â Kjo analizĂ« Ă«shtĂ« kontribut edhe i AgjencisĂ« Telegrafike Shqiptare â
TIRANĂ, 5 korrik /ATSH-enr/ â Pushtimi nĂ« shkallĂ« tĂ« plotĂ« i UkrainĂ«s nga Rusia, rritja e paqĂ«ndrueshmĂ«risĂ« nĂ« Lindjen e Mesme dhe rikthimi i Donald Trump nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« e kanĂ« vĂ«nĂ« politikĂ«n evropiane tĂ« mbrojtjes nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes dhe e kanĂ« bĂ«rĂ« EvropĂ«n tĂ« rimendojĂ« modelet e saj tĂ« rekrutimit ushtarak.
Muajin e kaluar, vendet anëtare të NATO-s ranë dakord të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe sigurisë në 5,0 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Por, rritja e shpenzimeve vetëm pa fuqinë punëtore për ta mbështetur atë mund të minojë gatishmërinë ushtarake të Evropës.
Ky ndryshim ka bërë që tema e rekrutimit ushtarak të bëhet objekt debati politik në të gjithë kontinentin.
Një sondazh i kohëve të fundit i nëntë vendeve evropiane nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë zbuloi se në disa vende, përfshirë Francën, Gjermaninë dhe Poloninë, shumica mbështesin rikthimin e shërbimit të detyrueshëm ushtarak, megjithëse në rastin e dy të fundit kjo mbështetje zhduket në grupmoshën 18-29 vjeç.
NĂ« disa vende evropiane, rekrutimi ushtarak ende ekziston
Shumë vende të BE-së hoqën ose pezulluan politikën e shërbimit të detyrueshëm në forcat e armatosura pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, ndërsa në të tjera ajo u mbajt me angazhime dhe rregulla të ndryshme kohore.
Nëntë shtete anëtare aktualisht kanë rekrutim ushtarak (Austria, Qiproja, Danimarka, Estonia, Finlanda, Greqia, Letonia, Lituania dhe Suedia).
Kroacia sĂ« shpejti do tâi bashkohet kĂ«tij grupi pasi mĂ« parĂ« hoqi shĂ«rbimin e detyrueshĂ«m ushtarak nĂ« vitin 2008. Trajnimi bazĂ« ushtarak qĂ« zgjat dy muaj do tĂ« fillojĂ« nĂ« janar 2026, dhe ata qĂ« paraqesin kĂ«rkesĂ« pĂ«r kundĂ«rshtim tĂ« ndĂ«rgjegjshĂ«m pĂ«r arsye fetare ose morale do tĂ« kenĂ« tre muaj trajnim nĂ« mbrojtjen civile ose do tâi nĂ«nshtrohen trajnimit katĂ«rmujor nĂ« njĂ«sitĂ« lokale.
Rekrutët do të paguhen 1 100 euro neto në muaj, dhe vaktet, transporti, lejet dhe kostot e tjera të tyre do të mbulohen. Shërbimi llogaritet në historikun e punësimit, dhe rekrutët e punësuar nuk mund të pushohen nga puna për shkak të shërbimit të tyre. Rekrutët e papunë do të kenë gjithashtu përparësi punësimi në institucionet shtetërore dhe lokale të qeverisjes vendore.
Vendet me rekrutim ushtarak zbatojnë modele të ndryshme: shërbim të detyrueshëm për të gjithë qytetarët e kualifikuar, sisteme të bazuara në llotari kur numri i vullnetarëve është i pamjaftueshëm, ose rekrutim selektiv bazuar në motivim dhe aftësi.
Cilat vende në Evropë po shqyrtojnë rifutjen e rekrutimit ushtarak?
Disa vende evropiane qĂ« kanĂ« pezulluar rekrutimin ushtarak mbĂ«shteten te vullnetarĂ«t pĂ«r tĂ« rritur numrin e tyre. NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« kĂ«rcĂ«nimit tĂ« sigurisĂ« qĂ« paraqet Rusia, ushtria gjermane â Bundeswehr â po kĂ«rkon tĂ« rekrutojĂ« tĂ« paktĂ«n 60 000 ushtarĂ« tĂ« tjerĂ«.
Kjo ka çuar në një debat të ripërtërirë nëse shërbimi ushtarak i detyrueshëm është i nevojshëm në Gjermani, më shumë se një dekadë pasi u pezullua.
