âPoliticoâ: ShqipĂ«ria i drejtohet IA-sĂ« pĂ«r tĂ« luftuar korrupsionin dhe pĂ«r tâu bashkuar me BE-nĂ«
TIRANĂ, 14 gusht /ATSH/- NdĂ«rsa pjesa tjetĂ«r e EvropĂ«s diskuton pĂ«r sigurinĂ« dhe fushĂ«veprimin e inteligjencĂ«s artificiale, ShqipĂ«ria po e shfrytĂ«zon atĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rshpejtuar pranimin e saj nĂ« BE, sipas âPoliticoâ.
Madje po shqyrton krijimin e një ministrie të drejtuar nga inteligjenca artificiale.
Kryeministri Edi Rama përmendi inteligjencën artificiale, muajin e kaluar si një mjet për të zhdukur korrupsionin dhe për të rritur transparencën, duke thënë se teknologjia së shpejti mund të bëhet anëtari më efikas i qeverisë shqiptare.
âNjĂ« ditĂ«, mund tĂ« kemi edhe njĂ« ministri tĂ« drejtuar tĂ«rĂ«sisht nga inteligjenca artificialeâ, tha Rama nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtypi nĂ« korrik, ndĂ«rsa diskutonte digjitalizimin.
âNĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, nuk do tĂ« kishte nepotizĂ«m apo konflikte interesiâ, shtoi ai.
âZhvilluesit vendas madje mund tĂ« punojnĂ« drejt krijimit tĂ« njĂ« modeli tĂ« inteligjencĂ«s artificiale pĂ«r tâu zgjedhur si ministĂ«r, gjĂ« qĂ« mund ta bĂ«jĂ« ShqipĂ«rinĂ« vendin e parĂ« qĂ« do tĂ« ketĂ« njĂ« qeveri tĂ« tĂ«rĂ« me ministra tĂ« inteligjencĂ«s artificiale dhe njĂ« kryeministĂ«râ, shtoi Rama.
Ndërsa nuk janë ndërmarrë hapa zyrtarë dhe puna e Ramës nuk është ende zyrtarisht e hapur, kryeministri tha se ideja duhet të merret seriozisht në konsideratë.
Ben Blushi, njĂ« ish-politikan i partisĂ« nĂ« pushtet dhe autor me njĂ« interes tĂ« madh pĂ«r inteligjencĂ«n artificiale, tha se beson se nuk ka asgjĂ« pĂ«r tâu frikĂ«suar nga teknologjia dhe se shtetet e drejtuara nga inteligjenca artificiale janĂ« njĂ« mundĂ«si reale qĂ« mund ta pĂ«rmbysin konceptin tonĂ« tĂ« demokracisĂ«.
âPse duhet tĂ« zgjedhim midis dy ose mĂ« shumĂ« opsioneve njerĂ«zore nĂ«se shĂ«rbimi qĂ« marrim nga shteti mund tĂ« bĂ«het nga inteligjenca artificiale?â, tha Blushi.
âShoqĂ«ritĂ« do tĂ« drejtohen mĂ« mirĂ« nga inteligjenca artificiale sesa nga ne, sepse ajo nuk do tĂ« bĂ«jĂ« gabime, nuk ka nevojĂ« pĂ«r pagĂ«, nuk mund tĂ« korruptohet dhe nuk ndalet sĂ« punuariâ, shtoi ai.
Shqipëria është përballur prej kohësh me korrupsionin në të gjitha aspektet e shoqërisë dhe politika nuk bën përjashtim.
Partia në pushtet ka luajtur pjesën e saj të drejtë duke vendosur përballë drejtësisë zyrtarë të akuzuar dhe të dënuar për korrupsion.
Lideri i opozitës Sali Berisha aktualisht po përballet me një gjyq për korrupsion dhe ish-kryeministri dhe presidenti Ilir Meta është pas hekurave.
