Kur asfalti âdigjetâ nĂ«n kĂ«mbĂ«, edhe nĂ«se nuk keni klimĂ«, ekzistojnĂ« disa truke qĂ« ju ndihmojnĂ« tĂ« pĂ«rballoni tĂ« nxehtit dhe tĂ« freskoni hapĂ«sirĂ«n
Duket e pabesueshme, por me pak taktikë, dhoma juaj e ndenjës mund të bëhet një vend më i rehatshëm edhe në ditët tropikale.
ĂelĂ«si Ă«shtĂ« menaxhimi i duhur i ajrit dhe lagĂ«shtisĂ«, kĂ«shtu qĂ« nuk ka arsye pĂ«r tâu dĂ«shpĂ«ruar nĂ«se shtĂ«pia nuk ka klimĂ«. Temperaturat e larta po kthehen sĂ«rish, prandaj ja disa mĂ«nyra qĂ« do tâju ndihmojnĂ« ta mbani banesĂ«n mĂ« tĂ« freskĂ«t.
Hapni dritaret, por në kohën e duhur
Harroni hapjen e dritareve pa plan. Nëse i hapni kur jashtë është më nxehtë, nxehtësia vetëm hyn brenda. Strategjia e duhur është që gjatë ditës të mbani dritaret të mbyllura dhe të ulni roletat ose perde të trasha.
Vetëm kur temperatura jashtë bie, zakonisht në mbrëmje ose herët në mëngjes, hapini dritaret plotësisht, por me mend.
Krijoni qarkullim ajri (shkuji). Hapni dritaret nĂ« tĂ« dy anĂ«t e banesĂ«s, dhe nĂ«se keni mundĂ«si, vendosni njĂ« ventilator qĂ« tĂ« tĂ«rheqĂ« ajrin e freskĂ«t nga jashtĂ« brenda. MĂ« mirĂ« akoma nĂ«se dritarja mĂ« e vogĂ«l Ă«shtĂ« nga ana prej nga fryn era, dhe ajo mĂ« e madhja nĂ« anĂ«n tjetĂ«r â kjo krijon njĂ« efekt âklime natyraleâ, transmeton Telegrafi.
PĂ«rdorni ventilatorin me zgjuarsi
Ventilatori nuk është vetëm një pajisje që fryn erë. Me një truk të thjeshtë, mund të bëhet aleati juaj më i mirë. Vendosni një enë me akull ose shishe uji të ngrira para ventilatorit dhe do të merrni një frymëmarrje të freskët që e ftoh dhomën si klimë improvizuese.
Nëse keni ventilator tavani, kontrolloni drejtimin e rrotullimit. Gjatë verës, ai duhet të rrotullohet në drejtim të kundërt me akrepat e orës për të shtyrë ajrin e ftohtë poshtë.
Nxehtësia nuk qëndron vetëm në ajër
Ushqimet e ngrohta janë të shkëlqyera, por gatimi gjatë verës do të thotë më shumë nxehtësi në shtëpi. Nëse duhet të gatuani, gjithmonë ndizni aspiratorin e kuzhinës. E njëjta gjë vlen edhe për ventilatorët në banjo, ata ndihmojnë që avulli dhe nxehtësia të mos bllokohen brenda.
Një truk tjetër është të hapni dritaret në katet më të larta (nëse jetoni në shtëpi me kate) dhe të vendosni ventilatorin të nxjerrë ajrin e nxehtë jashtë. Në katin përdhes, mbani dritaret hapur që ajri më i freskët të ketë nga të hyjë.
Lagështia, armiku i fshehur
Gjatë verës, ndjenja e zymtësisë vjen shpesh jo vetëm nga nxehtësia, por edhe nga lagështia e tepërt në ajër. Nëse keni përshtypjen se djersiteni por nuk freskoheni dot, ndoshta ka ardhur koha për një dehumidifikues. Duke hequr lagështinë e tepërt, ambienti bëhet shumë më i këndshëm.
Mos harroni: kujdesuni për veten!
Nëse temperaturat janë mbi 30 gradë, bëni pushime të shpeshta, pini ujë, bëni dush me ujë më të ftohtë ose shkoni në një hapësirë të freskuar. Kujdesi për trupin është po aq i rëndësishëm sa freskimi i banesës! /Telegrafi/
NĂ« dhjetor 2010, Shkodra u pĂ«rfshi nga pĂ«rmbytje masive. ShtĂ«pi, rrugĂ«, ura â gjithçka nĂ«n ujĂ«. Historia u pĂ«rsĂ«rit disa herĂ« nĂ« vitet qĂ« pasuan. NgjashĂ«m ndodhi dhe nĂ« fundvitin 2024 nĂ« VlorĂ«. Mot ekstrem, pasoja shkatĂ«rruese.
Ndryshimet klimatike nuk janë më paralajmërim i së ardhmes për Shqipërinë, por realitet i prekshëm. Përmbytjet, thatësirat ekstreme, stuhitë apo luhatjet e mëdha të temperaturave, janë kthyer në dukuri të shpeshta.
Megjithatë Shqipëria vazhdon të përballet me to pa një sistem qendror funksional paralajmërimi meteorologjik dhe hidrologjik. Një boshllëk kritik ky që po rrezikon menaxhimin e ujërave, bujqësinë dhe vetë sigurinë publike.
âNĂ« errĂ«sirĂ«â pĂ«rballĂ« motit ekstrem
Sipas Bankës Botërore, Shqipëria është ndër vendet më të rrezikuara në Evropë nga fatkeqësitë natyrore. 95% e bashkive janë prekur nga përmbytje, zjarre, tërmete apo rrëshqitje dheu në dy dekadat e fundit. Megjithatë, sistemi kombëtar i vëzhgimit meteorologjik dhe hidrologjik është në rënie.
Instituti i Gjeoshkencave (IGJEO), institucioni që monitoron dhe vlerëson rreziqet natyrore me qëllim uljen e riskut, pranon për Citizens.al se numri i vendmatjeve meteorologjike ka rënë nga 116 në vitin 2014 në 95 në vitin 2025.
Pajisjet moderne shpesh janĂ« tĂ« mirĂ«financuara â nga Banka BotĂ«rore, GIZ, apo Universiteti Politeknik i TiranĂ«s â por tĂ« mirĂ«mbajtura keq. Stacionet manuale mbeten dominuese, por ofrojnĂ« tĂ« dhĂ«na njĂ« herĂ« nĂ« ditĂ« â njĂ« ritĂ«m qĂ« lĂ« vend pĂ«r tragjedi.
Ekspertët si Kristi Bashmili dhe Prof. Dr. Petrit Zorba ngrenë shqetësimin për mungesën e të dhënave të besueshme në kohë reale dhe për moskoordinimin e institucioneve. Shqipëria, thonë ata, ka nevojë urgjente për sistem qendror të dhënash dhe një rrjet të modernizuar paralajmërimi.
Bashmili, thotĂ« se shkalla e lartĂ« e cenimit nga faktorĂ«t e mjedisit âvjen veçanĂ«risht nga mungesa e kapaciteteve pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar ndryshimet klimatike dhe pasojat nĂ« sektorĂ« tĂ« ndryshĂ«mâ.
Për përballimin pa dëme të situatave emergjente, Bashmili thekson se nevojiten parashikime në kohë, të dhëna të besueshme shumëvjeçare, sistematike si dhe paralajmërimi i hershëm dhe efektiv.
âNuk kemi sistem tĂ« integruar paralajmĂ«rimi pĂ«r pĂ«rmbytjet apo rrĂ«shqitjet e dherave,â thotĂ« Prof. Dr. Zorba, nga IGJEO, sipas tĂ« cilit tĂ« dhĂ«nat qĂ« disponohen janĂ« fragmentare, shpesh tĂ« vjetĂ«rsuara dhe qĂ« nuk pĂ«rcillen nĂ« kohĂ« reale pranĂ« institutit.
Profesori analizon se ajo që i mungon sistemit aktual është standardi në përdorimin dhe mirëmbajtjen e pajisjeve, pasi mund të qëllojë që pajisjet të jenë edhe moderne, por të mungojnë këto elementë.
Ai merr si shembull 24 stacione të ngritura nga Korporata Elektroenergjitike Shqiptare, të cilat ai thotë se pavarësisht se janë të rregullta, kanë mangësi në mirëmbajtje dhe standard përdorimi.
âStandard nuk do tĂ« thotĂ« tĂ« kesh celularin e fundit, qĂ« kushton 1.5 milionĂ« lekĂ«, duhet qĂ« dhe tĂ« dish ta pĂ«rdorĂ«sh siç duhet, aq mĂ« tepĂ«r pajisjet meteorologjike,â vijon Prof. Zorba.
âNĂ«se njĂ« stacion ti e vĂ« mbi njĂ« pllakĂ« betoni, betoni tĂ« nxjerr temperatura tĂ« larta, nĂ«se e vĂ« nĂ« njĂ« zonĂ« ku bari shkon 25cm, nuk do tĂ« tĂ« dallojĂ« elementĂ«t dhe do tĂ« tĂ« raportojĂ« pĂ«r borĂ« nĂ« korrik, pra kĂ«to elementĂ« teknikĂ« duhen konsideruar, pasi pajisja e mirĂ«, po nuk pati mirĂ«mbajtjen dhe metodologjinĂ« e duhur tĂ« pĂ«rdorimit nuk do tĂ« nxjerrĂ« tĂ« dhĂ«nat e duhura,â thekson Zorba.
Situata paraqitet e ngjashme edhe për stacionet e monitorimit në sektorin bujqësor dhe aeroportual. Në tërësi sistemi konsiderohet i dobët në raport me infrastrukturën, dendësisë së rrjetit, digjitalizimin e të dhënave dhe kapaciteteve njerëzore.
