Kur trupat e gjeneralit serb të Bosnjë-Hercegovinës, Ratko Mladiç kryen gjenocid kundër boshnjakëve nga enklava e atëhershme dhe zona e mbrojtur nga OKB-ja e Srebrenicës në korrik 1995, imazhet e tmerrit dhe dështimit ndërkombëtar pothuajse menjëherë u përhapën në mbarë botën: imazhe të mijëra refugjatëve të pafuqishëm në bazën e OKB-së në Potoçari, imazhe të ndarjes së grave, fëmijëve dhe burrave, imazhe të komandantit të poshtëruar holandez të UNPROFOR-it, i cili i ngre dolli Mladiç.
Në ditët para gjenocidit, mesazhe të dëshpëruara vinin nga radioamatorët nga Srebrenica. Edhe gjatë vrasjeve masive, dëshmitarët e parë të mbijetuar të marshimit të vdekjes raportuan për ndjekjen e njerëzve dhe tmerret në pyjet përreth Srebrenicës.
Edhe pse dimensionet e sakta tĂ« krimit pĂ«r sa i pĂ«rket numrit tĂ« njerĂ«zve tĂ« vrarĂ«, nuk ishin pĂ«rcaktuar ende nĂ« korrik 1995, ishte tashmĂ« e qartĂ« se Srebrenica shĂ«nonte kulmin e tmerrshĂ«m tĂ« politikĂ«s serbe tĂ« spastrimit etnik nĂ« BosnjĂ«-HercegovinĂ«. Dhe se njĂ« nga krimet mĂ« tĂ« kĂ«qija qĂ« nga Holokausti u krye atje. NjĂ« krim, i cili, duhet pranuar, nuk u krye me dijeninĂ« e plotĂ« tĂ« pĂ«rfaqĂ«suesve tĂ« bashkĂ«sisĂ« ndĂ«rkombĂ«tare. Por ata nuk bĂ«nĂ« gjĂ« â nĂ« njĂ« kohĂ« kur motoja e kulturĂ«s evropiane tĂ« kujtesĂ«s ishte: âKurrĂ« mĂ«!â
Një tjetër vuajtje
MĂ« 11 korrik tĂ« kĂ«tij viti, nĂ« ditĂ«n e pĂ«rkujtimit tĂ« gjenocidit, dhjetĂ«ra-mijĂ«ra vetĂ«Â pritet tĂ« mblidhen nĂ« QendrĂ«n Memoriale tĂ« Potoçarit pranĂ« SrebrenicĂ«s â mĂ« shumĂ« se kurrĂ« mĂ« parĂ«, me rastin e 30-vjetorit. E hapur nĂ« vitin 2003, Qendra Memoriale nĂ« SrebrenicĂ« Ă«shtĂ« njĂ« vend prekĂ«s, por dinjitoz pĂ«rkujtimi.
Mbetjet e afĂ«rsisht 7,000 nga 8,372 viktimat e gjenocidit, emrat e tĂ« cilĂ«ve janĂ« identifikuar deri mĂ« tani, janĂ« varrosur nĂ« varreza. ĂshtĂ« vendi mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i pĂ«rkujtimit pĂ«r tĂ« mbijetuarit. MegjithatĂ«, dinjiteti i kujtesĂ«s Ă«shtĂ« i pĂ«rzier me hidhĂ«rim pĂ«r shkak tĂ« shumĂ« gjĂ«rave qĂ« ndodhĂ«n pas vetĂ« krimit. Kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« mund tĂ« quhet vuajtje e dytĂ«.
Emri i qytetit, Srebrenicë, u bë sinonim për vetë krimin. Ekziston një konsensus i gjerë ndërkombëtar se ishte gjenocid, pasi Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY) e përcaktoi këtë dhe e dokumentoi gjerësisht në disa vendime. Në vitin 2024, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së shpalli 11 korrikun si Ditën e Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës, duke riafirmuar natyrën gjenocidale të krimit.
