Vdekja e shkrimtarit, historianit, politikanit, pĂ«rkthyesit dhe krijuesit tĂ« kishĂ«s tĂ« parĂ« autoqefale shqiptare, Fan.S.Noli, mĂ« 13 mars tĂ« 1965-s, ngjalli edhe reagimet e gjithĂ« intelektualĂ«ve shqiptarĂ«. SkulptorĂ«, shkrimtarĂ«, poetĂ« dhe piktorĂ«, sipas mĂ«nyrĂ«s sĂ« tyre kanĂ« derdhur disa rreshta njĂ« muaj pas vdekjes, nĂ« nder tĂ« njĂ« prej shtyllave tĂ« historisĂ« moderne shqiptare. Duke filluar nga DhimitĂ«r Shuteriqi, Aleks Ăaçi, Aleks Buda, Sterio Spase, Eqerem Ăabej e duke pĂ«rfunduar tek shkrimtari i njohur, DritĂ«ro Agolli, ju do tĂ« mund tĂ« lexoni pĂ«rshtypjet dhe vlerĂ«simet pĂ«r personazhin e Fan Nolit.
Dritëro Agolli, shkrimtar
Gati tĂ« gjithĂ«ve na ka ndodhur kĂ«shtu: nĂ« fĂ«mini e rini kemi dashur njĂ« poet a vjershĂ«tor. Nga dashuria, atĂ« e kemi pĂ«rfytyruar poet tĂ« madh. KanĂ« kaluar vite e ne me keqardhje kemi thĂ«nĂ«: âqenka i vogĂ«l, kot e paskemi idealizuar!â Po ka poetĂ«, qĂ« me rrjedhjen e viteve, para syve tona, rriten e rriten e pĂ«rherĂ« e mĂ« shumĂ« bĂ«hen tĂ« papushtuarshĂ«m. I tillĂ« Ă«shtĂ« edhe Fan.S.Noli. PĂ«r mua nĂ« fĂ«mini e rini, ai ka qenĂ« njĂ« poet i madh. Vitet shkuan. Filluan tĂ« mĂ« dalin thinjĂ« tĂ« bardha. Ai nĂ« vetĂ«dijen time u bĂ« si piramidĂ« Egjypti, pastaj madhĂ«ria e tij arriu pĂ«rpjesĂ«time qĂ« nuk mund tĂ« merren me mĂ«nd. Tani ai mbylli sytĂ«. UnĂ« shfletoj âAlbuminâ, ndjej si ai qĂ« qesh. Po kjo e qeshur Ă«shtĂ« e madhe e pĂ«rmbajtur. UnĂ« shfletoj âAlbuminâ, ndjej se ai vajton. Po ky vajtim Ă«shtĂ« i thellĂ«, po i pĂ«rmbajtur. Ai nuk din tĂ« pĂ«rlotohet me mallĂ«ngjim tĂ« vockĂ«l.
Gjithçka ai nĂ« vargje e bĂ«n tĂ« madhe, tĂ« fuqishme. Ai e bĂ«ri Don Kishotin tĂ« Ă«ndĂ«rrojĂ« shqip, ai e bĂ«ri Otellon tĂ« zemĂ«rohet shqip, ai e bĂ«ri Hamletin tĂ« pikĂ«llohet shqip, ai e bĂ«ri Omar Khajamin tĂ« tallet e tĂ« qeshĂ« shqipâŠ.Me kĂ«tĂ« ai tregoi se gjuha shqipe Ă«shtĂ« njĂ« gjuhĂ« qĂ« mund tĂ« japĂ« gjithĂ« nuancat e fjalĂ«ve e tingujve e gjithĂ« shkallĂ«t e mendimit njerĂ«zor. Fan Noli pĂ«r ne poetĂ«t e rinj mbetet njĂ« ndĂ«r mĂ«sonjĂ«sit e mĂ«dhenj tĂ« vargut. Ai na thotĂ« se fjalĂ« nĂ« varg duhet tĂ« jetĂ« e tillĂ« qĂ« askush tĂ« mos guxojĂ« ta lĂ«vizĂ« nga vendi. Provo dhe hiqi njĂ« fjalĂ« apo njĂ« tingull vargjeve tĂ« Fan.S. Nolit! Vargu i tij Ă«shtĂ« kala, fjala shkĂ«mb kalaje, qĂ« nuk e lĂ«viz dot. Ai shkroi me dashuri e dhĂ«mbje tĂ« madhe pĂ«r popullin. Poezia e tij mund tĂ« futet thellĂ« nĂ« shpirtin e çdo njeriu.
