Mikroplastikat janë zbuluar tashmë jo vetëm në gjak, qumësht gjiri apo organe të ndryshme, por edhe në kockat tona. Pyetja kryesore që shtrohet është: Çfarë ndikimi kanë ato në shëndetin tonë?
Eksperimenti i parë me njerëz
Në fillim të vitit 2025, tetë vullnetarë në Londër pinë me vetëdije një tretësirë me mikroplastika, për të ndihmuar shkencëtarët të kuptojnë se si përthithen nga trupi. Studiuesit po analizojnë nëse grimcat kalojnë nga zorra në gjak dhe çfarë ndodh më pas.
Zbulime tronditëse
-Mikroplastikat në tru: Janë zbuluar më shumë tek personat që kishin pasur demencë, deri në 10 herë më shumë se tek ata pa probleme të tilla.
-Në arteriet karotide: Lidhur me rrezik më të lartë për infarkt ose goditje cerebrale.
-Në kocka dhe muskuj: Zbulime në pacientë që kishin kryer operacione ortopedike; mund të ndikojnë në rritjen e muskujve dhe kockave.
-Në pacientë me kancer: Mikroplastikat mund të ndikojnë negativisht në efektin e ilaçeve kundër kancerit.
-Në pacientë me astmë: Po studiohet ndikimi i mikroplastikave në përkeqësimin e sëmundjes, informon dritare.net
Pse mikroplastikat janë problematike?
Trupi nuk mund t’i shpërbëjë lehtësisht.
Mund të shkaktojnë inflamacion kronik, dëmtim të indeve, rritje të rrezikut për sëmundje kardiovaskulare apo tumore.
Mikroplastikat më të vogla (nanoplastikat) mund të futen brenda vetë qelizave dhe të ndikojnë në ADN.
Studiuesit kanë gjetur deri në 240,000 grimca plastike në një litër ujë të ambalazhuar, që përfaqëson një shumëllojshmëri të madhe materialesh plastike – nga najloni deri te polistireni. Disa prej këtyre materialeve mund të mbajnë edhe metale të rënda apo substance toksike që ndikojnë në sistemin hormonal.
Çfarë pritet në të ardhmen?
Studimet e fundit synojnë të përcaktojnë sa mikroplastika mund të përballojë trupi pa shkaktuar dëme, duke përdorur enë laboratorike me qeliza njerëzore, të ngjashme me enët e gjakut. Për momentin, nuk ka një nivel të saktë që mund të quhet i sigurt, por ekspozimi kronik edhe ndaj sasive të vogla mund të ketë pasoja afatgjata.
Çfarë mund të bëjmë?
Studiuesit po analizojnë grimcat në ajër dhe shtëpitë e pacientëve për të kuptuar burimet më të zakonshme.
Qëllimi është që të bëhen rekomandime për prodhuesit që të përdorin lloje më të sigurta plastike ose të gjejnë zëvendësues për përdorim në spitale dhe ambiente të brendshme.
Ndikimi i mikroplastikave në shëndetin tonë është i ndërlikuar dhe ende në studim, por provat e deritanishme ngrenë shqetësime serioze për lidhjen e tyre me sëmundjet kronike, inflamacionin, plakjen e përshpejtuar dhe ndoshta edhe me kancerin./kb
burimi: BBC
Lumturia nuk është vetëm një ndjesi emocionale, por lidhet me disa hormone që trupi prodhon natyrshëm. Ekspertët bëjnë se katër hormone janë në gjendje të mirëqenies: serotonina, dopamina, oksitocina dhe endo.
Dopamina, e njohur si “moni i shpërblimit”, rrit motivimin dhe ndjenjën e vlerave. Ajo çlirohet kur vendosim objektivat e vogla dhe të vendosura ato, duke bërë që të jetë e qartë dhe të jetë e mundur të vetes.
Oksitocina, shpesh e quajtur “hormoni i dashurisë”, lidhet me afërsinë dhe besimin. Aktivizohet përmes përqafimeve, gjesteve të kujdesit ndaj të tjerëve dhe të ngushta emocionale.
Endorfina, hormoni që lufton dhimbjen dhe sjell ndjenjë euforie, çlirohet gjatë aktiviteteve fizike si vrapi, të qeshurat dhe madje edhe përmes konsumimit të çokollatës së zezë.
Ekspertët sugjerojnë të përfshihen në zakone të vogla në përditshmëri, si ushtrime, koha me të dashurit apo momentet e mirënjohjes, mund të bëjnë dallime të mëdha në ndjeshmëri emocionale dhe mendore.
The post Cilat hormone sjellin lumturi dhe si t’i aktivizoni ato? appeared first on iconstyle.al.
Ndërsa valët e të nxehtit vazhdojnë të djegin pjesë të Hemisferës Veriore, shkencëtarët po zbulojnë një tjetër rrezik të fshehur të temperaturave ekstreme: ato jo vetëm që na bëjnë të ndihemi keq, por mund të përshpejtojnë plakjen tonë biologjike. Kërkimet e reja dhe në rritje tregojnë se ekspozimi i zgjatur ndaj nxehtësisë mund të dëmtojë qelizat dhe indet tona, duke sjellë pasoja afatgjata shëndetësore.
