Nebiu* vjen çdo mëngjes nga Gjiri i Lalzit në Tiranë. Në bagazhin e makinës së tij nuk ka as fruta deti, as peshk dhe as produkte të importit me ambalazhe shumëngjyrëshe. Ka vetëm bidonë të mbushur me qumështin e pesë lopëve, që rrit me mund. Një rutinë që nuk i kishte ndryshuar prej vitesh: ndalej te dyqani i Valit, në një lagje të kryeqytetit, linte qumështin për klientët e tij besnikë dhe kthehej në shtëpi me ca para që i siguronin jetesën. Kjo, deri këtë të hënë.

Vali, pronarja e dyqanit, nuk i’a pranon më qumështin. 

“Më kërkojnë faturë. S’dua të kem punë me tatimet,” i tha ajo shkurt Nebiut. Dhe ky nuk është një rast i izoluar.  

Në fshatin Baldushk, Agroni* mban një tufë dhish. Prej kohësh qumështin e çonte te një agroturizëm që e kthente në djathë. “Tani më thanë duhet faturë,” rrëfen ai. Veterinari i zonës, i vetmi që e ka vizituar fermën e vogël të Agronit për ndonjë shërbim, i tha troç: “Nuk e pret kush faturën. Ti s’je subjekt”

Në mënyrë të beftë, këtë fillim korriku, qeveria lajmëroi nisjen e një aksioni të përbashkët mes Ministrisë së Financave, Ministrisë së Bujqësisë dhe Administratës Tatimore me fokus sigurinë ushqimore dhe informalitetin në sektorin ushqimor dhe bujqësor. Aksioni synon formalizimin e ekonomisë agroushqimore, rritjen e gjurmueshmërisë së produkteve bujqësore, si dhe garantimin e të drejtave të konsumatorit për produkte të kontrolluara dhe të sigurta.

“Nuk mund të lejohet më që t’iu shiten konsumatorëve tanë prodhimeve ushqimore të pa faturuara”, deklaroi kryeministri Edi Rama më 2 korrik, gjatë një dialogu për bujqësinë dhe zhvillimin rural.

“Dhe pas një periudhe jo të gjatë, dy javore sensibilizimi, duhet të fillojë sekuestrimi i të gjitha mallrave ushqimore”, shtoi Rama. 

Aksion pa ndërgjegjësim

Por ndryshe nga sa deklaroi kryeministri, administrata tatimore u mjaftua me një periudhë 1-javore sensibilizimi. 

“Duke filluar nga sot (datë 7 korrik 2025) Administrata Tatimore bën me dije se pasi ka analizuar të dhënat mbi aktivitetin tregtar të këtij sektori, për një periudhë 1-javore do të sensibilizojë bizneset nëpërmjet kanaleve të saj të komunikimit apo vizitave informuese në terren për përmbushjen e detyrimit ligjor për të lëshuar faturë të fiskalizuar për produktet që tregtojnë”, theksonte njoftimi i tatimeve. 

Një javë më vonë, nga kulaçi kaluam tek kërbaçi.

“Ka hyrë në fuqi detyrimi për lëshimin e faturës tatimore për çdo shitje të produkteve ushqimore, përfshirë ato bujqësore dhe blegtorale, edhe nga fermerët”, lajmëronte ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural.  

Nisma parashikon se çdo operator i biznesit ushqimor (përfshirë fermerët që tregtojnë prodhimin e tyre) të lëshojë faturë tatimore për çdo shitje. Ekspertët e fushës shpjegojnë se këto ‘aksione’ janë detyrime ligjore që vijnë nga integrimi evropian. 

“Janë katër faza që politika bujqësore në koordinim me BE-në ka hartuar në mënyrë që marrja e statusit vend anëtar të rezultojë me sa më pak humbje biznesesh. Integrimi Europian në Poloni, Bullgari, Rumani, Kroaci ka rezultuar me mbyllje të rreth 80% të operatorëve përpunues”, shpjegon Ilir Pilku. 

Po si mund të shmanget kjo situatë në Shqipëri? Pilku i mëshon ndërgjegjësimit. 

“Organizimi i fushatave të ndërgjegjësimit për përpunuesit e vegjël mbi standardet e BE-së, duke përfshirë Rregulloren për higjienën, për produktet me origjinë shtazore dhe kontrollin zyrtar. E dyta, realizimi i inspektimeve paraprake vullnetare nga AKU ose bashkitë për të identifikuar boshllëqet në infrastrukturë dhe procedura. Së treti, trajnimi i stafit mbi higjienën personale, praktikat e mira të prodhimit, gjurmueshmërinë dhe bazat e sistemit HAÇP. Dhe e fundit, ngritja e rrjeteve të komunikimit për ndarjen e praktikave të mira ndërmjet përpunuesve”, përfundon Pilku.

Mirëpo fermerët, tregtarët por edhe konsumatorët janë gjetur të pa-informuar. Dhe këtë e vërtetoi më së miri jo vetëm Nebiu dhe Agroni por edhe video virale e tregëtares së rigonit në Sarandë. 

Faturë, faturë, faturë…

Sipas ligjit nr. 92/2014 “Për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar”, fermerët që shesin produkte bujqësore nuk janë të detyruar të lëshojnë faturë tatimore. Ata regjistrohen vetëm pranë tatimeve, pa qenë të detyruar të regjistrohen si biznese në QKB, të mbajnë kontabilitet apo të lëshojnë faturë.

Ky përjashtim është konfirmuar edhe në ligjin nr. 87/2019 “Për faturën dhe sistemin e monitorimit të qarkullimit”, ku përcaktohet se detyrimin për lëshimin e faturës e ka blerësi i produktit që zakonisht është grumbulluesi, baxhoja ose përpunuesi.  

Autofatura lëshohet nga blerësi (përpunuesi apo grumbulluesi), në emër të shitësit (fermerit), në rastet kur fermeri është i pajisur me NIPT dhe bën shitje pa faturë TVSH-je për xhiron me vlerë deri 10 milionë lekë në vit.

Megjithatë, në praktikë, shumë prej tyre refuzojnë të lëshojnë autofatura pasi nuk përfitojnë më nga skema e mëparshme e kompensimit të TVSH-së. Me ndryshimet e fundit, blerjet nga fermerët janë me TVSH 0%, ndërsa shitja është me 20%. Kjo ka çuar në një situatë ku grumbulluesit dhe përpunuesit nuk arrijnë të rimbursojnë TVSH-në dhe shmangin formalizimin, duke i mbyllur rrugën prodhuesit.  

Ndaj, aksioni i ndërmarrë së fundmi prek drejtpërsëdrejti përpunuesit dhe grumbulluesit e produkteve bujqësore. Sipas udhëzimeve të administratës tatimore, këta subjekte janë të detyruar që, gjatë blerjes së produkteve nga fermerët, të përdorin autofaturën si mjet për dokumentimin e transaksionit, ku informaliteti tek ta ka rezultuar i lartë.

Përfundim

Nga viti 2014, numri i bagëtive në Shqipëri ka rënë me mbi 45%. Vendi ka gjithnjë e më pak lopë, më pak dele, më pak dhi, më pak mish e qumësht. Por mesa duket do të ketë më shumë fatura. Në vend që të ndihmojë prodhimin vendas, shteti kërkon llogari për një sistem që, sipas ligjit, nuk është përgjegjësi e bujkut, por e grumbulluesit apo përpunuesit. Vetëm se këta të fundit nuk duan të lëshojnë fatura sepse humbasin para nga skema e TVSH-së.

Në mungesë të një strukture që mbështet prodhuesin e vogël, Shqipëria po shkon drejt importit të bulmetrave dhe shkatërrimit të blegtorisë së mbetur.

Ndërsa, aksioni i ndërmarrë, pa fushata të vërteta informimi, pa trajnime, pa një kalendar tranzicioni të qartë dhe pa asnjë ndihmë teknike apo financiare për fermerin do të prodhojë penalizime. Dhe në një terren ku vetë institucionet kanë dështuar për vite me radhë të ndërtojnë një kulturë formalizimi, kërkesa kaq e prerë për faturë kthehet në barrë. Në mungesë të ndërgjegjësimit, zbatimi i ligjit i ngjan më shumë një ndëshkimi sesa një reforme. Dhe si çdo aksion që nis me forcë dhe jo me kuptim, rrezikon të dështojë jo vetëm në qëllimin, por edhe ‘drejtësinë’ që pretendon të sjellë.

*Emrat janë ndërruar për të ruajtur privatësinë e fermerëve që ndanë historinë e tyre me Faktoje.al

The post Fatura që po shteron qumështin appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Dy ditë përpara përmbytjeve në Texas u kryen operacione të mbjelljes së reve

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendon se dy ditë përpara përmbytjeve në Texas, ShBA, në këtë shtet u kryen “operacione të mbjelljes së reve.”

Si zakonisht, ky pretendim nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo dëshmi që e mbështet atë. 

Lajmi qarkullon në rrjete sociale pas përmbytjeve gjatë festës së 4 korrikut që shkatërruan rajonin Texas Hill Country, duke marrë mbi 120 jetë njerëzish, përfshirë shumë fëmijë. 

Mbjellja e reve, një teknikë që fut grimca të vogla në qiell për të shkaktuar shi mbi zona të vogla gjeografike, ka fituar popullaritet në të gjithë botën si një mënyrë për të luftuar thatësirën dhe për të rritur furnizimet lokale me ujë.

Efektiviteti i mbjelljes së reve është me të vërtetë i diskutueshëm. Shumica e studimeve vlerësojnë se mund të nxjerrë midis 0 dhe një maksimum prej 30 përqind shiu shtesë nga një re.

Që nga viti 2022, shtatë projekte të mbjelljes së reve mbuluan rreth 31 milion akra, ekuivalente me një të gjashtën e sipërfaqes tokësore të shtetit, sipas Departamentit të Licencimit dhe Rregullimit të Texas.

Megjithatë, shkencëtarët thonë se mbjellja e reve nuk mund të krijojë ngjarje moti me madhësinë e përmbytjeve të Teksasit.

“Mbjellja e reve nuk mund të shkaktojë përmbytje të kësaj madhësie,” tha profesorja e Universitetit të Kolorados në Boulder, Emily Yeh, për AFP.

Vlerësimet e përgjithshme të rritjes së shiut përmes mbjelljes së reve janë në rangun e 10%, shpjegoi Yeh. Të gjitha programet kanë kërkesa të rrepta pezullimi, tha ajo, dhe asnjë program operativ nuk do të përpiqej të mbillte një stuhi të madhe.

Pretendimi se mbjellja e reve shkaktoi përmbytjet në Texas duket se është frymëzuar pjesërisht nga Augustus Doricko, themeluesi i Rainmaker Technology Corp, i cili tha se kompania e tij kreu një operacion të mbjelljes së reve në rajon më 2 korrik.

Por operacioni nuk shkaktoi përmbytjet, thonë Doricko dhe ekspertët e pavarur.