âRrjeti i stacioneve meteorologjike pĂ«rfaqĂ«sohet nga shumĂ« stacione manuale, tĂ« cilat nuk ofrojnĂ« informacione nĂ« kohĂ« reale dhe kanĂ« nevojĂ« pĂ«r staf tĂ« shtuar,â shpjegon Bashmili.
Sipas Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit, âPlani KombĂ«tar pĂ«r PĂ«rshtatjen ndaj Ndryshimeve Klimatikeâ mbetet pa njĂ« metodologji zyrtare monitorimi dhe vlerĂ«simi. Ministria e Turizmit dhe Mjedisit nuk e ka miratuar njĂ« metodologji tĂ« tillĂ«.
âMe qĂ«llim realizimin e objektivave tĂ« kĂ«tij veprimi prioritar duhet tĂ« hartohet dhe aprovohet njĂ« program monitorimi i integruar si dhe tĂ« vlerĂ«sohet rregullisht njĂ« paketĂ« treguesish,â thotĂ« KLSH nĂ« njĂ« auditim tĂ« kryer planit.
Përmbytjet në Shkodër gjatë vitit 2022/Franc Zhurda.
Pasojat dhe nevoja për ndërhyrje
Në vitin 2023, dëmet nga fatkeqësitë natyrore në bujqësi, industrinë ushqimore dhe sektorë të tjerë të ekonomisë kapërcyen për herë të parë shifrën prej 100 milionë eurosh. Një pjesë e kësaj shifre mund të ishte shmangur nëse vendi do të kishte një sistem efikas paralajmërimi.
Eksperti i mjedisit Kristi Bashmili tregon se ndryshimi i vazhdueshëm i klimës me valë të shtuara të nxehti dhe të ftohti ka ndikuar negativisht në rendimentin bujqësor, cilësinë e jetës dhe përparimit të detit drejt tokës, faktor që po ndikon ndjeshëm në turizëm dhe ekosistemet lagunore dhe bregdetare.
âKemi tĂ« bĂ«jmĂ« me emergjenca tĂ« nxitura nga kushtet e motit, tĂ« cilat duhet tĂ« parashikohen nĂ« kohĂ« dhe hapĂ«sirĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« mĂ« pas tĂ« merren masa pĂ«r parandalimin e dĂ«meve tĂ« mundshme,â thotĂ« Bashmili, sipas tĂ« cilit sistemi shqiptar i paralajmĂ«rimit kĂ«rkon fuqizim tĂ« rrjetit dhe shĂ«rbimeve hidrometeorologjike.
Raporti i fundit i Bankës Botërore tregon qartë: kostoja e investimit në përshtatje me ndryshimet klimatike është e lartë, por mosveprimi kushton edhe më shumë. Shqipëria ka nevojë për mbi 6 miliardë dollarë për të përballuar ndryshimet klimatike, por mungesa e koordinimit e bën edhe këtë objektiv të largët.
âPĂ«rshtatja me ndryshimet redukton nĂ« masĂ« tĂ« madhe humbjet njerĂ«zore dhe ekonomike nga fatkeqĂ«sitĂ« dhe ngjarjet klimatikeâ, thekson BB nĂ« Raportin e KlimĂ«s dhe Zhvillimit tĂ« Vendit, tĂ« publikuar nĂ« tetor tĂ« vitit tĂ« kaluar.
IGJEO thotĂ« se vendit i duhen jo vetĂ«m mĂ« shumĂ« stacione matĂ«se â sĂ« paku njĂ« pĂ«r çdo 100km2 â por edhe njĂ« shumĂ«llojshmĂ«ri pajisjesh tĂ« tjera automatike, tĂ« cilat do tĂ« mund tĂ« gjeneronin tĂ« dhĂ«na periodike me njĂ« frekuencĂ« dhe saktĂ«si mĂ« tĂ« lartĂ«.
Sipas Prof. Dr. Petrit Zorba, krahas kësaj nevoje për pajisje dhe stacione, duhet dhe një sistem qendror për mbledhjen, analizimin dhe shpërndarjen e të dhënave në mënyrë të standardizuar.
âNuk po them ndonjĂ« shpikje tĂ« madhe, por atĂ« qĂ« kanĂ« bĂ«rĂ« vendet e tjera, nĂ« gjithĂ« botĂ«n tĂ« dhĂ«nat grumbullohen nĂ« njĂ« qendĂ«r dhe ajo mĂ« pas i pĂ«rpunon me pĂ«rgjegjĂ«si sa i takon standardeve dhe i nxjerr si produkt,â pĂ«rfundon Zorba.
Nëse Shqipëria nuk ndërton një sistem të integruar, çdo stuhi, thatësirë apo situatë e pazakontë natyrore rrezikon të kthehet në një krizë kombëtare.
Ngrohja globale po sjell transformime tĂ« dukshme nĂ« sektorin e peshkimit dhe akuakulturĂ«s, duke i vendosur fermerĂ«t dhe peshkatarĂ«t shqiptarĂ« pĂ«rballĂ« sfidave tĂ« reja. EkspertĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« se, ndĂ«rsa disa specie po zhduken, tĂ« tjera po pĂ«rshtaten me mjedisin e ndryshuar, duke ndikuar drejtpĂ«rdrejt nĂ« ekosistemet ujore dhe ekonominĂ« e sektorit. Sipas BankĂ«s BotĂ«rore (2022), sektorĂ«t [âŠ]
Astrofizikantja, Mimoza Hafizi e ftuar në një intervistë televizive u shpreh se planeti ynë po ngrohet dhe se klima po ndryshon në një drejtim të padëshiruar.
Mimoza Hafizi:
Këto janë shfaqjet më alamante të një situate që dihet prej kohësh. Që planeti ynë po ngrohet, klima po ndryshon në një drejtim të padëshiruar edhe dramatik.
Sidomos këto shfaqje të cilat prekin miliona e miliarda njerëz në të njëjtën kohë, janë këmbana të cilat mendoj se Toka po na i dërgon për të na bërë më të ndërgjegjshëm për mënyrën se si po sillemi me të.
ĂshtĂ« detyra e secilit prej nesh tĂ« ndihmojĂ« nĂ« kĂ«tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«sim tĂ« publikut nĂ« formĂ«simin tĂ« themi tĂ« njĂ« koshience kolektive qĂ« ne duhet tĂ« reagojmĂ«, tĂ« ndryshojmĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« e ardhmja tĂ« jetĂ« e mirĂ« pĂ«r pasardhĂ«sit tanĂ«.
Shkenca ka treguar që Toka po ngrohet, kjo është një fakt i cili nuk mund të anashkalohet. Gjithçka tregon se temperatura e Tokës, temperatura mesatare e Tokës po rritet në mënyrë të vazhdueshme.
Planetit Tokë dhe as njerëzimit nuk i ka ndodhur ndonjëherë të jetë në situata të tilla. Kjo është një sfidë e panjohur për njerëzit.
Pas një dite të kaluar nën diellin e nxehtë, gjithçka që dëshiron është të futesh në shtëpi, të ndezësh kondicionerin dhe të shijosh ajrin freskues.
Por a e dinit qĂ« qĂ«ndrimi i gjatĂ« nĂ« njĂ« dhomĂ« tĂ« kondicionuar mund tâi shkaktojĂ« dĂ«me lĂ«kurĂ«s suaj? KondicionerĂ«t punojnĂ« duke larguar lagĂ«shtinĂ« nga ajri pĂ«r tĂ« ftohur ambientin, por nĂ« kĂ«tĂ« proces, ata largojnĂ« edhe hidratimin e nevojshĂ«m nga lĂ«kura, duke e lĂ«nĂ« atĂ« tĂ« thatĂ«, tĂ« dehidratuar dhe tĂ« prirur ndaj plakjes sĂ« parakohshme.
Si ndikon klima në lëkurë: Pse shkakton tharje dhe ndjeshmëri
Nëse keni vënë re që lëkura juaj ndihet e tendosur, e shkëputur ose e zbehtë pasi keni qëndruar gjatë në një dhomë me klimë, kjo nuk është imagjinatë.
Ja një shpjegim më i detajuar për mënyrën se si kondicioneri ndikon në lëkurën tuaj dhe çfarë mund të bëni për ta mbrojtur atë.
Klima mund tĂ« thajĂ« lĂ«kurĂ«n dhe tâu shkaktojĂ« kruajtje
Kondicionerët nuk largojnë vetëm nxehtësinë nga ajri, por edhe lagështinë. Mungesa e lagështisë ndikon drejtpërdrejt në lëkurë, duke shkaktuar tharje të tepruar.
Shtresa më e jashtme e lëkurës, epidermisi, është e para që dëmtohet, dhe kur nuk është mjaftueshëm e hidratuar, ndikon edhe në shtresat më të thella. Me kalimin e kohës, kjo shkakton kruarje, skuqje dhe irritim.
Efekti i kondicionerit në lëkurë mund të bëjë që këto simptoma të jenë edhe më të dukshme, ndaj është e rëndësishme të mbani hidratimin dhe të përdorni produkte që riparojnë lagështinë dhe mbrojnë lëkurën.
Si ta përmirësoni situatën:
Përdorni një hidratues që mban lagështinë;
Pini shumë ujë për të hidratuar lëkurën nga brenda;
Kondicioneri ul temperaturĂ«n e ambientit nĂ« rreth 18-26°C, dhe trupi juaj redukton djersitjen â pĂ«rveç nĂ« zona si sqetullat, pĂ«llĂ«mbĂ«t dhe shputat.
Kjo bën që toksinat të mbeten të bllokuara në lëkurë, në vend që të nxirren natyrshëm përmes djersitjes. Gjithashtu, ekspozimi ndaj kondicionerit mund të ulë prodhimin e vajit natyral të lëkurës, duke e bërë atë të duket e zbehtë dhe e jo e shëndetshme.
