Nga Sebi Alla Në disa premtime rresht, kryesisht në kohë fushatash zgjedhore, 2017 dhe 2021, kryebashkiaku Erion Veliaj tha me bindje se Tirana do të furnizohej me ujë në 100 % të territorit të saj.

“Lajmi i mirë për qytetarët është se fillojmë investimin e fundit të madh që jo vetëm 70 % e Tiranës të ketë furnizim 24 orë, por 100 % e Tiranës të furnizohet me ujë” deklaroi Veliaj në vitin 2021, teksa i shoqëuar nga kryeministri Rama inspektonin punimet në impiantin e Bovillës.

Pavarësisht premtimeve dhe rritjes të çmimit të ujit në Tiranë, që nga janari i vitit 2018, gjendja e tanishme tregon se zona të shumta në kryeqytet kanë probleme me furnizimin me ujë të pijshëm, sidomos në dy njësitë e saj 1 dhe 2, por edhe në fshatra.

Uji shkon me orar të kufizuar dhe në disa raste mungon plotësisht dhe si “zgjidhje” mbetet furnizimi me autobote të Ujësjellës Kanalizimeve Tiranë.

“Aktualisht zonat problematike në furnizimin me ujë të pijshëm janë: Zona e Saukut të ri; Sauku i Vjetër; Mjull Bathore; Zona e Selitës”, thotë për Faktoje.al UKT.

Ujë me “pikatore”…!

Në disa lagje të Tiranës furnizimi me ujë ka pasur probleme. Dy nga zonat me dendësi të madhe të popullsisë, Selita dhe Sauku janë në hartat e kuqe si thellësisht me probleme përsa i përket furnizimit normal me ujë të pijshëm.

Faktoje.al kontaktoi me qytetarë edhe lagje të tjera të Tiranës ku rezulton se në Lagjen 5 Maji, në rrugën “Siri Kodra”, dhe nga zona e Ali-Demit deri pranë Lagjes Çollak, në juglindje të Tiranës, qytetarët ankohen për ndërprerje të furnizimit me ujë.

Duke iu referuar zonave problematike, UKT thotë për Faktoje se arsyeja e mungesës lidhet me shpërdorimin e ujit. “…uji i pijshëm shpërdorohet për vaditje, larje automjetesh, mbushje e pishinave që rrjedhin ujë dhe janë të dëmtuara etj. Sasia e ujit të pijshëm llogaritet për frymë dhe jo për shpërdorim të tij”, thotë UKT.

Sipas saj, shpërdorimi i ujit të pijshëm nga individët për arsye të ndryshme si dhe ndërhyrjet në rrjet janë shkaktarët kryesorë të disbalancës së shpërndarjes së ujit.

Depozitat si zgjidhje

Një tjetër premtim nga kryebashkiaku Veliaj për Tiranën ishte që me furnizimin e Tiranës me ujë pa ndërprerje duhet të largoheshin nga vetë banorët depozitat që ndodheshin kryesisht në tarraca pallatesh. Kjo kërkesë, u kthye në “urdhër” për t’i hequr menjëherë pas tërmetit tragjik të 26 nëntorit 2019.

“Kjo histori ka vazhduar për shumë gjatë në qytetin tonë. Marrim vendim për të hequr të gjitha depozitat e ujit nga tarracat, jo për t’i lënë pa alternativë, por që në bashkëpunim me administratorët e pallateve të kenë mundësi që, si pallatet e reja, në hapësirën e përbashkët, në katin e parë ose në një nga vendet e parkimit, të instalojnë një depozitë të përbashkët për të gjithë banorët; pra, jo secili të vetën”, tha kryebashkiaku Erjon Veliaj.

Aktualisht depozitat janë shpëtim për banorët pasi uji që vjen me orar të kufizuar në disa zona edhe vetëm 1 orë, veçanërisht në Sauk dhe nëse nuk do ishin pajisur me depozita problemet do të ishin edhe më të mëdha. Pyetjes së Faktoje.al se si veprohet kur nuk ka ujë më tepër së 24 orë, UKT iu përgjigj se: “Kur mungesa kalon mbi 24 orë, asistojmë në furnizimin me autobote për të mbuluar zonat e banesave që kanë mungesë uji deri në zgjidhjen e problematikës”.

Tirana larg premtimit

Raporti i ERRU (Enti Rregullator i Ujit) për vitin 2024 mori në shqyrtim furnizimin me ujë në 61 bashkitë e vendit ku vetëm Lezha bën përjashtim me furnizim pa ndërprerje ndërsa bashkitë e tjera kanë probleme.

Tirana gjithashtu futet ndër katër bashkitë e vendit që furnizojnë banorët 13-20 orë ujë në ditë. ERRU konstaton se një tjetër problem mbetet mbledhja e detyrimeve nga konsumimi i ujit.

“ERRU i ka rekomanduar shoqërive UK se duhet t’i kushtojnë vëmendje të veçantë pajisjes 100% të konsumatorëve me matës në mënyrë që konsumatorët të paguajnë volumin real të ujit të konsumuar, por edhe për faktin se faturimi aforfe lë hapësirë për shpërdorimin e ujit nga konsumatorët për ujitje, veçanërisht ato të shtëpive private dhe zonave rurale”, thuhet në raport.

Ndërsa UKT në përgjigjen për Faktoje thotë se, “për vitin 2025, projekt kryesor është vazhdimi i shtesës së impiantit të trajtimit të ujit të pijshëm Bovillë me 1200 l/sek si dhe evidentimi apo eleminimi i rrjedhjeve dhe shpërdorimit të ujit të pijshëm, duke bashkëpunuar dhe me institucione të tjera si dhe nëpërmjet teknologjive të reja”.

Përfundimi

Tirana vijon të përballet me mungesën e ujit të pijshëm në disa zona të saj, veçanërisht në njësitë 1 dhe 2, kryesisht përgjatë muajve të verës. Pavarësisht investimeve të kryera në përmirësimin e rrjetit shpërndarës dhe në impiantin e Bovillës, kryeqyteti vijon të mos furnizohet rregullisht me ujë të pijshëm. Premtimin për furnizimin 24 orë me ujë të pijshëm të kryebashkiakut të Tiranës Erion Veliaj do e konsiderojmë premtim të pambajtur.

The post Tri lagje të Tiranës “thahen” për ujë appeared first on Faktoje.al.

Në 2 vite e gjysmë 64 shtetase të huaja janë proceduar për shfrytëzim prostitucioni. Shqipëria është kthyer në një atraksion turistik duke shtuar edhe numrin e vajzave që shfrytëzohen për shërbime seksuale.Policia deklaron se ato vinë kryesisht nga Amerika Latine, Azia, Afrika dhe Europa Lindore. Vatrat kryesore të prostitucionit janë Tirana, Durrësi, Vlora, Saranda, Elbasani dhe Shkodra. Sipas Qendrës Vatra, një pjesë e vajzave vijnë nëpërmjet agjencive të punësimit, për të punuar si kameriere, balerina,apo  bariste apo edhe me vizë turistikë dhe përfundojnë viktima të trafikimit.

Nga Sebi Alla

Dy muajt e Xh.Sh, mes Sarandës dhe Vlorës, nuk ishin aspak për turizëm, teksa bashkë me shoqen e saj nga 16 maji i këtij viti dhe deri më 18 korrik, e gjetën veten në dy dhoma të një apartamenti, ku në kohë të shpeshta “bujtnin” burra të ndryshëm për të marrë shërbime seksuale. Një muaj pasi u ndalua nga strukturat policore, tek Xh.Sh. (shënim, për arsye sigurie dhe etike, inicialet janë të ndryshuara), duket trauma, frika, përunjësia për strehën dhe ushqimin që merr falas por edhe drama që e mundon. Në rrëfimin për Faktoje.al, mes pasigurisë dhe frikës, më shumë fajëson veten sesa “tutorin” e paidentifikuar ende. “Për shkak të një zgjedhjeje të gabuar dhe besimit të gabuar te një person kalova këtë situatë, këto janë të gjitha vendimet e mia, kështu që duhet të mbaj pasojat”-thotë për Faktoje.al, 38-vjeçarja Xh.Sh, e cila tregon me shumë vështirësi se ka ofruar shërbime seksuale për deri në pesë burra në ditë. 38-vjeçarja ka një djalë të mitur në Kinë. Kjo është dhe brenga e saj më e madhe.  Prej ditës që shkeli në Rinas iu morr pashaporta nga tutori i saj i cili ende është i pa identifikuar.

 “Natën qaj më shumë. Më merr malli për djalin”-thotë ajo ndërsa shtrëngon duart vazhdimisht dhe jep përgjigje fare të shkurtra kur pyetet për njerëzit që e shfrytëzuan. Frikë dhe kujdes pasi ende nuk e di fatin e saj, ndonëse nga policia rasti i është referuar për “ushtrim prostitucioni” dhe është njohur si “viktimë trafiku”.  

Kjo është një copëz jete e një gruaje kineze që u gjet në Shqipëri në oazin e prostitucionit, i cili në tre vitet e fundit ka ardhur në rritje po aq shumë sa edhe turizmi në vendin tonë.

Nga 4 kontinente

Në vitet e fundit për shkak edhe të rritjes së numrit të turistëve të huaj, grupe kriminale të mirëorganizuara e konsiderojnë Shqipërinë një oaz të mundshëm për të sjellë në vendin tonë gra me qëllimin e shfrytëzimit të prostitucionit. Sipas burimeve zyrtare të Policisë së Shtetit, Azia, Amerika Latine, Afrika, por dhe Europa Lindore janë katër kontinentet; të cilat thuajse gjatë gjithë vitit dhe veçanërisht në sezonin veror vijnë me viza turstike apo leje pune; vajza të cilat janë në risk të lartë të shfrytëzimit të prostitucionit. “Aktualisht, po identifikojmë viktima nga kontinente të ndryshme (Afrika, Azia dhe Amerika Latine), që sillen në Shqipëri ose tranzitojnë përmes territorit tonë. Në të njëjtën kohë, kemi raste ku gra shqiptare dhe të huaja luajnë role organizuese në këto rrjete, jo thjesht si viktima”- thotë për Faktoje.al Policia e Shtetit. 

“Po identifikojmë vajza që vijnë nga vende si Gana, Filipine, Kina, Brazili, Vietnami, Kolumbia, Ukraina, Bjellorusia, Azerbajxhani, Peruja etj”-theksojnë strukturat e rendit. Gjithashtu edhe përfaqësuesja e Qendrës “Vatra” në Vlorë, Entela Avduli, në një reagim për Faktoje.al tregon se rastet e trafikut të shtetaseve të huaja që shfrytëzohen për të ofruar favore seksuale ka ardhur gjithnjë e në rritje. 

“Në 2024 nga të gjitha qendrat janë 39 raste të trajtuara ku pjesa më e madhe janë vajza të trafikuara për qëllime prostitucioni, kryesisht janë nga Azia dhe Amerika Latine. Ndërsa përgjatë këtij viti vetëm në qendrën tonë kemi 22 gra që po trajtohen”-thotë Avduli

Shifrat e policisë “Prostitucioni me të huaj në rritje”

“Për vitin 2023 – janë 70 raste të evidentuara(operacione të policisë), me 161 autorë, (2 autorë, shtetas të huaj). Për vitin 2024 janë 76 raste të evidentuara, me 133 autorë (27 autorë, shtetas të huaj) dhe për periudhën janar – qershor 2025, janë 37 raste të evidentuara, me 81 autorë (25, shtetas të huaj)”-thonë për Faktoje.al burimet zyrtare të Policisë së Shtetit të pyetur mbi numrin e shtetasve të huaj të përfshirë në trafikim dhe ushtrim prostitucioni. Shifrat janë për rastet e referuara për “shfrytëzim prostitucioni”, përkatësisht neni 114 i Kodit Penal, ndërsa numri i personave të proceduar në gjendje të lirë për ushtrim prostitucioni është shumë herë më i lartë

Prostitucioni: Me leje pune balerina dhe barisite.

Identifikimi që në nisje është mjaft i vështirë për strukturat e Policisë së Shtetit. Vajza që mbërrijnë nga vendet aziatike, Amerika Latine, Afrika dhe Europa Lindore vijnë në dy forma; me viza turistike ose me viza pune. “Kanë ardhur nëpërmjet agjencive të punësimit, për të punuar si kameriere, balerina, bariste etj, por kanë ardhur edhe me viza turistike. Rastet që kemi trajtuar kanë qenë rrjete të mirëfilllta, që i organizojnë në trafikun e prostitucionit. Dikush u gjente punë, pastaj rekretuesi, dikush që i gjente ambientet, apo edhe klientët”-thotë një nga drejtueset e qendrës Vatra, Entela Avduli. Kjo qendër trajton specifikisht rastet e trafikut dhe ofron shërbime pasiko-sociale, por edhe strehë dhe siguri për viktimat e trafiqeve. Rastet që zbulohen nga strukturat policore referohen në tri qendrat “Vatra” në të gjithë vendin, por edhe nga OJQ të tjera që merren enkas me strehimin dhe integrimin e viktimave të trafikut, vendase dhe të huaja. 

Prostitucioni “elitar”. Vajzat zgjedhin klientët.

“Janë disa faqe online që nga verifikimet tona rezutojnë të regjistruara nga IP në Ukrainë të cilat funksionojnë me qëllim prostitucioni. Vajzat bisedojnë online me klientët, shqiptarë ose të huaj, tregojnë moshën, foto etj dhe pasi përcaktojnë çmimin dhe dakordësohen për shërbimet seksuale që ofrojnë, lenë takim në një vend të caktuar, që mund të jetë një apartament i marrë pa kontratë qiraje, ose motel”- thotë për Faktoje.al në kushtet e anonimatit një oficer policie i sektorit të atitrafiqeve. Ky lloj prostitucioni cilësohet edhe si më “elitar”, pasi janë vetë vajzat që zgjedhin këtë formë në mënyrë disi të pavarur dhe të përfshira janë kryesisht shtetase nga Europa Lindore, dhe Amerika Latine.  Pagesa për shkon nga 100-300 euro. 

Një tjetër formë mbulimi e prostitucuionit mbesin qendrat e masazheve, por edhe ato estetike. “Janë të shumta qendrat e masazheve, kryesisht ato që punësojnë të huaja të cilat ofrojnë edhe shërbime seksuale kundrejt pagesës”-thotë efektivi, ndërsa shton se kanë pasur sukses në goditjen e rrjeteve në disa raste kur vetë agjentët kanë shkuar në këto qendra si të infiltruar dhe më pas janë zbuluar gra dhe vajza që ushtronin prostitucion kundrejt pagesës.

Qendrat e masazheve” Strehë prostitucioni “

“Ajo që ndodh shpesh është se një grua më në moshë që ka ushtruar ose ka shfrytëzuar gra për shërbime seksuale, menaxhojnë “de facto” këto qendra dhe gratë e punësuara ku u përcakton çmimet, u krijon një lloj sigurie, por në shumë raste i mbajnë të izoluara duke u marrë pasaportat, apo edhe kërcënuar se nëse largohen ose denocojnë do kenë pasoja”-thotë efektivi i Antitrafikut, ndërsa shton se janë kryesisht shtetase aziatike, që shërbimet sesuale kundrejt pagesës i mbulojnë nëpërmjet qendrave të masazheve. 

Një tjetër formë është edhe shfrytëzimi i prostitucionit nga individë, të cilët ose zotërojnë ose janë të lidhur me një pjesë të pronarëve apo administratorëve të bareve, lokaleve të natës ose hoteleve të ndryshme. “Në lokale nate apo hotele të vogla kemi zbuluar raste që shtetase të ndryshme të huaja, por edhe shqiptare në dukje punojnë si ballerina apo edhe kameriare dhe bariste, por kur klientë të ndryshëm kërkojnë shërbime sekasuale u ofrohet prej tyre”-thotë agjenti, ndërsa thekson se kjo është një formë shfrytëzimi më e rëndë, pasi shpesh këto gra keqtrajtohen dhe u mbajnë shuma të konsideruara parash nga shfrytëzimi seksual.   

“Gratë” që shfrytëzojnë gratë

Skema e rekrutimit dhe rrjeti i shfrytëzimit..

Edhe pse rastet e shfrytëzimit të prostitucionit janë gjithnjë e në rritje, ku të implikuara janë gra, numri i të dënuarve apo të paraburgosurve për këtë vepër penale është i ulët. Të dhënat zyrtare të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve tregojnë se pesë gra, një me dënim të formës së prerë dhe katër të tjera në paraburgim, janë të proceduara për shfrytëzim prostitucioni. Megjithatë numri i grave të proceduara me masa sigurie “arrest shtëpie” “detyrim paraqitje” apo “hetim në gjendje të lirë” një pjesë e madhe të huaja janë të shumta, kjo edhe për vetë faktin se gjykata merr në konsideratë faktin që janë gra, duke i lënë në masa të buta sigurie. 

“Kemi parë raste gjithnjë e më tepër ku grupe të organizuara të huaja po implikohen në shfrytëzim për prostitucion ose vepra të tjera kriminale”-thotë përfaqësuesja e Qendrës Vatra, Entela Avduli. “Rastet kanë ardhur të rekrutuara. U është gjetur ‘puna’, dikush i pret në Rinas, që është një taksist i caktuar specifikisht vetëm për këto persona, i dërgon në një hotel, ose shtëpi të marra me qira dhe më pas këto gra ofrojnë shërbime seksuale kundrejt pagesës”-shton Avduli. 