Mosha kronologjike është thjesht kohëzgjatja e jetës, por mosha biologjike (epigjenetike) mat funksionimin real të qelizave dhe indeve. Një moshë biologjike e përshpejtuar shërben si një “kanarinë në minierën e qymyrit” për rrezikun e ardhshëm të sëmundjeve të tilla si kanceri, demenca dhe diabeti, si dhe vdekjen e hershme, shpjegon Jennifer Ailshire, profesoreshë e gjerontologjisë dhe sociologjisë. Ndërsa ndryshimi i klimës sjell valë të nxehti më të rënda dhe më të gjata, është urgjente të kuptojmë se si nxehtësia po dëmton shëndetin e njeriut në nivel qelizor.
Si nxihet plakja nga nxehtësia?
ADN-ja jonë, plani bazë i funksionimit të trupit, është i pandryshueshëm. Megjithatë, mënyra se si shprehet ADN-ja mund të ndikohet nga faktorë të jashtëm që shkaktojnë modifikime kimike – duke i “ndezur” ose “fikur” gjenet. Ndër këta faktorë përfshihen sjelljet si pirja e duhanit, mungesa e ushtrimeve, dhe faktorët mjedisorë si nxehtësia.
Nxehtësia e streson trupin, duke e detyruar atë të punojë më shumë për t’u ftohur, gjë që mund të dëmtojë qelizat. Ndërsa njëfarë stresi nga nxehtësia mund të jetë i dobishëm për rritjen e rezistencës, ekspozimi i zgjatur e sforcon trupin dhe sjell pasoja afatgjata.
Hulumtimet mbi kafshët kanë treguar lidhje të forta midis nxehtësisë dhe plakjes së përshpejtuar. Studimi i parë në shkallë popullsie mbi njerëzit, i realizuar nga Ailshire dhe Eunyoung Choi dhe i publikuar në shkurt, analizoi mostra gjaku nga mbi 3,600 persona në SHBA, të moshës 56 vjeç e lart. Ata zbuluan se njerëzit që përjetuan të paktën 140 ditë me nxehtësi ekstreme në vit (kur indeksi i nxehtësisë ishte mbi 90 gradë Fahrenheit) plakeshin deri në 14 muaj më shpejt se ata në vende me më pak se 10 ditë nxehtësie ekstreme.
Forca e kësaj lidhjeje ishte domethënëse: nxehtësia ekstreme kishte të njëjtin ndikim në plakje si pirja e duhanit ose përdorimi i tepërt i alkoolit. Këto gjetje mbështeten nga studime të tjera, përfshirë një studim të vitit 2023 në Gjermani, i cili zbuloi se ndikimet ishin veçanërisht të theksuara tek gratë dhe personat me diabet ose obezitet. Madje, efektet mund të fillojnë para lindjes, siç tregoi një studim i vitit 2024 mbi fëmijët në Kenia të ekspozuar ndaj thatësirës si fetuse.
Si të mbrohemi?
Edhe pse këto gjetje janë shqetësuese, Ailshire thekson se nuk nënkupton që të gjithë ata që jetojnë në vende të nxehta do të plaken më shpejt. Çdo person ka faktorë rreziku individualë dhe ka mënyra për t’u përshtatur.
Mënyra thelbësore për të mbrojtur veten përfshijnë aksesin në ajër të kondicionuar ose mjedise të freskëta, shmangien e ushtrimeve fizike gjatë pjesëve më të nxehta të ditës, si dhe një ushqyerje të mirë dhe aktivitet fizik të rregullt (në oraret më të freskëta). Shkencëtarët gjithashtu kanë zbuluar se disa ilaçe, si metformina dhe Ozempic, mund të ngadalësojnë plakjen.
Ailshire sugjeron se nëse njerëzit mund të ndryshojnë ose gjejnë mënyra për t’u përshtatur me nivelet e tyre të ekspozimit ndaj nxehtësisë, mund të jetë e mundur të ngadalësohet ose të përmbyset procesi i përshpejtuar i plakjes. “Ky nuk është dëmtim i përhershëm; është një tregues i potencialit për dëmtim të përhershëm. Nuk do të thotë domosdoshmërisht se ky dëm është bërë,” shpjegoi ajo.
Fusha e studimit është ende shumë e re, por ndërsa temperaturat vazhdojnë të rriten, shkencëtarët do të kenë më shumë të dhëna për të kuptuar ndikimin e nxehtësisë në trupin tonë dhe kush është më i prekshëm. “Nëse nuk mund të bëjmë asgjë për rritjen e temperaturave, atëherë të paktën duhet të rrisim ndërgjegjësimin dhe të gjejmë strategji,” përfundoi Ailshire, “Duhet të ketë një mënyrë që ta kalojmë këtë.”/kb
Sipas biologëve evolucionarë, macet janë ndër krijesat më të përkryera në natyrë. Trupi i tyre është ndërtuar për të qenë i heshtur, i shpejtë dhe jashtëzakonisht efikas. Me kthetra të tërheqshme, këmbë të pasme të fuqishme dhe shtyllë kurrizore shumë fleksibile, ato mund të kërcejnë disa herë gjatësinë e trupit të tyre dhe të ndryshojnë drejtim në ajër me një saktësi mahnitëse.
Pupilat vertikale u mundësojnë t’i përshtaten dritës në sekonda, duke i bërë mjeshtre të shikimit natën, ndërsa mustaqet u japin informacion për lëvizjen e ajrit, duke i ndihmuar të lundrojnë në errësirë të plotë, edhe në hapësirat më të ngushta.