Klima shkakton plakje të parakohshme dhe rrudha
Hidratimi është thelbësor për elasticitetin dhe shëndetin e lëkurës. Kur kondicioneri largon lagështinë nga ambienti, lëkura humbet hidratimin natyral, duke u tkurrur, duke u zbehur dhe duke krijuar rrudha të holla. Me kalimin e kohës, ekspozimi i zgjatur ndaj ajrit të thatë mund të shkaktojë rrudha të parakohshme dhe zbehje të lëkurës. /Telegrafi/
Kondicionerët janë bërë një pjesë e domosdoshme e çdo shtëpie. Megjithatë, edhe pse shumica prej nesh e përdorin kondicionerin çdo ditë, shumë prej nesh nuk e dinë kuptimin e të gjitha simboleve dhe funksioneve të disponueshme në telekomandë.
KondicionerĂ«t nuk janĂ« vetĂ«m pĂ«r ftohje â ato janĂ« sisteme shumĂ«funksionale qĂ«, me pĂ«rdorimin e duhur, mund tĂ« rrisin ndjeshĂ«m rehatinĂ« dhe tĂ« ulin kostot e ngrohjes dhe ftohjes.
MĂ«soni tĂ« lexoni simbolet nĂ« telekomandĂ«, pĂ«rfitoni nga mĂ«nyrat e pĂ«rparuara tĂ« funksionimit dhe mirĂ«mbajeni rregullisht pajisjen nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tâju shĂ«rbejĂ« pĂ«r vite me radhĂ« pa probleme.
Funksionet dhe simbolet bazë në telekomandë
Shumica e kondicionerëve përdorin simbole universale për mënyrat bazë të funksionimit. Ja çfarë do të thotë secili simbol:
Flokë dëbore (Modaliteti i Ftohjes)
PĂ«rdoret nĂ« verĂ«. Kondicioneri ul temperaturĂ«n nĂ« dhomĂ« duke nxjerrĂ« ajrin e ftohtĂ«. Temperatura e rekomanduar pĂ«r ftohje Ă«shtĂ« 24â26°C. Temperaturat mĂ« tĂ« ulĂ«ta rrisin konsumin e energjisĂ« elektrike dhe e sforcojnĂ« trupin.
Dielli (Modaliteti i Ngrohjes)
PĂ«rdoret gjatĂ« muajve tĂ« ftohtĂ«. Kondicioneri nxjerr ajĂ«r tĂ« ngrohtĂ«. ĂshtĂ« efektiv deri nĂ« njĂ« temperaturĂ« tĂ« caktuar tĂ« jashtme (zakonisht -5°C deri nĂ« -15°C, varĂ«sisht nga modeli). Temperatura ideale pĂ«r ngrohje Ă«shtĂ« 20-22°C.
Pikëza (Modaliteti i Tharjes)
Largon lagĂ«shtinĂ« e tepĂ«rt nga ajri, veçanĂ«risht i dobishĂ«m nĂ« zonat me lagĂ«shti tĂ« lartĂ« (bodrume, kuzhina, banjo). Nuk e ftoh dhomĂ«n si modaliteti âFtohjeâ, por mund tĂ« ftohet kĂ«ndshĂ«m falĂ« lagĂ«shtisĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t.
Ventilator (Modaliteti i Ventilatorit)
Kondicioneri vetëm qarkullon ajrin, pa ftohje ose ngrohje. Ideal për freskimin e hapësirës kur nuk kërkohet rregullimi i temperaturës.
Modaliteti Automatik
Kondicioneri vetë zgjedh midis ngrohjes dhe ftohjes, në varësi të temperaturës aktuale dhe të dëshiruar. I përshtatshëm për periudhat kalimtare (pranverë/vjeshtë).
Cilësimet dhe veçoritë e përparuara që mund të mos i keni përdorur
Kohëmatësi
Ju lejon të planifikoni ndezjen ose fikjen e pajisjes në një kohë specifike. Shumë e dobishme nëse dëshironi të përballeni me një dhomë të freskët në mëngjes ose nëse dëshironi që kondicioneri të fiket pasi të flini.
Modaliteti i gjumit
Optimizon temperaturën dhe zvogëlon zhurmën. Zakonisht rrit gradualisht temperaturën gjatë natës në modalitetin e ftohjes (ose e ul atë në modalitetin e ngrohjes) për të kursyer energji dhe për të përmirësuar rehatinë e gjumit.
Modaliteti Eko
ZvogĂ«lon konsumin e energjisĂ« duke ruajtur temperaturĂ«n e caktuar. Pajisja punon nĂ« modalitetin âekonomikâ, shpesh me njĂ« fuqi mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« kompresorit.
KANANASKIS, 16 qershor /ATSH-ANSA/ â TĂ« ulet Kina nĂ« G7? Nuk Ă«shtĂ« ide e keqe, nuk mĂ« shqetĂ«son nĂ«se dikush dĂ«shiron tĂ« sugjerojĂ« hyrjen e KinĂ«s, tha sot presidenti i Shteteve tĂ« Bashkuara, Donald Trump nĂ« kuadĂ« tĂ« njĂ« takimi dypalĂ«sh me kryeministrin e KanadasĂ«, Mark Carney.
âPor, ju duhen njerĂ«z me tĂ« cilĂ«t mund tĂ« flisni. Ata nuk flasin. Putini flet me mua. Putini flet me mua dhe me askĂ«nd tjetĂ«r sepse ai u fye kur u pĂ«rjashtua nga G8, siç do tĂ« kisha bĂ«rĂ« unĂ« dhe siç do tĂ« kishte bĂ«rĂ« kushdo tjetĂ«râ, shtoi ai.
âAi u pĂ«rjashtua nga Obama dhe Trudeau. Ai nuk Ă«shtĂ« i lumtur pĂ«r kĂ«tĂ«â, theksoi Trump.
Atyre qĂ« e pyetĂ«n nĂ«se Putini duhet tĂ« rikthehet nĂ« tryezĂ«n e âTĂ« MĂ«dhenjveâ, presidenti amerikan u pĂ«rgjigj se ânuk po them qĂ« ai duhet tĂ« jetĂ« pjesĂ« e kĂ«saj nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«, sepse shumĂ« ujĂ« ka kaluar nĂ«n urĂ«, por ishte njĂ« gabim i madhâ.
âObama nuk e donte RusinĂ«. Nuk do tĂ« kishim pasur luftĂ« nĂ«se do ta kishim pasur armikun nĂ« tryezĂ«, edhe nĂ«se nĂ« atĂ« kohĂ« unĂ« as nuk e konsideroja armik. NĂ«se Putini do tĂ« kishte qenĂ« anĂ«tar i G8-Ă«s, nuk do tĂ« kishim luftĂ« taniâ, deklaroi Trump./ /os/
BERLIN, 16 qershor/ATSH/- Një numër kompanish të mëdha evropiane po kërkojnë më shumë qartësi nga BE-ja mbi mbrojtjen e klimës dhe zbatim më të shpejtë të objektivave ekonomike.
Në një letër të hapur në fund të majit, rreth 150 kompani kërkuan uljen e emetimeve të gazrave serrë në Bashkimin Evropian me të paktën 90 për qind deri në vitin 2040.
Nënshkruesit argumentuan se një objektiv i fortë klimatik dhe dekarbonizimi i ekonomisë do të përmirësonin qëndrueshmërinë, sigurinë energjetike dhe konkurrueshmërinë.
Nënshkruesit janë anëtarë të Grupeve të Liderëve të Korporatave, të mbledhura nga Instituti për Lidership të Qëndrueshëm i Universitetit të Kembrixhit.
Letra iu drejtua Komisionit Evropian, përfaqësuesve të Parlamentit Evropiandhe krerëve të shteteve dhe qeverive të BE-së. Midis nënshkruesve janë korporata të mëdha, duke përfshirë SAP, Grupin Otto dhe Allianz.
Deri më sot, BE ka vendosur një objektiv për uljen e emetimeve të CO2me 55 për qind deri në vitin 2030 krahasuar me nivelet e vitit 1990 dhe arritjen e neutralitetit klimatik deri në vitin 2050. Një objektiv i përkohshëm detyrues për vitin 2040 ende nuk ekziston.
Gara në tregtinë globale dhe hezitimi i BE-së
Objektivat e qarta tĂ« pĂ«rkohshĂ«m mund tâu ofrojnĂ« kompanive mĂ« shumĂ« qartĂ«si. Kjo sinjalizon edhe nĂ«se Evropa vazhdon nĂ« rrugĂ«n e saj klimatike. Tani ka dyshime pĂ«r kĂ«tĂ«. Komisioni Evropian kohĂ«t e fundit ka rihapur disa drejtime pĂ«r diskutim. Proceset duhet tĂ« thjeshtohen.
âNĂ«se kjo do tĂ« mbetet kĂ«shtu apo nĂ«se rregulloret e dakorduara mĂ« parĂ« do tĂ« zbuten Ă«shtĂ« aktualisht âe paparashikueshmeâ, thotĂ« Manon Dufour. Kjo do tâi bĂ«nte investitorĂ«t tĂ« hezitonin, thotĂ« drejtori i pĂ«rgjithshĂ«m i zyrĂ«s sĂ« njĂ« organizate ndĂ«rkombĂ«tare nĂ« Bruksel EG3, e specializuar pĂ«r diplomacinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« klimĂ«s.
PĂ«r Dufour, Ă«shtĂ« e qartĂ«: Pas thirrjes pĂ«r ambicie mĂ« tĂ« mĂ«dha klimatike qĂ«ndron shpresa se kjo do tĂ« rezultojĂ« nĂ« njĂ« avantazh konkurrues pĂ«r kompanitĂ« nga BE-ja. Duke pasur parasysh investimet masive tĂ« gjelbra nĂ« KinĂ«, âtranzicioni teknologjik nĂ« EvropĂ« nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« projekt ekskluzivisht evropianâ, por kjo duhet parĂ« nĂ« kontekstin e konkurrencĂ«s globale.