Një fakt që pohohet edhe nga strukturat policore të cilat theksojnë se nuk në shumicën e rasteve të zbuluara gratë e shfrytëzuara kanë ardhur më dëshirë dhe ishin në dijeni se do të shfrytëzoheshin për qëllime prostitucioni, por me kalimin e kohës ata vihen nën trysni nga këto rrjete kriminale që u mbajnë pasaportat, apo edhe i kërcënojnë me të afërm që kanë lënë në vendlindjen e tyre.

Një sy i mbyllur për turizmin?

Ndërsa rastet e grave të huaja që ofrojnë shërbime seksuale në Shqipëri është në rritje, strukturat e rendit janë disi të papërgatitura dhe kjo për faktin se ku lloj prostitucioni nuk ka elementët e dhunës klasike nga grupe që shfrytëzojnë kundër dëshirës së tyre gra. Mjaft prej tyre përzgjedhin Shqipërinë për ushtrim prostitucioni kundrejt pagesës nisur edhe nga numri i lartë i turistëve të huaj në vend.

 “Është gati si ‘kërkesë-ofertë’ për shërbimet seksuale kundrejt pagesës dhe jo rastësisht përgjatë sezonit turistik gratë që ofrojnë shërbime seksuale kundrejt pagesës zhvendosen në zonat bregdetare”-pohon një burim policor për Faktoje.al. Të njëjtën qëndrim mbajti edhe Avduli duke iu referuar rasteve të trajtuara nga qendra Vatra. Zonat më problematike janë Tirana, Durrësi, Vlora, Saranda, Elbasani dhe Shkodra. “Policia e Shtetit ka hartuar dhe është duke zbatuar një plan të detajuar masash për sezonin turistik veror 2025, me fokus të veçantë në zonat turistike, për të garantuar rendin, sigurinë publike dhe për të parandaluar veprimtaritë kriminale, përfshirë edhe trafikimin për qëllime prostitucioni”-thotë zyrtarisht policia. 

Viktimat e trafikimit:Të ikim sa më parë!

Vajzat e trafikuara dhe të proceduara për ushtrim prostitucioni dërgohen në qendrat e trajtimit dhe nën monitorimin e vazhdueshëm të policisë dhe Zyrës së Emigracionit dhe Azilit. “Pjesa më e madhe riardhesohen me vulllnetin e tyre. Ndërsa një pjesë tjetër qëndrojnë këtu dhe i kemi gjetur punë të sigurt pasi marrin një leje të posaçme qëndrimi nga zyrat e Emigracionit dhe Azilit”-thotë përfaqësuesja e Qendrës Vatra, Entela Avduli, ndërsa shton se zakonisht në qendra qëndrojnë deri në tre muaj, por ka edhe një vështirësi tjetër të madhe në lidhje me pjesën e dokumenteve. Shuma nga gratë e kapura dhe proceduara për “ushtrim prostitucioni” nuk kanë pasaportë pasi tutorët e tyre ua kanë marrë që në momentin e parë që kanë shkelur në tokën shqiptare.  “Për viktimat e trafikimit në përgjigjësi, si për të huaja ashtu edhe shqiptare ajo që ne identifikojmë është maja e aizbergut, sepse trafikimi është proces dhe fenomen me rrjete dhe mënyra të tilla që duan kohë që të identifikohen dhe shkatërrohen”-thekson Avduli. Një prej tyre është edhe Xh.Sh e cila në rrëfimin e saj pohon se pasaportën ia mori “dikush që se njihja”, por që i kishte thënë se e priste një jetë më e mirë, pak pasi të mbërrinte në Shqipëri. “Erdha sepse dikush më tha se do të më ndihmonte të merrja një vizë për në Itali, ku është e lehtë të shkosh nga këtu”-thotë Xh.Sh, por ajo që gjeti ishte dy muaj skllavëri dhe një dramë që vijon, pa identitet dhe me brengën për djalin e lënë në Kinë për të cilën thotë se kujdeset një i moshuar. “Ndoshta nuk do t’i tregoj fëmijës tim, sepse nuk dua që fëmija im të turpërohet për mua…”-mbyll rrëfimin Xh.Sh, një nga qindra gra të huaja që Shqipërinë e shohin si oaz ku mund të fitohet nëse ofron shërbime seksuale.

The post Të huajat si “skllave seksi” Shqipëria jo vetëm atraksion turistik por edhe” oaz” për shërbime seksuale appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla

Fotografitë Atdhe Mulla

 Faktoje ka udhëtuar në Delvinë për të sjellë rrëfimet e banorëve që në pak orë humbën shtëpitë, vreshtat, mijra pemë ullinjsh dhe cdo investim e kursim të bërë gjatë jetës.  Rrëfimet tronditëse të banorëve që duket sikur kanë marrë ngjyrën e hirtë të një qyteze të djegur dëshmojnë pafuqinë e strukturave shtetërore për të minimizuar dëmet katastrofike të zjarrit që përpiu cdo gjë në pak orë.

Nën një oaz të vogël poshtë pjergullave të zhuritura, bashkëshortët, Luan dhe Monika Muho shfaqin emocione të përziera; gëzim që shpëtuan jetët e tyre dhe frikë e panik se ai zjarr katastrofik nuk do u shuhet në kujtesë, këtu e më pas. “Shpëtuam, por këtë tmerr që jetuam nuk do e kalojmë lehtë, as ne e as fqinjët”-thotë 73-vjeçari Luan Mara për Faktoje. Në Delvinë asgjë nuk është si më parë! Qindra banorë të traumatizuar, fëmijë e gra të larguar në panik e sipër nga vatra e tmerrit, gjashtë banesa të djegura, mijëra ullinj të shkrumbuar, vreshta të kthyera në thengjinj dhe bimësi e zhdukur. Ajo që ka mbetur pas mes hirit të zi, është dalja në “dritë” e pafuqisë së strukturave shtetërore, mungesës së mjeteve dhe sakrifica njerëzore e efektivëve të ushtrisë, zjarrfikësve dhe policisë, të cilët punuan pa pushim, të paktën të shpëtonin jetët e qytetarëve, dhe ia arritën…

Tmerri në prag

“Vatra më e madhe e zjarrit ndodhi në shtatë e gjysmë në darkë (shënim e martë 12 gusht). Kjo erdhi si pasojë e zjarrvënies në Leshnik dhe nuk u parapri që të ndërhyhej dhe shpëtonim edhe ne nga e keqja që na erdhi. Duhet të ishin marrë masa më përpara që ta përballonin”-thotë për Faktoje.al, 73-vjeçari Luan Mara, një nga ata banorë të rrezikuar seriozisht, banesa e të cilit është buzë kodrinës e cila u shkrumbua plotësisht. “Erdhën policia dhe na largoi”-ndërhyn bashkëshortja e tij, ndërsa herë pas here kur kujton çdo moment të forcës së zjarrit para pafuqisë së tyre që për pak u mori jetën. Përlotet…“Nuk merrnim dot frymë, afshi i zjarrit, tymi, paniku na përfshiu të gjithëve”-tregon 65-vjeçarja

ndërsa qan teksa kujton çastin ku dy vajza fqinje të saj bërtisnin e mundoheshin të shuanin zjarrin që i shkoi në pragun e shtëpisë. “Situata e rëndë filloi në shtatë e gjysmë. Erdhi nga mali përbri. Unë isha në oborr kur shpërtheu flaka. Filluan të bërtisnin vajzat poshtë, nuk dilnin nga shtëpia. Zjarrfikësit kishin vajtur tek pusi i naftës. Një tmerr, luftë. Erdhën zjarrfikëset dhe policia, nuk ishin pak erdhën 50 policë. Na tërhoqën edhe ne. Dëme kemi në ullinj, po shpëtuam kokën”-thotë 65-vjeçarja Monika Moho për Faktoje.al. Edhe fqinji i saj Liro, që sapo ka ardhur i drobitur nga qafa e malit pranë, me një pompë të vogël në krahë, thotë se tashmë po ndihmon sa të mundet forcat zjarrfikëse për të shuar trungje pemësh të larta të cilat janë ende aktive nga zjarri dhe mund të bëjnë dëm sërish.  

Të gjithë në “sheshin e panikut”

“Sheshi para Bashkisë u mbush me shumë njerëz, ishte i vetmi vend që nuk rrezikohej përkohësisht nga zjarri. Kaos i madh e frikë, njerëzit pyesnin për të afërmit nëse i kishin parë dikush.

Me keq nuk kish ku shkonte”-thotë Gëzim Lame, banor i Delvinës dhe pronar i një lokali aty pranë Bashkisë. “Me thënë të drejtën angazhim pati për të shpëtuar shtëpi e njërëz, por duhet të ishte ndërhyrë më parë nga ajri”-këmbëngul një tjetër qytetar, i cili vetë thekson se  nuk ka pësuar dëme, por shumë familje të tjera kanë lënë katandi, kryesisht ullishte të dëmtuara thujase plotësisht.

Duart në kokë

Bimësia, ullishtet, vreshtat, pishat e buta, gështenjat, pemët frutore dhe shkurret, janë shkruambuar thuajse plotësisht, duke lënë pas një pamje të trishtë, pasojat e së cilës do jenë aty, për shumë dekada. Vetëm 14 orë…kaq mjaftuan që Delvina dhe rrethinat e saj sot të duket si pas apokalipsit. “Bo bo ullinjtë e mi. Bo bo c’qenka bërë…”-qe reagimi i parë i një banori të Delvinës sapo u ngjit në kodrën e qytetit, kah Mali i Sopotit. Poshtë saj, në një pllajë të madhe ndodheshin mijëra pemë ullinjsh, disa shekullorë dhe tjerë më të rinj.

Asgjë nuk ka mbetur, shkrumb e hi gjithçka, zi kudo, me përjashtim të ndonjë gropëze që zjarri nuk ka mundur të jetë aq i fuqishëm duket ndonjë pemë e përcëlluar, ende e pakallur. “Ke dëgjuar ‘vaj Delvine’? Ja këtu bëhej. A sheh më ullinj t’i, a sheh si janë bërë”-flet, pyet sikur gjithkush ka përgjegjësi (edhe ne), e më pas po vetë jep përgjigje. I kërkojmë të flasë me emër e para kameras, por mesoburri që nuk do dhe gjithkush do i jepte të drejtë teksa gjithë kohës shfaq një lloj traumatizimi. “Çfarë të flas unë? Shihni çfarë bëhet. Kujt t’ja vë fajin për këtë nuk e di”-vjon të përsërisë, duke shtuar pas çdo fjalie të shkurtër vetëm:.. “Bo, bo, bo,”- me duart në kokë.

Një zjarrefikëse e Delvinës prodhim i vitit 1963

Një grup i vogël ushtarësh gatiten disi përtueshëm sapo shohin se po fotografohen dhe mediat janë përqark. Mundohen të mbajnë qëndrim drejt, edhe pse këmbët i lëshojnë. Duart të nxira nga shkrumbi i zi i zjarrit që la lënë pas, fytyra e sterrosur, ndonëse këta njerëz i zbardhën faqen Delvinës, shpëtuan jetë njerëzish.

Secili prej tyre është hero I gjallë në vetvete, sepse kanë bërë që sot të mos numërohen të vdekurit, po ashtu edhe një grup zjarrfikësish ca më tej dhe disa efektivë policie po aq të dërmuar. Ti pyesësh në u lodhën duket sikur i fyen… Lodhjen, mundin, problemet me frymëmarrjen dukshëm e shfaqin. Mjetet që kanë në duar një pirg lopatash, ndonjë shkurre dhe pak pompa krahu që shërbejnë për neutralizimin e vatrave të vogla. Një zjarrfikëse e Delvinës, nga dy të vetmet që ka qëndron paksa pushim… Vitprodhimi është 1963…! “Mbahet ende dhe ishte mirë se futej në terren të thyer”-thotë një burim në kushtet e anonimitetit. Sa për veshje speciale është luks të kërkohet. Po ashtu edhe zjarrfikëse moderne që kanë fuqi hedhëse të ujit në distancë të largët. Një tjetër problem me pjesën logjistike ishte se zjarrfikëset nuk shoqëroheshin me autobote në vendin ku ndërhynte dhe u duheshin të ktheheshin për furnizin në qendrën e tyre. Zjarrfikës të paguar keq, po ashtu edhe ushtarë, veçanërisht të repartit të xhenios që futen të parët mes flakëve. Sanduiç dhe ujë… Kjo qe dreka dhe darka e forcave ushtarake, zjarrfikëse dhe policore që morën pjesë për gati 24 orë në shpëtimin e zonës urbane të Delvinës. Shpëtuan njerëz e shtëpi, pasi gjithçka tjetër këtu është shkrumbuar.

Zjarri një javë përqark…

Gati një ironi therëse edhe e natyrës u luajt në trekëndëshin Vlorë-Delvinë-Finiq. Ndërsa qyteti i Vlorës një javë më parë përmbytej nga shtrëngata shiu, në Finiq dielli përvëllues dilte e humbte nga re të dendura duke shkarkuarr shumë rrufe. “Një rrufe ra në majën e Malit pranë Finiqit duke ndezur një varët zjarri fillimisht të vogël, por që me kalimin e kohës pati përhapje”-thotë për Faktoje.al, Prefekti i Vlorës, Plator Nesturi, i cili gjithashtu shton se “terreni ishte mjaft i thyer dhe ishte e pamundur ndërhyrja me forca njerëzore”. Ndërsa për ndërhyrje nga ajri erdhi por vonë, shumë vonë zjarri shkatërroi gjithçka gjeti përpara.

Dy avionë canader të ardhur nga Italia dhe dy helikopterë shuan një pjesë të zjarrit aktiv në mëngjesin e së mërkurës. “Duket që situata është përmirësuar ndjeshëm megjithëse kanë qenë orë shumë të ethshme nga zjarri kërcënues. Zjarri shkoi në tre anët e Delvinës dhe u bë shumë problematik”-thotë për Faktoje.al, Prefekti i Vlorës Plator Nesturi, i cili pohon gjithashtu se situata ishte mjaft serioze. “Gjëja e parë ishte evakuimi i banorëve dhe më vonë filloi ndërhyrja shtëpi më shtëpi e rrugë, pikërisht në segmentet që vinte zjarri. Sipër Delvinës ndodhen pikat e puseve të naftës dhe këtu kishte vëmendje të shtuar si dhe një depozitë gazi”-thotë ai, ndërsa shton se ka pasur ndihmë nga të gjithë bashkitë e qarkut Vlorë me mjete zjarrfikëse, por edhe nga Gjirokastra dhe Fieri.

“Ka pasur një ndihmë të shtuar nga forcat e ushtrisë mbi 120 efektivë, kjo e shoqëruar me 60 efektivë të zjarrfikësve nga njësitë vendore. Në të gjithë atë luftë që u bë mund të themi që dëmet jo se janë të vogla, por kemi shpëtuar me efektivitet një dëm që do ishte shumë herë më të mëdha. Së pari kemi shpëtuar jetë njerëzore”-thotë Nesturi.  Ai gjithashtu zbulon për Faktoje.al se është në plan hartimi krijimi i dy qendrave zjarrfikëse që do të shërbejnë për ndërhyrjet me efikase në të ardhmen. “Kemi menduar të kemi krijimin e dy zonave, që do jenë të tilla që të përmbushin kapacitetet, të jenë të varura nga ushtria. Njëra do jetë në Bonavi, afër Vlorës, dhe tjetra në Finiq. Do ketë një pozicionim zjarrfikëseve në dy zona më problematike. Efikasiteti është më i madh madh jo vetëm bashkitë e zjarrfikësve që punojnë në terren, por në situata emergjence do ketë ndërhyrje me shtim kapacitetesh të këtyre dy stacioneve”-tha Nesturi. Bilancet e dëmeve ende nuk janë bërë, një për një, porn ë fund do shfaqet një shifër katastrofike. Delvina dhe rrethinat e saj janë shkrumbuar. Bimësia, gjallesat pemët frutore, ullishte dhe vreshta nuk janë më, qindra hektarë janë shndërruar në pluhur e hi, e bashkë me të zbuluam mangësitë e mëdha të mjeteve dhe burimeve njerëzore në kohë ermërgjancash.  

The post Delvina Shkrumb e hi appeared first on Faktoje.al.

Nga Bardha Nergjoni

Flakët që prej dy ditësh po shkrumbojnë pyjet e kullotat e Gramshit, mëngjesin e së mërkurës iu afruan Nartës, fshatit më të madh të njësisë administrative Skëndërbegas. Banorët u njoftuan të largohen me urgjencë. Shumë u strehuan në konviktin e qytetit, të tjerë në zona të sigurta pranë fshatit.

Një tjetër grua, që ka kaluar natën në konviktin e Gramshit, rrëfen se bashkëshorti i saj refuzon të largohet. “Është ende atje, në zonën e rrezikshme. Kur pa dëmin, tha që nuk lë shtëpinë. Nuk e di si do ta bindin të zbresë,” thotë ajo.

Nga fshati Bletas, një burrë rreth të gjashtëdhjetave tregon sesi flakët erdhën nga Kullollasi dhe u përhapën brenda minutash.

Prefekti i Elbasanit, Ilir Bejtja, i pranishëm në terren prej dy ditësh, e përshkruan situatën si “shumë të rëndë”. Sipas tij, mbi 150 forca zjarrfikëse, 9 mjete, mbi 100 vullnetarë dhe katër helikopterë po luftojnë flakët që, pas shkrumbimit të Kullollasit, Bletasit, Menkollarës, Bulçarit e Shimërit, i janë afruar Nartës. “Është pyll pishe, shpërndahet më keq se baruti,” thotë Bejtja.

