Dy herĂ« ishte planifikuar qĂ« drama âGjashtĂ« kundĂ«r TurqisĂ«â tĂ« shfaqet nĂ« teatrin e qytetit tĂ« Prizrenit. Por tĂ« dyja shfaqjet janĂ« anuluar. Autori Jeton Neziraj fajĂ«son pĂ«r kĂ«tĂ« TurqinĂ«.
Një teatër i rinovuar, por bosh
Teatri i qytetit âBekim Fehmiuâ nĂ« Prizren Ă«shtĂ« rinovuar sĂ« fundmi dhe shkĂ«lqen nĂ« pamjen e tij tĂ« re. NjĂ« rrugicĂ« e shkurtĂ«r e lidh atĂ« me urĂ«n e vjetĂ«r prej guri, njĂ« nga pamjet mĂ« tĂ« fotografuara tĂ« kĂ«tij qyteti piktoresk nĂ« jug tĂ« KosovĂ«s.
MegjithatĂ« 380 karriget e reja veshur me kadife tĂ« kuqe mbetĂ«n tĂ« papĂ«rdorura dy herĂ«, njĂ« herĂ« nĂ« dhjetor tĂ« vitit 2024 dhe herĂ«n e dytĂ« nĂ« mars 2025. NĂ« tĂ« dyja rastet ishte planifikuar tĂ« shfaqej drama âGjashtĂ« kundĂ«r TurqisĂ«â e dramaturgut kosovar Jeton Neziraj.
âQĂ« nga momenti kur teatri njoftoi pĂ«r kĂ«tĂ« shfaqje, ai u bĂ« shĂ«njestĂ«r e sulmeve, e kĂ«rcĂ«nimeve dhe e presionit nga persona tĂ« ndryshĂ«m nĂ« rrjetet socialeâ, tregon Neziraj. Sipas tij, kĂ«rcĂ«nimet erdhĂ«n nga minoriteti turk nĂ« Prizren.
NjĂ« nga zĂ«rat kundĂ«r shfaqjes ishte Ertan Simitçi, anĂ«tar i asamblesĂ« komunale dhe kryetar i partisĂ« sĂ« vogĂ«l turke âLevizja Novatoreâ. Ai i ka dĂ«rguar njĂ« letĂ«r kryetarit tĂ« bashkisĂ« sĂ« Prizrenit ku kĂ«rkon ndalimin e shfaqjes, me argumentin se ajo ishte kundĂ«r interesave tĂ« TurqisĂ«.
Por presioni nuk erdhi vetĂ«m nga komuniteti turk i Prizrenit. âKryetari i Prizrenit u vizitua nga Konsullata Turke nĂ« Prizren dhe nga Ambasada Turke nĂ« PrishtinĂ«â, thotĂ« Neziraj, duke shtuar se beson se ata i kĂ«rkuan atij ta ndalonte shfaqjen.
Një komunitet me lidhje të forta me Turqinë
Prizreni Ă«shtĂ« qyteti i dytĂ« mĂ« i madh i KosovĂ«s, me rreth 90,000 banorĂ«. 10% e popullsisĂ« janĂ« turq etnikĂ«, tĂ« cilĂ«t kanĂ« njĂ« histori 500-vjeçare nĂ« kĂ«tĂ« qytet. MarrĂ«dhĂ«niet e tyre me TurqinĂ« janĂ« shumĂ« tĂ« afĂ«rta â nĂ« vitin 2015, presidenti turk Recep Tayyip Erdogan u shpall âqytetar nderiâ i Prizrenit.

Historia e gjashtë mësuesve turq
Drama e Jeton Nezirajt âGjashtĂ« kundĂ«r TurqisĂ«â bazohet nĂ« njĂ« ngjarje tĂ« vĂ«rtetĂ« qĂ« tronditi KosovĂ«n nĂ« vitin 2018. GjashtĂ« mĂ«sues turq, tĂ« cilĂ«t jepnin mĂ«sim nĂ« njĂ« shkollĂ« tĂ« financuar nga lĂ«vizja e Fethullah GĂŒlen, u arrestuan nĂ« PrishtinĂ« dhe u dĂ«rguan nĂ« Turqi.
Turqia e fajĂ«son Fethullah GĂŒlenin pĂ«r tentativĂ«n pĂ«r grusht shteti nĂ« vitin 2016 dhe i ka pĂ«rndjekur mbĂ«shtetĂ«sit e tij. DhjetĂ«ra-mijĂ«ra vetĂ« janĂ« burgosur dhe pasuritĂ« e tyre janĂ« konfiskuar.
Edhe gjashtë mësuesit e deportuar nga Kosova u burgosën në Turqi. Ngjarja shkaktoi zemërim ndërkombëtar, dhe OKB-ja kërkoi lirimin e tyre të menjëhershëm. Në Kosovë pas skandalit, ministri i Brendshëm dhe shefi i Shërbimit Sekret u detyruan të japin dorëheqjen.
NĂ« dramĂ«n e tij Neziraj trajton kĂ«tĂ« rast, por thekson se kritika e tij nuk kufizohet vetĂ«m tek Turqia. Ai shprehet se e ka shkruar kĂ«tĂ« vepĂ«r pĂ«r tĂ« denoncuar âshtetet autoritare dhe qeveritĂ« qĂ« shtypin qytetarĂ«t e tyre pĂ«rmes dhunĂ«s dhe terroritâ.
âDemokracia Ă«shtĂ« si njĂ« tramvajâ
PavarĂ«sisht mesazhit mĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« dramĂ«s, lidhja me TurqinĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ«. NĂ« vepĂ«r, njĂ« nga personazhet kryesore, i quajtur âTayyip Efendiâ, thotĂ«: âDemokracia Ă«shtĂ« si njĂ« tramvaj â zbret kur arrin nĂ« destinacion.â