âNĂ« disa sektorĂ«, Evropa mund ta ketĂ« mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« ruajĂ« avantazhin e saj konkurrues. MegjithatĂ«, nĂ« tĂ« tjera, Evropa Ă«shtĂ« shumĂ« mirĂ« e pozicionuarâ, thotĂ« Dufour.
Evropa Ă«shtĂ« lidere nĂ« tĂ« gjitha fushat qĂ« lidhen me teknologjitĂ« e rrjetit ose kabllove, si dhe nĂ« disa fusha tĂ« teknologjisĂ« CCS, e cila blen dhe ruan CO2 nga impiantet industriale. âEvropa mund tĂ« pĂ«rfitojĂ« ende kĂ«tuâ, beson Dufour.
Politika funksionon: më shumë kompani me objektiva klimatike
Nuk është rastësi që gjithnjë e më shumë kompani po i bëjnë thirrje BE-së të veprojë më me vendosmëri. Që kur BE miratoi Marrëveshjen e Gjelbër në vitin 2019, qindra miliarda euro janë investuar në teknologjinë dhe industrinë e gjelbër. Janë miratuar edhe rregullore të shumta për qëndrueshmëri në biznes. Që atëherë, ka pasur një ndryshim të thellë në qëndrimin e kompanive ndaj politikës klimatike në të gjithë Evropën.
Analiza nga organizata jofitimprurëse InfluenceMap me bazë në Mbretërinë e Bashkuar arrin në përfundimin: kjo politikë po tregon rezultate.
Sot, 23 pĂ«r qind e kompanive nĂ« BE zbatojnĂ« strategji qĂ«, sipas analizĂ«s, ndihmojnĂ« nĂ« arritjen e qĂ«llimeve klimatike. NĂ« vitin 2019, kjo shifĂ«r ishte 3 pĂ«r qind. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, pjesa e kompanive tĂ« klasifikuara si âtĂ« papranueshme nga klimaâ ra nga 34 pĂ«r qind nĂ« 14 pĂ«r qind.
Politika klimatike është në interesin e kompanive
QĂ«llimi i uljes sĂ« emetimeve me 90 pĂ«r qind deri nĂ« vitin 2040, i kĂ«rkuar nga nĂ«nshkruesit e letrĂ«s sĂ« hapur, âdo tĂ« na jepte njĂ« rrugĂ« tĂ« qartĂ« pĂ«r tĂ« zgjeruar veprimet dhe investimet tona nĂ« kalimin nĂ« modele biznesi mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme dhe uljen e shpejtĂ« tĂ« emetimeve tonaâ. NĂ« fund tĂ« fundit, nĂ«nshkruesit pohojnĂ« se rreziku klimatik Ă«shtĂ« njĂ« rrezik ekonomik dhe financiar.
Sipas Raportit të Qëndrueshmërisë të firmës konsulente Deloitte, pothuajse të gjithë menaxherët e anketuar në Gjermani (97 për qind e tyre) deklaruan që në vitin 2022 se kompania e tyre është prekur negativisht nga ndryshimet klimatike. 50 për qind thanë se biznesi i tyre është i lidhur drejtpërdrejt me ndryshimet klimatike.
Industria e rëndë
Pavarësisht kësaj, Agjencia Federale Gjermane e Mjedisit zbuloi në një studim të vitit 2021 se vetëm gjysma e kompanive gjermane DAX raportojnë mbi rreziqet ekonomike të krizës klimatike.
Sondazhi i fundit i Deloitte për vitin 2024 tregon se shumica e mbi 2.000 drejtuesve të anketuar nga 27 vende të botës i japin përparësi projekteve të qëndrueshmërisë në vendimmarrjen e tyre. 85 për qind e të anketuarve thanë se po rrisin investimet e tyre në këtë fushë, krahasuar me 75 për qind vitin e kaluar.
Megjithatë edhe ata që bëjnë thirrje për mbrojtje më pak ambicioze të klimës deri në vitin 2040 janë të zëshëm në Bruksel. Kjo përfshin, në veçanti, kompanitë në industrinë e rëndë evropiane, industrinë kimike gjermane, Konfederatën e Industrisë Gjermane, industrinë evropiane të çimentos dhe shqetësimet e naftës dhe gazit.
Transformimi i vonuar i ekonomisĂ« jo vetĂ«m qĂ« do tĂ« ndikojĂ« nĂ« biznese, por do tâu kushtojĂ« taksapaguesve shuma tĂ« mĂ«dha parash nĂ« dĂ«met e shkaktuara nga kriza klimatike.
Një studim nga shkencëtarët në Institutin e Potsdamit për Kërkimin e Ndikimit të Klimës (PIK) tregon se edhe nëse emetimet e gazrave serrë do të reduktoheshin në mënyrë drastike që tani e tutje, të ardhurat globale për frymë do të binin me 19 përqind deri në vitin 2050.
Kjo është e barabartë me rreth 38 trilionë dollarë në vit, që është rreth gjashtë herë kostoja e vlerësuar e veprimit klimatik.
Shkëputja e rritjes ekonomike nga emetimet e CO2
Ndërkohë, rritja ekonomike po shkëputet nga emetimet e CO2 në të gjithë botën. Nga viti 2015 deri në vitin 2022, produkti i brendshëm bruto (PBB) global u rrit me 22 për qind, ndërsa emetimet u rritën vetëm me shtatë për qind.
Më shumë se 40 vende kanë rritur PBB-në e tyre duke ulur njëkohësisht emetimet, sipas një studimi të vitit 2025 nga OECD dhe Kombet e Bashkuara. Ky trend ka fituar vrull që nga vitet 1990.
Investimet në energji të pastër dhe të qëndrueshme tani janë dyfish më të larta se ato në lëndët djegëse fosile, duke ofruar zgjidhje të përballueshme për klimën, inovacion, vende pune dhe rritje ekonomike, thonë nënshkruesit e letrës.
Tregjet e energjisë së pastër janë rritur me shpejtësi, të nxitura fillimisht nga politikat dhe më pas nga kërkesa e tregut. Sot, siç thuhet në letër, 87 për qind e ekonomisë globale ka objektiva zero kur bëhet fjalë për emetimet e CO2.
Në të njëjtën kohë, qeveritë, rajonet, qytetet dhe kompanitë kanë marrë masa për të kufizuar emetimet e gazrave serrë.
Vrulli kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r mbrojtjen e klimĂ«s aktualisht po dobĂ«sohet. âPolitikat e paqarta rrezikojnĂ« tĂ« vonojnĂ« investimet private dhe tĂ« ulin PBB-nĂ« me 0.75 pĂ«r qind qĂ« nĂ« vitin 2030â, deklarojnĂ« autorĂ«t.
Vitin e kaluar, Komisioni Evropian rekomandoi uljen e emetimeve të gazrave serrë me të paktën 90 për qind krahasuar me nivelet e vitit 1990. Propozimi përkatës legjislativ pritet të publikohet para pushimeve verore. Megjithatë, ai ende duhet të negociohet nga shtetet anëtare të BE-së dhe Parlamenti Evropian. Disa anëtarë të Parlamentit Evropian shprehën shqetësim se objektivi i propozuar mund të jetë shumë ambicioz. Një numër gjithnjë e në rritje i përfaqësuesve të ekonomisë padyshim i shohin gjërat ndryshe. /DW/
NĂ« betejĂ«n globale kundĂ«r ndryshimeve klimatike, njĂ« ndihmĂ«s i papritur po del nĂ« skenĂ« qĂ« janĂ« pinguinĂ«t dhe jashtĂ«qitjet e tyre. NjĂ« studim i ri nga shkencĂ«tarĂ«t e Universitetit tĂ« Helsinkit ka zbuluar se guanoja, pĂ«rzierja e jashtĂ«qitjeve tĂ« zogjve detarĂ«, mund tĂ« ndikojĂ« ndjeshĂ«m nĂ« klimĂ«n e AntarktidĂ«s duke stimuluar formimin e reve qĂ« [âŠ]
Në betejën globale kundër ndryshimeve klimatike, një ndihmës i papritur po del në skenë që janë pinguinët dhe jashtëqitjet e tyre.
Një studim i ri nga shkencëtarët e Universitetit të Helsinkit ka zbuluar se guanoja, përzierja e jashtëqitjeve të zogjve detarë, mund të ndikojë ndjeshëm në klimën e Antarktidës duke stimuluar formimin e reve që ndihmojnë në uljen e temperaturave.
Guanoja e pinguinëve, e pasur me amoniak dhe dimetilaminë, lëshon gazra që ndikojnë drejtpërdrejt në atmosferë.
Këto substanca nxisin formimin e grimcave aerosoli dhe reve, të cilat pasqyrojnë rrezatimin diellor dhe kontribuojnë në ftohjen e klimës në këtë rajon të ndjeshëm.
Studimi, i drejtuar nga kërkuesi Mattheë Boyer, përfshiu matje të kryera pranë Bazës Marambio në Gadishullin Antarktik, gjatë verës së vitit 2023.
Në këtë zonë, afër një kolonie me rreth 60,000 pinguinë Adelie, u vu re një rritje drastike e amoniakut në atmosferë, deri në 1,000 herë më shumë se nivelet bazë.
âKolonitĂ« e pinguinĂ«ve janĂ« njĂ« burim kryesor i amoniakut nĂ« bregdetin e AntarktidĂ«s, ndĂ«rsa kontribuimi nga Oqeani Jugor Ă«shtĂ« i papĂ«rfillshĂ«mâ, theksoi Boyer.