Kryebashkiaku Besjan Ajazi konfirmon se rreth 50 banorë të Nartës janë strehuar në konvikt dhe dhjetëra familje të tjera janë zhvendosur në zona të sigurta.

Ndërkohë, një tjetër vatër është regjistruar në Kodovjat, e pavarur nga fronti kryesor i Skëndërbegasit. Në 48 orët e fundit, Gramshi është goditur nga disa zjarre: fillimisht në Sojnik, të hënën, më pas në Kullollas të martën, që u përhap në disa fshatra, dhe tani në Kodovjat.

Dëmet janë të mëdha: qindra hektarë pyje dhe kullota të djegura, katër fshatra të dëmtuar rëndë dhe dhjetëra familje të shpërngulura. Në Nartë, frika se flakët mund të rikthehen është ende e pranishme, edhe pse banorët janë përkohësisht jashtë rrezikut.

Më e rëndë situata shfaqet në njësinë administrative Skëndërbegas, ku 4 fshatra kanë pësuar dëme të konsiderueshme dhe sipërfaqja e djegur llogaritet me qindra hektarë pyje dhe kullota.

The post Situatë kritike në Gramsh, flakët rrezikojnë edhe Nartën appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ekstremistët islamikë po shkatërrojnë objekte historike në Siri

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Një postim në Instagram publikon një video që pretendohet se tregon radikalë islamikë në Siri duke shkatërruar objekte arkitekturore mijëravjeçare. Kjo llogari e paraqet videon si pjesë e vandalizmit kulturor që po ndodh në këtë vend të trazuar nga lufta civile dhe që së fundi është duke u udhëhequr nga Ahmed al-Sharaa, drejtuesi i forcave rebele të konsideruar më parë si terroriste nga ShBA. Megjithatë, kërkimet tona tregojnë se këto pamje nuk vijnë nga Siria, dhe për më tepër ato nuk janë filmuar kohët e fundit. 

Videoja në fakt daton nga marsi i vitit 2015 dhe përshkruan shkatërrimin e qytetit të lashtë të Hatrës në Irakun verior. Në atë kohë, kjo zonë ishte nën kontrollin e shtetit islamik të ISIS, i cili ndërmori një fushatë për të shkatërruar trashëgiminë arkeologjike që binte ndesh me traditën islame. Ky fakt u raportua nga media si BBC dhe NBC, dhe u dënua nga UNESCO si një krim lufte. Video e publikuar nga Associated Press me date 4 prill 2015 tregon të njëjtat imazhe si ato të postuara në Instagram, të publikuara në 29 korrik 2025. 

Në këto imazhe, mund të shihen militantët e ISIS duke shkatërruar skulptura të rëndësishme të epokës asiriane dhe romake duke përdorur çekiçë dhe armë zjarri. Hatra, një qytet që mbrohet nga UNESCO si pjesë e Trashëgimisë Botërore, u ndërtua në shekullin e 2-të ose të 3-të para erës sonë dhe lulëzoi si një qendër fetare dhe tregtare e Perandorisë Parthiane. Ky është një djetër tjetër i gabuar në postimin në Instagram që pretendon se këtu bëhet fjalë për objekte që ekzistojnë prej 10,000 vitesh. Një pjesë e skulpturave të thyera ishin restauruar në periudhën moderne pas dëmtimeve të mëparshme dhe kjo shpjegon pluhurin e bardhë që ngrihet në video. 

Pra shkatërrimi ka ndodhur me të vërtetë, por në vitin 2015 dhe jo në Siri, po në Irak gjatë marrjes nën kontroll të territorit nga ISIS. Për më tepër, gjuha e përdorur në postim tregon një tendencë kundër besimit musliman, duke mos bërë dallimin me faktin që pjesa dërrmuese e vendeve muslimane e konsideroi ISIS si një shtrembërim të traditës islame.

The post Ky vandalizëm ndaj trashëgimisë nga ISIS, jo në Sirinë e sotme appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kura ndaj kancerit është zbuluar në vitet ’30-të, por nuk e lejuan të zhvillohej

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Në rrjetet sociale shqiptare po qarkullon pretendim se që prej vitit 1930, një shkencëtar amerikan ka zbuluar një “metodë moderne” për të shëruar kancerin, duke përdorur një mikroskop shumë të avancuar. Postimi pretendon se ky mikroskop arriti të identifikonte “vibrimin e sëmundjes” dhe më pas, vetëm përmes ultratingujve arriti të shëronte 15 pacientë, duke mos përdorur ilaçe. Por ky pretendim që është hedhur poshtë nga studimi të mëtejshme mbi metodën e “shpikur” nga Royal Raymond Rife në vitet 1920.

Në vitet 1920, Rife ndërtoi një mikroskop me zmadhim të lartë dhe pretendonte se mund të dallonte mikroorganizma të ndryshëm, madje edhe të kapte “frekuencat vdekjeprurëse” që do t’i shkatërronin këto mikroorganizma. Sipas tij, duke aplikuar këto frekuenca elektromagnetike, patogjenët e ndryshëm që gjenden në trupin njerëzor, duke përfshirë ato që shkaktojnë kancer, mund të eliminohen. Këto pretendime të Rife mbeten spekulime pasi idetë e tij nuk u pranuan nga komuniteti mjekësor dhe nuk kanë arritur të provohen me metoda shkencore. 

Institucione të besueshme si Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) dhe  Shoqata Amerikane e Kancerit (ACS) kanë deklaruar se nuk ka asnjë provë se aparatet që ndjekin metodat e mikroskopit Rife mund të kurojnë kancerin. Disa kompani u përpoqën ta komercializonin këtë makineri ndër vite, derisa Shoqata Amerikane e Kancerit i hodhi poshtë pretendimet e tyre në vitet 1994.

Në fakt, raste të dokumentuara tregojnë se pacientë që kanë braktisur trajtimet mjekësore tradicionale (si kimioterapia) për t’iu drejtuar metodave të tilla alternative, shpesh janë përkeqësuar duke çuar në disa raste edhe me vdekje. WebMD dhe burime të tjera mjekësore serioze theksojnë se sukseset që raportohen përmes këtyre pajisjeve bazohen në dëshmi të paverifikuara dhe jo studime klinike më të gjëra.

Metoda e Rife kategorizohet nga WebMD si pseudoshkencë. Ato nuk janë miratuar nga asnjë autoritet shëndetësor dhe nuk ekzistojnë prova që të mbështesin pretendimin se ato funksionojnë. Pra, pretendimi se kanceri mund të shërohej që në vitin 1930 me ultratinguj dhe frekuenca elektromagnetike është një mit i pabazuar. 

The post Asnjë provë për suksesin e mikroskopit që shëroi kancerin në vitet ‘30 appeared first on Faktoje.al.

DEKLARATË E PËRBASHKËT

12 Gusht 2025

Ne, Rrjeti SafeJournalists, partnerët e Reagimit të Shpejtë për Lirinë e Medias (MFRR), Reporterët pa Kufij (RSF) dhe organizatat shqiptare për lirinë e medias, shprehim shqetësimin e përbashkët mbi pengimin policor dhe ngjarjet pasuese që prekën Focus Media Group: News24, BalkanWeb, Panorama, Gazeta Shqiptare dhe media të tjera të lidhura me të.

Në orët e para të 9 gushtit, Policia e Shtetit rrethoi ndërtesën në Tiranë ku ushtrojnë veprimtarinë këto media, ndërpreu furnizimin me energji elektrike dhe pengoi qasjen për gazetarët dhe stafin. Kjo ndaloi transmetimin televiziv të News24 në kohë reale. Sipas Focus Media Group, nuk ishte dhënë asnjë paralajmërim paraprak për ndërprerjen efektive të sinjalit të transmetimit.

Veprimi i policisë buron nga një mosmarrëveshje më e gjerë pronësie midis Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI) dhe Focus Media Group mbi qiratë dhe procedurat. Megjithatë, ndërhyrja e fortë e policisë është kryer mesa duket deri tani mbi baza ligjore të paqarta dhe pa respektuar procedurën e rregullt ligjore. Në mungesë të një baze ligjore të publikuar, vendimve gjyqësorë dhe urdhrave ekzekutues, ose një afati dhe hapash të qartë për vijimin e procesit, ligjshmëria dhe proporcionaliteti i veprimit vendosen seriozisht në pikëpyetje.

Si pasojë, që nga data 9 gusht një nga transmetuesit kryesorë të lajmeve në Shqipëri në nivel kombëtar, News24, ka qenë jashtë transmetimit. Deri më 12 gusht 2025, ende nuk ka asnjë qartësi se kur do të rifillojë transmetimi, as mbi të ardhmen e gazetarëve, punonjësve të medias dhe stafit mbështetës të Focus Media Group. Kjo pasiguri minon besimin e publikut, dobëson pluralizmin dhe rrezikon të krijojë një efekt frikësues mbi lirinë e medias.

Ndikimi mbi punonjësit e medias është i menjëhershëm dhe serioz. Rreth 230 të punësuar, gazetarë, punonjës të medias dhe staf mbështetës tani përballen me rrezikun e papunësisë, ndërsa shumë prej tyre prej disa kohësh po përjetojnë vonesa në pagesat e rrogave dhe mosshlyerje të kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore. Me ndërtesën e bllokuar dhe veprimtarinë e ndërprerë, mjetet e tyre të jetesës dhe e ardhmja e tyre profesionale janë në rrezik.

Prandaj, ne u bëjmë thirrje të përbashkët autoriteteve shqiptare që të garantojnë të drejtën e gazetarëve për të punuar, sigurinë e tyre, dhe:

• të ofrojnë një shpjegim të plotë dhe publik mbi bazën ligjore, domosdoshmërinë dhe urgjencën e operacionit të ndërmarrë në orët e para të së shtunës, më 9 gusht 2025, duke përfshirë kohën e zhvillimit, metodat e përdorura, proporcionalitetin dhe nëse janë marrë parasysh alternativa më pak kufizuese;
• të heqin kordonin policor, të rikthejnë furnizimin me energji elektrike dhe të lejojnë hyrje të lirë dhe pa pengesa në redaksi dhe vendet e raportimit, pa frikësim ose ndërhyrje;
• të mbrojnë materialet dhe infrastrukturën gazetareske, duke u përmbajtur nga çdo sekuestrim ose dëmtim dhe duke siguruar akses të sigurt në pajisje, arkiva dhe lidhjet e transmetimit;
• të mbrojnë të drejtat e punës gjatë ndërprerjes, duke bashkëpunuar me Inspektoratin e Punës që pagat dhe kontributet shoqërore të shlyhen dhe të mundësohen ambiente të përkohshme dhe masa për vazhdimësinë e punës;
• të ofrojnë garanci efektive ligjore duke publikuar bazën ligjore dhe urdhrat, duke përcaktuar afatin dhe kushtet për heqjen e masave, duke siguruar një mundësi të qasshme për ankim me efekt pezullues kur është e zbatueshme, si dhe duke bashkëpunuar me AMA-n duke përdorur mjetet më pak kufizuese për të ruajtur vazhdimësinë e shërbimit të lajmeve;
• të hetojnë çdo pengesë ndaj gazetarëve dhe të sigurojnë llogaridhënie dhe të komunikojnë rregullisht me publikun.

Ndërkohë, ne u bëjmë thirrje pronarëve dhe drejtuesve të Focus Media Group:

• të veprojnë me urgjencë për të mbrojtur mjetet e jetesës dhe të drejtat e punonjësve, të përmbushin të gjitha detyrimet ligjore dhe kontraktuale, si dhe të sigurojnë ambiente të përkohshme dhe plane vazhdimësie për të mbrojtur stafin dhe për të ruajtur aksesin e publikut në informacion;
• të angazhohen në mënyrë konstruktive me autoritetet për të zgjidhur mosmarrëveshjen në mënyrë ligjore dhe transparente, me sa më pak ndërprerje të jetë e mundur në punën gazetareske dhe në të drejtën e publikut për t’u informuar;
• të sigurojnë shlyerjen e rrogave dhe kontributeve shoqërore, aksesin e sigurt në pajisje dhe të dhëna, si dhe të mos ndërmarrin masa hakmarrëse ndaj stafit gjatë kësaj ndërprerjeje;
• të ofrojnë transparencë të plotë mbi situatën ligjore dhe kontraktuale, në mënyrë që punonjësit dhe publiku të kuptojnë bazën e mosmarrëveshjes.
  

Kjo nuk është thjesht një mosmarrëveshje kontraktuale. Kjo situatë ngre çështje thelbësore lidhur me respektimin e procedurave të rregullta, proporcionalitetin, lirinë e medias dhe mbrojtjen e gazetarëve dhe punonjësve të medias. Të gjitha palët duhet të veprojnë shpejt, në mënyrë transparente dhe në interes të publikut për të siguruar që këto të drejta të respektohen dhe mbrohen.

Nënshkruar,

Rrjeti SafeJournalists

•  Shoqata e Gazetarëve të Bosnjës dhe Hercegovinës
  • Shoqata e Gazetarëve të Kosovës
•  Shoqata e Gazetarëve të Maqedonisë
•  Shoqata e Gazetarëve të Kroacisë
•  Shoqata e Pavarur e Gazetarëve të Serbisë
•  Sindikatë e Medias e Malit të Zi

Reporterët pa Kufij  (RSF)

Partnerët e Media Freedom Rapid Response (MFRR)

•  Federata Evropiane e Gazetarëve (EFJ)
•  Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias (ECPMF)
•  ARTICLE 19 Europe
•  Instituti Ndërkombëtar i Shtypit (IPI)
•  Shtyp i Lirë Pa Kufizim (FPU)

Organizata të shoqërisë civile në Shqipëri:

• Qendra për Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim (SCiDEV)
• Këshilli Shqiptar i Medias (KSHM)
• Asociacioni e Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH)
• Gruaja Shqiptare në Audiovizual (AWA)
• Amfora
• Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë (APJA)
• Sindikata e Gazetarëve dhe Punonjësve të Medias (SGPM)
• Komiteti Shqiptar i Helsinkit (AHC)
• Qendra Shqiptare për Gazetari Cilësore (ACQJ)
• Rrjeti Ballkanik për Raportim Hulumtues Shqipëri (BIRN Albania)
• Faktoje
• Unioni i Gazetarëve Shqiptar (UGSH)
• Shoqata e Gazetarëve Europian, Seksioni shqiptar
• Qendra Citizens Channel
• Qendra Respublica

The post Shqipëri: Nevojiten urgjentisht përgjigje mbi pengimin e berë ndaj Focus Media Group dhe të drejtën e gazetarëve për të ushtruar detyrën appeared first on Faktoje.al.

Pas bllokimit të sinjalit të televizionit News 24 nga ndërhyrja e policisë dhe forcave ushtarake, dhjetëra gazetarë protestuan duke kërkuar lirimin e ambientëve dhe funksionimin normal të medias.

Sebi Alla

Ora 07.36, dt 09.08.2025, sinjali televiziv u shkëput, kur forca të shumta policore dhe ushtarake, bllokuan ambientet e televizionit News 24, agjencisë së lajmeve Balkanëeb, Gazetës Panorama, Gazetës Panorama Sport dhe Radio Rash. Mbyllja u bë pas një urdhri të lëshuar nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Invovacionit e cila sipas saj, duke iu referuar vendimeve gjyqësore, kaloi hapësirat e marra në shfrytëzim nga “Focus Media News”, tek Agjencia Shtetërore e Prodhimit dhe Tregtimit të Armëve KAYO.sha. Ndërsa pretendimet e palëve shtet-subjekt privat janë të ndryshme, 230 punonjës të medias, gazetarë, operatorë dhe staf mbështetës teknik, kanë mbetur pa punë prej tre ditësh dhe nuk lejohet që të futen në zyrat e tyre, duke mos kryer misionin parësor: “informimin e publikut”.

Protesta

Ditën e sotme dhjetëra gazetarë të “Focus Media News” dhe shumë kolegë nga media të tjera protestuan me parkarta në duar ky binte në sy disa të tilla si: “Media nuk mbyllet, por mbrohet”; “Ne s’jemi kriminelë që na sillni polici dhe ushtri”, apo “Liria e medias nuk është negociatë”. … “Të shtunën në mëngjes, pa paralajmërim, u ndërpre sinjali ynë dhe u bllokua hyrja e gazetarëve në vendin e tyre të punës. Na u tha se ishte një çështje kontrate qiraje, por të gjithë e dimë se marrëdhëniet kontraktuale nuk mund dhe nuk duhet të shërbejnë si pretekst për të mbyllur një zë të lirë informimi. Konfliktet civile zgjidhen në gjykata, jo duke fikur ekranin e një televizioni që i shërben publikut”-tha drejtoresha e informacionit në News 24, Anila Jole. Ndërsa shtoi se “…kjo që ndodhi nuk është vetëm një çështje e News24, është çështje që prek çdo media dhe çdo gazetar në Shqipëri, pasi sot është News24, nesër mund të jetë çdo zë tjetër kritik”.