Inteligjenca artificiale tashmë në lojë
âInteligjenca artificiale Ă«shtĂ« njĂ« mjet, jo njĂ« mrekulliâ, sipas Jorida Tabakut, njĂ« anĂ«tare e parlamentit shqiptar me PartinĂ« Demokratike tĂ« opozitĂ«s.
âInteligjenca artificiale, nĂ« duart e duhura mund tĂ« transformojĂ« qeverisjen â por nĂ« duart e gabuara, bĂ«het njĂ« maskim digjital pĂ«r tĂ« njĂ«jtin mosfunksionim tĂ« vjetĂ«râ, tha ajo.
Ndërsa mbështeti inovacionin digjital dhe IA-në, Tabaku tha se i gjithë sistemi i qeverisjes kishte nevojë për një rivendosje përpara se IA-ja të mund të zbatohej.
IA-ja tashmĂ« po pĂ«rdoret nĂ« administratĂ« pĂ«r tĂ« menaxhuar çështjen e vĂ«shtirĂ« tĂ« prokurimit publik â njĂ« fushĂ« qĂ« BE-ja i ka kĂ«rkuar qeverisĂ« ta mbĂ«shtesĂ« â si dhe pĂ«r tĂ« analizuar transaksionet tatimore dhe doganore nĂ« kohĂ« reale â duke identifikuar parregullsitĂ«.
Territori i vendit po monitorohet gjithashtu nga dronĂ« inteligjentĂ« dhe sisteme satelitore â tĂ« cilĂ«t pĂ«rdorin inteligjencĂ«n artificiale pĂ«r tĂ« kontrolluar pĂ«r ndonjĂ« paligjshmĂ«ri nĂ« vendet e ndĂ«rtimit dhe plazhet publike, si dhe pĂ«r plantacionet e kanabisit nĂ« zonat mĂ« rurale.
PĂ«r mĂ« tepĂ«r, ka plane pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur inteligjencĂ«n artificiale pĂ«r tĂ« luftuar problemet nĂ« rrugĂ«t e ShqipĂ«risĂ« â duke pĂ«rdorur teknologjinĂ« e njohjes sĂ« fytyrĂ«s â pĂ«r tĂ« lĂ«shuar nĂ« mĂ«nyrĂ« digjitale njĂ« njoftim nĂ« pajisjen âmobileâ tĂ« shoferit pĂ«r tĂ« ngadalĂ«suar â si dhe pĂ«r tĂ« dĂ«rguar detajet e gjobave pĂ«r shpejtĂ«si tĂ« tepĂ«rt pĂ«rmes mesazheve ose email-it.
âVendi aktualisht ka njĂ« nga normat mĂ« tĂ« larta tĂ« aksidenteve fatale rrugore nĂ« EvropĂ«â, sipas agjencisĂ« shtetĂ«rore tĂ« statistikave, kryesisht pĂ«r shkak tĂ« shpejtĂ«sisĂ«.
Ka gjithashtu aspirata për të përdorur inteligjencën artificiale në kujdesin shëndetësor, arsim dhe identifikimin digjital të qytetarëve.
Por, Tabaku tha se duhet tĂ« ketĂ« konsultim publik dhe qartĂ«si rreth mĂ«nyrĂ«s se si do tĂ« zbatohet teknologjia, sa kushton â dhe mĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja, kush po i programon algoritmet.
âNĂ«se tĂ« njĂ«jtĂ«t aktorĂ« qĂ« pĂ«rfituan nga tenderĂ«t e korruptuar janĂ« ata qĂ« programojnĂ« algoritmin, atĂ«herĂ« nuk po shkojmĂ« drejt sĂ« ardhmes. Po e lidhim tĂ« kaluarĂ«n me instalime elektrikeâ, tha ajo.
âNuk mund ta rregullosh njĂ« sistem tĂ« manipuluar duke e vendosur atĂ« nĂ« Cloudâ, tha Tabaku.
