Rivaliteti i superfuqive në hapësirë po hyn në një fazë të re, në të cilën pavarësia energjetike përtej Tokës luan një rol kyç.
Shtetet e Bashkuara po përshpejtojnë planet për të ndërtuar një reaktor bërthamor në Hënë në përgjigje të aktivitetit në rritje të Kinës dhe Rusisë në hapësirë.
Mediat amerikane raportuan javën e kaluar se Sean Duffy, administratori i përkohshëm i NASA-s dhe sekretari i transportit të SHBA-së, tha se vendi mund ta përfundonte projektin që në vitin 2030.
Ai gjithashtu do të jetë shumë më i fortë se sa pritej; ndërsa projektet e mëparshme supozonin se reaktori bërthamor do të kishte rreth 40 kilovat energji, tani pritet të jetë 100 kW.
Kjo rritje dramatike e energjisë pritet të sigurojë energji të qëndrueshme për bazat e ardhshme në Hënë.
Bëhet e ditur se objekti do të ndërtohet si pjesë e programit ndërkombëtar Artemis, të mbikëqyrur nga NASA, i cili synon të dërgojë njerëz në Hënë dhe të përgatitet për ekspedita të ardhshme në Mars.
Përveç vetë reaktorit bërthamor, një infrastrukturë e plotë mbështetëse – nga rrjetet e transmetimit deri te ruajtja e energjisë – do të jetë jashtëzakonisht e rëndësishme.
Përshpejtimi i projektit paralajmëron një epokë të re të konkurrencës globale përtej Tokës.
A është i mundur afati i vitit 2030?
Sipas ekspertëve, afati i vitit 2030 është ambicioz, por teknikisht i mundur.
NASA dhe Departamenti Amerikan i Energjisë po punojnë tani për të zhvilluar një sistem energjie sipërfaqësore të ndarjes për të siguruar të paktën 40 kW energji, të cilën NASA tha se do të ishte e mjaftueshme për të furnizuar 30 familje për 10 vjet.
Reaktorët duhet të funksionojnë në mënyrë të besueshme në kushte ekstreme: luhatjet e temperaturës nga nxehtësia e ditës në ngricat e natës deri në -200 gradë Celsius, pa atmosferë dhe ftohje të kufizuar.
Reaktorët duhet të jenë të mbyllur, të sigurt dhe të aftë të menaxhojnë nxehtësinë në kushte presioni të ulët dhe graviteti më të ulët.
Për më tepër, lëshimet e raketave mbartin rrezikun e dështimit.
Reaktori do të dërgohej në një gjendje “të paaktivizuar” për të minimizuar rrezikun e kontaminimit në rast të një katastrofe.
Konkurrencë për të vendosur në Hënë
Sipas Traktatit të Hapësirës së Jashtme të vitit 1967, askush nuk mund të pretendojë territor në Hënë, shkruan euronews.
Por për arsye teknike, zonat e sigurisë rreth reaktorit mund të bllokojnë në mënyrë efektive aksesin e vendeve të tjera në zonat strategjike.
“Vendi i parë që [vendos një reaktor në Hënë] mund të deklarojë potencialisht një zonë ndalimi, e cila do t’i pengonte ndjeshëm Shtetet e Bashkuara të vendosin një prani të planifikuar të Artemis nëse nuk është atje më parë”, tha Duffy.
Kina tashmë po teston anijen e saj hënore Lanyue, e cila pret të transportojë njerëz në Hënë deri në vitin 2030.
Duke punuar me Rusinë, Kina planifikon të ndërtojë një Stacion Ndërkombëtar Kërkimor Hënor deri në vitin 2035, ndoshta me centralin e saj bërthamor në Hënë.
Partneritet teknologjik me Evropën
Aktiviteti evropian në eksplorimin hënor nuk kufizohet vetëm në mbështetjen për programin Artemis.
Vendet evropiane po ndjekin projektet e tyre të përparuara që jo vetëm mund të frymëzojnë sipërmarrjet amerikane, por shpesh ushqejnë drejtpërdrejt ato.
