC pĂ«r tĂ« mos e transmetuar filmin, duke frikĂ«suar se ai mund tĂ« ndikonte nĂ« opinionin publik ndaj politikĂ«s sĂ« mbrojtjes bĂ«rthamore. Lord Norman Brook, kryetar i BBC-sĂ« nĂ« atĂ« kohĂ« dhe ish-sekretar i kabinetit, nĂ« njĂ« letĂ«r drejtuar kabinetit, shkroi: âKam parĂ« filmin, dhe mund tĂ« them se Ă«shtĂ« prodhuar me pĂ«rmbajtje tĂ« konsiderueshme. Por subjekti Ă«shtĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pashmangshme alarmues dhe transmetimi i tij mund tĂ« ketĂ« njĂ« efekt tĂ« ndjeshĂ«m nĂ« qĂ«ndrimet e publikut ndaj politikĂ«s sĂ« parandalimit bĂ«rthamor.â
Huw Wheldon, atĂ«herĂ« drejtues i dokumentarĂ«ve nĂ« BBC, kishte kundĂ«rshtime ndaj disa pjesĂ«ve tĂ« filmit, si njĂ« deklaratĂ« nga njĂ« peshkop qĂ« thotĂ« âduhet tĂ« mĂ«sojmĂ« ta duam bombĂ«nâ, si dhe njĂ« skenĂ« ku njĂ« polic kryen njĂ« vrasje nga mĂ«shira. âThjesht nuk besoja se ndokush do tâu kĂ«rkonte policĂ«ve ta bĂ«nin kĂ«tĂ«. E pashĂ« si njĂ« deklaratĂ« anti-policore,â tha ai. Kur e ndau kĂ«tĂ« shqetĂ«sim me regjisorin Watkins, ky i fundit âshkoi pĂ«rtej vetes nga zemĂ«rimiâ.
Ish-Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i BBC-sĂ« nĂ« vitin 1965, Hugh Carleton Greene, deklaroi vite mĂ« vonĂ«: âVendimi pĂ«r tĂ« mos e transmetuar nuk ishte politik. UnĂ« isha mĂ« i tronditur nga programi sesa vetĂ« Lord Brook. Nuk mund tĂ« pĂ«rballoja pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e transmetimit tĂ« njĂ« programi kaq tronditĂ«s.â
Profesori John Cook nga Universiteti Glasgow Caledonian ka studiuar gjerĂ«sisht veprĂ«n e Peter Watkins dhe vĂ«ren se ndikimi i filmit nuk qĂ«ndron vetĂ«m nĂ« pĂ«rshkrimet grafike, por nĂ« mesazhin e tij tĂ« thellĂ« shoqĂ«ror: âNuk ishte aq pĂ«r shkak tĂ« skenave, por sepse ngrinte çështje tĂ« pakĂ«ndshme pĂ«r pĂ«rgatitjen civile tĂ« BritanisĂ«. E tregoj ende sot para nxĂ«nĂ«sve dhe ata mbeten tĂ« tronditur.â
âThe War Gameâ mbetet njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« fuqishme kinematografike qĂ« ka sfiduar pushtetin, politikĂ«n dhe vetĂ« mediumin qĂ« e porositi. Ai Ă«shtĂ« njĂ« kujtesĂ« e fuqishme pĂ«r realitetin e luftĂ«s bĂ«rthamore dhe ndikimin e saj mbi njerĂ«zit e zakonshĂ«m, njĂ« film qĂ« edhe pse u ndalua, i mbijetoi kohĂ«s dhe la njĂ« gjurmĂ« tĂ« pashlyeshme nĂ« historinĂ« e kinemasĂ« dhe ndĂ«rgjegjes publike./BBC/KultPlus.com