Konflikti

“Focus Media News” prej më shumë se dy dekadash është vendosur në godina shtetërore nëpërmjet kontratave të qirasë të nënshkrruara në disa vite me kohë zgjatje të ndryshme shfrytëzimi. Një nga godinat është me kontratë të përfunduar që në vitin 2023, por në procese të vazhdueshme gjyqësore, ndërsa godina tjetër me kontratë qiraje në fuqi deri në vitin 2033. “Nëse shoqëria Kayo do të kishte një vendim gjyqësor për lirimin e godinës do të kishte një njoftim paraprak nga përmbaruesi dhe më pas lirimin e ambienteve e bën përmbaruesi. Në këtë rast nuk ka asnjë vendim gjyqësor dhe asnjë përmbarues”, u shpreh avokati i kompanisë, Erjon Kanxheri. Ndërsa në përgjigjen e saj zyrtare, Ministria e  Ekonomisë, Kulturës dhe Invovacionit thotë se ka ndjekur të gjithë procedurat ligjore. “Pretendimi i shoqërisë se kontrata e saj e qirasë ka afat deri në vitin 2033 lidhet me një pasuri tjetër shtetërore, e ndryshme dhe pa asnjë lidhje juridike apo faktike me pasurinë e kaluar shoqërisë shtetërore “KAYO” sh.a”. Mësohet se IKMT ka prishur në orët e para të mëngjesit të sotëm një tunel lidhës mes dy objekteve, godinës A që është sekuestruar dhe pretendohet se i ka përfunduar kontrata dhe godinës B e cila ka leje shfrytëzimi deri në vitin 2033. “Focus Media News” shprehet se gjatë ndërhyrjes janë dëmtuar një pjesë e teknikës, duke rrezikuar arkiven dhe serverat. Megjithëse institucionet shtetërore nuk kanë sekuestruar godinën B, sërish punonjësit nuk lejohet të futen brenda atyre ambienteve, me pretendimin se për të shkuar deri aty “shkelin në pronë shtet”. Përvecc forcave të policisë që qëndrojnë në perimetrin e jashtëm të objeteve, në brendësi janë forcat ushtarake të cilët janë udhëzuar për të mos lejuar asnjë punonjës të futet.  

Reagimet

Organizatat mediatike vendase dhe të huaja reaguan me shqetësim në lidhje me bllokimin e sinjalit të transmetimit të “Focus Media News”, duke e cilësuar ndërhyrjen me forca policore dhe ushtarake si të papranueshme dhe cënim i lirisë së medias. Qëndrime pati sot edhe nga Federata Evropiane e Gazetarëve (EFJ) dhe Rrjeti Global për Mediat e Pavarura (IPI). Në reagimet e tyre theksohet se nevojiten veprime të menjëhershme nga autoritetet shtetërore për rikthimin e plotë të funksionimit të mediave, përfshirë sinjalin e News24, dhe për të ofruar arsyetim ligjor për pengimin e aksesit të publikut në përmbajtjen mediatike. Edhe Faktoje.al bashkohet me qëndrimin se bllokimi, cënimi i lirisë dhe veprimet që lënë të papunë dhe në pasiguri mbi 200 punonjës të medias, gazetarë dhe staf mbështetës, janë të papranueshme, pavarësisht konflikteve dhe pretendimeve institucione shtetërore-subjekt privat.

The post Bllokimi i “Focus Media News”, gazetarët në protestë appeared first on Faktoje.al.

Dhjetëra ankesa dhe padi në gjykatë nga 86 komisarë që fituan gradën, por u lanë në listë pritje duke u djegur karrierën një pjese të tyre. Emërime klienteliste dhe pa gradë përkatëse në poste kyçe?

Nga Sebi Alla

Një vit pritje për tu emëruar në pozicionin e punës sikurse iu jepte këtë të drejtë grada e fituar me konkurs, por në fund, ajo që morën nga strukturat drejtuese të Policisë së Shtetit ishte lajmërimi që humbën jo vetëm punën sipas gradës, por edhe vetë gradën, duke ua hequr një yll nga supet… Dhjetëra komisarë janë djegur në një proces të dyshimtë emërimesh në strukturat e policisë, duke i detyruar disa prej tyre që t’i drejtohen gjykatës për rikthim të gradës së fituar dhe emërim në pozicionin e punës që i korrespondon këtij titulli. “Nuk është ndjekur procesi i rregullt i emërimeve pozicion pune-gradë dhe pavarësisht se jemi renditur fitues dhe kapur mbi 70 pikë, sikurse e përcakton ligji për Policinë e Shtetit, jemi shmangur padrejtësisht dhe në pozicione pune që i përket gradës komisarë janë emëruar nënkomisarë”, thotë për Faktoje.al një oficer policie, i cili konfirmon se tashmë ka hapur padi kundër Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë me objekt: “detyrim të palës së paditur për dhënien e gradës komisar dhe pozicion të punës që i korrespondon kësaj grade”. Ndërsa Drejtoria e Përgjithshme e Policisë së Shtetit, në përgjigjen zyrtare për Faktoje.al shprehet ndër të tjera se: “…dhënia e gradës punonjësve të Policisë, në listë pritje, nuk lidhet drejtpërdrejt me renditjen”. Problematikat për emërimet e padrejta, klienteliste apo të ndikuar nga faktorë të tjerë janë ngritur edhe nga oficerë policie me gradën kryekomisarë, të cilët një pjesë prej tyre kanë parashtruar ankesa të shumta dhe më pas si mundësi të fundit shohin gjykatën.

Digj komisarin, punëso nënkomisarin

Më 26 prill 2024 pas përfundimit të procesit të konkurrimit u miratua lista e personave që fitonin gradën drejtues i parë, kryekomisar dhe komisar. Për gradën drejtues i parë nevojiteshin 12 pozicione pune, për gradën kryekomisar 200 dhe për atë komisar 320. Ndonëse në konkurs morën pjesë oficerë për fitimin e tre gradave, problematika është shfaqur kryesisht në emërime të padrejta dhe jo mbi bazën e meritokracisë për gradën kryekomisar dhe komisar. Konkretisht problem më i madh është për gradën komisar.

Sipas ligjit të Policisë së Shtetit, fitonin gradë ata që merrnin mbi 70 % të pikëve. Konkretisht, në nenin 55 të ligjit për Policinë e Shtetit në pikën 2 të saj thuhet: “Shpallen fitues vetëm aplikantët, të cilët kanë marrë një vlerësim jo më të ulët se 70% të vlerës së përgjithshme të pikëve të testimit”. Gradën e fituan 406 oficerë të cilët siguruan mbi 70 pikë nga 100 të mundshmet. Të 320 oficerët e renditur të parët u emëruan menjëherë në postet përkatëse dhe morën gradën, ndërsa pjesa tjetër prej 86 oficerëve që de facto fitonin gradën komisar kaluan në listë pritjeje, deri në hapjen e pozicioneve të punës. Edhe pse rezultoi se u hapën shumë pozicione punë për gradën komisar, emërimet janë bërë edhe me gradën nënkomisar, duke mos iu përmbajtur kriterit të pikëzimit, por edhe gradës. “Duke qenë drejtpërdrejtë të interesuar, jemi informuar se janë hapur vende të lira pune që i korrespondon gradës komisar dhe nuk jemi emëruar ne që ishin në listë pritje dhe me gradën përkatëse, por nënkomisarë”, thotë për Faktoje.al, një tjetër oficer policie, i cili tashmë shpresën e ka vetëm në vendimin gjyqësor.

Punë e “mirë” pa gradë….

Sipas rregullores, nëse brenda harkut kohor të një viti hapen pozicione pune për një gradë përkatëse, titullari është i detyruar të emërojë kandidatin me më shumë pikë në listën e pritjes dhe më pas në rend zbritës deri në plotësimin e vakancave të krijuara. “Nëse ka oficerë që s’kanë qenë në pozicione pune ekuivalente me gradën dhe janë emëruar gjatë vitit të fundit dhe kanë marrë gradë, duke anashkaluar oficerët në listë pritjeje që plotësonin kriteret, atëherë kemi shkelje dhe shpërdorim detyre”, thotë për Faktoje.al, Sadedin Fishta, kreu i Shoqatës së Punonjësve të Policisë së Shtetit. “Problemi më i madh është me gradën komisar, por kemi pasur ankesa edhe nga kryekomisarë me të njëjtat shqetësime”, pohon ai. Fishta shprehet për Faktoje.al se për këtë shqetësim të ngritur nga shumë oficerë policie ka informuar edhe kreun e Ministrisë së Brendshme Ervin Hoxha. “Pas informimit presim një reagim nga ministri pasi kjo situatë nuk mund të kalojë lehtë, pasi në mënyrë të drejtëpërdrejtë zhbën edhe konceptin e konkurrimit”-thotë Fishta. Megjithatë, emërime janë bërë edhe nga lista prej 86 kandidatëve që ishin në listë pritje, që kishin fituar gradën komisar, por edhe aty nuk është ndjekur kriteri i pikëzimit, për të kaluar nga vendi 321 dhe me emërim zbritës sipas pikëve të fituara. “Kandidatet e renditur poshtë kuotave të shpallura të lira për gradën përkatëse, që janë vlerësuar me të paktën 70% të pikëve të vlerësimit të përgjithshëm, me urdhër të Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë së Shtetit, kanë qëndruar në listën e pritjes për fitimin e gradës, për periudhën 29.04.2024 – 28.04.2025. Referuar dispozitave ligjore në fuqi nëse brenda këtij afati nuk bëhej e mundur dhënia e gradës, punonjësi i nënshtrohet konkurrimit të radhës”, thotë për Faktoje.al Policia e Shtetit. Në këtë mënyrë, një pjese të madhe kandidatëve që ishin në listë pritjeje u është djegur fitimi i gradës, duke i detyruar që të rifuten në konkurrim. Fjalia “nëse brenda këtij afati nuk bëhej e mundur dhënia e gradës, punonjësi i nënshtrohet konkurrimit të radhës”, bien ndesh me pretendimet e ankuesve, pasi “mundësitë” për vende të lira pune që i korrespondonin gradës kanë qenë, por emërimet nuk janë kryer sipas Ligjit për Policinë e Shtetit dhe udhëzimeve përkatëse. Me tre oficerë policie që Faktoje.al komunikoi thanë se disa nga emërimet me gradën nënkomisar në pozicionet e komisarit, ku përfshihen edhe shefa krimesh shpesh nuk kanë pasur certifikatë sigurie, kanë qenë me masë disiplinore dhe nuk kanë konkurruar për gradë dhe gjithashtu nuk kanë vite pune, që të justifikojnë ligjërisht pozicionin që mbajnë.

Në gjyq për punë dhe gradë

Faktoje.al ka ndjekur problemin e emërimeve në polici prej disa kohësh dhe gjithashtu edhe proceset gjyqësore. Në një rast ku ka “padi kolektive”, gjykata administrative (shënim: Faktoje.al e disponon edhe padinë, por ruan konfidencialitetin e efektivëve), i ka kërkuar disa herë juristit që mbron palën e paditur “Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë së Shtetit” që të vendosë në dispozicion të gjykatës emërimet përkatëse (të drejtorive vendore) përgjatë harkut kohor 29.04.2024-28.04.2025 për pozicionin e punës komisar dhe gradën përkatëse të të emëruarve. Pavarësisht kërkesave të vazhdueshme, as gjykatës nuk i është vënë në dispozicion këto emërime. “Gjatë procesit dukshëm konstatojmë shkelje në emërime, por presim vendimin përfundimtar”, thotë një nga komisarët de facto, por nënkomisar de jure për shkak të mosemërimit sipas meritokracisë. Megjithatë, Policia e Shtetit në një reagim për Faktoje.al, pavarësisht se nuk iu përgjigj pyetjes thelbësore nëse janë emëruar nënkomisarë në pozicione pune që i përket gradës komisar dhe a është zbatuar emërimi sipas pikëzimit në listën e pritjes thanë se: “dhënia e gradës punonjësve të Policisë, në listë pritje, nuk lidhet drejtpërdrejtë me renditjen. Ky proces ka synuar të sigurojë një përputhje të drejtë dhe të balancuar midis kërkesave të institucionit dhe zhvillimit profesional të punonjësve, duke ruajtur gjithmonë transparencën dhe objektivitetin në vlerësim”. Pavarësisht këtij qëndrimi, Faktoje.al ka mësuar se të 86 oficerët me gradën komisar që kaluan në listë pritje për emërim pasi dolën fitues kanë ndjekur të gjithë trajnimet e nevojshme post konkurrim për të cilët janë vlerësuar për profesionalizëm. 

Gradë e “zhgraduar”

Emërimet pa meritë në Policinë e Shtetit duket se janë një fenomen i hershëm, që herë pas here kthehet në çështje serioze, duke anashkaluar aspektin profesional dhe vendosur atë klientelist, miqësor apo deri në akuza për “korruptim në emërime”. Një fakt të tillë e pranon edhe kreu i Shoqatës së Punonjësve të Policisë së Shtetit Sadedin Fishta. Pikërisht për të shmangur “emërimet me taraf miqësor apo politik”, Gjykata e Lartë në një vendim unifikues në gusht të vitit 2021 mori vendimin që gradat nga nënkomisar deri në nivel drejtues i parë duhet t’i nënshtrohen procedurës së vlerësimit konkurrues. “Procesi i fitimit të gradave policore nga niveli “nënkomisar” deri në nivelin “Drejtues i Parë”, duhet t’i nënshtrohet domosdoshmërisht procedurës së vlerësimit konkurrues, sipas parashikimeve të neneve 50-60 të ligjit nr. 108/2014 “Për Policinë e Shtetit”. Plotësimi i kritereve formale për fitimin e gradës, si vjetërsia në gradën pararendëse dhe/ose ushtrimi efektiv i funksionit në përputhje me gradën e pretenduar, nuk mund të sjellin fitimin gjyqësisht të gradës policore, pa iu nënshtruar më parë punonjësit e Policisë së Shtetit një procesi vlerësimi konkurrues nga komisioni i gradimit”, thuhet në vendimin e Gjykatës së Lartë. Kjo çështje u mor në shqyrtim pikërisht për t’i prerë rrugë emërimeve klienteliste në Policinë e Shtetit, duke e detyruar këtë të fundit që emërimet të bëheshin mbi bazën e gradës dhe meritokracisë pas konkurrimit. Rasti i komisarëve tashmë është në duart e Gjykatës Administrative, por çështja e shkeljeve ligjore mund të kalojë edhe në denoncime për ndjekje të mundshme penale për krerët e Policisë së Shtetit për çështjen e emërimeve pa kriter në radhët e policisë.

The post Komisarë të djegur, më mirë një mik se një gradë në polici appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Trump paralajmëroi se Bashkimi Europian do të zhduket për shkak të emigrantëve

Verdikti: Mungon konteksti

Një postim i shpërndarë në Facebook citon presidentin amerikan Donald Trump të ketë paralajmëruar se së shpejti Bashkimi Europian dhe Europa vetë nuk do të ekzistojnë më.  Megjithatë, kur shihen nga afër komentet e Trump përgjatë një udhëtimi të javëve të fundit në Skoci, nuk bëhet fjalë për një paralajmërim për BE-në, por një deklaratë provokuese e Trumpit mbi situatën e emigracionit në Europë.  

Gjatë një vizite në Skoci në fund të korrikut 2025, Trump deklaroi: “Përsa i përket emigracionit, duhet të veproni shpejt. Përnryshe nuk do ta keni më Europën.” Është pikërisht kjo deklaratë, “Nuk do ta keni më Europën”, që është interpretuar nga përdoruesit në Facebook si një paralajmërim për diçka katastrofike në strukturën e Bashkimit Europian. Megjithatë, deklarata e Trump kishte për qëllim kritikimin e politikave evropiane mbi emigracionit dhe refugjatët, një kthim favori ndaj partive të djathta në Europë, dhe nuk parashikon fundin e Bashkimit Europian. Trumpi për më tepër vazhdoi me të njejtën retorikë duke folur për një “pushtim të tmerrshëm” dhe i vuri fajin emigracionin për “vrasjen e Evropës.” 

Trump përdor shpesh një retorikë të ekzagjeruar dhe të sensacionalizuar për të shtyrë drejt kontrolleve më të rrepta ndaj imigracionit. Në SHBA, ai ka nisur një politikë të rreptë kundër emigrantëve, duke rritur buxhetin e agjentëve të ICE (Zyra për Zbatimin e Imigracionit dhe Doganave) me disa miliarda dollarë dhe duke rritur ndjeshëm deportimet. 

Fjalët e Trump i bëjnë po ashtu jehonë asaj që njihet si teori e “Zëvendësimit të Madh.” Këtu bëhet fjalë për besimin e pabazuar se popullatat perëndimore po zëvendësohen qëllimisht nga emigrantë jo-evropianë. 

Faktoje i ka hedhur poshtë këto teori kur figura si Elon Musk (që deri para disa muajsh ishte mjaft i afërt me presidentin) paralajmëruan në mënyrë të ngjashme se Europa po humbet identitetin dhe popullsinë nga emigracionin që vjen nga Afrika. Por këto pretendime bazohen më shumë në frikë sesa në fakte. Për shembull, në vitin 2023, 4.3 milion persona migruan drejt BE-së nga një vend që nuk është pjesë e Bashkimit Europian. Megjithatë kjo përfaqëson një ulje prej 18% (rreth 1 milion veta më pak) në krahasim me vitin 2022. 

