Ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, Enver Hasani, thotë se i takon politikës që, brenda normave dhe parimeve kushtetuese, të gjejë rrugë për të dalë nga ngërçi politik.
NĂ« kĂ«tĂ« intervistĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«, Hasani thotĂ« se nuk e pĂ«rjashton mundĂ«sinĂ« qĂ« Kuvendi tĂ« mos konstituohet brenda 30-ditĂ«sh dhe Gjykata Kushtetuese âtĂ« vihet sĂ«rish nĂ« lĂ«vizje sipas procedurĂ«s sĂ« paraparĂ« kushtetuese dhe ligjoreâ.
Sipas Hasanit, i cili është profesor i së Drejtës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, aktgjykimi i fundit i Kushtetueses lidhur me konstituimin e Kuvendit është i qartë, por shton se bazuar në sjelljen e Lëvizjes Vetëvendosje, afati 30-ditor i vendosur nuk do të respektohet.
âNĂ«se gjykojmĂ« sjelljet e zotit [kreut tĂ« LVV-sĂ«, Albin] Kurti, gjendja po shkon drejt moskonstituimit tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s. Ai po zbaton aktgjykimin e fundit tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese me qĂ«llim tĂ« pengimit tĂ« konstituimit ose inaugurimit tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«sâ, thotĂ« ai.
Hasani vlerĂ«son se e vetmja mangĂ«si e aktgjykimit tĂ« Kushtetueses Ă«shtĂ« qĂ« aty nuk qartĂ«sohet sanksioni kushtetues. Si sanksion tĂ« mundshĂ«m ai pĂ«rmend decertifikimin e kryesuesit tĂ« seancĂ«s konstituive, Avni Dehari, ose kur tĂ« identifikohen rastet e shkelĂ«sve tĂ« vendimeve tĂ« Kushtetueses, ata sipas tij, duhet tĂ« âeliminohen nga pozitat drejtuese, nĂ« kĂ«tĂ« rast, nĂ« procesin e konstituimitâ.
Aktgjykimi i Kushtetueses â i publikuar i plotĂ« mĂ« 18 gusht â u jep 30 ditĂ« kohĂ« deputetĂ«ve tĂ« pĂ«rmbyllin procesin e konstituimit. Aty thuhet se kryeparlamentari zgjidhet me votim tĂ« hapur dhe emri i njĂ« kandidati mund tĂ« hidhet nĂ« votim deri nĂ« tri herĂ«.
Profesor Hasani, a kanë shkaktuar paqartësi vendimet e fundit të Gjykatës Kushtetuese, të cilat kanë të bëjnë me çështjen e konstituimit të Kuvendit të Kosovës?
Enver Hasani: Jo, askund nuk mund të fajësohet Gjykata Kushtetuese për paqartësi. Si ky aktgjykim, ashtu edhe ai i qershorit, janë të qartë. Problemi ka lindur dhe lind gjithmonë në terrenin politik. Kështu ka qenë edhe në të kaluarën. Dispozitat kushtetuese kanë qenë dhe mbeten të qarta, duke bërë dallim mes konstituimit (inaugurimit) të Kuvendit të Kosovës dhe punës së Kuvendit të Kosovës pas konstituimit, si organ kushtetutvënës, ligjvënës, mbikëqyrës, deliberativ dhe përfaqësues i popullit të Kosovës dhe i qytetarëve të saj.
Konstituimi është inaugurimi solemn i Kuvendit të Kosovës pas certifikimit të zgjedhjeve nacionale, ashtu siç e ka sqaruar Gjykata Kushtetuese në vitin 2014. Në këtë inaugurim solemn nuk mund të ketë grup tjetër parlamentar përveç atyre që dalin nga vullneti i lirë dhe kutitë e votimit. Vetëm pas inaugurimit mund të vijë deri te riformimi dhe riformatizimi i grupeve parlamentare në Kuvendin e Kosovës.