Kancelari Friedrich Merz tha javĂ«n e kaluar se ai beson se ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« jetĂ«. âBundeswehr duhet tĂ« kthehet nĂ« qendĂ«r tĂ« shoqĂ«risĂ« sonĂ«â, tha ai. âIshte njĂ« gabim â siç e dimĂ« sot mĂ« sĂ« voni â tĂ« pezullonim shĂ«rbimin ushtarak tĂ« detyrueshĂ«mâ, shtoi ai.
MegjithatĂ«, sipas marrĂ«veshjes sĂ« koalicionit tĂ« SPD-sĂ« socialdemokrate me bllokun konservator tĂ« Merz, qeveria e re gjermane Ă«shtĂ« zotuar tĂ« kĂ«rkojĂ« shĂ«rbim ushtarak vullnetar. SPD-ja ishte vĂ«nĂ« nĂ«n presion pĂ«r kĂ«tĂ« marrĂ«veshje, por tĂ« shtunĂ«n, partia miratoi njĂ« mocion nĂ« konferencĂ«n e saj kombĂ«tare, i cili thoshte se âne nuk duam asnjĂ« mundĂ«si ligjore pĂ«r tĂ« thirrur rekrutĂ« qĂ« mund tĂ« aktivizohen para se tĂ« jenĂ« shteruar tĂ« gjitha masat pĂ«r rritje vullnetareâ.
âNe duam tĂ« mundĂ«sojmĂ« masa pĂ«r tĂ« rekrutuar, regjistruar dhe mbajtur gjurmĂ«t e tĂ« rinjve tĂ« detyruar pĂ«r shĂ«rbim ushtarakâ, deklaroi ajo.
Portugalia është një vend tjetër që ka parë një debat mbi rekrutimin të fitojë terren kohët e fundit.
PĂ«rkrahĂ«sit argumentojnĂ« se ai promovon frymĂ«n qytetare, kohezionin social dhe e pĂ«rgatit mĂ« mirĂ« shoqĂ«rinĂ« pĂ«r tâu pĂ«rballur me krizat. KritikĂ«t, megjithatĂ«, tregojnĂ« kostot e larta logjistike, ndikimin nĂ« lirinĂ« individuale dhe nevojĂ«n pĂ«r tĂ« modernizuar Forcat e Armatosura me profesionistĂ« tĂ« kualifikuar nĂ« vend tĂ« rekrutimit masiv.
ShĂ«rbimi i detyrueshĂ«m ushtarak ishte njĂ« realitet pĂ«rcaktues pĂ«r pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« shekullit tĂ« 20-tĂ« nĂ« vend, kur, nga Republika e ParĂ« midis viteve 1910 dhe 1926 deri nĂ« fund tĂ« viteve 1990, mijĂ«ra tĂ« rinj portugezĂ« u thirrĂ«n pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur atĂ« qĂ« njihej si âdetyra e tyre qytetare ndaj kombitâ.
Në vitin 2004, shërbimi i detyrueshëm ushtarak u hoq, duke i lënë vendin një modeli vullnetar profesional që mbetet në fuqi edhe sot.
Aktualisht, Forcat e Armatosura Portugeze rekrutojnë të rinj përmes rekrutimit vullnetar ose kontratave me afat të caktuar, me periudha shërbimi që variojnë nga gjashtë muaj deri në gjashtë vjet.
NjĂ« aspekt qĂ« ka mbetur nga epoka e shĂ«rbimit tĂ« detyrueshĂ«m Ă«shtĂ« Dita e Mbrojtjes KombĂ«tare. ĂshtĂ« njĂ« ngjarje njĂ«ditore qĂ« synon tĂ« rrisĂ« ndĂ«rgjegjĂ«simin rreth Forcave tĂ« Armatosura dhe mbrojtjes kombĂ«tare midis tĂ« rinjve. NdĂ«rsa nuk pĂ«rfshin trajnim ushtarak, pjesĂ«marrja Ă«shtĂ« e detyrueshme pĂ«r qytetarĂ«t portugezĂ«, zakonisht njĂ« herĂ« midis moshĂ«s 18 dhe 30 vjeç, dhe Ă«shtĂ« njĂ« parakusht pĂ«r tĂ« pasur akses nĂ« tĂ« drejta tĂ« caktuara civile, siç Ă«shtĂ« marrja e njĂ« pasaporte ose aplikimi pĂ«r punĂ« nĂ« sektorin publik.