“Padyshim, operacionet tona të mbjelljes së reve më 2 korrik nuk ndikuan në përmbytjet që ndodhën më vonë,” tha Doricko në një intervistë më 9 korrik në emisionin “The will Cain”.

“Ne kemi ato që quhen kritere pezullimi ku nëse ka paralajmërime për përmbytje të menjëhershme të Shërbimit Kombëtar të Motit ose paralajmërime të rënda për stuhi, atëherë nuk mund të operojmë në ato zona sipas kufizimeve dhe rregulloreve që kemi,” tha Doricko. “Meteorologu ynë në fakt pezulloi në mënyrë proaktive operacionet një ditë para se Shërbimi Kombëtar i Motit të lëshonte një paralajmërim për përmbytje të menjëhershme.”

Marya Al Homoud, një studiuese shkencore mbi mbjelljen e reve në Qendrën Almobdioon për Studime dhe Kërkime në Arabinë Saudite, konfirmoi se “mbjellja e reve nuk mund të aplikohet gjatë kushteve ekstreme të motit (si stuhitë që çojnë në përmbytje), pasi kjo teknologji aplikohet në kushte specifike dhe të sigurta”.

Homoud, e cila ka studiuar efikasitetin e mbjelljes së reve mbi Qarkun Tom Green në Texas, tha se nuk ekzistojnë prova shkencore që lidhin metodën e mbjelljes së reve me përmbytjet.

“Përmbytjet kanë disa shkaqe, duke përfshirë kushtet klimatike, atmosferike dhe të motit, si dhe kushtet mjedisore,” tha ajo.

Administrata amerikane Oqeanike dhe Atmosferike (NOAA) tha për Snopes se: “Sasia e reshjeve të krijuara nga mbjellja e reve është përgjithësisht e vogël dhe e lokalizuar. Meteorologët bien dakord se mbjellja e reve nuk mund të gjenerojë reshje të kësaj madhësie ose madhësie. Mbjellja e reve nuk shton lagështi në atmosferë. Kjo ngjarje mund të kishte ndodhur vetëm nëse lagështia e bollshme ishte tashmë e pranishme.”

Përmbytjet në Texas u shkaktuan nga reshjet e dendura të shiut. Një sasi e madhe lagështie në atmosferë erdhi nga Stuhia Tropikale Barry, e cila kishte shkaktuar përmbytje në Meksikë dhe më pas po lëvizte drejt veriut.

Peisazhi kodrinor i pjesës së Texas ku ndodhi katastrofa e shtyu ajrin e lagësht lart, duke krijuar re gjigante stuhie. Kushtet atmosferike bënë që stuhitë të lëviznin ngadalë dhe të qëndronin mbi të njëjtën zonë për orë të tëra.

Terreni i zonës gjithashtu rezultoi katastrofik. Toka shkëmbore e bën të vështirë thithjen e ujit, dhe shpatet e pjerrëta dhe shtretërit e ngushtë të lumenjve mund të shkaktojnë rritje të shpejtë të niveleve të ujit. Rajoni është i njohur për rrezikun e përmbytjeve dhe njihet si Rrugica e Përmbytjeve të Menjëhershme.

Një analizë paraprake nga ClimaMeter, një platformë jofitimprurëse që ofron njohuri pothuajse në kohë reale mbi dinamikën e ngjarjeve ekstreme dhe lidhjet e tyre me ndryshimet klimatike, zbuloi se kushtet meteorologjike që i paraprinë përmbytjeve në Texas, të cilat sollën më shumë se dyfishin e reshjeve mesatare mujore në një ditë të vetme, gjithashtu nuk mund të shpjegoheshin vetëm nga ndryshueshmëria natyrore.

Raporti, bazuar në fatkeqësi të ngjashme të kaluara në zonë, i karakterizoi përmbytjet në Texas si një “ngjarje shumë e jashtëzakonshme moti” që “mund të jetë për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu, me një kontribut nga ndryshueshmëria natyrore.”

The post Të pabaza akuzat ndaj mbjelljes së reve për përmbytjet në Texas appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video dëshmon se maskat e fytyrës janë të rrezikshme për fëmijët duke treguar se nivelet toksike të dioksidit të karbonit përqendrohen brenda një maske.

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi dhe ato shqipfolëse, pretendohet se tregon rrezikun që maskat e fytyrës sjellin për fëmijët.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video origjinale është postuar në internet në 7 korrik 2020, nga Del Bigtree për shfaqjen e tij në internet “The Highwire”. Megjithatë, video është fshirë nga kanali në YouTube i Bigtree për shkelje të rregullave të platformës

Në video, Bigtree përdori një sensor dioksidi karboni për të matur sasinë e CO2 në grimca për milion (ppm) që ishin të përqendruara nën maskat e mbajtura nga djali i tij. Sensori tregoi nivele prej 8486 ppm me një respirator N95, 8934 ppm me një maskë kirurgjikale dhe 9129 ppm me një maskë prej cope.

Bigtree i krahasoi këto gjetje me një grafik nga revista Occupational Health & Safety që tregon efektet anësore të punës në nivele të ndryshme të CO2.

Bigtree është themeluesi i një organizate kundër vaksinimit, por nuk përmend asnjë kredencial mjekësor ose shkencor në faqen e tij të internetit.

“Nuk ka dyshim se mbajtja e një maske në fytyrë do të rrisë nivelet e dioksidit të karbonit, por ata po përdorin pajisjen e gabuar dhe po përpiqen të krahasojnë numrat e gabuar”, shpjegoi për AFP Hyo-Jick Choi, një studiues në Universitetin e Albertës, i cili projektoi maska kirurgjikale dhe filtra respiratorë që çaktivizojnë lloje të caktuara virale.

“Numrat e tyre duhet të jenë krejtësisht të kundërta”, tha Choi, duke theksuar se në një eksperiment të mirëfilltë, nivelet e dioksidit të karbonit duhet të jenë më të larta me një maskë N95 dhe më të ulëta me një maskë prej cope, sepse kjo e fundit filtron më pak.

“Është e logjikshme që një maskë prej cope do të tregojë efikasitetin më të ulët të filtrimit, maska kirurgjikale do të ketë një efikasitet më të lartë filtrimi dhe N95 do të ketë efikasitetin më të lartë”, tha Choi.

Ai sugjeroi që gjetjet mund të jenë të gabuara sepse sensori i përdorur në video nuk është i përshtatshëm për eksperimentin. Ky matës i dioksidit të karbonit nga AZ Instrument Corp, një kompani me seli në Tajvan, varion nga 0 deri në 2,000 ppm. Ekrani i tij mund të shfaqë lexime deri në 9,999, por me më pak saktësi.

Një version i matësit të dioksidit të karbonit të përdorur në video dhe specifikimet e tij

Studiuesi paralajmëroi se video e Bigtree mashtron duke e paraqitur nivelin prej 5,000 ppm si një tregues të përcaktuar të toksicitetit. 5 mijë ppm është ekspozimi më i lartë i rekomanduar për njerëzit që punojnë tetë orë në ditë, veçanërisht në hapësira të mbyllura.

Eksperimentet mashtrojnë më tej duke e shkurtuar tabelën, duke e bërë 5,000 ppm të duket si niveli më i lartë, kur në fakt tabela e vërtetë tregon se 40,000 ppm e lart është niveli që konsiderohet i rrezikshëm, edhe për periudha të shkurtra kohore.

Steven Vercammen, një mjek belg i urgjencës, i cili shkroi një përmbledhje të studimeve mbi helmimin nga dioksidi i karbonit, i quajti eksperimentet në videon e Bigtree “shkencë e keqe.”

Sipas Vercammen, metrika e rëndësishme është niveli i oksigjenit dhe CO2 në qarkullimin e gjakut.

Vercammen tha për AFP se “Faqet e internetit të sigurisë në punë kanë hartuar udhëzime për përqendrimin e ajrit në një mjedis të mbyllur, si për punëtorët që pastrojnë depozita ose mjedise të tjera të mbyllura ku grumbullimi i CO2 mund të ndodhë në vëllime masive.”

“Janë bërë eksperimente të shumta që tregojnë se nuk ka efekt të rëndësishëm (shëndetësor) nga mbajtja e një maske”, tha ai.

Ewa Messaoudi, e cila merret me rregullimin e pajisjeve mbrojtëse të frymëmarrjes në AFNOR, organizata franceze që zbaton standardet e produkteve tha për France 24:  

“Është e rëndësishme të merret parasysh se kjo lloj mbrojtjeje është gjithmonë një kufizim për trupin e njeriut. Ne nuk mbajmë maskë për rehati në frymëmarrje, ne e mbajmë atë për t’u mbrojtur nga një rrezik ekzistues. Ajo që është e rëndësishme të përcaktohet është nëse maska i lejon trupit të njeriut të përmbushë nevojat e tij fiziologjike për periudhën e kufizuar kur përdoret. Kur zhvillojmë maska, ne i modelojmë ato sipas specifikimeve teknike bazuar në faktorët njerëzorë, si normat evropiane të standardizimit. Pra, po, niveli i CO2 rritet kur mbani një maskë, por mbetet një nivel i pranueshëm për trupin e njeriut.”

Një studim mbi punonjësit e kujdesit shëndetësor që ushtroheshin me maskë arriti në përfundimin se maska N95 “nuk imponoi ndonjë barrë të rëndësishme fiziologjike gjatë një ore përdorimi”, edhe pse çoi në rritjen e niveleve të dioksidit të karbonit. Një studim tjetër mbi gratë shtatzëna arriti në përfundime të ngjashme. 

Një numër mjekësh dhe infermierësh realizuan videot e tyre të bazuara në shkencë në përgjigje të vërshimit të videove që pretendonin se mbajtja e maskës mund të çonte në helmim nga CO2. Në disa nga videot, ata vendosën një maskë dhe matën nivelin e oksigjenit në gjakun e tyre. Ata demonstruan se mbajtja e një, ose edhe disa maskave, nuk e ul nivelin e oksigjenit në gjak.

The post I pasaktë eksperimenti për pasojat e maskave të fytyrës appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një armë të re që Izraeli po teston në Gaza

Verdikti: E paprovuar

—————————————————-

Një video, ku shfaqet një unazë tymi që pluskon në qiell, po shpërndahet në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, me pretendimin se ajo tregon armë të reja që Izraeli po teston në Gaza.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor, Google Lens, Faktoje gjeti një tjetër imazh të unazës së tymit të postuar nga një përdorues palestinez, shoqëruar me përkshkrimin: “Një raketë tronditi tokën në Deir al-Balah dhe krijoi këtë rreth në qiell. Çfarë janë këto armë të reja që po përdoren dhe lëshohen kundër nesh?”

Sulmi u përmend edhe nga një llogari pro-izraelite që ndau një fotografi të unazës së tymit në Facebook. Ajo ngrihet sipër një reje tymi që ngrihej nga toka, gjë që duket në përputhje me një shpërthim pas një bombardimi.