Por ajo që i bën macet edhe më të veçanta është aftësia për të kursyer energji. Ndryshe nga shumë grabitqarë të tjerë, ato pushojnë pjesën më të madhe të ditës dhe reagojnë me lëvizje të shkurtra e të fuqishme vetëm kur është e nevojshme. Edhe rutina e tyre e pastrimit nuk është thjesht për estetikë, ajo ndihmon në higjienë, rregullon temperaturën trupore dhe ul aromën, një avantazh i qartë për një gjuetare të padukshme.
Edhe pas mijëra vitesh bashkëjetesë me njerëzit, macet shtëpiake moderne mbeten shumë të ngjashme me paraardhëset e tyre të egra. Studimet tregojnë se ato ruajnë instinktet e gjuetisë, pavarësinë sociale dhe sjelljen territoriale. Kjo ngjashmëri tregon se natyra i kishte përsosur që në fillim dhe nuk kishte shumë për të ndryshuar që ato të përshtateshin me jetën pranë njeriut.
The post Biologët bien dakord: Macet janë ndër krijesat më të përsosura të natyrës appeared first on iconstyle.al.
Që prej kohësh, piramidat kanë zgjuar një admirim të thellë e një kureshtje të pashuar. Ato janë gurë kujtese, që sfidojnë shekujt dhe na bëjnë të pyesim për origjinën, qëllimin dhe mjeshtërinë e ndërtuesve të tyre. Pyetja se cila është piramida më e vjetër në botë ka qenë prej kohësh e lidhur me Egjiptin, por një studim i fundit ka tronditur këtë bindje të konsoliduar. Piramida e njohur më e…
Nga Gazeta “SI”– Shprehjen “qan me lot krokodili” me siguri e kemi dëgjuar të gjithë qoftë si një akuzë për emocione të shtirura, qoftë si një mënyrë për të treguar një pendesë të rreme. Por çfarë fshihet pas kësaj shprehjeje që rrënjët i ka në një nga krijesat më të frikshme të botës shtazore?
Origjina e saj është më e lashtë sesa mund të mendohet dhe, siç ndodh shpesh me metaforat e qëndrueshme, është një përzierje midis realitetit dhe legjendës. Ideja se krokodilët qajnë ndërsa hanë prenë e tyre buron nga besime të hershme, që më pas janë zhvilluar në simbolikë morale e madje edhe në gjuhën e mjekësisë moderne.
Nga pikëpamja biologjike, ekziston një shpjegim për këtë sjellje të çuditshme. Krokodilët kanë gjëndra pranë syve, të cilat ndihmojnë në mbajtjen e syve të lagësht dhe në eliminimin e kripërave të tepërta. Gjatë procesit të të ushqyerit i cili përfshin një përpjekje të madhe muskulare dhe gojë të hapur për një kohë të gjatë këto gjëndra mund të shtypen dhe të çlirojnë lëngje që ngjasojnë me lotët. Studime të mëvonshme, si ai i vitit 2006 i neurologut Malcolm Shaner dhe biologut Kent Vliet, kanë vëzhguar këtë fenomen tek aligatorët dhe caimanët, duke përforcuar idenë se “lotët” janë thjesht një reagim fiziologjik ndaj mënyrës së të ushqyerit.
E megjithatë, që nga Mesjeta, njerëzimi i ka dhënë një domethënie tjetër këtyre lotëve. Për herë të parë, shprehja “lotët e krokodilit” është përhapur në tregimet e Sir John Mandeville në shekullin XIV. Në to, përshkruhet një krokodil që qan teksa ha një njeri një përfytyrim grotesk, por që mbante ngarkesë të thellë morale.
Kjo alegori u përqafua gjerësisht në letërsinë klasike. William Shakespeare e përdori shpesh si metaforë për hipokrizinë dhe mashtrimin emocional. Në “Othello”, në “Henry VI” dhe “Antony and Cleopatra”, krokodili shfaqet si simbol i pendesës së rreme. Një tjetër autor i njohur, Edmund Spenser, e përshkruan këtë krijesë si “dinak mizor”, që përdor lotët për të fshehur dredhitë.
Në vijim të kësaj tradite simbolike, figura e “lotëve të krokodilit” është përdorur për të stigmatizuar veçanërisht gratë, të cilat në rrëfimet moralizuese paraqiten si përdoruese të holla të emocioneve të rreme për të manipuluar burrat dhe realitetin. Kjo përplasje mes dhimbjes së dukshme dhe qëllimit të fshehur e bëri shprehjen të depërtojë thellë në gjuhën dhe kulturën popullore.
Madje, kjo shprehje ka gjetur vend edhe në mjekësi. “Sindroma e lotëve të krokodilit”, ose simptoma Bogorad, përshkruan një gjendje neurologjike ku një person derdh lot kur ha. E identifikuar për herë të parë në vitin 1926 nga neurologu rus F.A. Bogorad, kjo sindromë është pasojë e një dëmtimi të nervit të fytyrës, që bën që sinjalet e gjëndrave të pështymës të ngatërrohen me ato të gjëndrave lotsjellëse.