Ai shtoi se dimetilamina, një tjetër komponent me origjinë nga guanoja, rrit ndjeshëm formimin e grimcave deri në 10,000 herë më shumë.
Edhe pasi pinguinĂ«t emigruan nga zona, nivelet e larta tĂ« amoniakut u mbajtĂ«n pĂ«r mĂ« shumĂ« se njĂ« muaj, pĂ«r shkak tĂ« âujitjesâ sĂ« tokĂ«s me guano, qĂ« mbeti aktive si burim kimik pĂ«r atmosferĂ«n.
Kjo tregon se kolonitë bregdetare të pinguinëve mund të jenë një burim i rëndësishëm aerosoli edhe për zonat përtej brigjeve.
Ky zbulim merr rëndësi të veçantë në një kohë kur Antarktida po ngrohet me ritme dy herë më të shpejta se pjesa tjetër e botës.
Humbja e akullit detar po kërcënon habitatet, ushqimin dhe ciklet riprodhuese të shumë specieve të pinguinëve, disa prej të cilave mund të zhduken deri në fund të këtij shekulli.
MegjithatĂ«, ky rol i ri i guanos si âagjent klimatikâ jep njĂ« perspektivĂ« tĂ« re pĂ«r mĂ«nyrat se si jeta e egĂ«r dhe ekosistemet lokale ndikojnĂ« nĂ« klimĂ«n globale.
Pinguinët, nëpërmjet jashtëqitjeve të tyre, mund të ndihmojnë në ngadalësimin e disa prej efekteve më të rënda të ngrohjes globale në rajonin polar.
Fenomeni i përmbytjeve në vendin tonë, pasojat në bujqësi dhe dëmi i madh ekonomik.Përse po përmbytemi?
Nga SEBI ALLA
âSa herĂ« vjen lumi, toka ime Ă«shtĂ« pothuaj e para qĂ« pĂ«rmbytetâ-thotĂ« Bardhi, njĂ« 40-vjeçar nga fshati Darragjat
Lumi Drin, nĂ« mesin e majit Ă«shtĂ« i qetĂ« dhe ngjan sikur nuk bĂ«n dĂ«m, por mjaftojnĂ« shirat e vjeshtĂ«s dhe dimrit, e sidomos nĂ«se ndodh hapja e digĂ«s sĂ« Hidrocentralit tĂ« Vaut tĂ« DejĂ«s, qĂ« thuajse e gjithĂ« zona e NĂ«nshkodrĂ«s tĂ« pĂ«rmbytet, duke sjellĂ« pas pasoja ekonomike dhe jo vetĂ«m. âĂdo tokĂ« e pĂ«rmbytur nuk Ă«shtĂ« mĂ« si mĂ« parĂ«. PĂ«rmbytjet nĂ« disa raste e pasurojnĂ« tokĂ«n me lym, por ka edhe fenomene tĂ« ledhizimit, gĂ«rryerjeve dhe inerteve tĂ« ngurta tĂ« cilat tokat bujqĂ«sore mund tâi degradojnĂ«â-thotĂ« pĂ«r Faktoje.al eksperti i çështjeve mjedisore, Lavdosh Ferruni. PĂ«rveç panikut, dĂ«mtimit tĂ« banesave, stallave, bagĂ«tive dhe dhe bimĂ«ve bujqĂ«sore, fatura qĂ« vjen pas Ă«shtĂ« e lartĂ«. NjĂ« studim i BankĂ«s BotĂ«rore i publikuar nĂ« vitin 2022 pĂ«rllogariti njĂ« dĂ«m prej 2.3 miliardĂ« dollarĂ« i shkaktuar nĂ« 33 vitet e fundit nĂ« ShqipĂ«ri. PĂ«rveç ndryshimeve klimaterike qĂ« ndikojnĂ« nĂ« pĂ«rmbytje, prerja e pyjeve dhe dĂ«mtimet e shtrateve tĂ« lumenjve sollĂ«n pasoja tĂ« mĂ«dha nĂ« vendin tonĂ«.
Rreziku në prag
Foto Atdhe Mulla
Vendi ynĂ« renditet me risk tĂ« lartĂ« nga rreziku i pĂ«rmbytjeve. Zonat mĂ« problematike janĂ« ultĂ«sira pĂ«rĂ«nĂ«dimore, veçanĂ«risht pjesa e NĂ«nshkodrĂ«s, kryesisht nga vĂ«rshimi i lumenjve Drin dhe BunĂ«, por edhe Vjosa nĂ« jug tĂ« vendit. âNĂ« vitet 2010-2011 kemi pasur shumĂ« dĂ«me. NjĂ« pjesĂ« e banorĂ«ve mori dĂ«mshpĂ«rblim, nga 1-3 milionĂ« lekĂ« tĂ« vjetraâ-thotĂ« njĂ« banor i fshatit Dajç, ndĂ«rsa shton se u dhanĂ« edhe ushqim pĂ«r bagĂ«titĂ«. Ai gjithashtu shton se edhe nĂ« vitet 2017-2018 patĂ«n dĂ«me nga pĂ«rmbytjet, por nuk kanĂ« marrĂ« ende dĂ«mshpĂ«rblim, pavarĂ«sisht se ekipet e emergjencave civile dhe tĂ« pushtetit lokal plotĂ«suan disa formularĂ« mbi dĂ«men e konstatuara. NĂ« tĂ« dyja anĂ«t e Lumit Drin, sidomos nĂ« afĂ«rsi tĂ« grykĂ«derdhjes janĂ« ngritur disa argjinatura, duke sjellĂ« njĂ« lloj stabiliteti, i cili mĂ« shumĂ« ka ardhur nga intesiteti i ulĂ«t i rreshjeve. âUshtria ngriti disa argjinatura nĂ« vitet 2010-2011, ndĂ«rsa mĂ« pas ka pasur ndĂ«rhyrje nĂ« pastrimin e kanaleveâ-thotĂ« pĂ«r Faktoje.al njĂ« tjetĂ«r banor i fshatit Darragjat.
ĂfarĂ« e âtĂ«rbonâ Drinin?
Tre kaskada Hidrocentralesh mbi lumin Drin pĂ«rveç prodhimit tĂ« anergjisĂ« elektrike do tĂ« shĂ«rbenin edhe si tampon pĂ«r tĂ« mos lejuar pĂ«rmbytjet nga intesiteti i lartĂ« i rreshjeve, por nĂ« disa raste keqmenaxhimi i digave solli pĂ«rmbytje masive. âPrania e 3 digave tĂ« mĂ«dha nĂ« njĂ« seri favorizon ruajtjen e vĂ«llimeve tĂ« mĂ«dha tĂ« ujit, megjithĂ«se, nĂ« rast mosfunksionimi, ose vonesa nĂ« rregullimin e derdhjes mund tĂ« favorizojnĂ« pĂ«rmbytjet nĂ« drejtim tĂ« rrjedhĂ«s sĂ« poshtme, veçanĂ«risht nĂ«se ka njĂ« mbivendosje me valĂ«t e pĂ«rmbytjeve qĂ« vijnĂ« nga Mali i Zi (Liqeni i ShkodrĂ«s)â-thuhet nĂ« raportin e hartuar nga Agjencia KombĂ«tare e Mbrojtjes Civile, e cila i referohet lumit Drin dhe BunĂ«.
Ndërtime pranë zonës së rrezikut
Ndonëse shkakun kryesor të përmbytjeve ekspertët e lidhin më dëmtimin masiv të pyjeve dhe devijimin nga shfrytëzimi pa kriter i shtratit të lumenjve, një tjetër fenomen lidhet me ndërtimet.
âPrerjet e pyjeve janĂ« shkaktari kryesor i pĂ«rmbytjeve, pasi eleminimi i pemĂ«ve tĂ« larta bĂ«n qĂ« uji tĂ« vĂ«rshojĂ« me intesitet tĂ« lartĂ« nĂ« lumenj dhe tejmbushja e tyre shkakton pĂ«rmbytjeâ-thotĂ« eksperti i çështjeve mjedisore Lavdosh Ferruni, ndĂ«rsa sugjeron se pĂ«rmbytja nĂ« tĂ« vĂ«rtete nis nga zonat malore pĂ«r tu kthyer nĂ« mjaft problematike nĂ« ultĂ«sirĂ«n perĂ«ndimore, veçanĂ«risht nĂ« afĂ«rsi tĂ« grykĂ«derdhjes sĂ« lumenjve. Nga ana tjetĂ«r banesa tĂ« shumta dhe njĂ«si shĂ«rbimi janĂ« ndĂ«rtuar pas viteve 90â nĂ« zona fushore dhe shumĂ« pranĂ« brigjeve tĂ« lumenjve. âNĂ« dekadat e fundit, presioni antropogjen nĂ« fushĂ«n e pĂ«rmbytjeve Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m, duke pĂ«rfshirĂ« zhvillimin e paplanifikuar, urbanizimin e shpejtĂ« dhe ndĂ«rtimin e vendbanimeve tĂ« reja nĂ« zonat me risk tĂ« lartĂ« pĂ«rmbytjejeâ-konstaton Agjencia KombĂ«tare e Mbrojtjes Civile.