Sado spektakolare që mund të jetë, një unazë tymi “nuk është tregues i një sistemi të ri armësh” tha Trevor Ball, një ish-teknik i asgjësimit të municioneve shpërthyese të Ushtrisë Amerikane për France 24. “Unazat e tymit janë rezultat i mënyrës se si shpërthimi dhe mjedisi e formësojnë tymin. Çdo shpërthim, në kushtet e duhura, mund të prodhojë një unazë tymi.”

“[Unaza e tymit] me gjasa është më shumë pasojë e kushteve të ngarkesës shpërthyese sesa të natyrës së vetë ngarkesës,” tha për France24 një ekspert eksplozivësh që kërkoi anonimitet.

Konkretisht, që të formohet një unazë tymi, shpërthimi duhet të ndodhë së pari brenda një zgavre vertikale, “për shembull, në fund të një pusi ose një shpimi cilindrik shumë vertikal, por me një dalje në formë hinke,” shpjegon i njëjti ekspert. Në këto kushte, gazrat e djegies mund të dalin vertikalisht duke u sjellë rrotull. Ato më pas formojnë një re tymi në formën e një torusi (unaza e tymit), shpjegon ai. “Fenomeni është i ngjashëm me unazat e tymit që mund të krijojë një duhanpirës.”

Atëherë, çfarë armësh mund të kenë shkaktuar unazën e tymit të dukshme mbi Deir al-Balah?

“Një shpjegim i mundshëm” është se një tunel vertikal u godit nga ushtria izraelite, sugjeron eksperti. “Një mundësi tjetër do të ishte përdorimi i një bombe që depërton në blindazh, gjithashtu për të synuar një objektiv nëntokësor, vrima e hyrjes së së cilës lë një kanal daljeje për gazrat.” Një sulm i tillë mund të ishte kryer me bomba me aftësi shkatërrimi bunkerësh “potencialisht GBU-27, GBU-28 ose GBU-72 të cilat janë të pranishme në arsenalin izraelit,” sugjeron eksperti.

Sipas medias palestineze Quds News, e cila gjithashtu publikoi një fotografi dhe video të unazës së tymit më 9 korrik, “nuk kishte raportime për viktima [nga sulmi] menjëherë.” Megjithatë, Deir al-Balah është shënjestruar ditët e fundit nga sulme vdekjeprurëse nga ushtria izraelite. Të enjten, më 10 korrik, një bombardim pranë një klinike në qytet la 17 persona të vdekur, sipas një raporti nga mbrojtja civile lokale.

The post Kjo unazë tymi pas bombardimit në Gaza nuk provon armët e reja të Izraelit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Filmimi i largimit të Apollo 11 nga sipërfaqja e Hënës provon se udhëtimi ishte i rremë

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Teoritë konspirative janë po aq të vjetra sa dhe vetë bota. Një prej tyre është edhe udhëtimi i njeriut në Hënë plot 56 vite më parë. Në rrjet qarkullojnë disa video me pikëpyetje që ngrenë dyshime mbi vërtetësinë e këtij udhëtimi historik.

Video e parë, që shfaq filmimet origjinale të largimit të misionit nga Hëna, shoqërohet me pyetje: si erdhi kjo video kur ekipi u kthye në Tokë?

Videoja mbështetet mbi argumentin se videoja do të mund ta transmetohej vetëm nëse dikush prej astronautëve do të qëndronte në sipërfaqen e Hënës për të filmuar dhe më pas transportonte kamerën fizikisht në Tokë. Ajo që nuk përmendet në postimin e videos është fakti që pamjet e Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin duke shkelur në sipërfaqen hënore, dhe më pas largimi i anijes së tyre kozmike, u transmetuan drejtpërdrejt më 20 korrik 1969.

Pra, nuk pati nevojë që ekipi në Hënë të kthente kaseta në Tokë për të transmetuar imazhet, pasi teknologjia ekzistonte që në atë kohë për transmetime përmes antenave dhe kamerave.

Siç e shpjegon edhe Muzeumi i Shkencës në Britaninë e Madhe, ekipi i Apollo 11 ishte i pajisur me një kamerë të veçantë që mund të transmetonte video dhe imazhe drejt Tokës. I vendosur në sipërfaqen e Hënës nga Armstrong dhe Buzz Aldrin, sinjali i marrë nga kamera më pas u transmetua përmes një antene drejt Tokës, ku u prit nga stacionet në Australi, përpara se të kalonte në stacionin e Huston (Teksas) dhe të transmetohej live në televizionet në të gjithë botën (NASA, Smithsonian Air & Space).

Videoja e dytë ngre pyetjen se si Presidenti i atëhershëm, Richard Nixon mund të kishte pasur një telefonatë të drejtpërdrejtë me Armstrong, i cili ndodhej në Hënë. Nixon arriti të telefononte në Hënë nëpërmjet një transmetimi radio-telefonik, pra duke përdorur si teknologjinë e telefonave dhe atë të transmetimeve radio. Thirrja shkoi nga Uashingtoni, D.C., në Huston. Pastaj, u drejtua në hapësirë duke përdorur CapCom, një kapsulë komunikuese, që përdoret nga NASA  për të mbajtur kontakt me astronautët gjatë misioneve hapësinore.

Të dyja këto pretendime kanë disa dekada që qarkullojnë në rrjet dhe janë hedhur poshtë edhe nga verifikues të tjerë. Edhe Faktoje ka hedhur poshtë disa postime te ngjashme mbi udhëtimin në Hënë, i cili vazhdon të mbetet një magnet për teori

The post Filmimet e Apollo 11 nuk provojnë inskenimin e udhëtimit në Hënë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo është video e pjesëmarrjes së Cristiano Ronaldo në varrimin e vëllezërve Jota

Verdikti: E pavërtetë

Barbara Halla

Aksidenti tragjik që i mori jetën futbollistit portugez Diogo Jota dhe vëllait të tij, më 3 korrik 2025, u bë një lajm botëror përtej publikut sportdashës. Në ditët që pasuan, një nga titujt që qarkulloi ishte mungesa e yllit portugez Cristiano Ronaldo në varrimin e dy vëllezërve Jota.

Duke shfrytëzuar këtë interes, në rrjet qarkulloi një video që pretendoi se shfaqte Ronaldon duke marrë pjesë në këtë funeral. Pamjet u publikuan në 4 korrik edhe nga portali në gjuhën shqipe Politikajashtme.com, duke siguruar mbi 860 mijë shikime dhe qindra komente.

Në video dallohet Ronaldo që po ecën i ndjekur nga një turmë fansash që e ndjekin duke i bërë fotografi. Në anglisht shkruhet mbi video “Cristiano Ronaldo ka mbërritur në funeralin e Diogo Jota”. Në të vërtetë, Ronaldo nuk mori pjesë në funeral dhe videoja në fjalë nuk ka të bëjë me këtë ngjarje.

Videoja nuk ka një origjinë të qartë edhe pse versoni me shkrimin në anglisht duket të jetë marrë nga platforma TikTok ku postimi ka arritur mbi 2.5 milion reagime. Në rrjet kanë qarkulluar imazhe të tjera të këtij tipi, duke përfshirë imazhe të manipuluara me AI, por asnjëra prej tyre nuk është e vërtetë, ose është nxjerrë nga konteksti.

Varrimi i vëllezërve Jota u mbajt më 5 korrik në Igreja Paroquial de Gondomar, pranë Portos. Disa figura të shquara nga bota e futbollit ishin të pranishëm, përfshirë shokët e ekipit të Liverpoolit. Megjithatë, mungonte dukshëm Cristiano Ronaldo me të cilin Jota ka luajtur në ekpin kombëtar të Portugalisë.

Sipas burimeve të besueshme si Yahoo Sports, Ronaldo vendosi të mos marrë pjesë në funeral për arsye personale. Duke cituar mediat portugeze, Yahoo Sports raporton se duke ditur natyrën e famës së tij, Ronaldo donte të shmangte turmat që mund ta kthenin funeralin në një spektakël mediatik, duke respektuar kështu familjen e Jotës.

Motra e tij, Katia Aveiro, konfirmoi se Ronaldo bëri këtë zgjedhje në konsultim dhe me familjen e Jotës, për të evituar atë që i kishte ndodhur vetë Ronaldos gjatë funeralit të të atit në 2005. Edhe përse mungoi nga funerali, Ronaldo i bëri homazh Jotës me një mesazh të përzemërt në Instagram.

The post E pasaktë video që shfaq CR7 në varrimin e shokut të tij të ekipit appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla Në njërën dorë ventilatorin dhe në tjetrën fëmijën e tij, një i ri del nga Spitali Pediatrik në Tiranë kur temperaturat atë ditë kapën 37 gradë celcius. Edhe pse godina është moderne, me investime të dukshme si në hapësirë ashtu edhe në organizim, sistemi i kondicionimit në të gjithë pavionët e pediatrisë “funksionon përgjysmë”, me përjashtim të Reanimacionit pediatrik dhe Urgjencës.

“Ne sot jemi këtu për ta vijuar këtë mision, për rritjen e kapaciteteve dhe të shërbimeve për trajtime inovatore dhe kushte më të mira për pothuajse 10 mijë fëmijë e familje që marrin shërbim çdo vit. Në këtë godinë që hap dyert sot ‘Godina e Specialiteteve’, janë të vendosura reparte të rëndësishme si ai i Nefrologjisë, i Dializës Pediatrike, i Fizioterapisë, i Pneumologjisë, i Alergologjisë, Shërbimi i Kirurgjisë Infantile dhe Laboratori i Biologjisë Molekulare”, tha kryeministri Edi Rama më 21 shkurt të këtij viti gjatë një vizite në QSUNT, i shoqëruar nga Ministrja e Shëndetësisë Albana Koçiu.

Më herët, Rama kishte ndarë pamjet e  Pediatrisë së Specialiteteve në Qendrën Spitalore “Nënë Tereza”, duke garantuar nga ana e tij kushte bashkëkohore dhe një shërbim shëndetësor cilësor.   Rreth 5 muaj pas kësaj deklarate, në QSUNT, konkretisht në Pavionët e Spitalit të Pediatrisë, është shfaqur problemi i kondicionimit.  

Deklaratat e Ramës ndër vite

Ndërkohë transformimi i QSUT ka qenë një premtim i kryeministrit Edi Rama qysh prej vitit 2013. Në vitin 2015 Kryeministri Edi Rama publikoi një video përmbledhje disa minutëshe mbi punën, projektet, duke nënvizuar se, “rilindja e QSUT është një ndër ndërmarrjet më të vështira të mandatit të parë qeverisës”.

Edhe në prag të mandatit të katërt Rama erdhi sërish me këtë kartë, duke theksuar madje se, QSUT do të kthehet në pikë referimi për të gjithë Ballkanin.     