Kjo është një deklaratë e vërtetë që Erdogan e ka bërë në vitin 1998, kur ishte kryebashkiak i Stambollit. Për këtë atë e dëbuan nga posti dhe e burgosën për 10 muaj. Sot Erdogani është në pushtet prej më shumë se 20 vjetësh dhe i godet kritikët e tij me dorë të fortë.
Aktorët u larguan nga frika e arrestimit
Neziraj kishte planifikuar që në shfaqje të merrnin pjesë edhe aktorë turq, por ata e braktisën projektin nga frika se mund të arrestoheshin në Turqi.
âDy aktorĂ« turq, njĂ« nga Stambolli dhe njĂ« nga Berlini, pasi lexuan skenarin e parĂ«, vendosĂ«n tĂ« largohen nga projekti. Ata kishin frikĂ« se do tâi burgosnin pas shfaqjesâ, tregon ai.
E suksesshme në Prishtinë, e ndaluar në Prizren
Drama është shfaqur me sukses dhe pa asnjë protestë në Prishtinë, në një teatër privat. Por në Prizren, gjithçka është ndryshe.
Komuna e Prizrenit mohon se ka ndĂ«rhyrĂ« pĂ«r ndalimin e shfaqjes. âProgramimi i shfaqjeve dhe menaxhimi i aktiviteteve artistike janĂ« pĂ«rgjegjĂ«si ekskluzive e teatritâ, thuhet nĂ« deklaratĂ«n e komunĂ«s.
MegjithatĂ« Neziraj nuk ka shpresĂ« se do tĂ« ketĂ« njĂ« datĂ« tĂ« re pĂ«r shfaqjen. âEdhe nĂ«se e planifikojmĂ« pĂ«rsĂ«ri, ata do tĂ« gjejnĂ« gjithmonĂ« njĂ« arsye pĂ«r ta ndaluarâ, thotĂ« ai. Tani ai Ă«shtĂ« duke kĂ«rkuar njĂ« teatĂ«r alternativ nĂ« Prizren, ndaj tĂ« cilit kryetari i komunĂ«s dhe pĂ«rfaqĂ«suesit turq nuk kanĂ« ndikim.
âCensura nuk ka vend nĂ« teatĂ«râ
Flamur Krasniqi, punonjĂ«s i teatrit tĂ« qytetit, Ă«shtĂ« i zhgĂ«njyer. âMezi po e prisja kĂ«tĂ« shfaqje, veçanĂ«risht sepse kemi njĂ« komunitet tĂ« fortĂ« turk nĂ« Prizren. Nuk besoj se tĂ« gjithĂ« turqit e Prizrenit ndajnĂ« tĂ« njĂ«jtin mendim me Erdoganin ose politikanĂ«t e TurqisĂ«.â

âTeatri Ă«shtĂ« vendi ku duhet tĂ« diskutohen ide tĂ« ndryshme, revolta dhe debate. NĂ«se ka censurĂ« nĂ« teatĂ«r, atĂ«herĂ« pse ekziston si institucion?â, thotĂ« ai.
Edhe Mergim Ăobanaj, i cili banon pranĂ« teatrit, mendon se qeveria e KosovĂ«s tregoi dobĂ«si pĂ«rballĂ« presionit turk. âTurqia Ă«shtĂ« mysafire nĂ« kĂ«tĂ« vend, nuk ka tĂ« drejtĂ« tĂ« ushtrojĂ« presion. Kjo shfaqje duhet tĂ« jepet.â

Ministria e KulturĂ«s e KosovĂ«s dhe Ambasada Turke nĂ« PrishtinĂ« nuk dhanĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r kĂ«tĂ« çështje, pavarĂ«sisht kĂ«rkesave tĂ« pĂ«rsĂ«ritura nga DW.Â
The post Ndalohet nĂ« teatrin e Prizrenit drama kundĂ«r Erdoganit âGjashtĂ« kundĂ«r TurqisĂ«â appeared first on Lapsi.al.