Përmbytjet në qytete
NĂ« dy vitet e fundit po shihet njĂ« problematikĂ« pĂ«rmbytjesh edhe nĂ« zonat urbane, tĂ« cilat mĂ« parĂ« nuk pĂ«rfshiheshin nĂ« pjesĂ«n e rrezikut. NjĂ« prej tyre Ă«shtĂ« edhe Vlora dhe sipas eskspertit tĂ« mjedisit Lavdosh Ferruni kjo situatĂ« lidhet me intesitetin e ndĂ«rtimeve. âNdĂ«rtimet me intesitete tĂ« lartĂ« dhe betonizimi i pjesĂ«ve periferike ka bĂ«rĂ« qĂ« tĂ« shtohen rastet e pĂ«rmbytjeve edhe nĂ« zonat urbane, veçanĂ«risht nĂ« VlorĂ«, por edhe qytetate tĂ« tjeraâ-thotĂ« Ferruni. Sipas tij, nĂ« situatĂ« tĂ« tillĂ« pĂ«r tĂ« ndaluar kĂ«tĂ« fenomen nevojiten edhe ndĂ«rhyrje ligjore. âNevojitet detyrim ligjor qĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« e caktuar e territorit pranĂ« zonave urbane tĂ« mos preket nga ndĂ«rtimet, por tĂ« lihet nĂ« mĂ«nyrĂ« natyrale, sepse nĂ«se preket ndikon drejtĂ«pĂ«drejtĂ« nĂ« prishjen e skosistemit dhe pĂ«rmbytjet janĂ« pasojĂ«â-shprehet eksperti mjedisor Lavdosh Ferruni.
Foto Atdhe Mulla
Investimet e munguara
PavarĂ«sisht shtimit tĂ« fondeve pĂ«r ngritje argjinaturash dhe hapjes sĂ« kanaleve kulluese, pĂ«r dy vitet e ardhshme parashikomet buxhetore pĂ«r parandalimin e pĂ«rmbytjeve janĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta dhe mund tĂ« sjellĂ« rrezik pĂ«rmbytjesh, e ndikuar edhe nga ndryshimet klimaterike. NĂ« parashikimet e buxhetit fillestar 2025 dhe buxhetet paraprake pĂ«r 2026 pĂ«r programin e MinistrisĂ« sĂ« BujqĂ«sisĂ« âMenaxhimi i infrastruktures se kullimit dhe ujitjesâ, kemi njĂ« rritje tĂ« buxhetit tĂ« planifikuar, duke shkuar nga realizuar 2.15 miliard lekĂ« nĂ« 2023, dhe planifikuar2.55 miliard lekĂ« nĂ« 2024, duke shkuar pĂ«rkatĂ«sisht 2.88 miliard lekĂ« nĂ« 2025 dhe 2026. âAjo çfarĂ« vĂ«rĂ«het si problematike pĂ«r buxhetin paraprak tĂ« vitit 2027 Ă«shtĂ« njĂ« ulje e shpenzimeve kapitale, pra e investimeve, ndĂ«rkohĂ« qĂ« shpenzimet korrente, ato administrative dhe paga janĂ« planifikuar qĂ« tĂ« rritenâ-thotĂ« pĂ«r Faktoje.al eksperti i ekonomisĂ« Ilir Brasha, teksa shton se âbuxheti 2027 parashikon mĂ« pak investime nĂ« pĂ«rmirĂ«simin e ujitjes dhe kullimit por edhe nĂ« parandalimin e pĂ«rmbytjeveâ.
12 projekte, më shumë se gjysma në pikëpyetje
Nga monitorimi i statusit të zbatimit të 12 masave për ujitjen, kullimin dhe mbrojtjen nga përmbytjet rezistente ndaj klimes, 4 nuk kanë filluar, 1 është bërë plan
i pĂ«r zbatim nĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, 5 janĂ« nĂ« vazhdim, dhe 2 janĂ« tĂ« pasigurtĂ«. âShumica e projekteve tĂ« ndĂ«rmarra pĂ«r parandalimin e pĂ«rmbytjeve nuk janĂ« filluar akoma, gjĂ« qĂ« tregon njĂ« realizim tĂ« ulĂ«t tĂ« masave qĂ« duhet tĂ« ndĂ«rmerren pĂ«r tĂ« siguruar digat dhe mbrojtjen nga pĂ«rmbytjetâ-konstaton eksperti Brasha.
PĂ«rfundimi
Vendi ynë vijon të jetë i rrezikuar nga përmbytjet ku përveç ndikimit nga faktorë lokalë si prerja e pyjeve, dëmtimi i lumenjve dhe ndërtimet pa kriter shtohen edhe ndryshimet klimaterike që kanë ulur ditët me shi, por rritur rrezikun e përmbytjeve nga intesisiteti i lartë në periudha që nisin rreshjet. Investimet për ngritjen e argjinaturave dhe pastrimin e kanaleve kryesore kulluese nuk janë në nivelin e kërkuar, ndërsa plani kombëtar për mbrojtjen nga fatkeqësitë natyrore, përfshi edhe përmbytjet nuk shoqërohet me buxhetin e nevojshëm.
ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« mĂ« 28 748 kilometra katrorĂ«. TokĂ«n e ka marrĂ«Â deti, ndĂ«rsa qindra mijĂ«ra hektarĂ« terren bujqĂ«sor, kullota, livadhe dhe brigje lumenjsh, u zhdukĂ«n si pasojĂ« e erozionit (gĂ«rryerjes sĂ« tokĂ«s). MĂ« shumĂ« se natyra, fenomeni njeri ndikoi nĂ« rrĂ«shqitjen masive, duke e vendosur ShqipĂ«rinĂ« nĂ« hartĂ«n e kuqe tĂ« rrezikut, rreth 11 herĂ« mĂ« tĂ« lartĂ« [âŠ]
NĂ« zemĂ«r tĂ« TiranĂ«s, aty ku dikur kumbonte zĂ«ri i filmave tĂ« vjetĂ«r nga kinema âDajtiâ, njĂ« projekt ndĂ«rtimi po trazon qetĂ«sinĂ« e banorĂ«ve tĂ« rrugĂ«s âMyslym Shyriâ. BĂ«het fjalĂ« pĂ«r rikonstruksionin e qendrĂ«s TEN â njĂ« qendĂ«r shumĂ« funksionale pĂ«r rininĂ« qĂ« u krijua nĂ« vitin 2010 duke ruajtur strukturĂ«n e vjetĂ«r tĂ« ish-kinema âDajtitâ. [âŠ]
Evropa është kontinenti me ngrohjen më të shpejtë në botë pasi vendet u goditën nga ndikimet e qarta të ndryshimeve klimatike, moti ekstrem dhe temperaturat rekord në vitin 2024, tregon një raport i zgjeruar vjetor.
Rreth 100 shkencëtarë dhe ekspertë kontribuan për raportin evropian të klimës, të udhëhequr nga OKB-ja, që zbuloi se viti i kaluar ishte më i ngrohti në histori për kontinentin.
âStuhitĂ« ishin shpesh tĂ« rĂ«nda dhe pĂ«rmbytjet ishin mĂ« tĂ« pĂ«rhapurat qĂ« nga viti 2013, duke marrĂ« tĂ« paktĂ«n 335 jetĂ« dhe duke prekur rreth 413 000 njerĂ«zâ, sipas raportit tĂ« publikuar nga Organizata BotĂ«rore Meteorologjike e OKB-sĂ« (WMO) dhe ShĂ«rbimi i Ndryshimeve Klimatike âCopernicusâ (C3S).
âKishte njĂ« kontrast tĂ« madh lindje-perĂ«ndim nĂ« kushtet klimatike, me kushte jashtĂ«zakonisht tĂ« thata dhe tĂ« ngrohta nĂ« lindje krahasuar me kushtet e ngrohta por tĂ« lagĂ«shta nĂ« perĂ«ndimâ, thanĂ« ekspertĂ«t.
Ata zbuluan se Evropa është një nga rajonet me rritjen më të madhe të parashikuar të rrezikut nga përmbytjet dhe një ngrohje globale prej 1,5 gradë C mund të rezultojë në 30 000 vdekje vjetore në Evropë për shkak të nxehtësisë ekstreme.
Sekretarja e pĂ«rgjithshme e WMO, Celeste Saulo, tha se âky raport thekson se Evropa Ă«shtĂ« kontinenti qĂ« ngroh mĂ« shpejt dhe po pĂ«rjeton ndikime serioze nga moti ekstrem dhe ndryshimet klimatikeâ.
Sipas raportit, 30% e rrjetit tĂ« lumenjve evropianĂ« e ka tejkaluar pragun âtĂ« lartĂ«â tĂ« pĂ«rmbytjeve gjatĂ« vitit dhe 12% ka kaluar pragun e pĂ«rmbytjeve âtĂ« rĂ«ndaâ.
Gjetjet treguan gjithashtu temperatura rekord të larta vjetore në pothuajse gjysmën e kontinentit dhe temperaturë rekord të lartë të sipërfaqes së detit në rajon, me 0,7 gradë C mbi mesataren.
Rritja mesatare e temperaturës ishte veçanërisht e pjerrët për detin Mesdhe, me 1,2 gradë C mbi mesataren.
Në shtator, zjarret në Portugali dogjën rreth 110 000 hektarë në një javë, që përfaqëson rreth një të katërtën e sipërfaqes totale të djegur vjetore të Evropës, ndërsa rreth 42 000 njerëz u prekën nga zjarret në Evropë, sipas raportit.
Sipërfaqja e tokës evropiane që përjetoi më pak se tre muaj (90 ditë) ditë me ngrica u zbulua gjithashtu të ishte më e madhja e regjistruar.
âDhe tĂ« gjitha rajonet evropiane panĂ« njĂ« humbje tĂ« akullit, me akullnajat nĂ« Skandinavi dhe Svalbard qĂ« panĂ« normat e tyre mĂ« tĂ« larta tĂ« humbjes masive nĂ« rekordâ, thanĂ« ekspertĂ«t.
Në përgjithësi, Evropa Qendrore është një nga rajonet në botë ku akullnajat po tkurren më shpejt pasi OKB-ja bën thirrje për ruajtjen e akullnajave në vitin 2025.