Në përgjithësi edhe përse trendi ndër vite ka qënë në rritje, me një rritje të fortë sidomos në vitin 2021 pas shpërthimit të COVID, këto numra janë stabilizuar në vitet e fundit. Për më tepër, vende si Gjermania që kanë një fluks të lartë emigrantësh, shpesh i kërkojnë vetë emigrantët për të plotësuar vendet e punës të nevojshme në ekonominë gjermane, siç e tregon dhe vetë Deutsche Welle. 

Edhe në rastin e SHBA-së, përqindja e emigrantëve është rreth 14.3% e popullsisë totale. Edhe pse kjo shifër ka qënë në rritje prej vitit 1970, kjo përqindje është  historikisht jo më e lartë se për shembull në fund të shekullit të 19-të, kur emigrantët nga Europa lëvizën për në SHBA. Migrimi dhe refugjatët paraqesin sfida të shumta për BE-në, por nuk ka fakte konkrete se BE-ja apo kontinenti Europian do të shfarosen për shkakt të emigrimit. 

The post Presidenti Trump nuk paralajmëroi fundin e Bashkimit Europian appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Një studim i fundit ka zbuluar se kimioterapia nxit përhapjen e tumoreve në trup

Verdikti: Mungon konteksti

Në një postim në Facebook, po qarkullon lajmi se një studim nga një universitet kinez ka treguar se kimioterapia nxit përhapjen e tumoreve. Postimi për më tepër përhap panik duke e cilësuar studimin si “tronditës,” dhe duke thënë se ai “vë në dyshim” metodat tradicionale për të trajtuar kancerin. Studimi në fjalë është nxjerrë jashtë kontekstit, dhe për më tepër nuk merr parasysh mënyrën sesi studimet shkencore funksionojnë dhe sesi ato mund të aplikohen më gjerësisht. 

Ky postim në shqip është bazuar në një artikull që është publikuar në gazetën kineze South China Morning Post. Ky artikulli raporton mbi një studim të kryer nga një skuadër shkencëtarësh kinezë, i publikuar në revistën mjekësore Cancer Cell me 3 korrik 2025. Megjithëse synimi i kimioterapisë është të vrasë qelizat kancerogjene, studimi i zhvilluar mbi minjtë me kancer në gji, provoi një efekt anësor të rëndësishëm. Kimioterapia mund po ashtu të “zgjojë” qelizat kancerogjene të fshehura dhe jo-aktive në trup. Kur këto qeliza “zgjohen,” ato shumohen dhe përhapen në pjesë të reja të trupit, edhe nëse tumori origjinal është zhdukur.

Ky studim është i rëndësishëm, por studime të ngjashme mbi mundësinë që qelizat kancerogjene të përhapen në pjesën tjetër të trupit kanë ekzistuar dhe më përpara. Ky ishte rasti i një studimi të publikuar në vitin 2017 nga një grup studiuesish në Shtetet e Bashkuara. 

Megjithatë, duke përdorur një titull të sensacionalizuar siç është “kimioterapia nxit përhapjen e kancerit,” ky lloj postimi heq këto studime nga konteksti i tyre më i gjerë. Për shembull, si në rastin e studimit të viti 2017-të dhe atij të vitit 2025, bëhet fjalë për studime paraprake, të cilat do të duan punë të mëtejshme në pacientë dhe jo vetëm në studime mbi kafshët. Pra do të duhen disa eksperimente në klinika me pacientë të ndryshëm që të shihen rezultate të plota. Këto studime tregojnë se disa ilaçe kimioterapie, në një mjedis eksperimental, mund të shkaktojnë rritjen e qelizave joaktive te minjtë. Kjo nuk do të thotë që kimioterapia në thelb “shkakton” përhapjen e kancerit te pacientët. 

Një nga pasojat e një titulli të tillë në mediat sociale është ulja e besimit në përdorimin e kimioterapisë si një nga metodat e rekomanduara nga mjekët për trajtimin e kancerit. Për shumicën e llojeve dhe fazave të kancerit, kimioterapia mbetet një trajtim i rëndësishëm që zgjat mbijetesën dhe zvogëlon rrezikun e metastazës. 

Edhe në studimin e kryer nga shkencëtarët kinezë, ata konfirmojnë se një kombinim i kimioterapisë me disa trajtime specifike mund të ndalojë metastazat dhe riaktivizimin e qelizave kanceroze në pjesë të tjera të trupit. Pra kimioterapia vazhdon të jetë një metodë e rekomanduar dhe nga shkencëtarët që kanë vënë në dukje disa nga efektet anësore.   

The post Ende herët për të ngritur alarmin ndaj dëmeve të kimioterapisë appeared first on Faktoje.al.

Shpesh herë videot, fotografitë dhe informacionet që na sygjerohen online nuk janë ashtu siç duken. Faktoje ju vjen në ndihmë me serinë e videove tutorial, duke ju shpjeguar qartë dhe duke ju sugjeruar mjetet falas online, që mund të përdorni si një profesionist: Nga një pretendim te prova: verifikimi me Google Maps & Search, Google Lens: Syri digjital që të nxjerr gënjeshtrën zbuluar, etj.

Si ta zbulojmë të vërtetën vetëm me mendje të kthjellët

Si të verifikojmë një fotografi online

Si të verifikojmë një video online

Si të verifikojmë një vendodhje gjeografike online

Si të kuptoni pamjet e gjeneruara me Inteligjencë Artificiale

The post Seria e videove “Hap sytë” – Mos kliko, kontrollo – ja mjetet appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla– Prokurorët, avokatët dhe gjyqtarët, (tre palët në një proces penal), u vendosën para faktit të kryer me 950 nene të Kodit të ri Penal, të cilët ata i kundërshtojnë në një pjesë të madhe, por nëse mazhoranca me votat e saj e miraton, njerëzit e drejtësisë duhet ta zbatojnë.

Sapo drafti i Kodit Penal u publikua në faqen zyrtare të Ministrisë së Drejtësisë, njëkohësisht me konferencën e mbajtur për “arritjet” e këtij Kodi, pati reagime të shumta.

Pak zëra që dolën në mbrojtje ishin përfaqësues të qeverisë, konkretisht Ministri i Drejtësisë dhe kryeministri, gjithashtu edhe kreu i grupit të punës, Arben Rakipi.

Konstitucionalistë të njohur, avokatë dhe drejtues të prokurorive dhe të gjyqësorit, ngritën shqetësimin se në thelb, ky Kod nuk është gjithëpërfshirës, shton masat represive të dënimit me burg për çështje që mund të ishin kundravajtje penale dhe lë mundësi interpretimesh, por edhe keqinterpretimesh.

Qeveria e merr “lehtë”

Ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja, në ditën e prezantimit të Kodit të ri Penal tha se është produkt i një procesi gjithëpërfshirës dhe sipas tij për hartimin kanë kontribuuar ekspertët më të mirë.

“Kodi i Ri Penal është produkt i një procesi gjithëpërfshirës dhe profesional, ku janë angazhuar ekspertët më të mirë të së drejtës penale. Ai synon përafrimin me konventat, direktivat dhe standardet e BE-së dhe ato ndërkombëtare, rekomandimet e institucioneve kryesore të drejtësisë, si dhe kontributet e partnerëve ndërkombëtarë, akademikëve, shoqërisë civile dhe mediave”, tha Manja.

Por a është drafti deri tani produkt i një procesi gjithëpërfshirës, siç deklaroi ministri Manja?   

I pari që reagoi ishte Prokurori i Përgjithshëm, Olsian Çela.  “Prokuroria e Përgjithshme nuk ka qenë e përfaqësuar zyrtarisht në grupin e punës për hartimin e një Kodi të ri Penal“, tha ai.

Në të njëjtën ditë, përmes një takimi informal që kryetari i SPAK, Altin Dumani, zhvilloi me gazetarët, rezultoi se Prokuroria Speciale nuk ka qenë pjesë e grupit të punës për hartimin e Kodit të ri Penal. Dumani nuk komentoi draftin e ri, sa kohë që, sipas tij, paketa e propozimeve nuk kishte mbërritur ende në SPAK.

Edhe Bashkimi Evropian përmes një reagimi për Faktoje.al theksoi rëndësinë e një procesi gjithëpërfshirës dhe transparent për paketën e projekt-amendamenteve të Kodit të ri Penal duke përfshirë institucionet e drejtësisë, aktorët e sundimit të ligjit dhe shoqërinë civile.

Prezenca e OSBE-së në Shqipëri ka theksuar gjithashtu rëndësinë e Kodit Penal si një ligj themelor, që meriton kohë të mjaftueshme dhe një proces konsultimi të plotë.

Edhe kryetari i Dhomës së Avokatëve të Shqipërisë, Maksim Haxhia tha në një reagim zyrtar se drafti i Kodit Penal duhet të dilte me një komunikim për të gjithë aktorët. “Nuk kemi prezencën e nevojës pse duhet Kod i ri. Nuk është si rrjedhojë e nevojës së organeve të drejtësisë”, tha ai

Reagimet

Edhe pse në tryezën e prezantimit të draftit për Kodin e ri Penal ishin Ministri i Drejtësisë Ulsi Manja dhe kreu i grupit të punës, hartues të Kodit, ish-kryeprokurori Arben Rakipi, i pari që hodhi dyshime mbi këtë kod aty për aty ishte kreu i Gjykatës së Lartë, Sokol Sadushi.

“Të mos harrojmë se ligji penal nuk është thjesht për juristët. Ai është për shoqërinë dhe nëse nuk kuptohet, ka gjasa të mos respektohet, por nëse nuk zbatohet drejt, nuk bëhet as drejtësi”, tha Sadushi.

Më i drejtpërdrejtë në kritika të forta u shfaq Prokurori i Përgjithshëm, Olsian Çela. “Fryma e përgjithshme në draft për të zgjeruar rrethin e veprimeve që kategorizohen si të rrezikshme në një masë të tillë sa të klasifikohen si vepra penale e të dënohen me burgim, tregon një tendencë represive që rrit potencialin e kriminalizimit të individit në shoqëri e që sjell pasoja të rëndësishme në jetën e qytetarëve”, tha Çela.

Konstitucionalisti, avokati njëherazi pedagogu, Jordan Daci, në një reagim për Faktoje.al shprehet se Kodi i ri ka zgjeruar gamën e veprave penale, e ka mbingarkuar me interpretime dhe sipas tij është thellësisht me probleme nëse kalon për miratim. “Vepra të cilat mund të përfshihen si kundravajtje penale me Kodin e Ri cilësohen vepra penale. Me këtë Kod kushdo mund të shkojë në burg”, tha ai, ndërsa shton se është një draft- kod represiv dhe “nuk duhet të arnohet, por të zhbëhet i gjithi”.

Avokati Daci shkon më tej teksa shprehet se nëse miratohet ky Kod, ashtu siç është apo me disa arnime, shumë nene do të shkojnë për interpretim në Gjykatën Kushtetuese

Hartuesit e Kodit

Nisma për një Kod të ri Penal ishte politike, ku mazhoranca që në fundin e vitit 2019 bëri publike nevojën sipas saj të një Kodi të ri i përafruar me vendet e BE-së dhe ngritjen e grupit të ekspertëve.

Faktoje.al iu drejtua Ministrisë së Drejtësisë me një kërkesë për informacion mbi përbërjen e grupit të punës, por deri në publikimin e këtij shkrimi nuk pati qëndrim zyrtar.

Nga analizimi që i ka bërë Kodit të ri Penal, avokat Daci thotë se se më shumë se punë ekspertësh në këtë rast kemi kopjime të kodeve nga Turqia, Franca dhe Italia që janë modifikuar, ç’ka sipas tij, ka sjellë mbingarkesë dhe shpesh nene që flasin për të njëjtin fakt penal dhe bien në kundërshtim me nene të tjera, po në të njëtin Kod.

“Kodi i ri ka probleme të karakterit parimor dhe gjithashtu edhe të teknikës juridike”, thotë Daci.

Përfundimi

Kodi i ri Penal ka hasur në kundërshtimin e krerëve të sistemit të drejtësisë, Dhomës së Avokatëve dhe përfaqësuesve të shoqërisë civile por edhe medias. Reagimet e menjëhershme nga organet kryesore të drejtësisë por edhe jashtë saj tregojnë se procesi (deri më tani) për hartimin e Kodit të ri Penal nuk ka qënë gjithëpërfshirës, duke e kategorizuar deklaratën e ministrit Ulsi Manja si të pavërtetë.

The post Zbatuesit e Kodit të ri Penal janë kundër, për kë u bë Kodi? appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla– Dy muaj pas përfundimit të zgjedhjeve të Përgjithshme Parlamentare dhe një morie të madhe akuzash dhe ankesash nga partitë opozitare, Prokuroria Speciale SPAK vijon hetimet për 39 procedime penale për krime zgjedhore, ndërsa për katër prej tyre kanë përfunduar hetimet, duke e çuar në 43 numrin total të dosjeve të hapura. SPAK tha për Faktoje se vetëm dy janë procedime për akuzën e përdorimit të funksionit publik për qëllime politike. “Një procedim është regjistruar sipas nenit 328/a (përdorimi i funksionit publik për qëllime politike) dhe një procedim është regjistruar për të dy nenet, respektivisht nenit 328/a (përdorimi i funksionit publik për qëllime politike dhe nenit 248 (shpërdorimi i detyrës)” thotë SPAK. Ndërsa në lidhje me hetimet e mundshme pas rinumërimit të kutive të votimit në Qarkun Fier, ku u konstatua devijim i konsiderueshëm votash drejt kandidatëve të listave të hapura, shprehet se: “SPAK nuk ka regjistruar procedim penal kryesisht për këtë çështje deri më tani”.

Dy procedime për një “mal” problemesh

Përdorimi i administratës publike për qëllime elektorale ishte edhe një nga shqetësimet kryesore që ngrihet në raportet e OSBE-ODIHR. “Keqpërdorimi i burimeve shtetërore dhe fushata brenda institucioneve publike është i ndaluar, por shqetësimet vazhdojnë për presionin ndaj nëpunësve civilë, ndikimin e padrejtë mbi votuesit dhe keqpërdorimin e aseteve publike”, konstatonte raporti përgjatë fushatës. Ndërsa pas përfundimit të procesit, në përmbledhje të problematikave, OSBE-ODIHR theksoi: “Presioni ndaj nëpunësve civilë, përdorimi i burimeve shtetërore, falja e gjobave dhe skemat elektorale në momentet e fundit u raportuan gjerësisht nga vëzhguesit dhe përbëjnë një avantazh të padrejtë për partinë në pushtet”. Po ashtu edhe partitë opozitare, veçanërisht PD akuzoi dhe denoncoi disa raste të përdorimit të administratës dhe aseteve shtetërore në fushatë. Megjithatë, por për këtë akuzë ka vetëm dy procedime penale të pranuara nga Prokuroria Speciale (SPAK).

Administratë në fushatë

Hetimet nga SPAK janë ende në fazën paraprake dhe nuk ka një vendimmarrje sesi do të procedohet. Në nenin 328/a thuhet: “Detyrimi i shtetasve nën varësi administrative, kundër vullnetit të tyre apo nën kanosjen e përdorimit të masave administrative, për të marrë pjesë në veprimtari zgjedhore të një subjekti zgjedhor përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose me burgim gjer në gjashtë muaj. Detyrimi apo organizimi për të marrë pjesë në veprimtari elektorale të një subjekti zgjedhor i nxënësve të arsimit parauniversitar nga punonjës që kryejnë një detyrë shtetërore në arsimin publik, ose detyrë a funksion në arsimin jopublik, përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me burgim nga tre muaj gjer në një vit”.

SPAK nuk bën me dije se kush janë dy rastet specifike dhe në cilin qark të përdorimit të administratës publike përgjatë fushatës për të cilin ka ngritur edhe akuzat.

Policisë iu pranuan më shumë

“Gjatë periudhës së raportimit, Prokuroria e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar ka administruar 193 materiale kallëzuese që lidhen me dyshimet për krime zgjedhore. 43 prej tyre janë regjistruar si procedime/hetime penale, pra kanë kaluar në fazën e hetimit”, thuhet për Faktoje.al në qëndrimin zyrtar të SPAK. Ajo që konstatohet është se në total ka pasur 193 referime për dyshimin e krimeve zgjedhore në SPAK, por 150 janë refuzuar të regjistrohen dhe vetëm 43 janë pranuar dhe nisur procedimi penal. Nga 43 dosje të hapura, peshën më të madhe të denoncimeve e mban Policia e Shtetit, me 22 procedime, ndërsa 9 kanë nisur kryesisht nga vetë SPAK dhe pjesa tjetër është e shpërndarë nga shtetas të ndryshëm ose të referuar nga prokuroritë e rretheve. SPAK ka pranuar dhe nisur hetime për vetëm katër kallëzime të bëra nga subjektet politike, garuese në zgjedhjet parlamentare të 11 majit. Akuza që dominon ka të bëjë me korrupsionin aktiv. “35 procedime janë regjistruar për veprën penale të nenit 328 (korrupsionit aktiv në zgjedhje)”, thotë SPAK.

Përfundimi

Vetë kreu i SPAK Altin Dumani prezantoi tre muaj parë zgjedhjeve “Task Forcën” për parandalimin dhe ndëshkimin e krimeve zgjedhore. Në 12 qarqe të vendit funksionoi një zyrë drejtuese me prokurorë të SPAK të cilët bashkërendonin punën me oficerë të BKH-së. Pavarësisht akuzave, denoncimeve të shumta dhe raporteve ndërkombëtare të monitorimit të zgjedhjeve deri më tani ka vetëm katër të arrestuar dhe proceduar për krime zgjedhore, dy në Kukës, një në Fier dhe një në Lushnje. Ndonëse për një pjesë të dosjeve hetimet vijojnë, rezultatet mund të cilësohen të ngadalta në krahasim me pritshmëritë, por edhe denoncimeve të publikuara.