Sipas studiuesit Adam Britton, ndonëse është e vështirë të përcaktosh saktësisht prej nga buron miti i “lotëve të krokodilit”, është e lehtë të kuptosh pse ai është bërë kaq i përhapur: “Për një krijesë kaq të pamëshirshme, lotët mbi viktimën e saj janë një ironi e paharrueshme”, shkruan ai. Ironi që ka shërbyer si burim frymëzimi për shekuj me radhë në letërsi, në filozofi morale, në folklor dhe tashmë edhe në terminologjinë mjekësore.
The post ‘Lotët e krokodilit’, çfarë nënkupton shprehja alegorike për lotët e rremë appeared first on Gazeta Si.
Sipas studimeve gjuhësore, spanjishtja konsiderohet si gjuha më pozitive dhe emocionale në botë, jo për mënyrën si tingëllon, por për numrin e fjalëve të ngarkuara me ndjenja të mira.
Fjalë si “alegría” (gëzim), “amor” (dashuri), dhe “felicidad” (lumturi) janë të pranishme kudo në të përditshmen spanjolle. Jo më kot, bisedat në këtë gjuhë shpesh ndihen të ngrohta, pasionante dhe plot jetë.
Ndoshta nuk është vetëm gjuha, por edhe kultura që e mban gjallë.
Po ju, cila gjuhë ju bën të ndiheni më mirë kur e dëgjoni?
The post Gjuha më e lumtur në botë? Është spanjishtja! appeared first on iconstyle.al.
Nga Albert Vataj Nuk mund të thuhet se Rolls Royce Phantom Brougham De Ville ishte vetëm një dhuratë surprizë e një bashkëshorti për gruan e tij, por edhe makina më unike dhe e patëdytë e prodhuar me shasinë e Rolls Royce, një makine legjendare, që ishte dhe mbeti si e tillë. Brendësia në Rolls Royce Phantom Brougham De Ville, të vitit 1926, nuk je tamam si brenda një makine të personalizuar…
Një meteorit i njohur si NWA 16788 dhe që është pjesa më e madhe e Marsit e gjetur në Tokë është shitur për 5.3 milionë dollarë, në ankand te një ofertues anonim.
Meteoritët janë ato që mbeten kur një kometë, asteroid ose meteoroid mbijeton kalimin e tij nëpër atmosferën e Tokës.
I zbuluar në nëntor 2023 në rajonin e largët Agadez të Nigerit, NWA 16788 është një “ekzemplar monumental” që është rreth 70% më i madh se pjesa tjetër më e madhe e Marsit e gjetur ndonjëherë në Tokë, sipas shtëpisë së ankandeve, Sotheby’s.
Meteori përbën rreth 7% të të gjithë materialit marsian të njohur në Tokë dhe është 70% më i madh se fragmenti i dytë më i madh i gjetur deri më sot. Testimet laboratorike kanë konfirmuar se ai ka përbërje identike me shkëmbinjtë marsianë të studiuar nga sonda “Viking” në vitin 1976.
Është gjithashtu tepër e rrallë, sepse vetëm rreth 400 meteoritë marsiane janë gjetur ndonjëherë në Tokë.
Sipas shkencëtarëve NWA 16788 është një zbulim me rëndësi të jashtëzakonshme — meteori më i madh marsian i gjetur ndonjëherë në Tokë dhe më i vlefshmi i këtij lloji i ofruar ndonjëherë në ankand.
The post Shitet për 5.3 milionë dollarë në ankand, meteori më i madh i Marsit në Tokë appeared first on Gazeta Si.
Tetë foshnja të lindura në Mbretërinë e Bashkuar me ADN nga tre persona, nuk bartin sëmundjet e trashëguara mitokondriale, sipas mjekëve britanikë. Kjo metodë revolucionare përdor material gjenetik nga një nënë, një baba dhe një grua donatore, për të parandaluar çrregullime të rënda dhe shpesh fatale që kalojnë nga nëna te fëmija. Teknika është zhvilluar në Universitetin e Newcastle dhe për…
Meteoriti NWA 16788, me peshë 25 kilogramë, u shit së fundmi në një ankand të organizuar nga shtëpia prestigjioze e ankandeve Sotheby’s në New York, duke tërhequr vëmendjen e koleksionistëve dhe pasionantëve të hapësirës nga e gjithë bota.
Çmimi përfundimtar i shitjes, i cili përfshin edhe tarifat e ankandit, arriti në rreth 5.3 milionë dollarë amerikanë.
Me këtë shumë mbresëlënëse, NWA 16788 u bë meteoritin marsian më i shtrenjtë ndonjëherë i shitur në një ankand publik, duke thyer çdo rekord të mëparshëm për objekte të ngjashme.
Sipas informacioneve të dhëna nga Sotheby’s, ky shkëmb i rrallë kozmik është rezultat i një ngjarjeje të fuqishme në Mars – një përplasje me një asteroid që e nxori jashtë sipërfaqes së planetit të kuq, shkruan usatoday.
@spacedotcom Anyone have a few million dollars lying around? You could own the largest piece of Mars on Earth! #mars #spacenews #sothebys #auction #spacedotcom #planet ♬ original sound – Space.com
Pas kësaj përplasjeje, meteoriti udhëtoi një distancë të jashtëzakonshme prej mbi 225 milionë kilometrash përmes hapësirës përpara se të hynte në atmosferën e Tokës dhe të binte në sipërfaqe, ku më pas u gjet dhe u identifikua si një fragment i Marsit.