Bullgaria, dikur njĂ« nga shtetet mĂ« tĂ« militarizuara nĂ« ish-Bllokun Lindor, Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur nĂ« njĂ« ushtri profesioniste qĂ« nga pĂ«rfundimi i rekrutimit nĂ« vitin 2008 â por tani pĂ«rballet me njĂ« mungesĂ« personeli prej 21,8 pĂ«r qind. Me rekrutimin qĂ« po mbetet pavarĂ«sisht rritjeve tĂ« fundit tĂ« pagave, ministri i Mbrojtjes Atanas Zapryanov tha se trajnimi i kufizuar i detyrueshĂ«m Ă«shtĂ« duke u shqyrtuar, veçanĂ«risht pĂ«r rolet qĂ« lidhen me armĂ«t e zjarrit. Rekrutimi i plotĂ« nuk Ă«shtĂ« planifikuar, por mund tĂ« kthehet nĂ«se rekrutimi vazhdon tĂ« jetĂ« i pamjaftueshĂ«m.
Në Rumani, shërbimi i detyrueshëm ushtarak u pezullua më 1 janar 2007, me pranimin në NATO dhe BE. Sipas legjislacionit, në rast lufte, Rumania mund të riaktivizojë shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Të gjithë qytetarët mund të rekrutohen, përfshirë ata që nuk e kanë përfunduar shërbimin ushtarak.
Pas fillimit të luftës në Ukrainë, pati diskutime, veçanërisht në internet, rreth një rikthimi të mundshëm të pjesshëm ose vullnetar të shërbimit ushtarak, por Ministria e Mbrojtjes e hodhi poshtë idenë, duke theksuar se është e preferueshme të zgjerohen rezervat vullnetare dhe të përmirësohet baza e përzgjedhjes.
Në Poloni, kryeministri Donald Tusk njoftoi në fillim të marsit se donte të rivendoste një formë të shërbimit ushtarak, me një objektiv prej 100,000 personash që merrnin pjesë në vit.
Franca gjithashtu e ka rihapur debatin. ShĂ«rbimi ushtarak u pezullua nĂ« vitin 1997 nĂ«n presidencĂ«n e Jacques Chirac. Debati publik mbi shĂ«rbimin ushtarak u rigjallĂ«rua kur Emmanuel Macron njoftoi njĂ« ârishikim tĂ« madhâ tĂ« shĂ«rbimit kombĂ«tar universal (SNU) nĂ« njĂ« intervistĂ« me shtypin rajonal nĂ« mars. Rivendosja e shĂ«rbimit tĂ« detyrueshĂ«m ushtarak (pĂ«r burrat dhe gratĂ«) aktualisht do tĂ« pĂ«rfaqĂ«sonte njĂ« buxhet vjetor prej 15 miliardĂ« eurosh, sipas njĂ« shĂ«nimi tĂ« kohĂ«ve tĂ« fundit politikash nga Haut-Commissariat Ă la StratĂ©gie et au Plan â Komisioni i LartĂ« i FrancĂ«s pĂ«r Strategji dhe Planifikim.
Në Belgjikë, rekrutimi ushtarak është pezulluar që nga viti 1993. Megjithatë, nuk është hequr, kështu që në teori mund të riaktivizohet nëpërmjet një ndryshimi në ligj.
Që nga fillimi i pushtimit rus në Ukrainë, ka pasur disa biseda për rikthimin e rekrutimit ushtarak të detyrueshëm, por ato nuk kanë çuar në ndonjë iniciativë. Opinioni publik nuk duket se është në favor të tij, dhe sipas ministrit të Mbrojtjes Theo Francken, Belgjika nuk është logjistikisht e gatshme për një rikthim, për shkak të mungesës së personelit, kazermave dhe shtretërve.
Qeveria aktuale njoftoi futjen e një shërbimi ushtarak vullnetar njëvjeçar, për të cilin çdo 18-vjeçar do të marrë një letër ftese. Plani është të fillojë në shtator 2026 me një grup të parë prej 500 vullnetarësh dhe qeveria shpreson të arrijë një fluks vjetor prej rreth 1 000 rekrutësh të rinj deri në vitin 2028. Vullnetarët do të marrin një pagë mujore prej rreth 2 000 eurosh.
Cilat shtete në Evropë janë kundër rekrutimit ushtarak?
NdĂ«rsa debati Ă«shtĂ« i hapur nĂ« shumĂ« vende evropiane, tĂ« tjerĂ«t nuk janĂ« qartĂ«sisht tĂ« interesuar pĂ«r kĂ«tĂ« ide. NĂ« SpanjĂ«, ministrja e Mbrojtjes Margarita Robles pĂ«rjashtoi nĂ« mars 2024 qĂ« Spanja tĂ« rivendoste shĂ«rbimin e detyrueshĂ«m ushtarak nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« mundĂ«sisĂ« qĂ« kĂ«rcĂ«nimi rus ndaj UkrainĂ«s tĂ« pĂ«rhapet nĂ« vende tĂ« tjera evropiane. âNuk do tĂ« ketĂ« shĂ«rbim ushtarak nĂ« SpanjĂ«, absolutisht asnjĂ«, dhe nuk mendoj se i ka shkuar ndĂ«rmend askujtâ, tha ajo nĂ« njĂ« deklaratĂ«.