âNĂ« njĂ« vend ku 80% e buxhetit kalon nĂ«pĂ«r kontrata publike â dhe njĂ« e treta shpĂ«rndahet pa konkurrencĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« â IA-ja nuk do ta pastrojĂ« korrupsionin. Thjesht do ta fshehĂ« atĂ« mĂ« mirĂ«â, theksoi Tabaku.
Hej Siri, sa shpejt mund të bashkohemi me BE-në?
Shqipëria bëri bujë në vitin 2024 kur kryeministri njoftoi se IA-ja po përdorej për të ndihmuar Shqipërinë në rrugën e saj drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Pas hapjes zyrtare tĂ« negociatave nĂ« vitin 2022, vendi filloi tĂ« pĂ«rafrohej me acquis tĂ« BE-sĂ« â duke pĂ«rfshirĂ« rreth njĂ« çerek milioni faqesh me ligje, rregulla dhe standarde.
Me fitoren dërrmuese të Ramës në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2025 me një paralajmërim që trumbetonte anëtarësimin në BE deri në vitin 2030, gara ka filluar për të kryer punën.
Ideja Ă«shtĂ« qĂ« IA-ja do tĂ« kujdeset pĂ«r pĂ«rkthimin dhe mĂ« pas do tĂ« bĂ«jĂ« punĂ«n e vĂ«shtirĂ« tĂ« identifikimit tĂ« divergjencave nĂ« ligjet kombĂ«tare dhe tĂ« BE-sĂ« â hera e parĂ« qĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rdorur nĂ« procesin e anĂ«tarĂ«simit nĂ« BE.
ShqipĂ«ria ka krijuar partneritet me Mira Muratin, ish-drejtoreshĂ«n kryesore tĂ« teknologjisĂ« sĂ« âOpenAIâ dhe krijuesen e ChatGPT, e cila ka lindur nĂ« jug tĂ« ShqipĂ«risĂ«.
âNe kontaktuam me tĂ«, javĂ«n e parĂ« pas lançimit tĂ« ChatGPT, kur u njoftuam pĂ«r ekzistencĂ«n e tijâ, tha Rama.
âFalĂ« kĂ«tij bashkĂ«punimi, negociatat me BE-nĂ« po zhvillohen me ndihmĂ«n e inteligjencĂ«s artificialeâ, tha kryeministri.
Rama vuri nĂ« dukje se Kroacia â e cila sipas tij âshkĂ«lqeuâ nĂ« integrimin nĂ« BE, mori shtatĂ« vjet pĂ«r tĂ« pĂ«rfunduar procesin â ndĂ«rsa ShqipĂ«ria synon ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ« nĂ« pesĂ« vjet, duke pĂ«rfunduar dokumentacionin deri nĂ« vitin 2027.
Odeta Barbullushi, njĂ« ish-kĂ«shilltare e RamĂ«s pĂ«r integrimin nĂ« BE dhe profesoreshĂ« nĂ« Kolegjin e EvropĂ«s nĂ« TiranĂ« â u pajtua se vĂ«llimi i madh i acquis tĂ« BE-sĂ« Ă«shtĂ« i madh dhe numri i stafit tĂ« nevojshĂ«m pĂ«r ta pĂ«rkthyer kĂ«tĂ« nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tradicionale do tĂ« ishte masiv.
âPĂ«r detyrat teknike tĂ« pĂ«rkthimit, IA-ja mund tĂ« jetĂ« e dobishme dhe mund ta pĂ«rshpejtojĂ« procesin. Por nuk mund ta bĂ«jĂ« tĂ« gjithĂ« punĂ«nâ, shtoi ajo.
âProcesi i adoptimit dhe pĂ«rafrimit aktual me acquis tĂ« BE-sĂ« Ă«shtĂ« nĂ« thelb njĂ« proces politik dhe si i tillĂ«, ka nevojĂ« pĂ«r mbikĂ«qyrje politike dhe orientim politikâ, tha Barbullushi.