Përpara se të dilte në ankand, NWA 16788 ishte pjesë e një ekspozite të veçantë në Agjencinë Hapësinore Italiane në Romë, ku tërhiqte interesin e vizitorëve si një ndër dëshmitë më të prekshme të ekzistencës së objekteve jashtëtokësore në planetin tonë.
Ndërkohë, identiteti i blerësit të ri të këtij objekti të rrallë nuk është bërë i ditur, duke shtuar një element misteri rreth këtij transaksioni të jashtëzakonshëm.
Megjithatë, ekspertët besojnë se blerësi mund të jetë një koleksionist privat apo një institucion shkencor që synon ta ruajë dhe studiojë meteoritin për qëllime kërkimore apo edukative. /Telegrafi/
The post Meteoriti më i madh marsian në Tokë u shit për 5.3 milionë dollarë appeared first on Telegrafi.
I fshehur mes Alpeve, midis Zvicrës dhe Austrisë, Principata e Lihtenshtajnit duket si një përjashtim i çuditshëm në një botë të trazuar. Pa një aeroport kombëtar, pa një ushtri, madje as monedhë të vetën, ky shtet i vogël renditet ndër më të pasurit dhe më të sigurtët në botë.
Përdor frangën zvicerane përmes një marrëveshjeje monetare me Zvicrën, ndërsa banorët e tij udhëtojnë përmes aeroporteve në Zvicër apo Austri. Ushtria u shfuqizua që në vitin 1868 dhe siguria mbështetet vetëm në një forcë të vogël policie dhe bashkëpunim me fqinjët.
Por pavarësisht këtij “minimalizmi shtetëror”, Lihtenshtajni ka një PBB për frymë rreth 187,000 dollarë, pothuajse zero krim të organizuar, nivele të ulëta të burgosjes dhe një standard jetese që shumë vende vetëm mund ta ëndërrojnë.
Në një kohë kur shumica e shteteve përballen me tensione, korrupsion dhe pasiguri, ky vend i vogël ofron një model ndryshe: një shoqëri e bazuar në besim, thjeshtësi dhe mirëqenie të përbashkët, dëshmi se ndonjëherë, më pak është më shumë.
The post Pa aeroport, pa ushtri, pa monedhë, por ndër më të pasurit në Europë appeared first on iconstyle.al.
Një studim i ri nga Canine Cottages ka zbuluar se rrahjet e zemrës së qenve rriten me 46% kur ata dëgjojnë pronarin t’u thotë “Të dua”. Nga një mesatare prej 67 rrahjesh në minutë, zemra e tyre shkon në 98 bpm, vetëm nga një shprehje dashurie.
Hulumtimi u krye me monitorë zemre në katër qen dhe tregoi se qentë reagojnë emocionalisht ndaj fjalëve të ndjera, duke dëshmuar edhe një herë sa të lidhur janë me njerëzit e tyre.
Gjithashtu, studiuesit zbuluan se përqafimi ka efekt qetësues, duke ulur ndjeshëm rrahjet e zemrës, një tjetër shenjë që qentë ndjejnë çdo përkëdhelje dhe çdo emocion që ndajmë me ta.
Pra po, herën tjetër që i thua “Të dua” qenit tënd… ai e ndjen!
The post “Të dua” nuk është vetëm fjalë për qentë, zemra e tyre rreh më shpejt kur e dëgjojnë! appeared first on iconstyle.al.
Zbuloni kuriozitetet dhe simbolet historike të Karabinierëve: granatën, ngjyrat, uniformat, moton dhe stemën. Një udhëtim në identitetin e Karabinierëve.
Karabinierët janë shumë më tepër sesa një agjenci ligjzbatuese: ata janë një pjesë integrale e kujtesës kolektive të Italisë, një prani e vazhdueshme në jetën e vendit. Të themeluar në vitin 1814, ata kanë tejkaluar epokat, duke ruajtur vlerat e tyre të besnikërisë, disiplinës dhe shërbimit. Por pas rolit uniform dhe institucional fshihen simbole, moto, tradita dhe detaje shpesh pak të njohura që tregojnë historinë dhe identitetin e thellë të këtij institucioni. Ja disa kuriozitete që na ndihmojnë të kuptojmë më mirë se çfarë i bën vërtet Karabinierët unikë.
Karabinierët zyrtarisht u krijuan më 13 korrik 1814, kur Viktor Emanueli I i Savojës lëshoi Patentat Mbretërore që themelonin Korpusin e Karabinierëve Mbretërorë, që synonte të siguronte rendin publik në Mbretërinë e Sardenjës. Karabinierët e parë u zgjodhën nga ushtarët më të mirë piemontezë, duke e bërë forcën një korpus elitar që nga fillimi. Vetë emri rrjedh nga arma që ata lëshuan: karabina, një pushkë e lehtë dhe e saktë, e përshtatshme për përdorim ushtarak dhe për sigurinë publike.
Korpusi ka nofkën “La Benemerita”, një term i përdorur zyrtarisht që në vitin 1864 nga Senati i Mbretërisë për të nderuar shërbimet e tij ndaj komunitetit. Termi ka mbetur në përdorim të zakonshëm si një simbol i respektit dhe besimit nga popullsia.
Një element tjetër dallues është granata e artë me trembëdhjetë cepa që flakëron, simboli i Korpusit që nga origjina e tij. Është një granatë e kurorëzuar me një flakë të stilizuar, e pranishme në kapak, në shpatull dhe brenda stemës heraldike. Ajo përfaqëson forcën, guximin dhe origjinën ushtarake të Korpusit.