The post Vetëm dy procedime nga SPAK për përdorim të administratës në zgjedhje appeared first on Faktoje.al.

Nga Mimoza Picari – Në Shqipëri sëmundjet jo të transmetueshme, ose siç njihen ndryshe sëmundjet kronike, po njohin rritje të vazhdueshme, ndërsa ekspertë të shëndetit publik konstatojnë mangësi në kujdesin e shëndetit parësor, hallka fillestare ku ndodh parandalimi dhe monitorimi i tyre. Përveç financimeve të ulëta, vihet re edhe një rol i dobët i mjekut të familjes  në adresimin e këtyre sëmundjeve, sipas specialistëve.  Rritja e sëmundjeve tumorale me gati 20% në dekadën e fundit, apo shtimi i rasteve me diabet me 6 mijë në vit, vetëm dy prej grupit të gjerë të sëmundjeve jo të transmetueshme, tregon sipas tyre rëndësinë e rritjes së investimeve në sektorin e shëndetësisë. E megjithatë ISHP i konfirmoi Faktoje.al  se mbajtja nën kontroll e vdekjeve tregon shtim të përpjekjeve në trajtimin e këtyre sëmundjeve.

Raportet

Në Shqipëri, sipas OBSH sëmundjet jo të transmetueshme janë  shkaku i 90% të vdekjeve. Ekspertët vlerësojnë se këto sëmundje janë në rritje të vazhdueshme të nxitura nga plakja e popullsisë me ritme të shpejta, ndjekur nga mënyra e jetesës dhe dobësitë në sistemin shëndetësor.

Sipas INSTAT, mosha mesatare ka arritur në 44.3 vjeç nga 33 që ishte mbi një dekadë më parë. Disa elementë të stilit të jetesës, argumentojnë specialistët, si duhanpirja, përdorimi i alkoolit, obeziteti dhe rënia e riprodhimit po shtojnë grupe të mëdha sëmundjesh jo të transmetueshme, si ato të aparatit të qarkullimit të gjakut (sëmundjet e zemrës dhe ato të enëve të trurit) dhe ato tumorale që zënë rreth 68% të vdekjeve në vend, përkatësisht 53 dhe 15%.

Shifrat

Të dhënat që japin një pasqyrë më të saktë për rritjen e vazhdueshme të sëmundjeve jo të transmetueshme, pra jo infektive, janë ato të shtrimeve në spital. Sipas statistikave të Ministrisë së Shëndetësisë këto dy grupe sëmundjesh përbëjnë rreth 27% të gjithë shtrimeve në spitale. Në strategjitë e shëndetit vlerësohet se sëmundjet jo të transmetueshme po shtohen në mënyrë të vazhdueshme. Disa tregues janë rritja e sëmundjeve tumorale me gati 20% nga viti 2015- 2023, 6 mijë raste të reja me diabet apo dhe rritja e numrit të vizitave në shëndetin parësor sipas INSTAT me 9.6% në vitin 2023, krahasuar me vitin paraardhës.

Arsyet

Ekspertët argumentojnë se me këtë panoramë që paraqet kjo fushë e shëndetit publik nevojitet forcimi i parandalimit primar, dhe të komplikacioneve në hallkat e shëndetit parësor, përmes mjekëve të familjes atyre specialistë si porta e parë, dhe më pas forcimi i shërbimeve në spitalet rajonale dhe terciare.

“Fatkeqësisht nuk e shoh këtë  të ndodhë në Shqipëri. Mjeku i familjes prej vitesh është shndërruar në një shkrues të thjeshtë recetash. Ka gjithmonë  e më pak kohë për t’u marrë me pacientin dhe nuk ka pajisjet e duhura për të bërë të mundur një trajtim të hershëm të sëmundjeve kronike dhe një parandalim të komplikacioneve.  Ne kemi numrin më të ulët të mjekëve për banorë.  Kjo e vendos Shqipërinë në një nivel me vendet afrikane dhe ato të varfra në Azinë Juglindore. Ky është një alarm sepse nga mungesa e burimeve njerëzore nuk vuajnë vetëm spitalet, por në radhë të parë vuajnë qendrat shëndetësore dhe ambulancat”, thotë për Faktoje.al Erion Dasho, ekspert i shëndetit publik. 

Autoritetet zyrtare kanë hartuar disa strategji gjatë viteve të fundit për sëmundjet jo të transmetueshme. Shefi i departamentit të sëmundjeve kronike në Institutin e  Shëndetit Publik Alban Ylli i tha Faktoje. al se ka një shtim të përpjekjeve për parandalimin e tyre, në sistemin shëndetësor parësor. Ai thotë se  janë mbajtur nën kontroll vdekjet e standardizuara, pra duke hequr efektin e moshës, të cilat qëndrojnë thuajse në shifra të njëjta prej 5 vitesh. 

“Qytetarët kanë filluar ta vendosin shëndetësinë tek prioritetet e tyre, krahasuar me 20 apo 25 vite më parë. Nga ana tjetër dhe sistemi shëndetësor ka filluar të përmirësohet. Ka më shumë se ç’të ofrojë si në kujdesin e shëndetit parësor, p.sh. Check-up që shpesh herë e kritikojnë për arsye politike. Tashmë tek mjeku i familjes mund të bëhen shumë teste, dhe ky mjek ofron më shumë se më parë. Mund të ofrohen shërbime, mund të merret trajtimi aty, të mbahet pacienti nën kontroll pa shkuar në spital. Ka rezultate në kapjen e hershme të sëmundjeve kronike. Pra në disa nivele të sistemit shëndetësor nga parësori deri tek terciari ofrohen më shumë shërbime”, konfirmon Z. Ylli. 

 Ai thotë se qytetarët shqiptarë duhet të ndërgjegjësohen edhe për stilin e jetesës, pasi rritja e disa sëmundjeve jo të transmetueshme ndikohet në mënyrë të drejtpërdrejtë nga duhanpirja, alkooli apo konsumimi i ushqimeve të përpunuara. E megjithatë eksperti i shëndetit publik në ISHP Alban Ylli, mendon se ka vend për përmirësime në sistemin shëndetësor. 

“Mendojmë se kemi vizionin e duhur për t’u marrë me këto sëmundje, por jo për të gjitha gjërat bëhet aq sa duhet. Ka shumë mungesa në sistemin shëndetësor. Sistemi shëndetësor shqiptar, në opinionin tim, ofron shërbim të mirë në kushte emergjencash, por në terma sistematik ne çedojmë shumë”,  vijon Z. Ylli.

Monitorimi 

Një monitorim i strategjisë kombëtare të shëndetit publik 2021-2030,  nga organizata joqeveritare “Together For Live”  në gusht të vitit 2024, me mbështetjen e delegacionit të BE, nënvizoi disa çështje. Një prej tyre lidhet me buxhetin e alokuar për shëndetin parësor  në raport më atë në tërësi për shëndetësinë. Ky dokument zbulon se ai ka pësuar rënie të vazhdueshme nga viti 2020 deri në vitin 2023 nga 11.4% në 9.1%, ndërsa është rritur për herë të parë pas shumë vitesh në vitin 2024 në 11.8%. Por krahasuar me 4 vite më parë, rritja ishte e lehtë me vetëm 0.4%. Ekspertja që ka kryer monitorimin e strategjisë për  tre vitet e para, Nevila Xhindi konfirmoi për Fakotje.al dhe një tjetër element.

“Nëse përqindja e shpenzimeve të qeverisë për sistemin e shëndetësisë  ishte 10% si vlerë bazë, pra në vitin që nis monitorimi, dhe targeti i saj është 12 % në vitin 2030, papritur në vitin 2023 bie në 9.6%.  Nga ana tjetër dhe buxheti i shëndetësisë në raport me Prodhimin e Brendshëm Bruto është relativisht i ndryshueshëm. Targeti është që në 2030 të jetë 5.2%. Është ambicioze, por aktualisht varion nga 2.8%-3% të PBB”,  thotë Znj. Xhindi.

Reformat

Eksperti i Institutit të Shëndetit Publik Alban Ylli, thotë se investimet në shëndetësi duhet të rriten, ndërsa siç shprehet ai ka nevojë dhe për një riformatim të mjekëve të familjes dhe një shpërndarje më të drejtë të tyre në raport me popullsinë. Por një prej çështjeve më shqetësuese sot mbetet rritja e sëmundjeve tumorale. Kritikët shohin me skepticizëm disa çështje, sidomos kur bëhet fjalë për konceptin multidisiplinar në spitalet rajonale dhe terciare.

“Trajtimi i të sëmurëve me sëmundje tumorale, jo vetëm që nuk kryhet sipas sistemit dhe trajtimit multidisiplinar, i cili ndodh në të gjitha vendet e zhvilluara, por kemi mangësi dhe defekte  edhe në elementë të veçantë të trajtimit, që është e paimagjinueshme. Kjo nuk duhet të ndodhë në një vend europian. Pra, që të kesh mangësi në kemioterapi, të kesh preparate të radioterapisë që qëndrojnë të prishura për ditë të tëra dhe ka raste edhe me javë të tëra.  Apo si ajo pajisja e brakiterapisë që për vite të tëra nuk u vendos në punë. Të gjitha këto tregojnë, që ne nuk  kemi arritur ta fusim në Shqipëri konceptin e trajtimit multidisiplinar që është kaq i domosdoshëm për trajtimin e komplikacioneve të sëmundjeve kronike”, argumenton Erion Dasho, ekspert i shëndetit publik.

Ndërgjegjësimi

Nga ana tjetër Z. Ylli sjell disa argumente që lidhen me mbajtjen nën kontroll të vdekjeve nga sëmundjet kronike.

“Njerëzit do vazhdojnë të ankohen. Unë personalisht jam i bindur, dhe e kam vënë re se ti mund të ofrosh dyfishin e parave, mund ta rrisësh financimin e medikamenteve dhe mund të kesh sërish shumë ankesa, sepse kostot e trajtimit të kancereve në rastin konkret janë aq të larta, sa duhet ta kuptojë shoqëria shqiptare që investimi në këtë fushë duhet të vazhdojë të jetë i madh. Por duhet të merremi edhe me kontrollin e stilit të jetesës. Më pak duhanpirje më pak kancere në mushkri dhe sëmundje ishemike në zemër. Por sistemi duhet të vazhdojë të investojë, sepse ne jemi vendi me investimet me të ulëta në raport me PBB, dhe nuk mund ta zgjidhim vetëm me stilin e jetesës,  çështjen e sëmundjeve kronike. Kemi fakte që përmes kapjes së hershme ne mbajmë nën kontroll vdekshmërinë. Ne po na rriten sëmundjet jo të transmetueshme, por po mbajmë nën kontroll vdekjet dhe kjo tregon menaxhim  më të mirë në sistemin shëndetësor.  Ka më shumë kancere, por vdekshmëria nuk po rritet. Për sëmundjet kardiovaskulare, shtrimet në spital janë vendosur nën kontroll, ndërkohë që vdekshmëria e standardizuar, pra duke hequr efektin e moshës, po ulet për shumicën e sëmundjeve kronike”, argumenton Z. Ylli

Reagimi

Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj kërkesës së Faktoje.al për një intervistë në lidhje me politikat e ndjekura për sëmundjet jo të transmetueshme, buxhetet e alokuara dhe vizionin për të ardhmen,  por nga ana tjetër ekspertët sugjerojnë se disa elementë duhen korrigjuar në kujdesin e shëndetit parësor, si porta ku parandalimi ka shumë rëndësi.

“Teknologjia sot po luan një rol të jashtëzakonshëm në ofrimin e kujdesit shëndetësor. Aktiviteti i mjekut të familjes në gjithë vendet e zhvilluara po mbështetet nga programe, deri tek ato të inteligjencës artificiale ndërkohë ka dekada që aplikacionet dixhitale janë bërë pjesë e përditshmërisë së punës së mjekut të familjes, nga kartela elektronike deri tek aplikacionet që menaxhohet dhe monitorohet në distancë shëndeti i pacientit. Ndërkohë për sa i takon mjekut të familjes në Shqipëri, burimet pakësohen dhe kjo është një situatë e papranueshme dhe që duhet korrigjuar sa më shpejt”, sugjeron Z. Dasho.

Rekomandimet

 Sëmundjet jo të transmetueshme kanë një trend global rritje. Ekspertët mendojnë se sfidat për parandalimin dhe trajtimin e tyre janë të mëdha në sisteme  shëndetësore si ai në Shqipëri, i cili shfaq disa dobësi në ofrimin e shërbimeve si në kujdesin parësor ashtu dhe në spitalet rajonale dhe ato terciare. Njohës të fushës së shëndetësisë nxisin një riformatim të këtij sistemi që synon uljen e numrit të sëmundjeve jo të transmetueshme  ashtu dhe vdekshmërinë prej tyre.

The post Sëmundjet kronike në rritje! Sistemi shëndetësor përballë sfidave të mëdha appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla Kodi i ri Penal tashmë është një hap larg miratimit, por më parë duhet të kalojë nga “paradhoma” e Brukselit për të marrë një miratim. Ky ka qenë premtimi i Ministrit të Drejtësisë, Ulsi Manja, në prezantim e Kodit të ri Penal, një Kod që nisi si ide, e madje u tha se u ngritën edhe grupe pune që në vitin 2019, por u finalizua në mesin e kësaj vere. Në dy pikat ku priten ndryshime thelbësore është lirimi parakohe me kusht i të dënuarve përjetë dhe “zhvlerësimi” i nenit të “shpërdorimit të detyrës”, nga zyrtarë publik, duke e kaluar gati si kundravajtje penale. “Kodi aktual nuk i përgjigjet më sfidave të kohës dhe zbatimi i tij paraqet vështirësi reale për gjyqtarët, prokurorët dhe avokatët. Riformatimi konceptual dhe strukturor është jo vetëm i domosdoshëm, por në rrethanat ku jemi është edhe i pashmangshëm”, tha ministri Manja.

Ekspertët

Ai gjithashtu këtë Kod të ri nuk e cilëson si produkt qeverie, por nga grupe ekspertësh nën drejtimin e Arben Rakipit, aktualisht kreu i Shkollës së Magjistraturës. “…Autorësia do të mbetet në pronësi të grupit të punës në çdo fazë të konsultimit publik. Më pas drafti do të marrë vulën e certifikimit në Bruksel dhe vetëm atëherë ministria e Drejtësisë dhe qeveria do të vijojë me procedurat e miratimit parlamentar me shumicë të cilësuar”, theksoi Manja.

Ndryshimet

Por çfarë parashikon Kodi i ri Penal dhe a është si qëllim zbutja e masave të sigurisë apo dënimeve për akuzën e korrupsionit dhe shpërdorimit të detyrës dhe gjithashtu një pikë e diskutuar shumë edhe lirimi me kusht i të dënuarve me burgim të përjetshëm për krime të rënda?

Liri për të dënuarit përjetë?

Nga fundi i deklaratës së tij, Arben Rakipi, ndërsa vlerësoi punën e bërë dhe nevojën sipas tij të ndryshimeve në Kodin Penal, përmendi edhe një pikë e cila lë shteg për shumë diskutime. “Ne kemi pasur në ligj disa pengesa që lidhen me lirimin parakohe me kusht sa lidhet me burgimin e përjetshëm. Ne dolëm në përfundimin që “Po”, mund të aplikojmë lirimin parakohe me kusht për dënimin me burgim të përjetshëm. Është një propozim shumë i guximshëm, debati ka qenë i fortë” tha Rakipi. Faktoje.al duke iu referuar të dhënave zyrtare të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve zbuloi se aktualisht në burgjet e vendit janë 200 të dënuar përjetë, pjesa më e madhe e tyre të vendosur në Burgun e Sigurisë së Lartë në Peqin, 114 të dënuar. Nëse në Kodin e ri miratohet kjo nismë, atëherë çdo të dënuari përjetë i lind e drejta që t’i drejtohet gjykatës për lirimin e parakohshëm me kusht. Edhe pse kriteret pritet të specifikohen, ideja e lirimit të të dënuarve përjetë që kanë marrë vendim të formës së prerë për këtë masë ka hapur debate të forta. Edhe pse janë 200 të dënuar me masën ekstreme që parashikon dënimi penal, disa prej tyre janë emra të njohur të botës së krimit, ose bandave të konsideruara kriminale nga të gjithë shkallët e gjyqësorit, madje edhe nga Gjykata e Starsburgut…. “Këtu mpleksen shumë gjëra, një pjesë së cilës janë viktima, procesi i edukimit, paqja sociale, shkalla e kriminalitetit në vend. Nisur nga besimi që edhe personalisht kam, që njerëzit ndryshojnë përmirësohen, nëse kushtet me të cilët vendosen edhe puna me ta është e efektshme”, tha Rakipi ndërsa justifikoi përfshirjen e këtij propozimi në Kodin e ri Penal. 