Sterjo Spasse, shkrimtar
FAN NOLI â KryekalorĂ«si i lirisĂ« shqiptare, dhimiurgu i verbit shqip, i mĂ«rguari i madh, figura me poliedrikĂ« e inteligjencĂ«s shqiptare, â na varfĂ«roi me vdekjen e tij. Por FAN NOLI na pasuroi me krijimtarinĂ« e tij enciklopedike e me veprimtarinĂ« e tij tĂ« gjithanshme dhe AI vetĂ« hyri nĂ« historinĂ« e ShqipĂ«risĂ« si ânjĂ« flamur heroik i shoshitur me plumba, por i paunjurâ, si njĂ« shqiponjĂ« qĂ« u sul nĂ«n flamurin e kuq nĂ« flakĂ« tĂ« luftĂ«s duke iu dridhur trupi nga dehja e barutit e duke iu ndezur shpirti nga zjarr i lirisĂ« me thirrmĂ«n: âRroftĂ« ShqipĂ«ria!â. Ai u vendos nĂ« alltarin e kombit tonĂ« si njĂ« âtrim tribun i VegjĂ«lisĂ«â e âvigan liberatorâ, â personazh i denjĂ« pĂ«r poema homerike e pĂ«r muzikĂ« shopeniane, kurdoherĂ« me notĂ«n mĂ« madhore epiko-lirike, kurdoherĂ« me frymĂ« ShqipĂ«rije! Ai mbetet si njĂ« poemĂ« epope e madhĂ«rishme, qĂ« do tĂ« frymĂ«zojĂ« ndĂ«r shekuj breznitĂ« shqiptare! Dhe nĂ« kĂ«to momente zije e krenarie mbetemi kurdoherĂ« tĂ« dĂ«shiruar e tĂ« lektisur pĂ«r tĂ« parĂ« njĂ« ditĂ« kurmim ose zemrĂ«n e tij tĂ« prehet nĂ« gjirin e mĂ«mĂ«s ShqipĂ«ri mbuluar me lavditĂ« e flamurit tĂ« socializmit.
Dhimitër Shuteriqi, shkrimtar
Noli vdiq! ShqipĂ«ria, me futĂ«n e zezĂ«, hedh njĂ« vĂ«shtrimi tĂ« pĂ«rlotur dhe krenar mbi djalin e saj, mbi veprĂ«n e tij â jo mbi njĂ« lipsan, po mbi njĂ« shtatore graniti nĂ« njĂ« nga kĂ«to male tĂ« lartĂ«, si çâu ngrit vĂ«rtet shtatore vepra e tij ndĂ«r malet e kulturĂ«s tonĂ«. Dhe secilit prej nesh i gjĂ«mojnĂ« nĂ« vesh troketĂ« e tij stentoriane, thirrjet pĂ«r shpĂ«timin e Atdheut, thirrjet pĂ«r tĂ« refuzuar feudalĂ«t, pĂ«r bashkim tĂ« fshatarĂ«ve dhe tĂ« punĂ«torĂ«ve âqĂ« nga Shkodra gjer nĂ« VlorĂ«â, â apo vargjet e tij fishkĂ«llyese tĂ« anadollakĂ«sisĂ«, tĂ« zgjyrĂ«s sĂ« agallarĂ«ve, vargje ku Noli i nxirrte tradhtarĂ«t lakuriq e pis nĂ« sy tĂ« popullit, me kamxhikun pĂ«rpara, si gjykatĂ«s dhe hakmarrĂ«s popullor. JanĂ« marshe me tinguj biblikĂ« si ai i Barabait, po nĂ«pĂ«r to marshon historia e ShqipĂ«risĂ«, â lufta pĂ«r tokĂ«n, pĂ«r demokracinĂ«, pĂ«r kulturĂ«n.