Kondicionerë në hyrje…

Faktoje.al bëri një vëzhgim në të gjithë pavionët e Pediatrisë dhe konstatoi se në holle, korridore dhe dhomat e mjekëve dhe infermierëve, sistemi i kondicionimit funksionon relativisht mirë. Problem janë dhomat e shtrimeve ku familjarët e pacientëve të vegjël detyrohen të marrin ventilatorë dhe mjete të tjera (kondicionerë të vegjël portativ), për të krijuar kushte të domosdoshme. Edhe nga vetë stafi pranohet se ndonëse godinat janë të reja, kondicionimi shpesh është me probleme. Po ashtu edhe familjarë të pacientëve e përjetojnë këtë fenomen dhe për një kohë të gjatë qëndrojnë në korridore, ndërsa shpeshherë fëmijët e shtruar që janë në këto pavione dhe kanë mundësi të lëvizin i nxjerrin herë pas here në korridore ku temperaturat janë të përballueshme.

E re, por me probleme

Në pavionin e konsultave pediatrike në katin e parë të godinës sistemi i kondicionimit është relativisht i mirë, ku korridoret, por edhe dhomat e mjekëve specialistë që kryejnë vizita dhe ekzaminime ka të instaluar sistemin dhe vihen në punë. Në katet e sipërme disa pavione janë me probleme të theksuara. Në pavionin e Nefrodializës paraditen e 8 korrikut sistemi i kondicionimit është i fikur, ndonëse pranohet se në korridore dhe dhomat e personelit, mjekë-infermierë eksiston sistemi, por shpesh nuk vihet në punë.

Nën zë ata u shprehën se kjo situatë vjen si pasojë e ngarkesës së rrjetit elektrik.

Po ashtu probleme të tilla shfaqeshin në tre pavionët e tjerë Neoro-Gastro-Endokrino.

Faktoje.al iu drejtua me disa pyetje Drejtorisë së Qendrës Spitalore Universitare “Nënë Tereza” për problematikat e sistemit të kondicionimit në spitalin e ri Pediatrik, por deri në botimin e këtij shkrimi nuk pati reagim.

Investimi 9 milionë euro

Ndërtimi i Spitalit të ri Pediatrik në QSUNT ka kushtuar 9 milionë euro dhe përfshin si ndërtesën e re ashtu edhe rikonstruksionin e pjesshëm të godinës ekzistuese (Peditarisë së Përgjithshme). Puna nisi në vitin 2020 dhe pesë vite më vonë u kthye në funksional, duke i dhënë shërbim rreth 130 mijë pacientëve në vit, nga të gjitha rrethet, sipas përllogaritjeve të Ministrisë së Shëndetësisë. Janë rreth 8200 metra katrorë godinë që shërben për të gjithë pavionet dhe një kat nëntokë, kryesisht si magazinë.  “Eshtë një investim që pritej prej shumë vitesh, për të ofruar standardet që meritojnë mjekët por edhe që meritojnë të kenë fëmijët që trajtohen me këto shërbime. Projekti prek të gjithë pediatrinë, si godinat që i nënshtrohen rehabilitimit ashtu edhe ndërtimin e godinës së re. Do të pajiset me aparatura të teknologjisë së lartë”, tha ish-ministrja e Shëndetësisë, Ogerta Manastirliu, në tetor të vitit 2020, ndërsa objekti ishte në ndërtim e sipër.

Pediatria e Përgjithshme

Në godinën e Pediatrisë së Përgjithshme, ku ndodhen dy pavionë, Infektivi dhe Kardiologjia pediatrike sistemi i kondicionimit mungon tërësisht. Godina ka njohur rikonstruksion të pjesshëm, si pjesë e gjithë investimit, por kushtet janë dukshëm jo të krahasueshme me godinën e re. Premtimi nga kryeministri Edi Rama është se brenda këtij viti në atë godinë do të ketë investim të ri. “Më vjen shumë mirë, që mjekëve dhe infermierëve të Pediatrisë u japim mundësinë e një tjetër strukture të standardeve më të larta bashkëkohore, ndërkohë që së shpejti me financimet e këtij viti do të realizojmë dhe transformimin e strukturës së tretë të Pediatrisë Infektive”, tha Rama.

Përfundimi

Dhomat e stafit shëndetësor dhe dhomat e pacientëve janë të reja bashkë me shtretërit, por që në muajt e parë të inaugurimit, problem është sistemi i kondicionimit. Stafit të pediatrisë jo zyrtarisht i është komunikuar se në disa raste rrjeti nuk mban dhe detyrohen t’i stakojnë disa herë pajisjet e kondicionimit, ndërsa në pavionë të tjerë nuk ka fare sistem të tillë. Ndaj dhe Faktoje.al e konsideron deklaratën e kryeministrit Edi Rama si gjysmë të vërtetë lidhur me kushtet që gjetëm në Spitalin e Pediatrisë.

The post Pediatria në QSUNT, kondicionim gjysmak, pacientët me ventilatorë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim është shkarkuar nga posti i saj në Departamentin amerikan të Shtetit në korrik 2025

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————-

Më 11 korrik 2025, Departamenti amerikan i Shtetit filloi të pushojë nga puna mbi 1300 punonjës, si pjesë e planit të administratës Trump për të riorganizuar departamentin.

Ky lajm u pasua nga pretendimi i ngazëllyer, në mediat shqiptare, se ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim, ishte ndër të pushuarit nga DASh.

Si provë për këtë pretendim, sillet prania e Kim në një “protestë” të punonjësve të pushuar. Në video Kim shihet duke duartrokitur kolegët që patën ditën e fundit të punës, një traditë në disa institucione amerikane.

Megjithatë, Kim nuk u largua si pjesë e reformës në Shërbimin e Jashtëm të sekretarit të shtetit, Marco Rubio. Kjo sepse prej 1 marsit të këtij viti, znj. Kim pranoi të zhvendosej nga pozicioni i zv.asistentes së sekretarit të shtetit në një pozicion më të ulët si “këshilltare e lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien” në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike. Ky pozicion i Yuri Kim vijon të listohet ende në faqen zyrtare të Departamentit të Shtetit. 

Një zëdhënës i Departamentit të Shtetit tha për gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria” në New York se Ambasadorja Kim vazhdon të jetë pjesë e administratës amerikane.

Megjithatë, ai tha se pas disa muajsh, Kim do të tërhiqet nga shërbimi diplomatik “pas një karriere të shquar 29 vjeçare,” duke theksuar se largimi i saj “nuk ka lidhje me riorganizimin e Departamentit.”

Kim u emërua si ambasadore në Shqipëri nga presidenti Donald Trump gjatë mandatit të tij të parë. Pasi mbaroi mandatin si ambasadore në 2023, shërbeu si zv.Asistente Kryesore e Sekretarit të Shtetit.

Deri më 14 korrik 2025, ajo vijon të jetë Këshilltare e Lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike sipas faqes zyrtare të Departamentit të Shtetit.

Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime se ambasadorja Yuri Kim ishte shkarkuar nga Departamenti i Shtetit.

The post Yuri Kim vijon përsëri të punojë për Departamentin e Shtetit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një aksident mobilistik

Verdikti: E pavërtetë

—————————————————

Një video që është parë mbi 100 mijë herë në Facebook pretendohet se tregon një aksident automobilistik të shkaktuar “nga një gabim i vogël.”

Postimet në rrjete sociale nuk ofrojnë ndonjë detaj identifikues mbi skenën, si për shembull ku dhe kur ka ndodhur aksidenti i pretenduar.

Megjithatë, me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e mësipërme me gjasa është gjeneruar me anë të videolojës BeamNG.Drive.

E publikuar për herë të parë në 2015, BeamNG.Drive përmban fizikë të trupave të butë për të simuluar manovrimin realist dhe dëmtimin e automjeteve. Ajo përdoret gjithashtu nga teknikët dhe prodhuesit e makinave për të mbledhur të dhëna fizike dhe për të modeluar skenarët e trafikut.

Video të panumërta në Youtube tregojnë aksidente të ndryshme të simuluar nga përdoruesit e lojës, grafikat e të cilave i përngjajnë videos së mësipërme.

The post Videoloja ndahet si aksident i vërtetë në rrjet appeared first on Faktoje.al.

Nga Mimoza Picari – Në Shqipëri prej 17 vitesh zhvillohet vetëm transplanti i veshkave në dy struktura shëndetësore private, i cili rimbursohet nga buxheti i shtetit. Për transplantet e tjera qytetarët që kanë mundësi financiare drejtohen jashtë vendit, ndërsa autoritetet nuk dhanë shpjegime nëse ka ose jo Ministria e Shëndetësisë protokolle bashkëpunimi me institucione shëndetësore në vende të tjera për qytetarë, që kanë nevoja të tilla. Mjekë dhe ekspertë thonë se duhen shtuar përpjekjet për zhvillimin e mëtejshëm të fushës së transplanteve, e cila paraqet sfida të shumta, që nga edukimi i shoqërisë për dhurimin e organeve dhe deri tek kostot e larta të ofrimit të këtij shërbimi.

Sistemi shëndetësor në Shqipëri paraqet sfida të shumta kur bëhet fjalë për transplantet e organeve. Megjithëse ligji i vitit 2011 “Për transplantimin e indeve, të qelizave dhe të organeve në republikën e Shqipërisë” vendosi një bazë për të gjitha organet, transplantet kryhen vetëm për veshkat, e rregulluar ligjërisht në vitin 1997. 

Ky shërbim ofrohet në dy spitale private, dhe  rimbursohet nga buxheti i shtetit. Që prej vitit 2008 janë kryer 335 transplante të veshkave nga donatorë të gjallë me lidhje familjare, sipas të dhënave të publikuara në kongresin ndërkombëtar të organizuar për herë të parë në Shqipëri nga Shoqata Evropiane e Transplantimit të Organeve. Por gjithçka ka mbetur këtu, ndërsa mjekë dhe ekspertë të fushës së shëndetësisë po ngrenë një debat mbi përparimin e fushës së transplanteve që do të bënte të mundur transplantin e melçisë, palcës së kockës apo pankreasit, kundrejt afro 15 -18 tipologjive të transplanteve që zhvillohen sot në botë, disa prej tyre në faza eksperimentale.

Shefi i klinikës 1 kirurgjikale në QSUT Arvin Dibra, tha për Faktoje.al se duhen shtuar përpjekjet për t’i hapur rrugë kryerjes së tranplanteve të tjera në vend përveç atij të veshkave, që është më i shpeshti në botë.

“Duke pasur parasysh epidemiologjinë dhe nevojat për transplante pak a shumë mendoj se duhet të jenë të ngjashme dhe këtu tek ne. Mendoj se është një fushë për të cilën duhet të fillojmë të punojmë dhe të përpiqemi  për ta ofruar edhe këtë shërbim, i cili është shumë kompleks dhe për pasojë ka dhe nevojë për një kujdes të veçantë shumëplanësh. Në sytë e njerëzve mund të jetë dhe iluzioni që mjafton që të dish ta marrësh dhe ta heqësh dhe ta vendosësh një organ por ndërkohë ka një plan shumëdimensional për të cilin duhet të fillojmë të  punojmë, pa të cilin çdo akt unik transplanti, siç mund të jenë dhe ato që u bënë dikur në QSUT, do të mbeteshin në vlerën e një individi dhe jo të një shërbimi”, thotë Arvin Dibra, shef i klinikës 1 kirurgjikale në QSUT.