Evropa po pĂ«rballet me pasoja gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« rĂ«nda tĂ« ndryshimeve klimatike. Viti 2024 rezultoi si mĂ« i nxehti i regjistruar ndonjĂ«herĂ« nĂ« kontinent, duke sjellĂ« pasoja shkatĂ«rruese pĂ«r njerĂ«zit, mjedisin dhe ekonominĂ«. Sipas raportit tĂ« fundit tĂ« Copernicus (C3S) dhe OrganizatĂ«s BotĂ«rore Meteorologjike (WMO), stuhitĂ« dhe pĂ«rmbytjet prekĂ«n 413,000 persona, sollĂ«n humbjen e [âŠ]
Vitet e fundit, vĂ«rehet njĂ« reduktim shumĂ« i madh i sipĂ«rfaqeve tĂ« liqeneve akullnajore nĂ« vendin tonĂ«. BimĂ«sia dhe biota shtazore e liqeneve akullnajore janĂ« tĂ« ndikuara direkt nga sasia, shkalla dhe dinamizmi i mbulesĂ«s sĂ« dĂ«borĂ«s. Fenomene tĂ« ngjashme po ndodhin edhe nĂ« Alpet Evropiane, tĂ« cilat po pĂ«rballen mĂ« ritme tĂ« shtuara tĂ« [âŠ]
Ndryshimet klimatike po rrisin ndjeshëm rastet e astmës, sëmundjet kardiovaskulare dhe infeksionet në Shqipëri. Qindra vdekje shtesë priten çdo vit nëse nuk merren masa urgjente. Megjithëse strategjitë ekzistojnë, financimi për shëndetësinë mbetet i ulët dhe masat e zbatimit të ngadalta. Ndërkohë, grupet më të rrezikuara si të moshuarit dhe fëmijët po përballen me pasoja të rënda në shëndet.
Esmeralda Topi
Prej 21 vitesh, Lumturi Hysenllari vuan nga astma bronkiale por pesĂ« vitet e fundit jetesa nĂ« TiranĂ« e ka pĂ«rkeqĂ«suar ndjeshĂ«m shĂ«ndetin e saj.Â
âNĂ« TiranĂ« tĂ« zihet fryma nĂ« çdo stinĂ«. Krahas pompĂ«s dhe ilaçeve, tani qĂ« hyn pranvera unĂ« kam tĂ« domosdoshme tĂ« bĂ«j gjilpĂ«ra qĂ« nuk janĂ« me rimbursim. I blej dhe i bĂ«j vetĂ«â, rrĂ«fen ajo.
Lumturi Hysenllari
67-vjeçarja fle me dritare tĂ« hapur edhe gjatĂ« dimrit, ndĂ«rsa i nxehti pĂ«rvĂ«lues i verĂ«s e detyron tĂ« zhvendoset nĂ« Pogradec ose VoskopojĂ«.Â
âJam e detyruar tĂ« shkoj nĂ« njĂ« vend tĂ« freskĂ«t me ajĂ«r tĂ« pastĂ«r. KĂ«tu e kam tĂ« pamundur, nuk ia dal dotâ, thotĂ« ajo.
Historia e Lumes është vetëm një nga mijëra shembuj që na tregojnë se ndryshimet klimatike po ndikojnë drejtpërdrejt në shëndetin tonë.
Prevalenca e astmës është rritur me 5% çdo vit në Shqipëri dhe ndryshimet klimatike pritet ta përkeqësojnë edhe më shumë situatën. Deri në vitin 2031, parashikohet të ketë 800-1200 raste të reja të astmës vetëm në pellgun e Vjosës, krahasuar me vitin 2019. Qarku i Vlorës konsiderohet më i rrezikuari, me gratë që priten të jenë më të prekura.
Përveç astmës, ndryshimet klimatike pritet të rrisin edhe incidencën e sëmundjeve të tjera, si ato kardiovaskulare, sëmundjet kronike të mushkërive dhe infeksionet e lidhura me temperaturat e larta dhe ndotjen e ajrit. Rritja e valëve të të nxehtit, përkeqësimi i cilësisë së ajrit dhe përhapja e vektorëve infektivë po krijojnë kushte të favorshme për përhapjen e këtyre sëmundjeve, duke ndikuar drejtpërdrejt në shëndetin e popullatës.
VdekjetÂ
Organizata BotĂ«rore e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« paralajmĂ«ron se, nĂ«se nuk merren masa pĂ«r tĂ« reduktuar ngrohjen globale, deri nĂ« vitin 2030 rreth 250,000 persona do tĂ« vdesin çdo vit si pasojĂ« e ndryshimeve klimatike.Â
Shqipëria nuk bën përjashtim. Instituti i Shëndetit Publik vlerëson se valët e të nxehtit mund të jenë përgjegjëse për qindra vdekje shtesë në vendin tonë.
âGjatĂ« dy valĂ«ve tĂ« tĂ« nxehtit tĂ« marra nĂ« analizĂ« para pandemisĂ«, u vĂ«rejt njĂ« rritje e riskut pĂ«r vdekje nga 9%-36% pĂ«r disa sĂ«mundje kardiovaskulare, sidomos insuficiencĂ«n kardiake dhe goditjen cerebraleâ, informon ISHP pĂ«r Faktoje.al.Â
Doktor Alban Ylli shpjegon se si ngrohja globale ndikon drejtpërdrejt tek sëmundjet e zemrës.
Alban Ylli, doktor epidemiolog pranë ISHP
âGjatĂ« valĂ«ve tĂ« tĂ« nxehtit, organizmi i disa personave me probleme kardiovaskulare Ă«shtĂ« i kompensuar nĂ« limite. Rritja e temperaturave e bĂ«n mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« balancimin e trupit dhe mund tĂ« çojĂ« nĂ« vdekje tĂ« parakohshmeâ, shpjegon ai.
Instituti i ShĂ«ndetit Publik vlerĂ«son se valĂ«t e tĂ« nxehtit do tĂ« jenĂ« pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r qindra vdekje shtesĂ« nĂ« vendin tonĂ«.Â
âNĂ«se ShqipĂ«ria do tĂ« kishte disa valĂ« tĂ« nxehti çdo vit, siç pritet nĂ« tĂ« ardhmen e afĂ«rt, me gjasĂ« ne mund tĂ« kemi deri nĂ« 400 vdekje shtesĂ« (nga 22 mijĂ« vdekje qĂ« kemi çdo vit nĂ« ShqipĂ«ri) 400 tâi atribuohen vetĂ«m valĂ«s sĂ« tĂ« nxehtitâ, thotĂ« doktor Alban Ylli nga Instituti i ShĂ«ndetit Publik.Â
Fakti qĂ« valĂ«t e tĂ« nxehtit janĂ« shtuar dhe zgjatur nĂ« kohĂ«, duhet tĂ« shĂ«rbejĂ« si kĂ«mbanĂ« alarmi se bota po shkon drejt skenarit ekstrem mĂ« shpejt nga sa pritej- thekson doktor Alban Ylli.Â
âDy vitet e fundit valĂ«t e tĂ« nxehtit nuk janĂ« mĂ« nga 8 ditĂ«, por kanĂ« zgjatur me dy javĂ«, temperatura qĂ« janĂ« mbi normalen e pritshme me 3-5 gradĂ«âÂ
Probleme tĂ« tjera qĂ« pritet tĂ« pĂ«rkeqĂ«sohen pĂ«rfshijnĂ« hipertensionin, obezitetin, kequshqyerjen, alergjitĂ«, deri tek çrregullimet mendore si depresioni.Â
âPĂ«rditĂ« e mĂ« shumĂ« sillen prova pĂ«r ndikimin negativ qĂ« ndryshimet klimatike kanĂ« nĂ« kushtet e jetesĂ«s, duke rritur rreziqet shĂ«ndetĂ«sore si sĂ«mundjet respiratore, sĂ«mundjet e zemrĂ«s dhe sĂ«mundjet infektive,â shton Alma Lahe, manaxhere projektesh pranĂ« organizatĂ«s âTogether for lifeâ.
SĂ«mundjet e sĂ« shkuarĂ«sÂ
FĂ«mijĂ«t janĂ« njĂ« tjetĂ«r grup vulnerabĂ«l ndaj pasojave tĂ« ndryshimeve klimatike nĂ« shĂ«ndet. Kryesisht me sĂ«mundjet infektive tĂ« cilat autoritetet deri dje i kanĂ« cilĂ«suar si tĂ« zhdukura. Â
âMund tĂ« keni dĂ«gjuar pĂ«r ethet e Nilit, njĂ« sĂ«mundje tropikale qĂ« tashmĂ« Ă«shtĂ« shfaqur nĂ« ShqipĂ«ri. Po ashtu, mushkonja tigĂ«r Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« endemike nĂ« vendin tonĂ« dhe ka diskutime pĂ«r rrezikun e rikthimit tĂ« malaries. Pra, sĂ«mundje qĂ« dikur pĂ«rmendeshin vetĂ«m si problematikĂ« e rajoneve tropikale, tani mund tĂ« bĂ«hen tĂ« zakonshme edhe nĂ« ShqipĂ«riâ, thotĂ« doktor Alban Ylli.
Ndryshimet klimatike po ndikojnë gjithashtu në përhapjen e sëmundjeve gastrointestinale. Sipas llogaritjeve, për çdo rritje prej 1°C të temperaturës së verës, priten rreth 600 raste të reja të sëmundjeve diarreike për çdo 100,000 fëmijë. Në një skenar të rritjes me 1.5°C, kjo nënkupton rreth 4,800 raste shtesë çdo vit.
âGastroenteritet, tĂ« cilat dikur konsideroheshin si njĂ« problem i sĂ« shkuarĂ«s, po rikthehen me njĂ« tendencĂ« nĂ« rritje, dhe pritet tĂ« bĂ«hen njĂ« shqetĂ«sim gjithnjĂ« e mĂ« i madhâ, paralajmĂ«ron doktor Alban Ylli.