Noli vdiq! ShqipĂ«ria edhe njĂ«herĂ« mbahet me kokĂ«n lart pĂ«r veprĂ«n e politikanit, tĂ« letrarit, tĂ« artistit, tĂ« shkencĂ«tarit. PĂ«rpjekja e tij patriotike hyri nĂ« faqet e arta tĂ« historisĂ« dhe brezat, si çâe kanĂ« kujtuar, ashtu edhe do ta kujtojnĂ« me admirimi e veneratĂ«. Fjala shqipe e tij, qĂ« ushqeu kaq breza, do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« ushqejĂ« bijtĂ«, nipĂ«rit e stĂ«rnipĂ«rit tanĂ« nĂ« shekuj, me atĂ« forcĂ«n e saj tĂ« rrallĂ«, me atĂ« harmoninĂ« klasike,- ajo shqipe qĂ«, duke u kalitur nĂ« kudhrĂ«n e luftĂ«s pĂ«r liri dhe demokraci, mori tinguj nga tĂ«rmetet qĂ« lĂ«kundĂ«n shoqĂ«rinĂ« e nga vringĂ«llimat e shpatave. Po edhe nga burimet dhe krojet, nga fĂ«rshĂ«llimat e fĂ«shfĂ«rimet e gjethit dhe tĂ« ernave.
NĂ« tĂ« shpalosi fletĂ«n flamuri kuq e zi dhe zhgaba, apo u hodhĂ«n sulm me ushtrinĂ« e SkĂ«nderbeut, apo buçiti Brutusi e klithi Otelloja, qau Ofelia, Omar Khajami qesĂ«ndisi buzĂ«gaz e buzĂ«vrer fetĂ« e dogmat e gjer nĂ« PrishtinĂ«, kurse Don Kishoti shtjelloi Ă«ndrrat e tij qesharake aq edhe tragjike. NĂ«pĂ«r tribuna, siç ishin ato tĂ« ndonjĂ« ballkoni nĂ« Korçë apo tĂ« ndonjĂ« kishĂ«ze nĂ« AmerikĂ«, tĂ« parlamentit shqiptar apo Lidhjes sĂ« Kombeve, fjala e tij kaq spontane e kaq e lidhur, kaq rrĂ«mbejtĂ«se, sidomos, bĂ«ri tĂ« shtangin si njerĂ«zit pa opingĂ« ashtu edhe dhelprat e diplomacisĂ«. Me gjallje tĂ« tij ai Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« klasik nĂ« Atdhe. Ky klasik i gjallĂ« i shqipes, qĂ« mbylli sytĂ« mĂ« 13 mars nĂ« Florida, nĂ« atĂ« çast tĂ« fundit duhet tâi ketĂ« buzĂ«qeshur fatit tĂ« madh tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Ai, nĂ« atĂ« çast suprem duhet edhe njĂ« herĂ« tâi ketĂ« buzĂ«qeshur veprĂ«s qĂ« na la dhe bashkĂ« me atĂ« vepĂ«r, qĂ« midis nesh Ă«shtĂ« aq e gjallĂ«, tĂ« vijĂ« me mendje tek ne pĂ«rjetĂ«, ashtu siç e dĂ«shiroi aq fort tĂ«rĂ« jetĂ«n.
Aleks Buda, historian
Fan.S. Noli nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« figurĂ« e shquar e kulturĂ«s sonĂ« kombĂ«tare, madje edhe botĂ«rore. Ne nuk do ta vlerĂ«sonim drejt kĂ«tĂ« mendje tĂ« madhe universale, tĂ« parĂ« midis atyre qĂ« i dhanĂ« impulse tĂ« fuqishme historisĂ« sonĂ« politike e shoqĂ«rore si mendimtar, si burrĂ« shteti, si udhĂ«heqĂ«s politik nĂ« çaste kthesash vendimtare tĂ« historisĂ« sonĂ« tĂ« re. Ai pĂ«rfaqĂ«son pĂ«r ne mishĂ«rimin e idealeve tĂ« Rilindjes â por nĂ« njĂ« plan mĂ« tĂ« lartĂ« tashmĂ«.