Nga ana tjetër mjekja e shërbimit të nefrologjisë në Shqipëri Arjana Strakosha  tha në një përgjigje me shkrim për Faktoje. al se nevojiten disa përmirësime edhe në fushën e transplantit të veshkave, që synojnë transplante nga donatorë kadaverik, si dhe rregullime ligjore që mundësojnë realizimin  e transplantit të veshkave me shkëmbim donatoresh të gjallë në rastet kur nuk ka pajtueshmëri.

Por pyetja që shtrohet sot me këtë panoramë që ofron mjekësia në Shqipëri është: Çfarë ndodh me qytetarët që kanë nevoja jetike për transplante të organeve të tjera? Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj interesit të Faktoje.al për një intervistë në lidhje me problematikat e transplanteve në Shqipëri, dhe nuk mundi të qartësojë ( deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi) nëse ka apo jo kjo Ministri protokolle bashkëpunimi me institucione shëndetësore jashtë vendit  për kryerjen e llojeve të tjera të transplanteve kundrejt rimbursimit nga buxheti i shtetit shqiptar.

Por nga të dhëna të siguruara në rrugë jo zyrtare mësohet se shumica dërrmuese e qytetarëve që kanë nevoja të tilla, duhet t’i gjejnë vetë mundësitë jashtë vendit me shpenzimet e tyre.

Faktoje.al arriti të sigurojë dëshminë e qytetarit Ermal Muhametaj, që ka kryer transplantin e palcës së kockës në Turqi, (Spitali Acibadem) si dhe dëshminë e të afërmes së një pacienteje që ka kryer transplantin e mëlçisë, të cilët pasi janë diagnostikuar në Shqipëri, iu është bërë e ditur nga mjekët se nuk mund të kurohen në vend.

“Më tha mjeku këtu mund të shesësh shtëpinë dhe gjithçka, por zgjidhje në Shqipëri nuk ke. E vetmja mënyrë ishte të ikja jashtë. Turqia ishte e hapur për të udhëtuar në atë kohë se bëhet fjalë për vitin 2020, në kohën e Covid-it, dhe aty u drejtuam”,  thotë Z. Muhametaj.

E afërmja e pacientes që ka kryer transplantin e mëlçisë në Turqi, kërkoi të mbetej anonim. Ajo konfirmoi të njëjtën situatë si Zoti Muhametaj.

“Mjekët shqiptarë na thanë  nuk ka zgjidhje këtu në Shqipëri nuk mund të realizohet asnjë lloj mjekimi tjetër. Nëse ju nuk do përpiqeni dhe nuk do gjeni një rrugë për të shkuar në një spital jashtë vendit për të kryer transplantin nuk do gjeni zgjidhje as në strukturat shtetërore dhe as në ato private shëndetësore në Shqipëri, dhe pacientja mund të jetojë dy deri në tre muaj”, thotë e afërmja e pacientes e cila kërkoi të mbetej anonim.

 Sot të dy pacientët gëzojnë shëndet të mirë në vitin e pestë dhe të tretë përkatësisht pas kryerjes së transplanteve, por buxheti i tyre familjar është dëmtuar rëndë. Z. Muhametaj thotë se familja e tij ka shpenzuar deri tani mbi 200 mijë euro ndërsa e afërmja e pacientes tjetër rreth 80 mijë euro, si pasojë dhe të disa ndërhyrjeve të tjera të paparashikuara.

Faktoje.al kontaktoi dhe me përfaqësuesen e Spitalit turk “Acibadem” në Shqipëri, për të mësuar më shumë mbi numrin e pacientëve shqiptarë që kryen transplante në vitin 2024 vetëm në këtë spital si dhe mbi kostot e disave prej tyre.

“Aplikime janë shumë po për arsye  të kostove dhe të frikërave të ndryshme të tipit që ‘ku do ta marr organin, kujt do t’ia jap organin’ – janë bërë 17 transplante për veshkat, për mëlçinë 8 dhe për palcën e kockës janë bërë 16. Transplanti i veshkës, si paketë vetëm për Shqipërinë dhe Kosovën është 20 mijë euro, transplanti i mëlçisë është 60 mijë euro ndërsa ai i palcës së kockës 35 mijë euro”,  konfirmon Flora Manuka, përfaqësuese e grupit spitalor turk “Acibadem” në Shqipëri. 

Pra, ata pacientë me fat që mund të përballojnë shuma të konsiderueshme financiare dhe kur gjithçka shkon mirë, ia dalin të kurohen në spitale të ndryshme jashtë vendit. Ndërkaq nuk ka të dhëna se sa qytetarë kanë kryer transplante jashtë kufijve apo sa kanë pasur nevojë për transplante të tilla, apo dhe të tjera, dhe kanë humbur jetën për shkak të pamundësive financiare.  Faktoje.al nuk mundi të marrë një koment nga Ministria e Shëndetësisë për këtë çështje, por edhe për aspekte të tjera që lidhen me situatën aktuale dhe të ardhmen në fushën e transplanteve, deri në publikimin e këtij shkrimi.

E megjithatë mjaft ekspertë tashmë e dinë se çfarë kërkohet, si për transplantin e veshkave ashtu dhe për zhvillimin në të ardhmen të transplanteve të tjera në Shqipëri.

“Një aspekt që afekton procesin e transplantit është aspekti i cilësisë. Pra një shërbim mjekësor për të ofruar transplantin duhet patjetër të ketë garanci që ky proces bëhet i një cilësie të lartë profesionale. Një tjetër aspekt i rëndësishëm është ai i sigurisë, sepse mund të kemi abuzime nga operatorë të ndryshëm që mund ta ofrojnë, apo nga profesionistë që mund të jenë problematikë në këtë drejtim. Transplantimi është një proces që afekton dhe buxhetin. Transplantimi konsumon një buxhet shumë të lartë të sistemit shëndetësor. Ky sistem duhet të jetë dhe garantor i jetës së individëve duke rritur normat e buxhetit në drejtim të ofrimit të mundësisë më të lartë të transplantimit”, argumenton për Faktoje.al Qamil Dika, pedagog në Fakultetin e mjekësisë Tiranë.

Shefi i klinikës 1 kirurgjikale në QSUT, Zoti Dibra i konfirmoi Faktoje.al se kanë filluar disa përgatitje në rrafshin teknik dhe social përsa i takon zhvillimit të mëtejshëm të fushës së transplanteve, duke veçuar këtu një projekt serioz, siç e cilëson ai, për të cilin po punon një grup pune nga Ministria e Shëndetësisë, QSUT-së dhe Universitetit Tor Vergata në Romë. Mjaft rëndësi sipas Z. Dibra ka përgatitja dhe specializimi i ekipeve mjekësore si dhe i shoqërisë për konceptin e dhurimin të organeve.

“Dhurimi është problem edhe në vendet e zhvilluara. Ne jemi të vetëdijshëm që ka 30-40 vjet që flitet punohet, miratohen ligje për këtë gjë dhe sërish donacioni është një problem. Edhe tek ne duhet të fillojmë dhe të mendojmë për të orientuar mendimin shoqëror drejt nevojës për një trajtim të tillë, siç është bërë goxha punë në drejtim të dhurimit të gjakut. Po të krahasojmë me kohën e para 20 apo 25 viteve jemi shumë më mirë. Kemi akoma shumë nevoja të paplotësuara por jemi ndjeshëm më mirë se sa ishim. Duhet të fillojmë të punojmë dhe në këtë drejtim”,  argumenton Z. Dibra.

Fusha e transplanteve edhe në botën e zhvilluar paraqet sfida të shumta ndërsa në vendet e rajonit ato janë më të mëdha. Nga ana tjetër mjekësisë shqiptare, e cila ka kaluar në vitet e tranzicionit në një rrugë të mundimshme me përparime të ngadalta, herë të qëndrueshme dhe herë jo, do t’i duhet ende kohë për t’u ballafaquar me një fushë sfiduese si ajo e transplantimit të organeve. Por sot profesionistët e fushës së shëndetësisë shqiptare po nxisin debatin për to, i cili së paku për momentin shtron rrugën e së ardhmes në këtë drejtim. 

The post Transplantet, kufiri tek veshkat, për të tjerat shpresa jashtë vendit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon mbytjen e një varke nga hedhja në det e një gruaje të shëndoshë 

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

————————————————————-

Një video që duket se tregon një grua të shëndoshë duke u hedhur nga një varkë duke e përmbytur atë si pasojë, po qarkullon në rrjete sociale.

Megjithatë, një shqyrtim i kujdesshëm i videos zbulon detaje që nuk përputhen me realitetin dhe tregojnë se kjo video është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Për shembull, burrat e ulur me shpinë nga gruaja ndërsa ajo hidhet në ujë, kthejnë kokat gati 180 gradë për ta parë. Megjithatë trupat e tyre nuk kthehen. Kjo është veçanërisht e dallueshme për burrin në të majtë, i cili duket se po “këput qafën” për të parë prapa.

Më tej, “EVID SHN CO182” emri i varkës, i shkruar në trupin e saj, nuk ka asnjë kuptim.

Kur gruaja hidhet në ujë, ajo shfaqet në video si një formë e sfumuar me ngjyrë të verdhë jo-natyrale.

Një tjetër tregues i çuditshëm është pozicioni i dy personave të ulur në pjesën e pasme të varkës ndërsa ajo anohet. Ata janë ende në një pozicion të drejtë, pavarësisht ndryshimeve fizike që duhet t’i bënin të lëviznin.

Për më tepër, mënyra e përmbytjes së varkës nuk përputhet me ligjet e fizikës. Varka anohet dhe hunda bie nën ujë. E gjithë varka lundron, dhe në momentin që 10% e pjesës së përparme bien nën vijën e ujit, gjysma e pasme ngrihet nga uji. Vetëm graviteti do të mjaftonte për ta nxjerrë hundën e varkës përsëri nga uji.

E vetmja mënyrë që kjo fundosje do të funksiononte në një farë mënyre është nëse e gjithë varka do të ishte ndërtuar nga material jo-lundrues, do të ishte e zbrazët, trupi do të ishte çarë dhe uji do të mbushte menjëherë zonën e zbrazët nga përpara në prapa brenda 1 sekonde. 

Nëse përdorim mjetin e detektimit të pamjeve të gjeneruara me AI, Hive Moderation, për të analizuar këtë video rezulton gjithashtu se ajo është gjeneruar me AI.

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post E gjeneruar mbytja e varkës nga kredhja në det appeared first on Faktoje.al.

Verën e kaluar, kryeministri Edi Rama u la tre muaj kryebashkiakëve për të ngritur zyra të posaçme legalizimesh në çdo bashki. Ai kërkoi përshpejtim të procesit me stafe të dedikuara që do të ishin në ndihmë të qytetarëve. Një vit më vonë, në një mbledhje të ngjashme, rezultoi se 46 bashki ende nuk e kanë përmbushur këtë detyrim.