Mohimi dhe relativizimi
MegjithatĂ«, nĂ« Serbi dhe RepublikĂ«n Srpska, tĂ« cilat ishin pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r planifikimin dhe kryerjen e gjenocidit, mohimi dhe relativizimi i fortĂ« i krimit tani janĂ« politikĂ« shtetĂ«rore. NĂ« vitin 2010, parlamenti serb miratoi njĂ« deklaratĂ« duke kĂ«rkuar falje pĂ«r krimin nĂ« SrebrenicĂ«, por pa pĂ«rdorur fjalĂ«n âgjenocidâ. QĂ« atĂ«herĂ«, politika serbe nĂ«n presidentin Aleksandar Vuçiç Ă«shtĂ« pĂ«rkeqĂ«suar ndjeshĂ«m dhe Ă«shtĂ« distancuar nga ky gjest.
Vuçiq ishte ministĂ«r i informacionit nĂ«n diktatorin Slobodan Milosheviç nĂ« vitin 1995, dhe mĂ« 20 korrik 1995, ndĂ«rsa gjenocidi ishte ende nĂ« vazhdim, ai deklaroi nĂ« parlamentin e Beogradit se âpĂ«r çdo serb tĂ« vrarĂ«, njĂ«qind myslimanĂ« (boshnjakĂ«) do tĂ« vriteshinâ, njĂ« deklaratĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n ai ende nuk ka kĂ«rkuar falje. Sot Vuçiç pĂ«rhap narrativĂ«n se âtĂ« gjitha palĂ«t vuajtĂ«nâ nĂ« luftĂ«rat jugosllave, por se vetĂ«m serbĂ«t nuk njihen si viktima.
Krimineli i luftĂ«s Mladiç â hero pĂ«r shumĂ« serbĂ«
NĂ« RepublikĂ«n Srpska, presidenti Milorad Dodik mblodhi njĂ« komision, tĂ« udhĂ«hequr nga eksperti izraelit i Holokaustit, Gideon Greif, i cili nĂ« vitin 2021 publikoi njĂ« raport qĂ« mohonte gjenocidin dhe hidhte dyshime serioze mbi numrin e viktimave. Fytyra e Ratko Mladiç, i dĂ«nuar si kriminel lufte, tani mund tĂ« shihet nĂ« grafite, murale, postera dhe fotografi tĂ« shumta nĂ« RepublikĂ«n Srpska dhe Serbi â shumĂ« serbĂ« e konsiderojnĂ« atĂ« hero.
Ădo vit, nĂ« festa dhe ditĂ« tĂ« ndryshme pĂ«rkujtimore serbe, nacionalistĂ«t serbĂ« kalojnĂ« pranĂ« monumentit nĂ« karvane, duke rĂ«nĂ« borive ose duke luajtur muzikĂ« tĂ« lartĂ« nacionaliste. NĂ« ceremonitĂ« e para mortore qĂ« nga fillimi i mijĂ«vjeçarit, tĂ« mbijetuarit qĂ« varrosnin tĂ« dashurit e tyre pĂ«shtyheshin nga nacionalistĂ«t serbĂ«, pa ndĂ«rhyrjen e policisĂ«. KryetarĂ«t e bashkive serbe tĂ« SrebrenicĂ«s pas vitit 1995 e mohuan gjenocidin nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« ose nĂ« njĂ« tjetĂ«r. Kryetari aktual i bashkisĂ«, Milosh Vuçiç, e sheh fitoren e tij zgjedhore nĂ« tetor 2024 si ânjĂ« pĂ«rgjigje ndaj rezolutĂ«s sĂ« OKB-sĂ«â tĂ« miratuar disa muaj mĂ« parĂ«.