F.S.Noli i zhvilloi mĂ« tej, nĂ« mĂ«nyrĂ« revolucionare elementĂ«t demokratikĂ« nĂ« mendimin e veprimtarinĂ« e RilindĂ«sve tanĂ« dhe arriti deri nĂ« atĂ« kthesĂ« vendimtare pĂ«r gjithĂ« historinĂ« tonĂ«: nĂ« kuptimin se liria dhe pavarĂ«sia kombĂ«tare, pĂ«rparimi kultural e shoqĂ«ror nuk do tĂ« fitoheshin e mbroheshin po tĂ« mos bĂ«heshin çështje tĂ« âkatundarit e punĂ«toritâ, tĂ« âmiletitâ, po tĂ« mos lidheshin me çështjen e madhe tĂ« çlirimit tĂ« popullit punonjĂ«s nĂ« gjithĂ« botĂ«n dhe me luftĂ«n antiimperialiste. E njĂ«jta vijĂ« e madhe zhvillimi konseguent edhe nĂ« veprĂ«n e tij shkencore, nĂ« historiografi: nga âHistoria e SkĂ«nderbeutâ e vitit 1921 â ku kryetrimi Ă«shtĂ« pothuajse njĂ« âgjysmĂ«-perĂ«ndiâ, qĂ« zbret nĂ« gjirin e popullit â nĂ« veprĂ«n e vitit 1946, ku Ă«shtĂ« populli ai qĂ« i fal fuqitĂ« e tij tĂ« pashtershme kryetrimit, e deri nĂ« librin mbi Bethovenin, ku nĂ« mĂ«nyrĂ« kaq tĂ« thellĂ« e bindĂ«se lidhet gjeniu i muzikĂ«s me revolucionin e madh frĂ«ng. E vajtojmĂ« se prisnim tĂ« na falte ende kaq vepra mjeshtĂ«rore se prisnim qĂ« tĂ« realizonte Ă«ndrrĂ«n e tij e tonĂ«n â tĂ« shihnim nĂ« ShqipĂ«rinĂ« â mĂ«mĂ«. Por figura si F.S.Noli nuk mund tĂ« vdesin.
Janaq Paço, skulptor
Kur u inaugurua monumenti i SkĂ«nderbeut nĂ« KrujĂ«, Fan Noli mĂ« dĂ«rgoi njĂ« letĂ«r me anĂ«n e sĂ« cilĂ«s mĂ« pĂ«rgĂ«zonte pĂ«r punĂ«n time qĂ« pĂ«rjetĂ«sonte nĂ« skulpturĂ« figurĂ«n e heroit tonĂ« legjendar. MĂ« mallĂ«ngjyen ato pak rreshta tĂ« poetit dhe patriotit tĂ« madh, tĂ« atij qĂ«, shumĂ« vite mĂ« para meje, e kish pĂ«rjetĂ«suar me historinĂ« e tij figurĂ«n madhĂ«shtore tĂ« SkĂ«nderbeut, dhe mĂ« lindi kĂ«shtu dĂ«shira tâi vihem punĂ«s pĂ«r tĂ« krijuar figurĂ«n e atij qĂ« ia kushtoi jetĂ«n atdheut, tĂ« cilin e dĂ«shiroi pĂ«r sĂ« gjalli duke qĂ«ndruar pothuaj gjithmonĂ« larg. Fan Noli mĂ« dĂ«rgoi disa fotografi tĂ« tijat tĂ« fundit dhe unĂ« u mundova qĂ« mĂ« 1959 tĂ« krijoj diçka mbi poetin tonĂ« tĂ« mĂ«rguar, mbi atdhetarin dhe luftĂ«tarin e paepur pĂ«r pavarĂ«sinĂ« kombĂ«tare dhe lulĂ«zimin e ShqipĂ«risĂ«!
Fatmir Gjata, shkrimtar
NĂ« kohĂ«n kur ne i gĂ«zoheshim pranverĂ«s sĂ« njĂ«zetĂ« e njĂ«jtĂ« tĂ« jetĂ«s sĂ« lirĂ«, vdiq i fundmi i RilindĂ«sve, pushoi sĂ« rrahuri zemra e bardhĂ« e marathonomakut tonĂ«. ArmiqtĂ« nuk na lejuan tâi shkonim pranĂ«. Por kjo sâna prish punĂ«. TĂ« gjithĂ« ne, edhe ai qĂ« ka pasur fatin ta njohĂ« e tĂ« bashkĂ«punojĂ« me patriotin e madh, edhe ai qĂ« Ă«shtĂ« mĂ«kuar me perlat e ndritura tĂ« poetit tĂ« madh, tĂ«rĂ« populli, me mendje e shpirt, u rreshtua para shtratit tĂ« pamortshĂ«m, u pĂ«rkul me nderim e mirĂ«njohje dhe i dha lamtumirĂ«n e fundit me mallĂ«ngjim tĂ« thellĂ«, me dhimbje e me krenari tĂ« ligjshme. Se Noli Ă«shtĂ« bir i shquar i ShqipĂ«risĂ« dhe jo i laro-derbederĂ«ve.