Stema aktuale e armëve , që daton që nga viti 2002, është e pasur me elementë simbolikë : kryqi i argjendtë në një sfond të kuq, dora që mban një gjarpër (simbol i maturisë), granata e artë flakëruese (e përsëritur dy herë), luani kalimtar (qëndrueshmëri dhe autoritet), trungu i lisit me lisa (forcë, dekorime, shpirt luftarak). E gjithë kjo kurorëzohet nga një kurorë me kullë dhe shoqërohet nga motoja heraldike.
Motoja zyrtare, “Besnik Gjatë Shekujve”, u krijua në vitin 1914 nga Kapiten Cenisio Fusi dhe u miratua zyrtarisht si moto heraldike në vitin 1933 nga Vittorio Emanuele III. Ajo zëvendësoi moton e mëparshme “Është zakon të bindesh në heshtje dhe të vdesësh në heshtje” dhe ende sot përfaqëson thelbin e betimit dhe misionit të Korpusit: besnikëri të vazhdueshme ndaj Republikës dhe qytetarëve të saj.
Uniforma e Karabinierëve është një nga aspektet më të dallueshme të këtij Korpusi.
Sot, mbizotëron e zeza , me thekse të kuqe si shiriti i famshëm vertikal i kuq në pantallona (përveç oficerëve dhe disa marshallëve). E kuqja dhe bluja, të miratuara që në vitin 1833, kujtojnë përkatësisht guximin dhe lidhjen me dinastinë Savoy. Karabinierët gjithashtu veshin një bandolier të bardhë (të mbajtur diagonalisht përgjatë shpatullës) dhe një çantë fishekësh (një çantë lëkure e përdorur fillimisht për të mbajtur municione, që tani ka vlerë simbolike), ndërsa marshallët dhe oficerët përdorin një rrip me rrip shpatullash.
Respekti për Karabinierët konfirmohet gjerësisht nga anketa si ai i Eurispes, të cilat për vite me radhë i kanë renditur ata si institucionin më të dashur nga italianët. Ky besim fitohet nëpërmjet pranisë së vazhdueshme, efikasitetit, maturisë dhe përkushtimit ndaj shërbimit publik.
Deri në vitin 2005, ishte e mundur të kryeje shërbimin ushtarak në Karabinieri si karabinier ndihmës, duke ndihmuar ushtarët e rregullt në detyrat e përditshme të rendit publik dhe sigurisë. Qindra të rinj italianë e patën këtë përvojë, përfshirë figura tani të famshme si aktori dhe regjisori Leonardo Pieraccioni, kantautori Biagio Antonacci, shefi i picave dhe sipërmarrësi Gino Sorbillo, gazetari i Tg5 Alberto Bilà dhe muzikanti dhe prezantuesi i radios Gegè Telesforo.
Burimi: focus.it/ nga Roberto Graziosi/ Përgatiti për botim: L.Veizi
Pas një vizite në Danimarkë, një nga vendet më të lumtura në botë, Marina Cooley, profesore në Goizueta Business School në Universitetin Emory dhe ish-punonjëse në kompani si Coca-Cola dhe IBM, vendosi të ndryshojë mënyrën si e konceptonte ekuilibrin punë-jetë.
Ajo vuri re se danezët i japin rëndësi të madhe pasioneve personale jashtë punës (hoby). Frymëzuar nga kjo kulturë, Marina ndërmori një eksperiment njëvjeçar, ku provoi 17 aktivitete për të zbuluar një mënyrë jetese më të ekuilibruar dhe të qëndrueshme. Në vazhdim renditen rezultatet dhe këshillat e saj pas kësaj përvoje:
1. Ndaloi zakonin e “doomscrolling”
Për të gjetur kohë për pasionet, hoqi dorë nga zakonet e përdirimit të pajisjeve dixhitale, që i konsumonin vëmendjen dhe kohën. Aktivitetet manuale dhe fizike e ndihmuan të çlirohej nga ekrani dhe stresi, duke e fokusuar në përfshirje të vetëdijshme.
2. Mësoi të “ruajë” lumturinë për më vonë
Jo çdo aktivitet ishte i përshtatshëm në atë fazë të jetës. Në vend që t’i përjashtonte, Marina i konsideroi si pasione të ardhshme, duke i dhënë vetes leje për të ëndërruar pa presion.
3. Kuptoi se puna e njërit është relaksimi i tjetrit
Aktivitetet që për ndikë janë barrë ose detyrim, për dikë tjetër mund të jenë terapi. Gatimi, për shembull, për të ishte punë, por për të tjerët ishte një burim qetësie. Çdo gjë që të sjell kënaqësi mund të jetë pasion.
4. Rishkroi përkufizimin e “kujdesit për veten”
Në vend të rutinave estetike, Marina zbuloi se pasionet që stimulojnë trurin, krijimtarinë dhe trupin i sjellin qetësi të vërtetë. Për të, ato u konkretizuan në Mahjong, punime me dorë dhe tenis.
5. U ndje më pak e vetmuar
Pasionet i sollën njohje të reja. Qoftë në fusha sporti apo aktivitete krijuese, ajo gjeti mbështetje dhe përkatësi që i mungonin më parë.