Esmeralda Topi

Që prej qershorit të shkuar, bashkitë kanë marrë zyrtarisht një rol të ri për t’i dhënë shtysë procesit të legalizimeve të ndërtimeve pa leje. Vendimi i qeverisë përcakton rregullat e bashkëpunimit mes bashkive dhe Agjencisë Shtetërore të Kadastrës duke u dhënë palëve rol koordinues në funksion të përmbylljes së legalizimeve.

Bashkitë kanë detyrim ngritjen e zyrave të posaçme me staf të dedikuar, pas nënshkrimit të një marrëveshje bashkëpunimi me Kadastrën. 

“…Procesi do të udhëhiqet prej jush me një staf të dedikuar që ju do të krijoni deri në muajin shtator, kur ky proces do të fillojë”, deklaroi kryeministri Edi Rama, verën e kaluar gjatë një takimi me kryetarët e bashkive dhe drejtuesit e Agjencisë Shtetërore të Kadastrës.

Procesi që duhet të niste zbatimin prej muajit shtator, do të kontrollohej nga Ministri i Shtetit për Pushtetin Vendor, pasi palët kanë detyrimin për t’i raportuar çdo muaj.

Fakt

46 bashki ende nuk kanë caktuar staf të dedikuar, e as kanë ngritur zyra të posaçme për legalizimet, një detyrim që duhej të ishte përmbushur një vit më parë. 

Në një mbledhje të zhvilluar një vit më pas, me të njëjtët aktorë institucionalë, Ministri i Shtetit për Pushtetin Vendor, Arbjan Mazniku, bëri një përmbledhje të ecurisë. Ai tha se të gjitha bashkitë kanë nënshkruar marrëveshjen me ASHK-në, por vetëm 14 prej tyre kanë firmosur aneksin që përcakton tipologjinë e bashkëpunimit. Ndërkohë, Malësia e Madhe nuk figuron tek harta e bashkëpunimit të bashkive me ASHK-në.

“Kemi një seri bashkish që akoma nuk kanë aneks. Dhe ato që s’kanë aneks, janë tipikisht edhe ato që nuk kanë caktuar staf për këtë çështje”, deklaroi Mazniku. 

Ecuria e dobët e këtij procesi u faktua fundvitin e kaluar nga një hulumtim i Faktoje.al. Të dhënat e siguruara përmes ligjit “Për të drejtën e informimit” vërtetuan ecurinë e dobët të procesit. Deri në tetor të 2024, 16 bashki nuk kishin nënshkruar as marrëveshjen e bashkëpunimit me ASHK-në, siç kërkon VKM-ja. 

Legalizimet, roli i bashkive me rëndësi

Agron Haxhimali nga Instituti i Bashkive e sheh me rëndësi përfshirjen e bashkive në procesin e legalizimeve. “Është kërkuar vazhdimisht nga bashkitë që të kenë rol në këtë proces. Në thelb të këtyre ndryshimeve qëndron interesi për ta përshpejtuar procesin”, thotë ai.

Haxhimali shton se veç rolit koordinues bashkitë duhet të ushtrojnë presion edhe tek Agjencia Shtetërore e Kadastrës. “Agjencia e Kadastrës ka monopolin për certifikimin final, për çdo rast që mendojnë se dosja është korrekte dhe zvarrijet janë të pajustifikuara”, shprehet ai.

Ligji parashikon dhjetorin e vitit 2028 si afat për përfundimin e procesit të legalizimeve të ndërtimeve pa leje në Shqipëri.

Përfundim

Nisur nga informacionet e mbledhura, deklaratën e kryeministrit Edi Rama se procesi i legalizimeve do të udhëhiqej nga bashkitë, me një staf të dedikuar deri në muajin shtator 2024 e kategorizojmë të pavërtetë.

The post Legalizimet, 46 bashki në vend numëro appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon presidentin francez Emmanuel Macron në një diskotekë në Paris më 1984

Verdikti: Satirë, video e manipuluar

————————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon presidentin francez Emmanuel Macon duke vallëzuar në një diskotekë të Parisit në 1984.

Video, dukshëm, është modifikuar. 

Si fillim, në vitin 1984, Emmanuel Macron, lindur më 1977, do të ishte 7 vjeç.

Siç mund ta shohim në video, Macron po kërcen në një klub, megjithëse ka veshur rroba të ndryshme. Në fakt, fytyrat e njerëzve që kërcejnë në video janë zëvendësuar me fytyrën e Macron me anë të teknologjsë deepfake.

Video e ka origjinën në një llogari në platformën X, @JebraFaushay, e cila e shoqëroi klipin me përshkrimin: “Kjo është nga një diskotekë e vitit 1987, a e shihni udhëheqësin e Francës, Macron, me paruke?” Jebra Faushay, sipas një biografie në BuyMeACoffee, po “krijon satirë/lajme çdo ditë”. 

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti videon origjinale, pjesa më e madhe e së cilës është xhiruar në klubin Stratus në San Diego në vitet 1986-1987.

Video origjinale, së cilës i është mbivendosur fytyra e Macron

Duke qenë se autori i videos origjinale prodhon satirë, dhe se video është kronologjikisht e palogjikshme dhe qartazi e montuar dobët, kjo video bie qartë në kategorinë e satirës.

Në 9 shkurt 2025, Macron promovoi Samitin e Veprimit për Inteligjencën Artificiale (IA), një takim ndërkombëtar që do të zhvillohej në Paris, duke u argëtuar me video parodi për veten e tij të gjeneruara nga inteligjenca artificiale në rrjetet e tij sociale. Video e mësipërme ishte ndër pamjet.

The post Ky version “yll diskoteke” i Macron është i manipuluar appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo foto tregon një vogëlushe në Gaza që i jep bukë gazetarit

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

Foto e një vajze të vogël po shpërndahet në rrjete sociale, përfshi edhe ato shqipfolëse, me pretendimin se ajo është një vogëlushe në Gaza e cila “i jep bukë gazetarit duke menduar se edhe ai është i uritur.”

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se foto e mësipërme është postuar në rrjet të paktën që në vitin 2015, përpara bllokadës izraelite të Gazës. Megjithëse nuk arritëm të gjejmë prejardhjen e fotos, kush e ka shkrepur, kur dhe ku, çfarë është e sigurt është se ajo nuk tregon një vogëlushe në Gaza në vitin 2025. 

Në përshkrimin që shoqëron postimin e shtatorit 2015 nënkuptohet se vogëlushja është nga ose në Siri.

Palestinezët në të gjithë Gazën po vuajnë nga uria dhe mungesa e domosdoshmërive të tjera. Rripi i Gazës mbetet në prag të urisë si rezultat i mbylljes dhe bllokadës nga Izraeli, si dhe kufizimeve të vazhdueshme të paligjshme në hyrjen dhe shpërndarjen e ndihmës humanitare.

Për 11 javë, Izraeli bllokoi të gjitha ushqimet, ilaçet dhe furnizimet e tjera që të hynin në Gaza, duke akuzuar Hamasin për devijim të ndihmës për të financuar aktivitetet e tij ushtarake dhe të tjera, megjithëse OKB tha se sistemet e saj të monitorimit ishin të fuqishme. Që nga mesi i majit, Izraeli ka lejuar hyrjen e një sasie të vogël ndihme, përfshirë furnizime mjekësore.

Zyrtarët mjekësorë, punonjësit humanitarë dhe mjekët në Gaza kanë deklaruar se janë të mbingarkuar nga “incidente masive viktimash” pothuajse të përditshme, ndërsa përpiqen të përballen me të plagosurit nga zjarri izraelit ndaj palestinezëve që kërkojnë ndihmë.

Mjekët thonë se shumë nga njerëzit që po trajtojnë përshkruajnë se janë qëlluar ndërsa përpiqen të arrijnë në vendet e shpërndarjes të drejtuara nga Fondacioni Humanitar i Gazës (GHF), një organizatë sekrete e mbështetur nga ShBA dhe Izraeli që filloi shpërndarjen e ushqimit në fund të Majit 2025.

Grupet kryesore humanitare dhe të të drejtave të njeriut kanë kërkuar mbylljen e menjëhershme të GHF, të cilën e akuzojnë për “kufizimin e dy milionë njerëzve në zona të mbipopulluara dhe të militarizuara, ku përballen me të shtëna të përditshme dhe viktima masive.” Amnesty International i ka përshkruar veprimet e grupit si një “skemë militarizuar çnjerëzore dhe vdekjeprurëse”.

Që nga fillimi i sistemit të ri të shpërndarjes së ushqimit, të cilin Izraeli e quan të nevojshëm për të parandaluar që Hamasi të devijojë ndihmën humanitare, spitali në Rafah, në jug të Gazës, ka trajtuar më shumë se 2200 pacientë të plagosur nga armët dhe ka regjistruar më shumë se 200 vdekje.

Sipas UNICEF, numri i fëmijëve të kequshqyer në Rripin e Gazës po rritet me një ritëm alarmues, me 5119 fëmijë të moshës 6 muajsh-5 vjeç të shtruar në spital për trajtim për kequshqyerje akute vetëm në maj.

The post Kjo foto e fëmijës së uritur nuk është u shkrep në Gazën e rrethuar appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Një prej avionëve amerikanë B-2 që bombardoi Iranin nuk u kthye pas, por u rrëzua nga Irani

Verdikti: E paprovuar

————————————————————

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se një nga avionët amerikanë B-2, të cilët bombarduan Iranin në fund të qershorit 2025, nuk është kthyer sërish në bazë, por është rrëzuar dhe kapur nga Irani.

Si zakonisht, postimet në rrjete sociale nuk sjellin ndonjë provë për të mbështetur këtë pretendim. Nëse iranianët do të kishin shtënë në dorë avionin B-2 të rrëzuar kjo ngjarje nuk do të kalonte në heshtje nga propaganda e Teheranit.

Më 22 qershor 2025, ShBA sulmoi tre objekte bërthamore në Iran, si kundërpërgjigje ndaj raketave të lëshuara drejt Izraelit. Fabrika e Pasurimit të Uraniumit Fordow, Objekti Bërthamor Natanz dhe Qendra e Teknologjisë Bërthamore Isfahan u shënjestruan me katërmbëdhjetë bomba “bunker buster” me peshë 14,000 kg, të transportuara nga bombarduesit e fshehtë Northrop B-2 Spirit, dhe me raketa Tomahawk të lëshuara nga një nëndetëse.

Një grafik i publikuar nga Pentagoni tregonte itinerarin e fluturimit duke kaluar mbi Liban, Siri dhe Irak. “B-2-shat tanë hynë, dolën dhe u kthyen pa e ditur bota fare,” u tha gazetarëve të Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Pete Hegseth.

Kronologjia e “Operacionit Midnight Hammer”, një sulm i ShBA ndaj objekteve bërthamore të Iranit, i publikuar nga Departamenti i Mbrojtjes, më 22 qershor 2025.

Operacioni zgjati afërsisht 18 orë, por nuk ka asnjë raport të besueshëm për rrëzimin e ndonjë avioni amerikan. Asnjë burim i besueshëm i mbrojtjes apo inteligjencës nuk ka konfirmuar ndonjë incident të tillë që përfshin një bombardues B-2.