Ai jetoi e vdiq nĂ« AmerikĂ«n e zezĂ«, po zemra e mendja e tij ishin gjithmonĂ« nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e tij. Ăâfat i hidhur dhe i rĂ«ndĂ«! Dikur njerĂ«zit dhe toka shqiptare rĂ«nkonin ndĂ«nĂ« zgjedhĂ«n e beut e tĂ« tĂ« huajit. BijtĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« ShqipĂ«risĂ« lĂ«ngonin nĂ« mĂ«rgim. MegjithĂ«se ky fat ka qenĂ« kaq tragjik. Noli gjithmonĂ« pat shpresuar qĂ« tĂ« vinte nĂ« ShqipĂ«ri. Ky ishte amaneti i tij i fundit. Ai donte tĂ« vinte nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e re, qĂ« realizoi Ă«ndrrĂ«n e tij tĂ« hershme, nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e vogĂ«l qĂ« âqĂ«ndron ballĂ« pĂ«rpjetĂ« dhe di tâua japĂ« xhuvapin kapadainjve qĂ« i bien mĂ« qafĂ«, qofshin tĂ« humbur⊠qofshin tĂ« mĂ«dhenjâŠâ Dhe amaneti sâbĂ«het ujĂ«. Noli sâerdhi dot i gjallĂ«. Po eshtrat e tij do tĂ« prehen pĂ«rjetĂ«sisht vetĂ«m nĂ« kĂ«to brigje tĂ« rilindur, qĂ« ai i pat ndĂ«rmend ditĂ« e natĂ«. Se ato nuk mund tâi tretĂ« dheri i huaj! Noli, me tĂ«rĂ« veprĂ«n e tij tĂ« madhe, diti tĂ« gjejĂ« rrugĂ«n qĂ« shpinte nĂ« zemrĂ«n e shqiptarĂ«ve. Ai ka hyrĂ« atje pĂ«rgjithmonĂ« dhe do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« rrojĂ« nĂ« shekuj. Ai ka qenĂ« kurdoherĂ« me ne dhe sâka pĂ«r tâu larguar kurrĂ«.
Eqrem Ăabej, gjuhĂ«tar
NĂ« kĂ«to çaste, nĂ« mes tĂ« kaq shkrimtarĂ«ve, njĂ« njeri qĂ« sâĂ«shtĂ« shkrimtar e ka vĂ«shtirĂ« tĂ« thotĂ« njĂ« fjalĂ« tĂ« vetĂ«n pĂ«r njĂ« personalitet shkrimtari me njĂ« format tĂ« tillĂ« siç Ă«shtĂ« Fan Noli.
NĂ« qoftĂ« se fjala qĂ« vepra e njĂ« shkrimtari Ă«shtĂ« pasqyra mĂ« e vĂ«rtetĂ« e forma mentis dhe e shpirtit tĂ« tij Ă«shtâ e drejtĂ«, atĂ«herĂ« vjershat qĂ« shkroi ky poet dhe veprat e shqipĂ«ruara qĂ« na ka lĂ«nĂ« pĂ«rfaqĂ«sojnĂ« nĂ« kuptimin e tyre simbolik qĂ« nĂ« krye e deri nĂ« fund njĂ« konfesion tĂ« vetĂ«m, credon e njĂ« njeriu e tĂ« njĂ« jete. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim nuk Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« gand e rastit qĂ« Fan Noli mori e pĂ«rktheu njĂ« varg tragjedish nga tĂ« Shakespearit, nĂ« tĂ« cilat pĂ«rpjekjet pĂ«r liri sociale e politike dhe konfliktet e brendshme shpirtĂ«rore janĂ« ndĂ«rthurur nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« si moskund nĂ« literaturĂ«n botĂ«rore; qĂ« ai shqipĂ«roi disa drama tĂ« Ibsenit, Don Kishotin e Cervantesit, Rubajatet e Omar Khajamit, disa vjersha tĂ« Edgar Poes, Baudelairit e tĂ« tjera; e qĂ« nĂ« kohĂ«n e qĂ«ndrimit tĂ« tij si emigrant politik nĂ« Mauern afĂ«r VjenĂ«s pas fjalĂ«ve tĂ« mikut tĂ« tij Norbert Joklit u muar pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ« me planin e pĂ«rkthimit tĂ« Faustit tĂ« Goethes, duke studiuar edhe disa nga komentarĂ«t e kĂ«saj vepre.