MegjithatĂ«, edhe atĂ«herĂ«, ai rikonfigurim dhe riformatizim nuk mund tĂ« ndryshojĂ« strukturĂ«n e organeve tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s dhe as ato qĂ« lidhen me punĂ«n e tij. PĂ«r kĂ«tĂ« ekzistojnĂ« aktgjykime tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese qĂ« nuk lejojnĂ« ndryshimin e kryesisĂ« sĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s dhe tĂ« strukturĂ«s sĂ« Komisionit Qendror Zgjedhor si pasojĂ« e fluktuimeve partiake qĂ« ndodhin natyrshĂ«m nĂ« Kuvend dhe nĂ« terrenin politik. Ădo qasje ndryshe do ta zhvlerĂ«sonte kuptimin e zgjedhjeve nacionale.
Interpretimet ndryshe qĂ« janĂ« bĂ«rĂ« dhe i bĂ«hen kĂ«tij dimensioni â pra inaugurimit tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s dhe natyrĂ«s sĂ« tij juridiko-kushtetuese â janĂ« dashakeqe dhe vijnĂ« nga njerĂ«z qĂ« nuk kanĂ« njohuri themelore pĂ«r tĂ« drejtĂ«n kushtetuese dhe tĂ« drejtĂ«n parlamentare si pjesĂ« e saj. NĂ« kĂ«tĂ« dashakeqĂ«si, jo rrallĂ« shohim shfaqje tĂ« çoroditura nga individĂ« qĂ« dikur kanĂ« qenĂ« militantĂ« tĂ« njĂ« partie, ndĂ«rsa sot janĂ« kundĂ«r sĂ« njĂ«jtĂ«s parti.
Kushtetuta, megjithatë, mbetet e njëjtë dhe nuk ka ndryshuar asgjë në konceptimin e inaugurimit të Kuvendit të Kosovës: ai duhet të bëhet patjetër, dhe mosinaugurimi i tij nuk mund të çojë në zgjedhje të jashtëzakonshme të përgjithshme. Kjo është përgjegjësi e grupeve parlamentare, ashtu siç kanë dalë nga kutitë e votimit, dhe asnjëherë ndryshe.
Partia e parĂ« fituese, qĂ« Ă«shtĂ« gjithmonĂ« fituese relative, sikurse edhe nĂ« vitin 2021, ka vetĂ«m njĂ« privilegj: tâi prijĂ« procesit nĂ« mĂ«nyrĂ«n e pĂ«rcaktuar nga Kushtetuta dhe aktgjykimet e GjykatĂ«s Kushtetuese, ashtu siç interpretojnĂ« ato nenet 66.1 dhe 67 tĂ« KushtetutĂ«s dhe dispozitat relevante ligjore e nĂ«nligjore mbi inaugurimin e Kuvendit tĂ« KosovĂ«s.
MangĂ«sia e aktgjykimit, âqartĂ«simi i sanksioneve kushtetueseâ
Vendimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese a ofron saktësi për zhbllokimin e procesit të konstituimit të Kuvendit?
Enver Hasani: Po. Aktgjykimi i fundit, pa asnjë dyshim, ofron saktësi për zhbllokimin e procesit të inaugurimit të Kuvendit të Kosovës. Partia e parë, ose koalicioni fitues i zgjedhjeve të shkurtit 2025, ka prerogativën kushtetuese për të propozuar kandidatin për kryetar të Kuvendit. Me këtë prerogativë vjen edhe përgjegjësia, që nënkupton se e drejta e dhënë kushtetuese nuk mund të abuzohet pafundësisht, sepse tashmë ekziston një afat 30-ditor brenda të cilit kjo e drejtë duhet të ushtrohet. Përveç kësaj, aktgjykimi i fundit ka treguar qartë edhe mënyrën e inaugurimit, duke e kufizuar të drejtën e propozimit të një kandidati vetëm në tri herë.