Projekti italian SELENE (Sistemet e Energjisë Hënore me Energji Bërthamore) përfshin ndërtimin e një “Qendre të Energjisë Hënore”, një burim i qëndrueshëm energjie në Hënë bazuar në burime të vogla energjie të njohura si reaktorë bërthamorë sipërfaqësorë.
Agjencia Hapësinore Italiane (ASI) po punon gjithashtu me NASA-n për të zhvilluar një modul që mund të shërbejë si një vend strehimi për astronautët në Hënë.
Agjencia Hapësinore Evropiane (ESA) po zbaton programin Moonlight për të krijuar një konstelacion prej pesë satelitësh që orbitojnë Hënën, katër për navigim dhe një për komunikim.
Iniciativa, e mbështetur nga Italia dhe Mbretëria e Bashkuar, pret të mbështesë më shumë se 400 misione hënore gjatë 20 viteve të ardhshme.
Kompania spanjolle e teknologjisë GMV zhvilloi sistemin LUPIN, i cili lejon navigim të saktë në Hënë duke përdorur sinjale satelitore – të ngjashme me GPS-in, por të përshtatura për kushtet hënore.
Raportohet se testet u kryen në Fuerteventura, një ishull pranë brigjeve të Afrikës së Veriut që ka një peizazh që i ngjan sipërfaqes hënore.
Kompania Airbus po punon me ESA-n në një automjet transporti të aftë për të transportuar ngarkesa në Stacionin Ndërkombëtar Hapësinor.
Paralelisht, shkencëtarët po zhvillojnë EL3 (European Large Logistic Lander), një pajisje modulare për të dërguar ngarkesa dhe mostra në sipërfaqen hënore në mbështetje të autonomisë evropiane të eksplorimit.
Ndryshe, qendra LUNA, një iniciativë e përbashkët midis ESA-s dhe qendrës hapësinore të Gjermanisë, është në ndërtim e sipër në Këln.
Është një sallë 700 metrash që kopjon sipërfaqen e Hënës, me një shtresë shkëmbinjsh dhe sisteme ndriçimi që imitojnë ciklin e ditës dhe të natës.
Përdoret për të trajnuar astronautët dhe për të testuar robotët, ndërveprimin njeri-makinë, sistemet e energjisë dhe për të simuluar operacionet në sipërfaqe.
Kthimi në Hënë
Gara hapësinore po hyn në një fazë të re në të cilën pavarësia energjetike përtej Tokës luan një rol kyç.
Reaktori hënor po bëhet jo vetëm një projekt inxhinierik, por edhe një mjet i konkurrencës strategjike, duke përcaktuar epërsinë teknologjike dhe politike.
Deri në vitin 2030, mund të dëshmojmë jo vetëm kthimin e njerëzve në Hënë, por edhe krijimin e instalimeve të para të përhershme të energjisë, të cilat do të bëhen themeli për një prani njerëzore afatgjatë në hapësirë.
Në të njëjtën kohë, lindin çështje ligjore, sigurie dhe bashkëpunimi ndërkombëtar.
Edhe pse Traktati i Hapësirës së Jashtme ndalon “përvetësimin” e këtij sateliti natyror të Tokës, praktika e zonave të sigurisë mund të prezantojë një formë të re të gjeopolitikës hapësinore.
Evropa, me gamën e saj të gjerë të projekteve, mund të bëhet jo vetëm një partnere, por edhe një lojtare e pavarur në këtë proces, duke kombinuar inovacionin teknologjik me një rol aktiv në formësimin e standardeve të eksplorimit hënor.
Nëse këto plane realizohen, peizazhi i ardhshëm i Hënës mund të duket më shumë si një park teknologjik industrial sesa si një shkretëtirë hapësinore e qetë dhe e paprekur.
Ky është fillimi i një epoke në të cilën pyetja nuk është nëse do të vendosen baza në Hënë, por sipas çfarë rregullash dhe kush do t’i vendosë ato. /Telegrafi/
The post Në garë për Hënën, superfuqitë botërore synojnë dominimin në hapësirë appeared first on Telegrafi.
Login
3 kg karota