Nuk Ă«shtĂ« gjithashtu njĂ« gjĂ« gand e rastit qĂ« ai shkroi HistorinĂ« e SkĂ«nderbeut dhe ato vjersha qĂ« shkroi. Kudo nĂ« kĂ«to vepra, nĂ« krijimet e veta e nĂ« pĂ«rkthime, Ă«shtĂ« pĂ«rdredhur fryma komplekse e shkrimtarit. Ai i ka jetuar ato, ka jetuar vetĂ« nĂ«pĂ«r to, nĂ« figurat e heronjve. Kudo nĂ« kĂ«to na shfaqet, ku mĂ« çelur, ku mĂ« mbyllur, shpirti i autorit tĂ« tyre. Ai na del pa dashur si te Bruti, ashtu dhe te Hamleti, te Don Kishoti, ashtu si te Omar Khajami, te profeti Moisi ashtu sit e Galileasi, te Prometeu i mbĂ«rthyer e te armiku i popullit, qĂ« nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« miku i vĂ«rtetĂ« i tij. RevolucionarĂ« e profetĂ«, poetĂ« e dashamirĂ«s aktivĂ« tĂ« njerĂ«zimit janĂ« po aq mishĂ«rime tĂ« unĂ«-s sĂ« tij, nĂ«pĂ«r ta shprehet ai vetĂ«. NĂ« kĂ«tĂ« vĂ«shtrim dhe shqipĂ«rimet nĂ« njĂ« kuptim mĂ« tĂ« thellĂ« janĂ« krijime tĂ« tij. Fan Noli si pĂ«r formimin e tij poetik si pĂ«r shprehjen gjuhĂ«sore qĂ«ndron mĂ« vete nĂ« literaturĂ«n shqiptare. Ai nuk Ă«shtĂ« poet i lartĂ«sive eterike, po Ă«shtĂ« shkrimtar i plisit tĂ« dheut. ĂshtĂ« njĂ« Ante i literaturĂ«s sonĂ«, qĂ« i merr fuqitĂ« prej mĂ«mĂ«s tokĂ«. Ai ka tĂ« vetĂ«n diçka demonike, e cila mbase Ă«shtĂ« vetia e parĂ« e njeriut krijonjĂ«s, cilĂ«sia e mirĂ«filltĂ« e furor poĂ«ticus, e marrĂ«zisĂ« sĂ« poetit tĂ« vĂ«rtetĂ«. NĂ« fushĂ«n e kĂ«saj literature ai nuk Ă«shtĂ« njĂ« fill bar, qĂ« sot bleron e nesĂ«r thahet; nuk Ă«shtĂ« as lule, qĂ« sot shkĂ«lqen e nesĂ«r veshket.
Ai na paraqitet si njĂ« lis i moçëm e plot gdhenj; lis i vetmuar, po me rrĂ«njĂ« ngulur mirĂ« nĂ« tĂ« thellat e dheut. E kĂ«tillĂ« mbetet edhe gjuha e tij. NĂ« kĂ«tĂ« nuk dihet Ă«mbĂ«lsia e flladit tĂ« verĂ«s sesa furia e murrĂ«rit tĂ« dimrit. Ajo nuk ka aromĂ«n e luleve, por ka erĂ«n e shĂ«ndoshĂ« tĂ« dheut. Ka edhe diçka prej pikash tĂ« rĂ«nda e tĂ« idhĂ«ta, nĂ« tĂ« shprehet ana e rĂ«ndĂ« e jetĂ«s shqiptare. NĂ« kĂ«tĂ« poezi shihet sa mund tĂ« jetĂ« gjuha shqipe e ashpĂ«r dhe e vrazhdĂ«, dhe e fortĂ« nĂ« ashpĂ«rsinĂ« e saj. Me zhdukjen e kĂ«tij njeriu tĂ« rrallĂ« njĂ« valĂ« pikĂ«llimi pĂ«rshkroi anâ e mbâanĂ« botĂ«n shqiptare, kudo ku i thonĂ« bukĂ«s bukĂ« e ujit ujĂ«. Por kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« valĂ« dĂ«shpĂ«rimi. Fan Noli nuk Ă«shtĂ« njĂ« madhĂ«si efemere. Fjala e tij nuk Ă«shtĂ« nga ato qĂ« i merr era. NĂ« kĂ«tĂ« ShqipĂ«ri mĂ«mĂ« e lashtĂ« burrash tĂ« shquar, tĂ« cilĂ«n ai e deshi me tĂ« gjitha fijet e zemrĂ«s, ai mbetet i gjallĂ« ndĂ«r ne, si sot si nĂ« ditĂ«t qĂ« do tĂ« vijnĂ«.