Detyra e shpërdoruar

Në një reagim për Faktoje.al, avokati Ermal Hamataj shprehet se për ndryshimet në Kodin e Ri Penal fillimisht u thirrën grupe interesi, përfaqësues të prokurorive, dhomës së avokatëve, apo edhe të Komitetit të Helsinkit, por sipas tij jo të gjitha propozimet u morën në konsideratë. Një nga pikat ku priten ndryshime në Kodin e ri Penal është akuza e shpërdorimit të detyrës, e referuar përkatësisht në nenin 248 të Kodit Penal aktual. “Kryerja ose moskryerja me dashje e veprimeve a mosveprimeve në kundërshtim me ligjin, që përbën mospërmbushje të rregullt të detyrës, nga personi që ushtron funksione publike, kur i kanë sjellë atij ose personave të tjerë përfitime materiale ose jomateriale të padrejta a kanë dëmtuar interesat e ligjshëm të shtetit, të shtetasve dhe të personave të tjerë juridikë, nëse nuk përbën vepër tjetër penale, dënohet me burgim deri në shtatë vjet”

Ndryshimet

Me ndryshimet e reja, ky nen pritet të ketë ndryshime thelbësore. “Neni që i referohet shpërdorimit të detyrës është në pragun e kundravajtjes penale. Duke ecur me këtë ndryshim, mund të shuhet si dënim penal me burgim”, tha avokati Hamataj. Në piketat e përcaktuara për ndërhyrjet në Kod të publikuara dje nga Ministria e Drejtësisë thuhet: “Shtimi i llojeve të dënimeve alternative të dënimit me burgim për vepra penale të lehta, si dhe i dënimeve plotësuese”. Pikërisht ky citim mund të kalojë veprën e “shpërdorimit të detyrës” si vepër të lehtë penale. “Kemi për herë të parë të parashikuar institutin e lajthimit (gabimit) në faktin që përbën vepër penale, si dhe listimi i pasojave të tjera që buron nga kryerja e veprës penale” citohet në një nga pikat e Kodit të ri. Pikërisht koncepti “lajthim” mund të interpretohet për zyrtarët e lartë publik në kryerjen e një veprimi ose mosveprimi që ka sjellë për pasojë shpërdorimin e detyrës.

Të miturit nevojë për Kodin e ri

Një e mirë në Kodin e ri cilësohet në masë është rishikimi i dënimeve për të miturit, duke aplikuar forma të dënimeve alternative, pa masë represive siç është burgu. “Prioritizohet rehabilitimi dhe riintegrimi i të miturve të përfshirë në krim, duke harmonizuar në këtë mënyrë qëllimet dhe përcaktimet me Kodin e Drejtësisë Penale për të Mitur, dhe ligjet e tjera për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës”, thuhet në kod. Po ashtu një pikë mjaft e rëndësishme e cila aktualisht mban qindra të mitur dhe të rinj në burgje lidhet edhe me trafikimin apo përdorimin e lëndëve narkotike, duke mos bërë ndarjen specifike për sasinë dhe llojin e lëndëve narkotike.  “Përcaktimi i përgjegjësisë penale për mbajtjen e lëndëve narkotike sipas sasisë dhe llojit të lëndës”, citohet një tjetër pikë në draftin e Kodit të ri Penal.

Kodi i ri në sesionin e ri…!

Mëdyshjet për qëllimet e ndryshimeve në Kodin Penal janë ende, ndonëse drafti i paraqitur ka vendosur vetëm piketat ku do ndërhyhet, miratimi i tij duket më pranë, pasi të kalojë për “konsultim publik”. Për të kryer ndryshimet në Kodin Penal ose Civil, nevojiten 84 vota. Aktualisht PS ka 83 vota, ndërsa aleatja e saj jo zyrtare PSD, e deklaruar publikisht pro nismave të qeverisë, ka tre vota. Ideja për ndryshimet në Kodin e ri Penal nisën që në vitin 2019, me të njëjtët ekspertë, përfshi edhe drejtuesin Arben Rakipi, por vetëm në muajt e fundit është finalizuar. Nëse kodi i ri do të kalonte për miratim në Parlament në mandatin e kaluar, ai rrezikohej që të rrëzohej, pasi PS nuk kishte votat e mjaftueshme për të kapur shumicën e cilësuar (84 vota). Nevojiteshin votat e opozitës, e cila nuk kishte dhënë dakordësi paraprake për këto ndryshime në Kodin Penal. Tashmë gjithçka është mjaft më e lehtë për mazhorancën e cila ka votat e duhura për të miratuar Kodin e ri Penal.

The post 200 të dënuar përjetë drejt lirisë? “Zhvlerësim” edhe i shpërdorimit të detyrës appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ish-presidenti Barack Obama ka pasur një listë vrasjesh

Verdikti: Mungon konteksti

Në Facebook po qarkullon pretendimi se ish-Presidenti amerikan Barack Obama ka krijuar një “liste vdekjesh”, pra një listë personash, të cilët kanë vdekur në mënyrë misterioze ose janë zhdukur përgjatë presidencës së tij. Postimi në fjalë nuk mbështetet mbi ndonjë provë, por bazohet në spekulime të pabaza, rastësi, dhe teori konspiracioni që janë hedhur poshtë vazhdimisht.

Ky postim citon një listë individësh që supozohet se kanë vdekur në rrethana “misterioze”, duke nënkuptuar Shtëpia e Bardhë i ka eliminuar ata për arsye politike, ose pasi këta persona dinin informacione që nuk duhet t’i njihte publike. Megjithatë, nuk ka asnjë provë të besueshme se Presidenti Obama ose administrata e tij kanë të bëjnë me këto vdekje.

Së pari, vdekjet e cituara kanë shkaqe të qarta dhe të dokumentuara publikisht. Për shembull, Andrew Breitbart vdiq nga një problem kardiake në vitin 2012, gjë që u konfirmua nga një autopsi e pavarur. Tom Clancy vdiq nga problemet me zemrën në moshën 66 vjeç, dhe gjyshja e Obamës, Madelyn Payne Dunham, ndërroi jetë nga kanceri para se ai të bëhej president.

Ky pretendim imiton një teori konspiracioni shumë të famshme rreth ish-Presidentit Bill Clinton, sipas të cilës Clinton dhe gruaja e tij Hillary Clinton, kanë vrarë fshehurazi kundërshtarët e tyre politikë, shpesh të paraqitur si vetëvrasje, duke arritur në total deri në 50 ose më shumë viktima të listuara. Siç u zbulua dhe me vonë, Linda Thompson, personi që kishte përpiluar listën kundër Clinton, pranoi para Kongresit amerikan se ajo nuk kishte anjë provë kundër çiftit dhe kishte shpikur shumë prej të dhënave.

Këto lloj teorish janë përhapur nga QAnon, një lëvizje e ekstremit të djathtë që pretendon se shumë politikanë janë pjesë e një komploti për të mbuluar krimet e njëri-tjetrit.  Pjesëtarët e QAnon shpesh i shënjestrojnë udhëheqësit demokratë me pretendime të pabazuara për vrasje, trafikim ose sjellje satanike, dhe Obama ka qenë prej kohësh një nga figurat qendrore të këtyre sulmeve. Këto narrativa nuk bazohen në prova, por ato nxisin mosbesim kundër institucioneve demokratike.

The post Asnjë bazë për listën e zezë të eleminimeve nga Barack Obama appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur, por është filmuar në Hollywood

Verdikti: I pavërtetë

Në Facebook qarkullojnë shpesh postime dhe video, të cilat pretendojnë se shkelja e njeriut në Hënë në 20 korrik 1969 është nje teori konspiracioni dhe nuk ka ndodhur me të vërtetë. Së fundmi, një video me titra në spanjisht është publikuar nga një faqe shqipfolëse në rrjet. Në këtë video, tregohen pamje nga një shesh xhirimi ku po montohet një skenë për mbërritjen në Hënë, e ndjekur më pas nga imazhet e dy astronautëve duke ecur në hapësirë. Postuesi i kësaj videoje pretendon se kjo tregon që udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur, po është një trillim i krijuar nga studiot e Hollywood.

Në fakt, burime të tjera kanë konfirmuar se këto klipe janë zgjedhur qëllimisht për të mashtruar publikun. Siç e tregon verifikuesja e fakteve nga Belgjika, Knack.be, kjo video ka qarkulluar fillimisht në Telegram, ku persona të ndryshëm kanë pretenduar se regjizori i famshëm Stanley Kubrick kishte marrë pjesë në inskenimit e shkeljes së njeriut në Hënë. Në fakt, siç raporton Knack, pjesa e parë e videos (deri në minutin 1:25) nuk ka të bëjë fare me udhëtimin në Hënë, po vjen nga filmi First Man i vitit 2018, siç mund të shihet nga krahasimi midis klipit në Facebook dhe videos ku tregohet sesi filmi është prodhuar.

Pamje nga Facebook

Ndërkohë pjesa e dytë e klipit vjen nga një video e dy astronautëve amerikane përgjatë një vizite tjetër në Hënë, si pjesë e misionit të Apollo 16, në prillin e vitit 1972. Gjatë kësaj pjese të videos shohim fjalët “seems fake” (duket fallco) pasi astronautët rrëzohen ndërkohë që ecin. Megjithatë, kjo ndodh pasi forca e gravitetit në Hënë është vetëm 1.625 m/s² në krahasim me atë në tokë prej 10 m/s². Këtu bëhet fjalë për një diferencë prej tetë herësh me vlerën e Tokës, e cila ndikon tek lëvizja e trupit të astronautëve në sipërfaqen e Hënës.

Ky lloj klipi është pjesë e një grupi teorish konspiracioni shumë popullore në rrjet. Një hetim i Reuters në vitin 2021 tregon sesi këto video të rreme përdorën pamje nga filmat, së bashku me pamje reale nga udhëtime hapësinore për të hutuar publikun. Në rastin e shqyrtuar nga Reuters, një video e ngjashme me të mësipërme kishte përdorur klipe nga filmi 1979 Capricorn One për të pretenduar në mënyrë të rreme se udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur me të vërtetë.

The post Këto prova të udhëtimit falso në Hënë janë nga xhirimi i një filmi appeared first on Faktoje.al.

Ngs Sebi Alla G.T, qëndroi për dy javë në Spitalin Psikiatrik në Tiranë me diagnozën “Tik kronik”, e diagnostikuar që në fëmijëri me kodin DSM-IV-TR (probleme të shëndetit mendor, kryesisht e lindur). Trajtimi me medikamente, disa spitalore dhe të tjera të blera në farmaci, ia përmirësuan ndjeshëm shëndetin. Familjarëve iu sugjerua nga mjeku psikiatër që të merrnin ilaçet katër lloje. Ashtu u bë dhe tre prej tyre ishin në listën e barnave të rimbursueshme. Gjashtë muaj më vonë, pacienti G.T shfaqi sinptoma të ngjashme si para shtrimit në spital. Zgjidhja relative për ta mbajtur disi të stabilizuar ishte që ilaçet e rekomanduara të bliheshin në farmaci, me një kosto që varionte deri në 8 mijë lekë të reja në muaj. Ky ishte vetëm një rast nga mijëra pacientë që vuajnë nga mungesa e cilësisë së ilaçeve dhe si “zgjidhje nga halli” është blerja e barnave në farmaci, jo për një periudhë kohe, por të përhershme.

Lista e gjatë

Me një tufë ilaçesh në duar, një mjek psikiatër i tha Faktoje.al se pjesa më e madhe e tyre kishin cilësi të ulët dhe kur përdoreshin për një kohë të gjatë (nga të sëmurët kronikë), efektshmëria ulej. Këtë rrëfim mjeku psikiatër që punon në një nga qendrat shëndetësore të shëndetit mendor, e bëri në kushtet e anonimatit, ndërsa përsëriti vazhdimisht se veçanërisht ilaçet e rimbursueshme (13 lloje, dy prodhim serb dhe tjera vendas), janë jo cilësore dhe shpesh ndodh që pacientët të diagnostikuar me probleme të shëndetit mendor të pësojnë kriza të theksuara, e madje deri në stadin e ndryshimit të diagnozës. Ngjashëm edhe me medikamentet spitalore, ç’ka çon në shtimin e ditëve të qëndrimeve në hospitalizim të pacientëve, por edhe një kurim më të ngadaltë në protokollet mjekësore.

Rimbursim, pa cilësi?!

Janë 1366 lloje barnash të përfshira në listën e rimbursimit dhe një pjesë e tyre shkon për kategorinë e sëmundjeve të shëndetit mendor, rimbursim i plotë, ose deri në masën 50 për qind. Megjithë gamën e gjerë të listës së barnave të rimbursueshme që ka ardhur në rritje nga viti në vit, cilësia e medikamenteve mbetet në dyshim, një shqetësim që ngrihet kryesisht nga mjekë dhe të afërm të pacientëve të diagnostikuar me probleme të shëndetit mendor.

Nga analizimi i listës së barnave të rimbursueshme konstatohet se emërtimet e medikamenteve janë cilësore, por emri tregtar (kompanitë prodhuese) nuk janë prodhues me markën e vendeve të BE-së, SHBA-ve, apo Kanadasë. Pjesa më e madhe e tyre janë prodhim vendas, më pas nga Turqia dhe Serbia.

“Nga viti 2013 me uljen e çmimit të medikamenteve në gati 50 %, detyrimisht u ul dhe cilësia e tyre, pasi kompani të mëdha farmaceutike nuk mund të suportonin dot një ulje të tillë. Medikamentet psikiatrike që ofrohen nga shteti nëpërmjet skemës së rimbursimit, fatkeqësisht kanë rezultuar jo efektive”, thotë për Faktoje.al, Dr. Taulant Pengili, Mjek psikiatër – Përgjegjës i Departamentit të Adiktologjisë pranë Spitalit Italian Salus, në Tiranë. Mjeku psikiatër dhe psikoterapist, Neli Demi, në një koment për Faktoje.al thotë gjithashtu se:  “Fusha e farmaceutikës, por edhe marrëdhënia shtet-prodhues apo shtet-importues të medikamenteve ka nevojë për një reformë cilësore e cila vë në qendër interesin më të mirë të qytetarëve dhe jo të prodhuesve apo grosistëve monopol të medikamenteve”.

Faktoje.al i drejtoi pyetje konkrete edhe Ministrisë së Shëndetësisë lidhur me efektshmërinë e ilaçeve të rimbursueshme për shëndetin mendor, por deri në publikimin e këtij lajmi nuk morëm përgjigje.

Problematika

Ndërkohë, çështja e shëndetit mendor në Shqipëri mbetet problem serioz, sidomos në shtimin e pacientëve. “Dhe pse nuk ka një studim të mirëfilltë në lidhje me numrin e saktë të personave që vuajnë nga probleme të shëndetit mendor, mendohet që 1 në 5 persona kanë manifestuar të paktën një herë simptoma psikiatrike”, thotë për Faktoje.al, Dr. Taulant Pengili.

Ankthi, problem tek moshat e reja

Qëndra Together for Life ka kryer disa studime në lidhje me ankthin dhe depresionin si dy nga çrregullimet mendore më të zakonshme në komunitet dhe shpesh përdoren si tregues për të matur trendin dhe shpërndarjen e shëndetit mendor. “Në Shqipëri ka pasur disa përpjekje për të monitoruar prevalencën e depresionit në grupe të ndryshme të popullsisë. Megjithatë, rezultatet e sondazheve apo anketave të ndryshme nuk janë të standardizuara apo të krahasueshme, duke e bërë të vështirë matjen e trendeve në kohë apo të dallimeve ndërmjet grupmoshave të ndryshme”, thotë raporti. Ndërsa mjeku psikiatër, Taulant Pengili, çrregullimet e ankthit i rendit si patologjitë më të shpeshta që trajtojnë mjekët psikiatër dhe psikologët. “Grupmosha më e prekur është ajo 15-30 vjeç por studimet e fundit tregojnë për një fillim më të hershëm, nga paraadoleshenca dhe deri në moshën e tretë”, thotë Pengili. Sipas tij, për shumë vite këto çrregullime trajtoheshin shpesh nga mjekët e familjes, por së fundmi është evidentuar që ankthi në pjesën më të madhe të rasteve nuk manifestohet në formën   e tij klasike dhe trajtimi mbetet tagër i profesionistëve të shëndetit mendor.

Edhe OBSH në alarm

Në një raport të fundit të OBSH që merr në studim rajonin (Europën), theksohet se rreth 17 % e popullsisë jetojnë me një gjendje të shëndetit mendor. Edhe pse vendi ynë nuk përfshihet specifikisht në këtë studim, theksohet se në tërësi 1 në 6 persona në rajon jeton me një gjendje të shëndetit mendor; 1 në 3 persona me një gjendje të shëndetit mendor nuk merr trajtimin që u nevojitet dhe; 1 në 4 persona me psikozë nuk merr asnjë trajtim ose kujdes formal. Po sipas këtij raporti, mbi 150 000 njerëz vdesin nga vetëvrasja dhe vetëvrasja është shkaku kryesor i vdekjes tek të rinjtë e moshës 15-29 vjeç.