PĂ«rballĂ« kĂ«tyre sfidave, ekspertĂ«t e shĂ«ndetit publik thonĂ« se Ă«shtĂ« thelbĂ«sore qĂ« sistemi shĂ«ndetĂ«sor dhe institucionet pĂ«rgjegjĂ«se tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« pĂ«rgatitura pĂ«r tĂ« mbrojtur grupet mĂ« tĂ« rrezikuara.Â
âĂshtĂ« thelbĂ«sore qĂ« sistemet shĂ«ndetĂ«sore tĂ« krijojnĂ« databaza dhe regjistra pĂ«r tĂ« identifikuar grupet mĂ« tĂ« rrezikuara dhe tĂ« hartojnĂ« plane tĂ« emergjencĂ«s. NĂ« rastet e fatkeqĂ«sive natyrore â si valĂ«t e tĂ« nxehtit, zjarret apo pĂ«rmbytjet â kĂ«to grupe janĂ« mĂ« tĂ« ekspozuara ndaj rreziqeve qĂ« ndikojnĂ« drejtpĂ«rdrejt cilĂ«sinĂ« e jetĂ«s sĂ« tyre,â sugjeron doktor Ylli.Â
Financimi i ulët në shëndetësi
Ministria e shëndetësisë i tha Faktoje.al se ka miratuar një sërë dokumente strategjike që adresojnë rreziqet mjedisore dhe emergjencat shëndetësore.
Edhe Instituti i shĂ«ndetit publik thotĂ« se shqetĂ«simet lidhur me ndryshimet klimatike janĂ« reflektuar nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« strategjish, politikash dhe ndĂ«rhyrjesh pĂ«r forcimin e sistemit shĂ«ndetĂ«sor ku pĂ«rfshihen;Â
Fuqizimi i sistemit të urgjencave mjekësore në të gjithë nivelet e sistemit për të përballuar valët e të nxehtit dhe emergjencat nga moti ekstrem,
Fuqizimi i sistemeve të survejancës epidemiologjike për sëmundjet infektive,
Koordinimi më i mirë me strukturat e tjera në kushtet e emergjencave mjedisore
Rritja e ndërgjegjësimit të profesionistëve dhe publikut, si dhe rritja e eficiencës energjitike të infrastruktures shëndetesore
MegjithĂ«se janĂ« bĂ«rĂ« hapa pĂ«rpara nĂ« sistemin shĂ«ndetĂ«sor dhe strategjitĂ« kombĂ«tare parashikojnĂ« pĂ«rmirĂ«sime tĂ« mĂ«tejshme, sfidat mbeten tĂ« shumta.Â
âNjĂ« element i rĂ«ndĂ«sishĂ«m Ă«shtĂ« sistemi i regjistrimi dhe i survejancĂ«s sĂ« sĂ«mundjeve. Do tĂ« ishte mirĂ« tĂ« dinim se çfarĂ« ndodh. Aktualisht ne nuk kemi sisteme tĂ« mira qĂ« monitorojnĂ« emergjencat. Nuk ka sisteme epidemiologjike pĂ«r ta bĂ«rĂ« sistemin mĂ« tĂ« aftĂ« pĂ«r tĂ« reaguarâ thotĂ« Alban Ylli nga ISHP.Â
Pra, pavarĂ«sisht strategjive dhe planeve tĂ« hartuara ndĂ«r vite ritmi i zbatimit tĂ« politikave shĂ«ndetĂ«sore pĂ«r tâu pĂ«rshtatur me ndryshimet klimatike mbetet i ngadaltĂ«. Dhe mungesa e buxhetit Ă«shtĂ« pengesa kryesore.
âBuxheti pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« ka qĂ«nĂ« 18% mĂ« i ulĂ«t nga parashikimet e bĂ«ra nĂ« strategjinĂ« 2021-2030. Edhe po tâi referohemi buxhetit faktik, çdo vit ka ulje. Jemi vendi i fundit nĂ« rajonâ, argumenton Alma Lahe nga Together for Life . Â
Ndryshe nga sa parashikohet nĂ« letra, financimi pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« rezulton tĂ« jetĂ« ndjeshĂ«m mĂ« i ulĂ«t nĂ« realitet.Â
âĂshtĂ« koha, madje Ă«shtĂ« vonĂ«, qĂ« institucionet pĂ«rgjegjĂ«se nĂ« ShqipĂ«ri, deri tani krejt apatike, tĂ« veprojnĂ« urgjentisht duke marrĂ« masa konkrete pĂ«r tĂ« forcuar sistemin e shĂ«ndetit publik dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« veçantĂ« duke hartuar dhe zbatuar politika qĂ« ofrojnĂ« mbrojtje pĂ«r grupet e rrezikuara,â pĂ«rfundon Lahe.  Â
Edhe pĂ«r vitet nĂ« vijim, buxheti pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« vijon tĂ« planifikohet nĂ« nivele tĂ« ulĂ«ta. TĂ« dhĂ«nat e pĂ«rpunuara nga Faktoje.al tregojnĂ« se nĂ« buxhetin paraprak tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m financimet pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« do tĂ« ulen me 1.15 miliardĂ« lekĂ« krahasuar me kĂ«tĂ« vit. Â
Kujdesi ParĂ«sor do tĂ« ketĂ« 19% mĂ« pak fonde gjatĂ« vitit 2026, krahasuar me kĂ«tĂ« vit. Edhe shĂ«rbimet e ShĂ«ndetit Publik do tĂ« pĂ«rballen me reduktim tĂ« fondeve (274 milionĂ« lekĂ« mĂ« pak).Â
âUljet mĂ« tĂ« mĂ«dha vijnĂ« nĂ« shpenzimet korente. Kjo lĂ« vend pĂ«r dyshime tĂ« uljes sĂ« numrit tĂ« punonjĂ«sve tĂ« qendrave shĂ«ndetĂ«sore ose reduktimit tĂ« tyre mĂ« tejâ, arsyeton Ilir Brasha, ekspert pĂ«r ekonominĂ« dhe financat.Â
Ekspertët bien dakord se investimet në teknologji, infrastrukturë dhe ndërgjegjësimin e publikut janë të domosdoshme për të garantuar një shëndetësi më të fortë e më të qëndrueshme për të ardhmen.
Prej vitit 1994 ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« angazhuar nĂ« luftĂ«n kundĂ«r ndryshimeve klimatike. Kufizimi i rritjes sĂ« temperaturave Ă«shtĂ« njĂ« prej objektivave kryesore qĂ« kĂ«to tre dekada i ngjan njĂ« lufte me mullinjtĂ« e erĂ«s. Temperaturat e ajrit nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« rritur ndjeshĂ«m, duke shkuar ndesh me angazhimet pĂ«r klimĂ«n. MĂ«ngjesin e 20 janarit, ndĂ«rsa pĂ«rgatitej tĂ« [âŠ]
Administrata Trump thotĂ« se do tĂ« tĂ«rheqĂ« SHBA-nĂ« nga marrĂ«veshja e Parisit pĂ«r klimĂ«n, njĂ« pakt i nĂ«nshkruar nga pothuajse çdo vend pĂ«r tĂ« reduktuar emetimet dhe pĂ«r tĂ« mbajtur rritjen e temperaturĂ«s mesatare globale nĂ«n nivelet para-industriale. Kjo Ă«shtĂ« hera e dytĂ« qĂ« SHBA tĂ«rhiqet nga marrĂ«veshja e vitit 2015. KĂ«tĂ« e bĂ«ri njĂ« [âŠ]
UASHINGTON, 20 janar /ATSH-DPA/- Presidenti i ri i SHBA-sĂ«, Donald Trump synon tĂ« tĂ«rhiqet sĂ«rish nga MarrĂ«veshja e Parisit pĂ«r KlimĂ«n â ndĂ«rsa ShtĂ«pia e BardhĂ« e ka identifikuar kĂ«tĂ« masĂ« si njĂ« nga prioritetet e Trump sot nĂ« njĂ« deklaratĂ«.
âTĂ«rheqja duhet tâi dorĂ«zohet Kombeve tĂ« Bashkuara dhe do tĂ« hyjĂ« nĂ« fuqi pas njĂ« vitiâ, tha ShtĂ«pia e BardhĂ«.
Kjo do të thotë se Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të tërhiqen kryesisht nga lufta e komunitetit ndërkombëtar kundër ngrohjes globale.
Trump e ka përshkruar marrëveshjen si një fatkeqësi dhe një mashtrim për Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
âQĂ«llimi i Trump Ă«shtĂ« tâi japĂ« fund âekstremizmit klimatikâ tĂ« paraardhĂ«sit tĂ« tij Joe Bidenâ, tha ShtĂ«pia e BardhĂ«.
Sipas pretendimeve tĂ« Trump, ngrohja globale nuk ekziston â duke e etiketuar vazhdimisht ndryshimin e klimĂ«s si njĂ« âmashtrimâ.
Marrëveshja e Parisit për Klimën synon të kufizojë ngrohjen globale nën 2 gradë Celsius në krahasim me kohërat para-industriale, dhe në mënyrë ideale në vetëm 1,5 gradë.
Ky objektiv u ra dakord në samitin e OKB-së për klimën në Paris në 2015 dhe që atëherë është rikonfirmuar në disa konferenca klimatike.
Synimi është të shmangen pasojat më të këqija të krizës klimatike, si valët më të shpeshta dhe të rënda të të nxehtit, thatësirat, zjarret, stuhitë dhe përmbytjet. //a.i/
Login
FlokĂ« dĂ«bore (Modaliteti i Ftohjes)
Dielli (Modaliteti i Ngrohjes)
PikĂ«za (Modaliteti i Tharjes)
Ventilator (Modaliteti i Ventilatorit)
Modaliteti Automatik
KohĂ«matĂ«si
Modaliteti i gjumit
Modaliteti Eko