6. Nuk kishte më frikë nga bisedat e vogla
Pasionet u bënë mënyrë për të njohur të tjerët më thellë. Njerëzit ndanin histori autentike dhe lidhjet sociale u bënë më të sinqerta.
Studentët e saj shpesh thonë se do të merren me pasione kur të gjejnë kohë. Por Marina mësoi se ekuilibri ndërtohet përmes këtyre aktiviteteve dhe pasioneve. Sot, edhe pse eksperimenti ka përfunduar, pasionet mbeten pjesë e përditshme e jetës së saj dhe të familjes.
“Kam shumë pasione,” i tha një natë djali i saj dhe ajo e kuptoi se kishte krijuar një model të shëndetshëm jetese. / CNBC, Shqip.al
The post Sekreti i lumturisë në Danimarkë: Si pasionet mund të ndryshojnë jetën appeared first on Revista Monitor.
Nga Gazeta “SI”– Po të pyesësh vërdallë në Shqipërinë e mesme do të thonë se sata, është fjalë dialektikore për fjalën autobus. Por çfarë është kjo fjalë dhe nga na vjen?
Dihet se me 1 Qershor 1940, me një dekret të mëkëmbësisë së përgjithshme, u miratua veprimtaria e “Societa Albanese Transporti Automobilistici” ( Shoqëria shqiptare e transportit automobilistik) me leximin S.A.T.A.
Shoqata ishte themeluar me herët, në 19 Mars 1940 në zyrën e avokatit Mymtaz Kokalari, në Tiranë, prej dy italianëve Vincenzo Scarpa, përfaqësues i kompanisë Fiat në Itali dhe Frederico Vasconi, tregtar si dhe prej dy shqiptarëve Muharrem Gjoliku dhe Hasan Koka, të dy të vetëpunësuar.
Kapitalin fillestar e investoi prej njëqind mijë liretash e siguroi kompania Fiat e cila solli edhe autobusët e parë të markës Fiat 626 RN dhe RNL.
Sipas dokumentacionit që zotëron Drejtoria e Arkivave, linjat e transportit mbulonin të gjithë Shqipërinë. Linjat përfshinin iteneraret Tiranë-Shkodër dhe Tiranë- Vlorë duke ndaluar në Durrës. Por edhe në linja të tjera si Shkodër-Pukë. Elbasan-Burrel- Peshkopi etj. S.A.T.A e vazhdoi punën deri në verën e viti 1944.
Burimi: Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave
The post Pse autobusit dikur i thuhej SATA? appeared first on Gazeta Si.
Nuk ka asgjë më frustruese sesa të zgjohesh në mëngjes duke u ndjerë më i lodhur se natën e kaluar, edhe pse ke fjetur shtatë deri në tetë orë. Nëse nuk ndihesh i pushuar ose plot energji në mëngjes, diçka nuk shkon patjetër. Lexoni më poshtë për disa nga arsyet më të zakonshme që çojnë në mungesë pushimi dhe çfarë mund të bëni për të përmirësuar cilësinë e gjumit tuaj.
Lodhje
“Ka shumë arsye pse ndihemi të lodhur, por kjo nuk do të thotë që gjithmonë duam të flemë”, thotë Jennifer Martin, MD, profesoreshë e mjekësisë në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley. “Këto mund të përfshijnë dhimbje kronike, sindromën metabolike, mosfunksionimin e tiroides dhe sëmundjen kronike obstruktive pulmonare. Nëse ndjeni lodhje të pashpjegueshme, mund të dëshironi të vizitoni mjekun tuaj dhe mund të provoni një orar të ndryshëm gjumi, pasi tetë orët e rekomanduara mund të mos jenë të mjaftueshme për ju. Mund të shkoni në shtrat më herët ose të zgjoheni një orë më vonë dhe të shihni nëse kjo funksionon për ju . ”
Ekspozimi ndaj dritës blu
Të gjithë e dimë se ekspozimi ndaj dritës së ekranit nuk është gjëja më e mirë për të bërë para gjumit. Megjithatë, shpesh gjëja e fundit që shohim para se të flemë është ekrani i telefonit tonë. “Përdorimi i telefonave, tabletave, kompjuterëve ose televizorit shumë afër kohës së gjumit mund të pengojë çlirimin e melatoninës, hormonit të gjumit, dhe kështu të na bëjë të zgjohemi. Gjëja më e mirë që mund të bëjmë është të fikim pajisjet tona elektronike një orë para gjumit dhe të flemë në një dhomë të errët dhe jo shumë të ngrohtë”, thotë Dr. Peter Polos, anëtar i Akademisë Amerikane të Mjekësisë së Gjumit.
Ankth ose depresion
“Stresi dhe depresioni janë jashtëzakonisht të dëmshëm për shëndetin tonë, si dhe për gjumin tonë. Ato ndikojnë negativisht në kohën që na duhet për të rënë në gjumë, por edhe në sa shpesh zgjohemi gjatë natës. Në fakt, është treguar se, ndonjëherë, trajtimet për ankthin ose depresionin mund të shkaktojnë pagjumësi ose të bllokojnë fazat më të thella të gjumit”, vëren eksperti i gjumit dhe profesori i asociuar i mjekësisë në Universitetin e Kalifornisë, Dr. Raj Dasgupta.