Ndërkaq, raportime të shumta tregojnë bombarduesit që ishin të përfshirë në sulmin ndaj Iranit, duke u kthyer në ShBA. Llogaria zyrtare e Shtëpisë së Bardhë në platformën X ndau gjithashtu një video të bombarduesve B-2 që zbarkuan në Bazën Ajrore Whiteman në Missouri pasi goditën Iranin.

Të gjithë bombarduesit B-2 Spirit të përdorur në sulmin ndaj objekteve bërthamore të Iranit u kthyen në Shtetet e Bashkuara “pa incidente”, sipas deklaratave të presidentit Trump dhe qeverisë amerikane.

The post I pabazë rrëzimi i një prej avionëve B-2 që bombarduan Iranin appeared first on Faktoje.al.

Shtatë bashki përgjatë Vjosës vazhdojnë të derdhin ujëra të ndotura në lumë, ndërsa ndërtimi i impianteve të premtuara ende nuk ka nisur.

Esmeralda Topi 

Në korrik të vitit 2023, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, deklaronte me entuziazëm nisjen e një investimi të rëndësishëm mjedisor për lumin Vjosë. 

“Janë shtatë bashki midis qarkut të Gjirokastrës dhe të Vlorës të cilat do të pajisen me impiante sepse nuk mund të flasim për Vjosën mbretëreshën e lumenjëve të Europës, ndërkohë që sot e kësaj dite vazhdojnë gjithë ujërat e ndotura të derdhen në Vjosë”, premtonte Kumbaro asokohe.

Dy vite pas këtij angazhimi, Faktoje verifikoi ecurinë e projektit të shumëpërfolur. Verifikimet tregojnë se qeveria shqiptare është ende larg përmbushjes së plotë të këtij zotimi. Vjosa, pagëzuar si lumi i vetëm i egër i Europës, tashmë edhe Park Kombëtar, vijon të ndotet nga ujërat e zeza të shtatë bashkive përgjatë saj. Ndërtimi i impianteve nuk ka nisur, pasi projekti 80 milionë dollarë nga Banka Botërore është në hapat e parë të zbatimit.

Fakt

Banka Botërore konfirmoi për Faktoje se huaja prej 80 milionë dollarësh është bërë efektive vetëm në 31 mars 2025. Pra, më shumë se 20 muaj pas deklaratës së ministres Kumbaro.

“Projekti u bë efektiv në momentin që u plotësuan të gjitha kushtet e nevojshme të berjes efektiv”, sqaroi Banka Botërore në një përgjigje zyrtare.

Sipas saj, aktualisht po përgatiten termat e referencës për aktivitetet që parashikon projekti. Zbatimi në terren ende nuk ka nisur, ndërsa përfundimi i plotë i këtij investimi parashikohet në mars të vitit 2030.

Shkak për vonesën e miratimit të kredisë Agjencia Kombëtare e Ujësjellës-Kanalizimeve (AKUK), institucioni përgjegjës për implementimin e projektit, rendit disa arsye :

1. Ndryshimi i fushës së përgjegjësive të institucionit implementues, pas heqjes së kompetencës për Menaxhimin e Mbetjeve nga AKUK dhe kalimit të saj tek Ministria e Turizmit dhe Mjedisit në nëntor 2023, çka solli rishikim të dokumentacionit të projektit.
2. Ristrukturimi i elementëve teknikë dhe financiarë të projektit.
3. Rishikimi i objektivave dhe rezultateve të pritshme të projektit.
4. Kalendari i punimeve të Kuvendit dhe komisioneve parlamentare, që ndikoi në vonesën e ratifikimit.

Në lidhje me zbatimin në terren, AKUK thotë se projekti ka nisur zbatimin në aspektin administrativ dhe sipas Planit të Prokurimit, procedurat për ndërtimin në terren pritet të nisin në fund të vitit 2026.

Nga ana tjetër, ministria e Turizmit, pas një procesi ankimimi pranë Komisionerit për të Drejtën e Informimit (pasi refuzoi dhënien e informacionit siç e parashikon ligji), ndau në mënyrë të përmbledhur datën përmbyllëse të projektit.

“Sipas marrëveshjes së huasë me Bankën Botërore, datë përmbyllëse e projektit është marsi i vitit 2030”, njofton ndër të tjera ministria.

Kjo do të thotë se realizimi i premtimit për ndërtimin e 7 impianteve të trajtimit të ujërave të ndotura është ende në fazë paraprake dhe mbrojtja e lumit Vjosë nga ujërat e ndotura do të kërkojë të paktën edhe 5 vite të tjera. 

Çfarë ndodh sot me bashkitë përgjatë Vjosës?

Faktoje kërkoi informacion zyrtar nga bashkitë që përmenden në projekt. Disa prej tyre konfirmuan mungesën e investimeve konkrete, teksa katër prej tyre refuzuan dhënien e informacionit.

Libohovë

Në territorin e kësaj bashkie nuk ekziston asnjë impiant për trajtimin e ujërave të ndotura. Bashkia pohon për Faktoje.al se rrjetet e kanalizimeve janë të pjesshme dhe të vjetra. Në shumë zona rurale, ujërat e ndotura menaxhohen me gropa septike. 

Memaliaj

Kjo bashki ka rrjet kanalizimi, por ujërat e ndotura derdhen 100% në lumin Vjosë, për shkak të mungesës së një impianti. Bashkia thotë se nuk ka kapacitete financiare për ta përballuar vetë një investim të tillë dhe aktualisht është në negociata me organizata të huaja për të aplikuar në projekte mjedisore. Deri tani, asnjë veprim konkret nuk është ndërmarrë.

Përmet

Përmeti është ndër të paktat bashki që ka konfirmuar përfshirjen zyrtare në projektin e financuar nga Banka Botërore, përmes iniciativës ‘Care for blue sea’. Sipas bashkisë, ndërtimi i impiantit është pjesë e një strategjie për të reduktuar ndotjen përgjatë luginës së Vjosës. Por, edhe këtu projekti është ende në fazën e studimit, dhe nuk ka nisur ende asnjë punim në terren.

Ndërsa, bashkitë Gjirokastër, Tepelenë, Këlcyrë dhe Selenicë, nuk kanë kthyer përgjigje deri në publikimin e këtij artikulli.

Përfundim

Premtimi për një “revolucion” mjedisor me ndërtimin e 7 impianteve përgjatë Vjosës, është ende larg zbatimit. Projekti, ndonëse i rëndësishëm dhe i financuar nga një institucion ndërkombëtar si Banka Botërore, është ende në hapat e parë. Ndërkohë, Vjosa vazhdon të ndotet çdo ditë nga ujërat e zeza të bashkive që duhej ta mbronin. Nisur nga këto të dhëna, premtimin e ministres Mirela Kumbaro për ndërtimin e 7 impianteve të trajtimit të ujërave të ndotura në bashkitë që përshkon Vjosa, e kategorizojmë pjesërisht të mbajtur.

Artikulli u ndryshua më datë 11 korrik, një ditë pas publikimit, duke reflektuar përgjigjen e Agjencisë Kombëtare të Ujësjellës-Kanalizimeve (AKUK). 

The post Vjosa, “mbretëresha e lumenjve të Evropës” në mëshirë të ndotjes appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon një agjent izraelit të lidhur me një raketë iraniane drejt Izraelit

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

———————————————————-

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon një imazh që duket se tregon një njeri të lidhur pas një rakete. Imazhi i turbullt shoqërohet me pretendimin se tregon agjentë izraelitë të kapur në Iran dhe të lidhur me raketën iraniane për t’u dërguar mbrapsht në Izrael.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti një version më të qartë dhe të plotë të imazhit të sfumuar.

Në versionin e plotë, vërehen disa tregues të zakonshëm të imazheve të gjeneruara me programe të inteligjencës artificiale (AI).

Flamuri iranian në raketë është i pasaktë, fytyra e burrit është e turbullt, litari rreth tij nuk duket i qëndrueshëm dhe parmakët dhe shkallët e rampës pranë raketës janë gjithashtu të shtrembër.

Më 15 qershor, policia iraniane njoftoi se kishte arrestuar dy agjentë “të dyshuar” të Mossad, të cilët dyshohet se qëndronin pas “akteve të sabotimit” në Iran. Megjithatë, në njoftim, apo në ndonjë tjetër burim zyrtar, nuk përmendet ‘kthimi’ i këtyre agjentëve në Izrael me anë të raketave.
Faktoje ka verifikuar edhe më parë një imazh të gjeneruar me AI që pretendohej se tregonte një spiun izraelit të lidhur fizikisht me një raketë dhe lëshuar drejt Izraelit

The post Irani nuk po i kthen agjentët e Izraelit të lidhur pas raketave appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Sistemi HAARP ka goditur Francën me stuhi breshëri

Verdikti: E paprovuar

————————————————————

Pasi Franca u godit nga stuhi të dhunshme në fund të qershorit 2025, në rrjete sociale u ringjall teoria konspirative që pretendon se ndodhi të tilla ekstreme atmosferike shkaktohen nga famëkeqi “sistemi HAARP.”

Eshtë e vërtetë që natën e së mërkurës, 25 qershor, deri të enjten, 26 qershor, stuhi të dhunshme përfshinë Francën, duke shkaktuar vdekjen e dy personave dhe 17 të plagosur. Megjithatë, fajësimi i sistemit HAARP për këto stuhi mbetet një akuzë e pabazë.

Projekti studimor shkencor amerikan i quajtur HAARP është një projekt i përbashkët i Forcave Ajrore Amerikane dhe Marinës Amerikane i kijuar në vitin 1993, i cili i ka kaluar më vonë Universitetit të Alaskës Fairbanks (UAF) në vitin 2015.

HAARP shfaqet shpesh në narrativat konspiracioniste si një veprimtari djallëzore që përfshin shkaktimin e tërmeteve, uraganëve, përmbytjeve, thatësirave, stuhive, ndërprerjeve të energjisë, rrëzimit të avionëve apo sëmundjeve.

Karakteristika e tij kryesore është një transmetues me frekuencë të lartë që përdoret për të studiuar jonosferën, pjesë e atmosferës së sipërme të tokës. Duke analizuar se si valët e radios ndërveprojnë me elektronet në jonosferë, studiuesit në HAARP janë në gjendje të studiojnë fenomene, të tilla si efektet e aurora borealis, ose dritat veriore, në sistemet radio dhe komunikimet e avionëve në lartësi të mëdha.

HAARP ka si objekt studimi dhe eksperimentimi jonosferën, pjesë e atmosferës së sipërme të tokës. Gati të gjithë fenomenet e motit ndodhin më poshtë jonosferës, në troposferë. Kështu, HAARP nuk ka si të ndikojë në fenomenet e motit.

Që në krijimin e tij, HAARP ka qenë në shënjestrën e teorive konspirative. Fakti që puna studimore që kryen HAARP nuk është lehtësisht e kuptueshme nga publiku i gjerë, bën që këtij projekti t’i vishen fuqi mbinatyrore. Në 2016, dy burra nga Georgia, ShBA, u arrestuan me një arsenal masiv armësh. Ata kishin në plan të shkatërronin HAARP sepse besonin se instituti kërkimor manipulonte motin, kontrollonte mendjet e njerëzve, madje edhe rrëmbente shpirtra.