Ăka i mungon vendimit tĂ« Kushtetueses?
Enver Hasani: Mendoj se i mungon qartësimi i sanksionit kushtetues. Në arsyetimin e saj, Gjykata, me stil të qartë profesional dhe elokuencë, ka treguar se Kushtetuta e Kosovës mund të shkelet edhe nga individë apo subjekte të tjera, të cilat më parë nuk kanë figuruar shprehimisht në tekstin e saj. Siç e dimë, deri më tani shkelje të tilla, me pasoja të qarta juridike, mund të ndodhnin vetëm nga presidenti i Republikës. Për këtë ekziston një praktikë e pasur gjyqësore, e cila prej kohësh studiohet dhe mësohet në katedrat e së drejtës kushtetuese në Kosovë dhe jashtë saj, përveçse është trajtuar gjerësisht edhe në literaturën akademike.
Meqë Gjykata Kushtetuese, duke iu referuar mendimeve të Komisionit të Venecias, ka vënë në dukje se edhe individët mund të jenë shkelës të Kushtetutës në mënyrë autonome gjatë ushtrimit të detyrimeve të tyre kushtetuese dhe ligjore, atëherë është dashur dhe duhet të ndërtohen sanksione të qarta kushtetuese për shkelësit e tillë. Këto sanksione janë gjithmonë të ndryshme nga ato që shqiptohen në sferën penale, civile apo administrative.
E theksoj këtë sepse, për fat të keq, vazhdimisht ka njerëz që, në emër të profesionit, kërkojnë burgosjen e deputetëve për shkak të sjelljeve të tyre në procesin e inaugurimit të Kuvendit të Kosovës. Në këtë kuptim, asnjëherë nuk mund të ndodhë burgosja e deputetëve të Kosovës për shkak të moskonstituimit të Kuvendit. Përgjegjësia penale e deputetëve lind vetëm nëse ata shkelin ligjin penal, e jo Kushtetutën e Kosovës. Kaq e thjeshtë është kjo.
Profesor, çfarë mund të jenë ato sanksione?
Enver Hasani: Po, sanksionet mund tĂ« jenĂ«, ta zĂ«mĂ«, qĂ« krejt natyrshĂ«m do tâi shkonte zotit (kryesuesit tĂ« seancĂ«s konstituive Avni) Dehari decertifikimi i tij dhe jo vetĂ«m largimi nga posti i kryesuesit pĂ«r shkak tĂ« moshĂ«s. Ose, kur mund tĂ« identifikohen rastet e shkelĂ«sve (tĂ« vendimeve tĂ« Kushtetueses), tĂ« eliminohen nga pozitat drejtuese, nĂ« kĂ«tĂ« rast, nĂ« procesin e konstituimit.
A po i shmangë Kushtetuesja në vendimet e saj të fundit pasojat ndaj shkelësve të vendimeve të saj?
Enver Hasani: Sigurisht qĂ« deri mĂ« tani Gjykata Kushtetuese ka vepruar me njĂ« lloj ndrojtjeje dhe Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur shumĂ« nĂ« mirĂ«besimin e deputetĂ«ve pĂ«r zbatimin e aktgjykimeve tĂ« saj. Pra, arsyeja pse Gjykata nuk po i vĂ« nĂ« dukje pasojat juridiko-kushtetuese pĂ«r individĂ«t qĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« specifike pengojnĂ« dhe rrĂ«nojnĂ« procesin e konstituimit tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s lidhet, nga njĂ«ra anĂ«, me frikĂ«n nga politika dhe reagimet e saj irracionale, dhe nga ana tjetĂ«r me mbĂ«shtetjen nĂ« mirĂ«besimin e deputetĂ«ve se do tâi zbatojnĂ« detyrimet e tyre kushtetuese tĂ« pĂ«rcaktuara nĂ« aktgjykimet e GjykatĂ«s Kushtetuese.