Shqipëria pa psikiatri rezidenciale

Në formën e evidentimit, diagnostikimit dhe trajtimit të të sëmurëve të shëndetit mendor Shqipëria mbetet pas. Fillimisht pacientët diagnostikohen dhe në raste agresiviteti, sjellje problematike me familjarë apo komunitet, mjekët përcaktojnë se një pacient e ka të nevojshëm shtrimin në një spital psikiatrik. Po si trajtohet më pas ky pacient me probleme të theksuara të shëndetit mendor? “Mendoj që monitorimi i gjendjes së pacientëve që lenë spitalet psikiatrike duhet të realizohet nga Qendrat Komunitare të Shëndetit Mendor, ndryshe të njohura si QKSHM. Shpeshherë, kjo bëhet e vështirë pasi pacientët nuk shkojnë rregullisht në këto qendra pas daljes nga spitali”, konstaton mjeku psikiatër Dr Taulant Pengili. “Si zgjidhje e këtij problemi është rritja e kapaciteteve të spitaleve psikiatrike dhe gjithashtu ngritja e disa strukturave psikiatrike rezidenciale për trajtimin e pacientëve pas daljes nga spitali, pasi një pjesë e mirë e tyre nuk qëndrojnë mjaftueshëm në spitale për shkak të mungesës së kapaciteteve”, konstaton Pengili. Sistemi shëndetësor në Shqipëri ka katër spitale psikiatrike, në Elbasan, Vlorë, QSUNT, Tiranë, dhe Shkodër me 600-650 shtretër në total.

Raporti

Në një raport të Avokatit të Popullit për vitin 2024 konstatohen problematika serioze në të katër spitalet psikiatrike në vend. “Kushte të papërshtatshme infrastrukturore: Spitalet psikiatrike në Vlorë, Elbasan, Shkodër dhe Tiranë vazhdojnë të përballen me mungesa të theksuara në kushtet strukturore për trajtimin dhe rikuperimin e pacientëve. Mungesa e aktiviteteve rikuperuese: Në disa institucione, si spitali “Xhavit Gjata” në Tiranë dhe “Sadik Dinçi” në Elbasan, mungojnë ambientet për zhvillimin e aftësive okupacionale dhe aktivitetet e rikuperimit”, thekson raporti, i cili vë në dukej gjithashtu edhe mungesën e stafit të kualifikuar mjekë-infermierë dhe personelit ndihmës.

Të jetosh me sëmundjen

Në kategorinë e diagnostikimit të pacientëve të shëndetit mendor, ndarja bëhet në dy grupe; të lindurit me probleme të tilla dhe pacientë të tjerë që kanë pësuar trauma të ndryshme psiko-fizike. Stigmatizimi, druajtja për të deklaruar problemet e shëndetit mendor që në shfaqjet e para cilësohen nga specialistët si një nga problemet që duhet të adresohet jo vetëm nga institucionet, por edhe vetë shoqëria. “Duhet të implementohen disa politika ndërgjegjësimi publik në lidhje me shëndetin mendor duke filluar nga Institucionet Arsimore dhe duke vazhduar në të gjitha ambientet e punës ku shpesh nuk ka prezencë të një specialisti të shëndetit mendor, gjë e cila e bën mjaft të vështirë adresimin dhe zgjidhjen e problemit”, thekson dr Taulant Pengili.

Diagnostikim dhe kemp, asgjë më shumë

Protokolli shtetëror për pacientë të shëndetit mendor mbetet i pandryshuar për të paktën 40 vite. Çdo pacient me probleme të shëndetit mendor i kapur në fazën e parë të jetës apo me kalimin e pak viteve, fillimisht kalon nga mjeku i familjes dhe nëse sheh anomali rekomandon një vizitë tek specialisti, mjeku psikiatër. Pas përcaktimit të diagnozës sugjerohet që për sëmundje të ndryshme personat të kalojnë në proces kempi, ku është komisioni që përcakton nëse individi duhet të përfitojë kemp dhe nëse po ka ose jo nevojë që sëmundshmëria dhe grada e saj nevojitet të ketë ose jo kujdestar.

Mesatarisht personat në kemp për shëndetin mendor trajtohen me 10500 lekë në muaj dhe po aq edhe kujdestarët e tyre, që në këto raste janë familjarë. Trajtimi shendetësor i mëpasëm shfaq probleme për pacientët që kalojnë një kohë të caktuar të shtruar në Spitalet Psikiatrike, zakonisht deri në tre javë dhe pasi konsiderohet nga mjekët pacient i kuruar për diagnozën e shtrimit dërgohen në familje dhe u sugjerohet që të mbajnë kontakte me qendrat shtetërore të shëndetit mendor. Kjo është hallka e fundit e cila nuk duhet të ishte e tillë, pasi nëse një pacient që është shtruar në spital shfaq sërish probleme agresiviteti, ose manifestim të theksuar çrregullimesh nuk pranohet për të shtruar, kjo edhe për shkak të mungesës së kapaciteve hospitalore.

Përgjigja

 “Përgjigja më e mirë ndaj një problematike të tillë do të ishte plotësimi i një rrjeti shërbimesh parandaluese, trajtuese (ambulatore apo spitalore), rehabilituese dhe integruese si dhe rezidenciale. Zhvillimi i një anshëm i cilitdo nga këto shërbime, qofshin këto spitalore apo komunitare nuk do të ishte i mjaftueshëm për të mbuluar nevojat dhe problematikat e ndryshme të personave me probleme kronike të shëndetit mendor dhe familjarëve të tyre. Ky rrjet shërbimesh gjithashtu duhet të jetë i përhapur në mënyrë të përshtatshme në raport me popullsinë për të bërë të mundur akses të barabartë të popullatës në shërbime cilësore”, thotë mjeku psikiatër dhe psikoterapist, Neli Demi.

Shko në privat…!

Në raste të përparimit të sëmundjes dhe veçanërisht shtimit të agresivitetit bëhet edhe shtrimi për një kohë të caktuar në spitalet psikiatrike. Po më pas ku shkojnë pacientët? Spitalet zakonisht i mbajnë të sëmurët në një trajtim që shkon deri në tre javë dhe në raste më të rralla edhe më gjatë. Pas trajtimit spitalor dërgohen pranë familjes, por në periudha të ndryshme pavarësisht marrjes së ilaçeve pacientët kalojnë në agresivitet ndaj të tjerëve, apo edhe në vetëlëndim serioz. Spitalet psikiatrike i refuzojnë rastet e shtrimit për shkak të mungesës së kapaciteteve, por edhe faktit që një pacient që e kanë kuruar pak muaj më parë nuk mund ta rimarrin në trajtim. “Duhen qendra të mirëfillta rezidenciale shtetërore për trajtimin e pacientëve me probleme të theksuara të shëndetit mendor. Në shtet kjo nuk ofrohet”, thotë një tjetër psikiatër në kushte anonimati për Faktoje.al. Sipas tij, janë 4-5 qendra private që ofrojnë këtë shërbim, por me një kosto të lartë dhe e papërballueshme për shumë familje shqiptare pasi një trajtim i tillë në qendër varion në kosto nga 800-1300 euro në muaj.

The post Shëndeti mendor, ilaçe jo cilësore dhe mungesë e qendrave të trajtimit appeared first on Faktoje.al.

Armë “made in Albania”…!

“Ka ardhur dita për t’i çelur dritat një industrie shqiptare të mbrojtjes. Shqipëria do prodhojë armë, dronë inteligjentë, anije dhe automjete ushtarake”, tha kryeministri Edi Rama, në prill të këtij viti, në një takim të zhvilluar në Rubik, edhe kjo një zonë që mund të shërbejë për linja ushtarake të prodhimit të armëve.

“Jam shpresëplotë që kontratat e para, marrëveshjet e para të bashkëthemelimit të firmosen brenda vitit të ardhshëm (2025) patjetër, ndërsa, në lidhje me prodhimin, nëse linja e prodhimit investohet relativisht shpejt pas lidhjes së kontratës, mund të them se nuk është e largët koha, kur mund të nisë prodhimi”, u shpreh ministri i Mbrojtjes, Pirro Vëngu, në intervistën për emisionin “Pa Censurë”, në RTSH.

Gatishmëria

Por a është vendi ynë gati për zhvillimin e kësaj industrie që kërkon teknologji të lartë, investime serioze, por edhe kushte specifike sigurie? Pavarësisht deklaratës dhe dëshirës maksimaliste të kreut të qeverisë për zhvillimin e industrisë ushtarake, deri më tani shpresat janë që kompani të huaja të prodhimit të armëve dhe muncioneve ta shohin Shqipërinë si vend ku mund të investohet, veçanërisht në zonat ushtarake që ofrojnë terren thuajse të gatshëm në hapësirë dhe siguri. Pjesa më e madhe e industrisë ushtarake shqiptare e ngritur para viteve 90’, elementin kryesor kishte sigurinë, ku objekte të klasifikuara të rëndësisë së veçantë vendoseshin larg zonave të banuara dhe me kushte sigurie kryesisht të terrenit të favorshme.

Në Gramsh një kompani nga Izraeli u interesua për prodhimin e predhave të kalibrit 155 mm. Sikurse mësojmë nuk e konsideruan të përshtatshëm zonën dhe po shohin mundësinë që fabrika e prodhimit të predhave të vendoset në një tjetër ish-zonë ushtarake në Burrel.

Nga SHBA tek Arabët…

Janë 15 kompani nga vende të ndryshme të botës që kanë shprehur interes në ngritjen e linjës së tyre të prodhimit në Shqipëri, por nuk ka afat konkret drejt nënshkrimit të një kontrate dhe nisjes së punës edhe pse ministri Vëngu është shprehur se kontratat e para mbyllen brenda vitit. “Shoqëritë tregtare që kanë shprehur interes për të vepruar në Republikën e Shqipërisë kanë qenë të të gjitha përmasave, nga SME, në shoqëri tregtare që janë aktorë në nivel botëror dhe këto të fundit përbëjnë mbi 50% të shoqërive që kanë shprehur interes. Vendet e origjinës janë Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Izraeli, Turqia, Emiratet e Bashkuara Arabe”, tha për Faktoje.al, Ministria e Mbrojtjes. Po sipas burimeve zyrtare nga KAYO: “nuk janë llogaritur në numër ato shoqëri të huaja që kanë vendosur të operojnë në bashkëpunim me shoqëri tregtare shqiptare, pasi nuk kemi pasur shprehje të drejtpërdrejtë interesi”.

Çfarë ofron Shqipëria?

Një vit më parë në Qendrën Kombëtare të Biznesit u regjistrua si subjekt me kapital shtetëror KAYO sh.a. “KAYO sh.a operon në industrinë e mbrojtjes dhe sigurisë, duke ofruar produkte dhe shërbime për Forcat e Armatosura të Shqipërisë dhe tregjet ndërkombëtare.

Kompania u themelua në vitin 2024, duke trashëguar kapacitetet prodhuese të Uzinës së Lëndëve Plasëse Mjekës, Uzinës Mekanike Gramsh dhe Kombinatit Mekanik Poliçan”, thuhet në faqen zyrtare të kompanisë. “Në përputhje me ligjin 87/2024, përveç ambienteve, Republika e Shqipërisë ofron lehtësira fiskale dhe për shoqëritë që zgjedhin të hyjnë në Joint Venture me shoqërinë shtetërore “KAYO”, ofrohen dhe mbështetje në infrastrukturën ndihmëse dhe akses në fonde për kërkim dhe zhvillim”, tha Ministria e Mbrojtjes.

Në diskutime

Zyrtarisht, Ministria e Mbrojtjes konfirmon për Faktoje.al se ka negociata me kompani të ndryshme për prodhimin e armëve dhe municioneve, tokësore dhe detare. “Aktualisht jemi duke negociuar me disa shoqëri për prodhim, armësh, municionesh, sisteme armësh, mjete luftarake detare dhe tokësore, por negociatat janë të mbrojtura nga klauzola konfidencialiteti. Informacioni do të bëhet publik në momentin që do regjistrohen shoqëritë e përbashkëta në QKB”, tha Ministria e Mbrojtjes. Sipas tyre, “kalendari i punimeve për secilën kontratë është gjithashtu konfidencial”, – “por mund të themi se brenda një horizonti kohor afatmesëm, mendojmë se do kemi linja teknologjike të ngritura dhe prodhim armësh dhe sistemesh në Republikën e Shqipërisë”.

Çekin 1965…!

Në vitin e largët 1965 në Çekin, tre kilometra larg qytetit të Gramshit, nisi funksionimin Uzina Mekanike e Armëve. Specialistë kinezë dhe shqiptarë montuan linjën e prodhimit, ndërsa punëtorët specialistë do të gjendeshin në zonat përreth dhe Cërrik. Një prej atyre mijëra punëtorëve që lanë mundin në qindra mijëra armë “prodhim shqiptar”, është edhe Shefqet Kumria, të cilin Faktoje.al e intervistoi jo shumë larg uzinës, tashmë në shijim të pensionit.

Një punë që e nisi në uzinë fare i ri dhe e përfundoi po në atë uzinë, prej së cilës dolën armë nga pushkët sportive tek kallshnikovi. Shefqeti kujton atëkohë kur ajo uzinë, ndër më të rëndësishmet në vend, prodhonte deri në 1200 kallshnikovë në muaj. “Më 16 tetor të vitit 1971 fillova punë në uzinë si frezator, pasi kisha kryer gjashtë muaj praktikë”, kujton Shefqeti. Është nga ata personazhe që e njohu uzinën në kulmin e saj të prodhimit dhe e la në gjendjen e sotme. “Fillimisht prodhuam pushkë dhjetëshe, më pas pushkë njëzetëshe, kallashnikovë, pushkë sportive dhe armë gjahu”, kujton Kumria.

Uzina

Uzina kapi kulmin e saj në vitet 80’ në prodhimin në seri të automatikut kallashnikov. “Kemi arritur të prodhojmë deri në 1200 kallashnikovë në muaj”, thotë ai, ndërsa shton se siguria në uzinë, trajtimi, ndarja e reparteve dhe i gjithë procesi monitoroheshin nga grupe specialistësh. “Uzina kishte një cikël të mbyllur nga prodhimi, montimi dhe kalibrimi i armëve”, kujton Kumria, ndërsa herë pas here shton se atëkohë edhe pse shumë e dinin se ku punoje e për çfarë punoje, askush nuk fliste dhe nuk ishin pak por afërsisht në kulmin e prodhimit rreth 1300 punëtorë që shërbenin me tre turne.   

Çekin-Gramsh 2025…!

Një rrugë e ngushtë e asfaltuar, por e parrahur mirë të fton në disa kthesa dhe përballë, mes një pylli të ngjeshur me pisha shfaqet hyrja kryesore e ish-Uzinës së Prodhimit të Armëve në Çekin të Gramshit.

Që në dukje ka një “investim viziv” me një portë të re, vendroje me objekt të rikonstruktuar dhe pak më lart brenda ambienteve një godinë e vogël e bojatisur. “Nuk lejohet të futesh”, thotë prerë një ushtar i armatosur me një kallashnikov, me gjasë i prodhuar po në atë uzinë.

Akuzat për spiunazh

Masat e sigurisë janë të larta, krahasuar me para vitit 2022, konkretisht më 20 gusht. Dy shtetas rusë, M.Z., 24 vjeç dhe S.T., 33 vjeçe, së bashku me një shtetas ukrainas, F.T., 25 vjeç, u arrestuan më 20 gusht 2022 nën dyshimet për spiunazh, pasi njëri prej tyre kishte hyrë në uzinën ushtarake në Gramsh, ka bërë disa fotografi dhe urdhrit të dy rojeve ushtarake të sigurisë për të ndaluar iu kundërpërgjigj me lëng paralizues. Të tre u arrestuan dhe kaluan në një proces gjyqësor, por pa u vërtetuar akuzat për spiunazh.

Masat

Që nga ai incident i rëndë masat e sigurisë në ish-Uzinën e Prodhimit të Armëve në Çekin janë shtuar. Mësohet se aktualisht kjo uzinë shërben për asgjesimin e armëve të kapura nga policia grupe kriminale apo individëve dhe pasi kalojnë në proces gjyqësor të formës së prerë armët e sekuestruara asgjesohen kundrejt një procesi të rregullt dhe mbatjes së procesverbaleve përkatëse nga disa institucione.

Gramshi

Ky vend i harruar sot është kthyer në shpresë për Gramshin e braktisur nga të rinjtë. Në qytet jeta duket e vakët, ndonëse një zonë e qetë, pastërti relativisht të mirë dhe me biznese të vogla që mundohen të nxjerrin diçka, sidomos nga turizmi.

“Vitin e kaluar Gramshi është vizituar nga rreth 120 mijë turistë të huaj”, thotë për Faktoje.al, nënkryetari i Bashkisë Gramsh, Tajar Bici. Sipas tij, zona mbahet nga bujqësia, blegtoria, fruti-kultura dhe biznesi i vogël, kryesisht në shërbime. “Hidrocentrali i Bajës, rruga e mirë dhe natyra e gërshetuar me objekte kulturore dhe parqe natyrore i kanë dhënë vendit një imazh pozitiv”, thotë Bici.

Braktisja

Ky qytet para viteve 90’ numëronte deri në 56 mijë banorë, të përqendruar kryesisht në uzinën e armëve në Çekin dhe “uzinën 85” për prodhimin e baterive për makineritë ushtarake, ndërsa me censusin e fundit të mbajtur në vitin 2023, Gramshi ka mbetur me 16 500 banorë.

“Rivënia në punë e industrisë ushtarake do i jepte zhvillim zonës. Ndikim të drejtpërdrejtë në punësim, turizëm dhe shtim të bizneseve të shërbimit”, thotë nënkryetari Bici.

Gramshi, Poliçani dhe Mjekësi të konsideruara si “zona strategjike ushtarake” janë në kërkim të kompanive të huaja të prodhimit të armëve, qëllimi i së cilës është siguri dhe ekonomi.

The post Shqipëria vendprodhim armësh? Nga izraelitët tek arabët, kush janë 15 kompanitë e huaja që po shfaqin interes appeared first on Faktoje.al.