Jetë sedentare
“Nëse trupi juaj është mësuar të prodhojë dhe shpenzojë nivele të ulëta energjie, për shkak të një stili jetese që nuk përfshin punë manuale ose ushtrime, atëherë mund të lodheni shumë shpejt kur kryeni aktivitete themelore të përditshme”, thotë Dr. Jennifer Martin. Organizata Botërore e Shëndetësisë rekomandon që të rriturit të bëjnë të paktën 2 orë aktivitet fizik të moderuar deri në të fuqishëm në javë.
Konsumimi i ushqimit të rëndë ose alkoolit
Kur flemë, sistemi përgjegjës për pushimin dhe tretjen aktivizohet në trup. Megjithatë, nëse, për shembull, konsumoni alkool, ushqime të rënda ose kafeinë afër kohës së gjumit, atëherë është e mundur që trupi juaj të ketë vështirësi në metabolizimin e ushqimit, duke u përqendruar në tretje dhe do të qëndroni zgjuar më gjatë se normalja. “Shmangni të ngrënit për të paktën dy orë para gjumit. Dhe nëse nuk e duroni dot, preferoni ushqime të lehta që treten lehtë. Ushqimet e rënda ose pijet alkoolike dhe kafeja kanë shumë të ngjarë ta pengojnë trupin tuaj të hyjë në fazat e gjumit REM, që është kur jemi plotësisht të pushuar“, sugjeron Robin M. Tucker, Ph.D., profesoreshë e asociuar e të ushqyerit dhe shkencës ushqimore në Universitetin e Miçiganit.
The post Pse zgjoheni gjithmonë të lodhur dhe çfarë të bëni në lidhje me këtë appeared first on iconstyle.al.
Një cikël të lashtë sa vetë koha. Por kur Hëna e Plotë e korrikut ngjitet në qiellin veror, ajo nuk është vetëm një disk i shndritshëm mbi horizont – ajo mban me vete një emër poetik, të trashëguar nga kohët kur njeriu orientonte jetën dhe shpresat sipas ritmeve të natyrës: Hëna e Drerit (Buck Moon).
Por çfarë e bën të veçantë këtë Hënë të korrikut? Dhe çfarë lidhje kanë drerët me yjësitë dhe brigjet e hënës?
Prej natyrës në qiell: origjina e emrit “Buck Moon”
Emri “Hëna e Drerit” ka rrënjë të thella në traditat e popujve indigjenë të Amerikës së Veriut dhe më vonë u përvetësua nga kolonët anglo-saksonë që i dhanë formë kalendarëve të hershëm bujqësorë. Sipas vëzhgimeve të tyre sezonale, muaji korrik ishte koha kur drerët meshkuj – të quajtur “bucks” – fillonin të rritnin brirët e rinj, një proces natyror i përsëritur çdo vit.
Brirët e drerëve, që bien në dimër dhe rriten sërish në verë, ishin simbol i fuqisë, ripërtëritjes dhe ciklit të jetës për këto popullsi. Dhe si për të lidhur tokën me qiellin, ata e emërtuan hënën e parë të plotë të korrikut sipas këtij procesi natyror të njohur dhe domethënës: Hëna e Drerit.
Një lidhje më shumë simbolike se shkencore
Nga pikëpamja astronomike, kjo hënë nuk ka ndonjë karakteristikë të veçantë – ajo është thjesht një hënë e plotë si çdo muaj tjetër. Por emri që i është dhënë nuk është aspak rastësor: ai reflekton një mënyrë të të jetuarit dhe të vëzhguarit të natyrës, ku gjithçka që ndodhte mbi tokë, në pyje e fusha, gjen pasqyrim në qiellin e natës.
Emërtimi “Buck Moon” u bë më i njohur në epokën moderne falë “Farmer’s Almanac”, një botim i njohur amerikan i themeluar në shekullin XIX, që kombinon kalendarin bujqësor me vëzhgime natyrore, parashikime moti dhe këshilla praktike për jetën në fshat. Këto emra të hënave të plota – si “Hëna e Lules” (maj), “Hëna e Korrjes” (shtator), “Hëna e Gjakut” (tetor) apo “Hëna e Ujit të Zi” (janar) – nuk janë shkencorë, por janë pjesë e një trashëgimie kulturore që lidh njeriun me stinët dhe me kohën e natyrshme.
Sot, këta emra shërbejnë më shumë si kujtesa poetike e një kohe kur njerëzit jetonin më pranë ritmeve të tokës – një lloj kalendari emocional dhe kulturor që plotëson datat zyrtare të astronomëve.
Një spektakël që na bashkon nën të njëjtin qiell
Në natën kur “Hëna e Drerit” del plot mbi kështjellat mesjetare të Abruzzos në Itali, siç e fotografoi Luca Di Cola më 11 korrik 2025, natyra duket se rikthehet në format e saj të thjeshta dhe madhështore. Nuk ka nevojë për teleskop apo instrumente shkencore për ta përjetuar: një shikim nga dritarja, një heshtje në pyll, një ecje buzë detit janë të mjaftueshme për të ndjerë fuqinë e saj simbolike.
Edhe pse emri “Hëna e Drerit” nuk i shton asgjë ciklit hënor, ai i shton një dimension njerëzor: dëshira për të kuptuar kohën, për të ndalur për një çast dhe për të vëzhguar. Në fund të fundit, edhe emrat që i japim hënës flasin më shumë për ne se për vetë hënën.
Përgatiti: L.Veizi
Login