Profesor Hasani, e përmendët që Gjykata Kushtetuese ka vepruar me një lloj ndrojtjeje. Nga kush druhet gjykata?
Enver Hasani: Partia nĂ« pushtet â nĂ«se merret parasysh arkivi ose rekordi i krejt partive politike nĂ« raport me institucionet e drejtĂ«sisĂ«, pĂ«rfshirĂ« edhe GjykatĂ«n Kushtetuese, ose mbi tĂ« gjitha, GjykatĂ«n Kushtetuese â besoj qĂ« LĂ«vizja VetĂ«vendosje ka njĂ« rekord absolut, dhe brutaliteti me tĂ« cilin ajo ka ftuar pĂ«r linç ndaj gjyqtarĂ«ve tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese Ă«shtĂ« i pashembullt nĂ« jurisprudencĂ«n, jo vetĂ«m tĂ« KosovĂ«s, por edhe tĂ« vendeve tĂ« rajonit. Do tĂ« thosha se janĂ« raste tĂ« rralla nĂ« praktikĂ«n e ish-vendeve komuniste. Mund tĂ« krahasohet me BjellorusinĂ«, me rastin e GjykatĂ«s Kushtuese nĂ« Rusi. NĂ« tĂ« tjerat, nuk mund tĂ« hasim nĂ« kĂ«so (situatash) qĂ« me kaq brutalitet, me goditje kaq brutale, me ftesĂ« pĂ«r linçim nĂ« mĂ«nyrĂ« kaq primitive, siç shohim te LĂ«vizja VetĂ«vendosje. Tentime tĂ« tilla ka pasur edhe nĂ« vitin 2014 ndaj meje personalisht, ndaj personit tim, dhe ndaj GjykatĂ«s Kushtetuese, por zbatimi i tyre nuk ka shkuar me kaq vĂ«shtirĂ«si dhe me kaq komentime tĂ«rĂ«sisht joprofesionale.
KĂ«rkesa e Osmanit âkishte pĂ«r qĂ«llim paralizimin e punĂ«s tĂ« Kushtetuesesâ
Ku çon kjo shmangie e pasojave nga Gjykata Kushtetuese?
Enver Hasani: Kjo shmangie çon nĂ« thellimin e ngĂ«rçit politik aktual, duke e bĂ«rĂ« edhe mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« zgjidhjen e tij â zgjidhje qĂ« Ă«shtĂ« e pashmangshme, sepse asnjĂ«herĂ« individi, sado i fuqishĂ«m politikisht, nuk mund tĂ« fitojĂ« betejĂ«n me normat dhe parimet kushtetuese e ligjore dhe me mekanizmat shtetĂ«rorĂ« qĂ« garantojnĂ« zbatimin e tyre. AsnjĂ«herĂ«.
Presidentja Vjosa Osmani e ka tërhequr kërkesën e saj drejtuar Gjykatës Kushtetuese për pasojat juridike për mosrespektimin e aftit 30-ditësh për konstituimin e Kuvendit. Pavarësisht kësaj, a mund të pritet që Gjykata Kushtetuese ta japë një mendim dhe a mund të ndodhë kjo para se të kalojë afati aktual prej 30 ditësh, që përfundon më 18 shtator?
Enver Hasani: Kërkesa e zonjës Osmani ka qenë turpi më i madh që mund të bëjë një shef shteti. Ajo ka pasur vetëm një qëllim: paralizimin e punës së Gjykatës Kushtetuese, në vend se të kujdesej për mirëvajtjen e saj, siç e ka detyrim kushtetues.