Sllovenia gjithashtu nuk po e shqyrton rekrutimin ushtarak në këtë kohë pavarësisht mungesave në forcat e armatosura, sipas Ministrisë së Mbrojtjes.
Ministri i Mbrojtjes, Borut Sajovic tha se po monitoronte zhvillimet nĂ« vendet qĂ« po ndĂ«rmerrnin hapa nĂ« kĂ«tĂ« drejtim. âKudo duket se rekrutimi ushtarak nuk Ă«shtĂ« njĂ« plumb magjik apo njĂ« shkop magjikâ, shtoi ai.
Sllovakia gjithashtu e ka përjashtuar atë, me kryeministrin Robert Fico dhe zyrtarë të tjerë që këmbëngulin në alternativa vullnetare mes viteve të përpjekjeve të pasuksesshme të rekrutimit. Udhëheqësit dhe ekspertët e mbrojtjes, përfshirë ish-ministrin Martin Sklenår, bien dakord se nevojitet një model i ri, me propozime të tilla si stimuj financiarë dhe reforma në sistemin rezervë që janë aktualisht në diskutim.
Shqipëria është një vend tjetër që nuk nxitohet të rikthejë shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Në nëntor 2010, parlamenti miratoi një ligj që e shfuqizoi atë, i cili hapi rrugën për krijimin e një ushtrie profesioniste dhe moderne. Ky ndryshim erdhi pas një periudhe të gjatë shërbimi të detyrueshëm ushtarak që kishte filluar në vitin 1968.
Në Irlandë, ideja e futjes së shërbimit të detyrueshëm ushtarak nuk është në axhendën politike. Vendi nuk ka pasur kurrë shërbim të detyrueshëm ushtarak që nga pavarësia e tij mbi 100 vjet më parë.
Debati gjinor në lidhje me shërbimin e detyrueshëm ushtarak
Brenda debatit për shërbimin e detyrueshëm ushtarak po diskutohet nëse ai duhet të zbatohet si për burrat ashtu edhe për gratë. Gratë përbëjnë rreth 13 për qind të forcave të armatosura, sipas një ankete të vitit 2023 të 12 vendeve evropiane.
Brenda BE-së, shërbimi i detyrueshëm ushtarak aktualisht zbatohet si për burrat ashtu edhe për gratë vetëm në Suedi dhe Danimarkë.
DanezĂ«t e prezantuan kĂ«tĂ« masĂ« duke filluar nga 1 korriku. Kjo do tĂ« thotĂ« qĂ« gratĂ« qĂ« mbushin 18 vjeç pas kĂ«saj date do tĂ« rekrutohen gjatĂ« vitit 2026 dhe do tĂ« vlerĂ«sohen pĂ«r shĂ«rbim ushtarak nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« barabartĂ« me burrat. Sipas ministrit tĂ« Mbrojtjes Troels Lund Poulsen nga partia liberale Venstre, rritja Ă«shtĂ« pĂ«r shkak tĂ« faktit se âne duhet tĂ« punojmĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur atdheun tonĂ«â.
âThjesht duhet tĂ« kemi mĂ« shumĂ« burra dhe gra qĂ« janĂ« nĂ« gjendje tĂ« mbajnĂ« armĂ«â, tha Poulsen nĂ« njĂ« fjalim nĂ« qershor.
Ndërsa Evropa përballet me provën e saj më serioze të sigurisë në dekada, qeveritë po ripërcaktojnë jo vetëm buxhetet e tyre të mbrojtjes, por edhe rolin e qytetarëve të zakonshëm në mbrojtjen e kontinentit. Qoftë përmes shërbimit të detyrueshëm, modeleve vullnetare, apo diçkaje krejtësisht të re, vitet e ardhshme ka të ngjarë të riformësojnë lidhjen midis civilëve dhe ushtrisë në të gjithë BE-në./ (Nga agjencitë AFP, Agerpres, ATSH, Belga, BTA, dpa, EFE, HINA, LUSA, Ritzau, STA dhe TASR) a.jor.
The post ANALIZĂ â BE debaton rikthimin e shĂ«rbimit tĂ« detyrueshĂ«m ushtarak appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.
Login