Aleks Ăaçi, poet
Lajmi i vdekjes tĂ« Fan.S.Nolit na preku nĂ« zemĂ«r. Po ne krenohemi qĂ« vepra e tij do tĂ« mbetet e pavdekshme gjatĂ« shekujve dhe do tâu tregojĂ« brezave tĂ« ardhshĂ«m se njeriu gjersa tĂ« jetĂ« gjallĂ«, duhet tĂ« punojĂ« pa u lodhur pĂ«r tĂ« mirĂ«n e popullit dhe tĂ« Atdheut. Penda e tij e artĂ«, fjala e tij therĂ«se, e ngrohtĂ«, do tĂ« tingĂ«llojĂ« gjithnjĂ« si njĂ« kushtrim, si njĂ« kĂ«mbanĂ«, ku do tĂ« gjejnĂ« burim frymĂ«zimi, pĂ«r vepra tĂ« mĂ«dha, tĂ« rinjtĂ« e çdo kohe. Fan. S.Noli vdiq, por ai rron dhe do tĂ« rrojĂ« nĂ« zemrat tona. Larg atdheut mbeti, po ai Ă«shtĂ« gjithnjĂ« pranĂ« nesh, midis nesh dhe na flet akoma. Ai shikon se si ndĂ«rtohet dhe zbukurohet vendi ynĂ«, si lulĂ«zon ShqipĂ«ria. QĂ« nĂ« bangot e shkollĂ«s, vjershat e tij, proza e tij e bukur, fjalimet dhe artikujt e tij, mĂ« kanĂ« lĂ«nĂ« njĂ« mbresĂ« tĂ« madhe. Ashtu si tridhjetĂ« vjet e ca vjet mĂ« parĂ« mĂ« tingĂ«llojnĂ«, edhe sot, vargjet:
Ngrihuni dhe bjeruni
Korrini dhe shtypni,
Katundarë e punëtorë,
Që nga Shkodra gjer në Vlorë.
UnĂ«, njĂ« fshatar i varfĂ«r, i shtypur nga çifligarĂ«t dhe agallarĂ«t, i kam ndjerĂ« thellĂ« kĂ«to vargje dhe mĂ« kanĂ« frymĂ«zuar qĂ« tĂ« urreja akoma mĂ« shumĂ« shtypjen dhe skllavĂ«rinĂ«. Thirrja e Nolit, me kĂ«to vargje, u bĂ« realitet, kur mĂ« 1941, u themelua, nga shoku Enver Hoxha, Partia jonĂ« e lavdishme Komuniste qĂ« ngriti punĂ«torĂ«t dhe fshatarĂ«t nĂ« kĂ«mbĂ« dhe u dha dĂ«rmĂ«n xhelatĂ«ve tĂ« popullit. Ăndrra e poetit, patriotit, luftĂ«tarit u bĂ« realitet. NjerĂ«zit si Fan.S. Noli nuk vdesin. Ata i kanĂ« rrĂ«njĂ«t nĂ« popull. /MarrĂ« nga revista âNĂ«ntoriâ, botuar mĂ« 1965/
The post ĂfarĂ« shkruan pĂ«r Nolin mĂ« 1965, intelektualĂ«t e ShqipĂ«risĂ« komuniste? appeared first on Telegrafi.
Login
â Explosion at Moscowâs Central Childrenâs World: Evacuation and Injuries Reported
The Informant (@theinformant_x) 
Mateu Lahoz: âEs imposible que la mano de Balde sea penaltiâ
Races in Hungary nearly ended in tragedy â a motorcyclist almost ran over a cameraman
At the Hungarian Grand Prix during the qualifying session of the 14th MotoGP stage, Spanish rider Pedro Acostaâs bike almost killed a cameraman who was standing more than 50 meters away. 