Shërbyes publikë virtualë dhe udhëheqës të vegjël
Nxitja e inteligjencës artificiale vjen mes një fokusi më të gjerë në digjitalizimin në Shqipëri.
Rama njoftoi nĂ« korrik se dĂ«shiron qĂ« vendi tĂ« jetĂ« âpa para nĂ« dorĂ«â deri nĂ« vitin 2030, duke kaluar nĂ« pagesa vetĂ«m digjitale.
Vendi, gjithashtu kohët e fundit zhvendosi 95% të të gjitha shërbimeve për qytetarët në internet përmes një portali të quajtur e-Albania.
Duke hyrĂ« nĂ« platformĂ«, pĂ«rdoruesit pĂ«rshĂ«ndeten nga njĂ« âshĂ«rbyes publik virtualâ i inteligjencĂ«s artificiale â qĂ« i ndihmon ata tĂ« paraqesin dokumente tatimore, tĂ« shkarkojnĂ« certifikata lindjeje dhe tĂ« aplikojnĂ« pĂ«r licensa dhe leje.
NdĂ«rsa disa sulme kibernetike nga Irani kanĂ« goditur platformĂ«n dhe disa qytetarĂ« tĂ« moshuar kanĂ« pasur vĂ«shtirĂ«si ta pĂ«rballojnĂ« atĂ« â Rama tha se ka menaxhuar rreth 49 milionĂ« transaksione nĂ« pesĂ« vjet â duke u shĂ«rbyer 2, 4 milionĂ« shqiptarĂ« nĂ« vend dhe 2,8 milionĂ« nĂ« diasporĂ« mĂ« shumĂ« se 600 milionĂ« euro.
Por, inteligjenca artificiale nuk po përdoret vetëm për qëllime praktike në Shqipëri.
NĂ« maj, rreth 47 krerĂ« shtetesh dhe qeverish nga e gjithĂ« Evropa mbĂ«rritĂ«n nĂ« TiranĂ« pĂ«r samitin e Komunitetit Politik Evropian dhe u argĂ«tuan duke parĂ« njĂ« video gati dyminutĂ«she qĂ« i uronte atyre mirĂ«seardhjen nĂ« vend â nĂ« gjuhĂ«n e tyre amtare.
Por kjo ishte një video me një ndryshim. Duke përdorur inteligjencën artificiale, qeveria shqiptare kishte gjeneruar një version elektronik të çdo udhëheqësi, i cili fliste me zërin e një fëmije në gjuhën e tyre amtare.
Disa anëtarë të audiencës buzëqeshën, ndërsa të tjerë mbetën me fytyrë të ngrirë. Mediet ndërkombëtare u magjepsën nga përdorimi i çuditshëm i inteligjencës artificiale në një ngjarje zyrtare.
Por, përtej argëtimit dhe të panjohurës, nuk është e qartë nëse Shqipëria ka kapacitetin e vërtetë për të ndërmarrë këtë hap.
Gerond Taçi, njĂ« ekspert vendas i inteligjencĂ«s artificiale tha se zbatimi i njĂ« teknologjie tĂ« tillĂ« do tĂ« kĂ«rkojĂ« gjithashtu njĂ« plan â hap pas hapi â me kontrolle dhe ndryshime ligjore tĂ« pĂ«rshtatshme, pĂ«r tĂ« mos pĂ«rmendur njĂ« plan pĂ«r rimĂ«kĂ«mbje nga fatkeqĂ«sitĂ«.
âPor nuk ka rrugĂ« tjetĂ«r. PĂ«rshtatja duhet tĂ« ecĂ« pĂ«rpara dhe populli shqiptar duhet tĂ« jetĂ« i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« dhe tĂ« jetĂ« gati pĂ«r tranzicioninâ, shtoi ai. //a.i/
The post âPoliticoâ: ShqipĂ«ria i drejtohet IA-sĂ« pĂ«r tĂ« luftuar korrupsionin dhe pĂ«r tâu bashkuar me BE-nĂ« appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.