Edhe sikur zonja Osmani tĂ« ketĂ« pasur informata tĂ« sakta pĂ«r rrezikim tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare nga njĂ« gjyqtar i GjykatĂ«s Kushtetuese, ajo nuk ka guxuar dhe nuk guxon tĂ« dalĂ« nĂ« publik e tĂ« denoncojĂ« njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«. Si shefe e shtetit, ajo ka nĂ« dispozicion tĂ« gjitha mekanizmat kushtetues dhe shtetĂ«rorĂ« pĂ«r tĂ« nisur procedurat e nevojshme dhe pĂ«r tĂ« penguar çdo rrezikim tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare. Thirrja me emĂ«r e mbiemĂ«r e njĂ« gjyqtari kushtetues nga presidentja e RepublikĂ«s, nĂ« njĂ« çështje ku vetĂ« Ă«shtĂ« palĂ« nĂ« procedurĂ«, pĂ«rbĂ«n asgjĂ« mĂ« pak se huliganizĂ«m institucional, i papranueshĂ«m pĂ«r çdo institucion shtetĂ«ror â e aq mĂ« pak pĂ«r presidentin e RepublikĂ«s.
Kjo kĂ«rkesĂ« Ă«shtĂ« qartazi e pabazuar dhe pa meritĂ«. Gjykata, megjithatĂ«, ka tĂ« drejtĂ« tĂ« vazhdojĂ« procedurĂ«n lidhur me tĂ«. Por, kjo kĂ«rkesĂ« nuk ka asnjĂ« relevancĂ« nĂ« procedurat qĂ« lidhen me konstituimin e Kuvendit tĂ« KosovĂ«s, sepse presidenti i RepublikĂ«s nuk mund tĂ« paraqitet si palĂ« nĂ« procedurĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« temĂ«. Presidenti i RepublikĂ«s ka vetĂ«m njĂ« autorizim: thirrjen e seancĂ«s sĂ« parĂ« konstituive â dhe edhe kĂ«tĂ« jo si detyrim, por si kompetencĂ« qĂ« mund ta ushtrojĂ« nĂ«se dĂ«shiron.
Zgjidhja e ngĂ«rçit âĂ«shtĂ« politikeâ
A mendoni që Gjykata Kushtetuese sërish do të ballafaqohet me kërkesa për interpretim të gjendjes së krijuar lidhur me konstituimin e Kuvendit?
Enver Hasani: Nëse gjykojmë sjelljet e zotit Kurti, gjendja po shkon drejt moskonstituimit të Kuvendit të Kosovës. Ai po zbaton aktgjykimin e fundit të Gjykatës Kushtetuese me qëllim të pengimit të konstituimit ose inaugurimit të Kuvendit të Kosovës.
Profesor, kur them se a mund të ketë kërkesa për interpretim të gjendjes së krijuar lidhur me konstituimin e Kuvendit, do të thotë a mund të ketë kërkesa të reja po themi, pasi eventualisht të përfundojë afati 30-ditor dhe çfarë mund të jenë ato?
Enver Hasani: Zgjidhja ka qenë dhe mbetet politike. I takon politikës të gjejë rrugëzgjidhje brenda normave dhe parimeve kushtetuese, si dhe aktgjykimeve të Gjykatës Kushtetuese që interpretojnë këto norma dhe parime.
Nuk e përjashtoj mundësinë që Kuvendi i Kosovës të mos inaugurohet edhe brenda këtyre 30 ditëve të parashikuara, dhe që Gjykata të vihet sërish në lëvizje sipas procedurës së paraparë kushtetuese dhe ligjore.
Do të thotë, kjo është shtegdalja?
Enver Hasani: Po, nuk ka tjetër rrugë. Rruga e vetme është që procesi politik duhet të zhvillohet sipas normave dhe parimeve kushtetuese, ashtu siç i ka interpretuar dhe i interpreton Gjykata Kushtetuese. Asnjë rrugë tjetër nuk mund të ndiqet./REL/
The post Hasani: Sâe pĂ«rjashtoj mundĂ«sinĂ« qĂ« Kuvendi tĂ« mos konstituohet dhe Kushtetuesja tĂ« vihet sĂ«rish nĂ« lĂ«vizje appeared first on Telegrafi.
Login