Ligji kundër mohimit të gjenocidit
Hungaria e Viktor Orbånit është bashkuar gjithashtu në radhët e mohuesve të gjenocidit: Së bashku me Serbinë dhe Rusinë, Hungaria ishte i vetmi shtet anëtar i BE-së që votoi kundër rezolutës së OKB-së për Srebrenicën në korrik 2024.
Në korrik 2021, Përfaqësuesi i Lartë i atëhershëm i bashkësisë ndërkombëtare për Bosnjë-Hercegovinën, Valentin Inzko, miratoi një ligj kundër mohimit të gjenocidit në Srebrenicë. Megjithatë, u deshën pothuajse katër vjet që vendimi i parë kundër mohuesve të gjenocidit të jepej në maj 2025.
Vetëm një kërkim i sinqertë faljeje
BashkĂ«sia ndĂ«rkombĂ«tare ka ofruar vetĂ«m njĂ« kĂ«rkim falje tĂ« sinqertĂ« pĂ«r bashkĂ«pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e saj pĂ«r SrebrenicĂ«n: nĂ« korrik 2022 nga qeveria holandeze. Qeveria kĂ«rkoi falje pĂ«r tĂ« gjitha viktimat dhe tĂ« mbijetuarit e gjenocidit pĂ«r shkak tĂ« âdĂ«shtimit tĂ« bashkĂ«sisĂ« ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r tĂ« ofruar ndihmĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r popullin e SrebrenicĂ«sâ.
Edhe pse padyshim nuk Ă«shtĂ« provuar, Ă«shtĂ« shumĂ« e mundshme qĂ« bashkĂ«sia ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« ketĂ« ditur pĂ«r planet konkrete pĂ«r spastrimin etnik nĂ« BosnjĂ«n lindore nĂ« verĂ«n e vitit 1995 dhe tâi ketĂ« pranuar ato nĂ« heshtje si çmim pĂ«r suksesin e negociatave tĂ« paqes. Nuk ka njohje tĂ« kĂ«saj edhe nĂ«se nĂ« atĂ« kohĂ« ndoshta askush nĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar nuk mund ta kishte menduar se ishte gjenocid.
Kultura e kujtesës mungon
Për boshnjakët, përkujtimi i gjenocidit në Srebrenicë është një komponent themelor i identitetit të tyre kombëtar dhe një moment kyç për vendin e tyre. Megjithatë vetëdija e shumë përfaqësuesve të shtetit boshnjak zakonisht nuk shkon përtej pranisë së detyrueshme në Qendrën Përkujtimore në Potoçari çdo 11 korrik.
Shumica e të mbijetuarve të gjenocidit jetojnë në kushte modeste, ndonjëherë shumë të varfra dhe të margjinalizuara. Vetëm gratë që e kanë mbijetuar këtë gjenocid dhe të cilat nuk kanë të afërm meshkuj që kanë mbijetuar, marrin mbështetje shtetërore. Të gjithë të tjerët nuk kanë statusin ligjor të të mbijetuarve dhe nuk kanë marrë kurrë ndihmë nga shteti, as materiale dhe as psikologjike. Ndoshta më e vështira për të mbijetuarit është se edhe 30 vjet pas gjenocidit dhe pavarësisht Rezolutës së OKB-së të vitit 2024, Srebrenica ende nuk ka një vend të përhershëm në kulturën evropiane të kujtesës.
Një shembull i kësaj është Dita Evropiane e Përkujtimit për Viktimat e të Gjitha Regjimeve Totalitare dhe Autoritare. Që nga viti 2009, kjo ditë është festuar në BE më 23 gusht, ditën në të cilën u nënshkrua Pakti Hitler-Stalin në vitin 1939. Komisioni Evropian publikon një deklaratë në atë ditë çdo vit. Srebrenica nuk është përmendur në të deri më tani./ DW
The post âKultura e kujtesĂ«s mungon!â Sot 30 vite nga masakra e SrebrenicĂ«s appeared first on Lapsi.al.
Login