Sipas shkrimtarit të shkencës, Mick West, “mënyra për të përgënjeshtruar teoritë konspirative rreth HAARP është të përpiqesh t’i shpjegosh njerëzve ekzaktësisht çfarë HAARP bën. Shpjegoi se është thjesht një radiotransmetues që është në Alaskë dhe mund të ndikojë vetëm në një sasi të vogël ajri mbi të. Shpjegoji se fuqia e përdorur nga ky radiotransmetues është shumë shumë e vogël krahasuar me çfarë do të duhej për të bërë disa nga gjërat që po pretendohen.”

The post I pabazë fajësimi i sistemit HAARP për stuhitë në Francë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Qeveria ukrainase e Zelensky largohet nga Kievi dhe vendoset në Ukrainën perëndimore

Verdikti: E paprovuar

————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se qeveria ukrainase po përgatitet të evakuohet nga Kievi në Ukrainën perëndimore. Kjo lëvizje interpretohet si një pranim i mundshëm i humbjes së luftës nga Ukraina. 

Postimet në rrjete sociale i referohen një dokumenti të pretenduar sekret “dërguar nga Kabineti i Ministrave agjencive qeveritare” të bërë publik nga politikani ukrainas Igor Mosiychuk.

Sipas dokumentit të pretenduar, kryeministri ukrainas ka urdhëruar autoritetet qendrore ekzekutive të përgatisin ambjentet në Ukrainën perëndimore për një zhvendosje të mundshme, të zvogëlojnë stafin e ministrisë me 10% për shkak të humbjes së pozicioneve në zonat e pushtuara dhe të dërgojnë listat e punonjësve të pushuar nga puna në moshë mobilizimi në qendrat e rekrutimit.

Ihor Mosiychuk është gazetar, politikan, ish-anëtar i parlamentit ukrainas. Në mars të vitit 2024, Qendra ukrainase për Luftën Kundër Dezinformimit shtoi llogarinë TikTok të Ihor Mosichuk në listën e faqeve që përhapin lajme të rreme ruse.

Sipas Qendrës ukrainase për Luftën Kundër Dezinformimit, dokumenti është tërësisht i sajuar. Qendra konfirmoi se nuk ekziston një letër e tillë. Ajo nuk është regjistruar kurrë në Departamentin e Menaxhimit të Dokumenteve të Kabinetit të Ministrave, siç kërkohet. Që nga viti 2021, Këshilli i Ministrave i Ukrainës ka kaluar në menaxhimin elektronik të dokumenteve, gjë që ngre dyshime mbi formatin e dokumentit të publikuar. 

Gjithashtu, mungesa e një klasifikimi sekret për një dokument kaq të rëndësishëm është një shkelje kritike. Dokumentet e këtij niveli rëndësie klasifikohen gjithmonë në përputhje me rrethanat. Përveç kësaj, teksti i dokumentit përmban një numër të madh gabimesh drejtshkrimore, gjë që tregon gjithashtu një falsifikim.

“Operacione të ngjashme informacioni po kryhen nga armiku për të mbjellë panik në shoqëri dhe për të destabilizuar situatën në rajonet e Ukrainës. Mos bini pre e manipulimit të informacionit dhe besojini vetëm burimeve zyrtare”, shtoi Qendra.

Qendra për Luftën Kundër Dezinformimit vuri në dukje gjithashtu se kjo letër e rreme u ishte dërguar agjencive qeveritare dhe strukturave shtetërore me qëllim përhapje paniku.

Qeveria ukrainase po evakuon me të vërtetë, por vetëm civilët nga zonat e vijës së frontit për sigurinë e tyre. Kjo është një masë normale mbrojtëse dhe jo një shenjë e gatishmërisë së autoriteteve për t’u larguar.

The post I rremë urdhëri për zhvendosjen nga Kievi të institucioneve ukrainase appeared first on Faktoje.al.

Nga Sebi Alla- Për të paktën 5 vite radhazi tezat e provimeve të maturës u publikuan dendur në rrjetet sociale, kur provimi ende nuk kishte përfunduar. Më i fundit ishte testi i matematikës ku vetëm 20 minuta pas nisjes së testimit për rreth 27 mijë maturantë teza doli, duke hedhur dyshime në dështimin për marrjen e masave, por edhe të kopjimit dhe deformimit të rezultatit për maturantë të caktuar. “Provimi i Maturës Shtetërore në lëndën e Matematikës, po zhvillohet në përputhje të plotë me standardet e sigurisë të përcaktuara në rregulloren përkatëse dhe publikimi i tezës së provimit pasi nxënësit kanë nisur testimin, nuk ndikon në mbarëvajtjen dhe integritetin e procesit“, tha zyrtarisht Ministria e Arsimit në një reagim në rrjetet sociale. I njëjti qëndrim është mbajtur edhe për lëndët e tjera pas publikimit të tezave

Rregullorja

Ndërkohë Qendra e Shërbimeve Arsimore ka të publikuar (qysh prej vitit 2023) një rregullore të gjatë të ndryshuar me 34 nene për zhvillimin e Maturës Shtetërore dhe Maturës Shtetërore Profesionale, mbi të cilën u bazua edhe udhëzimi mbi organizimin dhe zhvillimin e provimit të maturës shtetërore për këtë vit.

Konkretisht në nenin 21 thuhet se përgjegjësi i administrimit të provimit, ka për detyrë të mos publikojë në asnjë mënyrë apo formë testin e Maturës Shtetërore gjatë procesit të administrimit. Jo vetëm. Në nenin 34 të rregullores së publikuar në faqen online parashikohen edhe një sërë masash disiplinore që në rastin e publikimit para kohe të testit parashikohet deri edhe largim nga puna.

Ekspertët

Për ekspertin e çështjeve arsimore, prof Ndriçim Mehmeti, publikimi i tezave të provimit pasi ka nisur testimi është papërgjegjshmëri institucionale. “Përgjigja e njëjtë në çdo dalje teze, e MAS, se ‘kjo nuk cenon procesin’, është një tallje me publikun, nxënësit dhe prindërit, duke rritur dozën e papërgjegjshmërisë së institucionit më të lartë të arsimit në Shqipëri”, thotë Mehmeti. Po sipas tij, “në raportet e saj, QSHA, (shënim; Qendra e Shërbimeve Arsimore), thekson faktin se ka rritje fiktive të notave në rrethe dhe në Tiranë dhe nuk ka asnjë analizë se përse ndodh një gjë e tillë”

Përgjegjësit

Përgjegjësia për mbarëvajtjen e provimeve nis nga Ministria e Arsimit, Drejtoritë Rajonale të Arsimit Parauniversitar dhe Zyrat Vendore të Arsimit Parauniversitar, nën kupolën e Qendrës së Shërbimeve Arsimore. Të katërta institucionet nuk ia kanë dalë të ndalojnë publikimin e tezave pa përfunduar ende provimi por edhe të zbulojnë rastet e fotografimit dhe më pas publikimit.

I vetmi rast me masë ndëshkimore është shënuar në Durrës ku një maturant u përjashtua pasi u kap duke fotografuar tezën.

Neni 23 i rregullores së publikuar nga Qendra e Shërbimeve Arsimore ndalon mbajtjen e celularit të maturantit gjatë procesit të votimit.

Faktoje.al i dërgoi ndërkohë Ministrisë së Arsimit disa pyetje në lidhje me këtë problematikë, konkretisht se, përse dalin çdo vit tezat, çfarë  masash janë marrë dhe a ndikon kjo shkelje në procesin e provimeve. Por deri në publikimin e këtij shkrimi nuk pati reagim. Procesi për përgjigjet është në fazën e ankimimit.

Dyshime për “ndërhyrje”

“Sikundër pranojnë mësuesit që janë në administrim, atyre u bëhet presion me vendin e punës që të lejojnë nxënës të caktuar të kopjojnë, e madje ta shpërndajnë vetë kopjen. Në disa shkolla shkohet nga vetë Përgjegjësit e Administrimit dhe punonjës të MAS, me lista se kush do të ndihmohet”, thotë për Faktoje.al Mehmeti. Sipas tij, edhe masat për moslejimin e kopjimeve apo favorizimit për maturantë të veçantë janë problem i pranishëm. “Bllokuesit për valët e celularëve dalin jashtë funksionit qëllimisht që në fillim të provimit dhe po ashtu kontrolli fizik behët formalisht, pa asnjë përgjegjësi. Askush nuk është dënuar apo penalizuar, kështu që procesi i Maturës në fakt është kthyer në një skenë krimi, ku vidhet e grabitet dija në mes të ditës me bekimin e MAS dhe ata që e pësojnë janë nxënësit që kanë punuar e djersitur 12 vite me radhë”,  vëren Mehmeti.

Ndikimi në nivelin e aftësive

Eksperti i çështjeve arsimore Ndriçim Mehmeti shtjellon më tej për Faktoje.al se nga viti në vit ka rënie të nivelit arsimor. “E vërteta e hidhur është se në arsimin e lartë po shkojnë gjithnjë e më pak nxënës të mirë. Këtë e tregojnë arritjet e këtij viti ku nota mesatare si në matematikë dhe në letërsi është 1 notë më pak se vitin e kaluar. Kemi më pak nxënës ekselent dhe më shumë nxënës me arritjet minimale, pra të notës 5 dhe 6”, thotë Mehmeti, ndërsa përgjegjësinë e sheh më së shumti në institucionet drejtuese arsimore në vend. “Rezultatet në një pjesë të mirë janë të deformuara dhe më e keqja është se nuk ka asnjë tentativë për të frenuar këtë fenomen. Ministria e Arsimit bën analiza të mbyllura, me njerëzit e saj që në fakt janë përgjegjësit kryesor të kësaj situate katastrofike në arsim…”,  thotë ai.

Përfundimi

Publikimi i të gjithë tezave të provimit për maturën konsiderohet një fenomen i përsëritur ndër vite dhe masat e marra nuk kanë dhënë rezultate pozitive. Dyshimet se publikimi i tezave mund të ndikojë në një masë të caktuar edhe në tjetërsimin e rezultateve të vërteta për maturantë të caktuar mbetet edhe pse raportet zyrtare në këtë drejtim mungojnë. Por rregullorja për vitin 2025 ekziston. Dhe ajo është shkelur hapur në të paktën dy nene të saj (neni 21 dhe neni 23).

Në mungesë të një përgjigje zyrtare të ministrisë se çfarë është bërë në këtë drejtim si dhe, duke ballafaquar përmbajtjen e rregullores së hartuar nga vetë ministria me fenomenin që u përsërit, angazhimin për mos publikimin e tezave të provimit gjatë procesit të administrimit do ta konsiderojmë të pambajtur.   

The post Maturë dhe kopje, dështimi me publikimin e tezave të provimeve appeared first on Faktoje.al.