“Paraja rrotullon botën”, thotë një këngë dhe paraja do të vendosë të ardhmen e Europës. Liderët politikë po përballen me vendime të dhimbshme se si të shpërndajnë paratë publike në një botë të pasigurt.
Europa ka 3 prioritete urgjente. E para dhe më e dukshmja – mbrojtja. Kjo nevojë është më shumë një kundërpërgjigje për agresionin e Vladimir Putin dhe kritikat e Donald Trump për aleatët e NATO-s. Këto presione e kanë bërë një nevojë strategjikë armatimin e Europës.
E dyta është mbështetja për Ukrainën në luftën kundër Rusisë. Nëse mbrojtja e Ukrainës bie, një Rusi revanshiste do të përfitonte. Mbështetja për Ukrainën do t’i kushtojë Europës më shumë nga sa janë të gatshëm të shpenzojnë.
Dhe e fundit, është procesi i gjatë i prodhimit të buxhetit të ardhshëm shumëvjeçar të Bashkimit Europian, i cili do të mbulojë periudhën nga 2028 deri në 2034. Komisioni Europian ka paraqitur tashmë propozimin e tij, por sfida e vërtetë qëndron përpara, pasi vendet anëtare dhe Parlamenti Europian duhet të kalojnë përmes negociatave të brendshme përpara se të bien dakord për numrat përfundimtarë.
Propozimi i Komisionit përfshin rritjen e fondeve për sigurinë, angazhimet globale dhe konkurrencën, si dhe mbështetje shtesë për Ukrainën. Edhe pse këto prioritete janë mbështetur gjerësisht, rialokimi i burimeve të nevojshme për financimin e tyre ka qenë subjekt i një debati të ashpër. Është e sigurt të thuhet se Komisioni po shkon drejt një përballjeje të ashpër politike përpara se të arrihet një konsensus. Buxheti që ka propozuar Komisioni është i ulët, sa 1.26% e të ardhurave vjetore të 27 shteteve të BE-së, por shtetet ende nuk kanë shlyer borxhet e Covid.
Për mbrojtjen, numrat janë më të lartë. Në të gjithë Europën, buxhetet e mbrojtjes janë rritur afërsisht me 1/3 vitet e fundit, me shumicën e anëtarëve europianë të NATO-s që shpenzojnë rreth 2% të PBB-së së tyre ose i afrohen këtij standardi.
Por edhe kjo nuk mjafton më. Në samitin e qershorit të NATO-s në Hagë, anëtarët u zotuan të shpenzojnë 3.5% të PBB-së për mbrojtjen deri në vitin 2035, me një shtesë prej 1.5% të caktuar për investime të përcaktuara lirshëm për mbrojtjen dhe sigurinë. 1.5% shtesë duket se është krijuar për të qetësuar Trump, i cili ka bërë thirrje në mënyrë të përsëritur që aleatët europianë të rrisin shpenzimet ushtarake në 5% të PBB-së. Pjesa më e madhe e këtyre shpenzimeve shtesë pritet të mbështetet në kontabilitetin krijues dhe jo në financimin e ri aktual.
Mbështetja e Ukrainës gjatë luftës dhe rindërtimit eventual të vendit do të kërkojë gjithashtu një angazhim të konsiderueshëm financiar. Ndërsa vlerësimet ndryshojnë, 100 miliardë dollarë në vit, për shembull, do të arrinin në pak më shumë se 0.4% të PBB-së së kombinuar të BE-së dhe Mbretërisë së Bashkuar – domethënëse, por larg të qenit të pamenaxhueshme.
Në një moment brenda dritares së buxhetit 2028-35, kostoja e rindërtimit të Ukrainës do të duhet të adresohet. Disa studime kanë vlerësuar koston e rindërtimit në rreth 500 miliardë dollarë, megjithëse kjo shifër përfshin zona që mund të mbeten nën kontrollin rus për të ardhmen e parashikueshme. Shumë do të varet gjithashtu nga fakti nëse garancitë e sigurisë dhe perspektiva e anëtarësimit të Ukrainës në BE mund të nxisin një mjedis të favorshëm për investime private në shkallë të gjerë.
Natyrisht, mund të shfaqen kërkesa të reja, duke vendosur tendosje shtesë mbi financat e Europës. Disa qeveri europiane, për shembull, kanë ulur tashmë ndihmën për zhvillim ose kanë devijuar një pjesë të saj për të mbështetur Ukrainën. Ndërsa kjo mund të ketë qenë një përgjigje e nevojshme afatshkurtër ndaj pushtimit të Rusisë, pasojat e tij afatgjata mbeten të paqarta.
Aktualisht, vetëm Norvegjia, Suedia dhe Danimarka përmbushin objektivin e Kombeve të Bashkuara për të ndarë 0.7% të të ardhurave vjetore për ndihmën për zhvillim. Pas shkurtimeve dramatike të ndihmës së huaj të administratës Trump dhe mbylljes së Agjencisë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), ekziston një mundësi e fortë që Europa të mbushë boshllëkun. Një botë më e dëshpëruar do të jetë më e paqëndrueshme dhe më pak e sigurt, duke e bërë zhvillimin një imperativ strategjik dhe moral.
Përmbushja e të gjitha këtyre angazhimeve nuk do të jetë e lehtë, veçanërisht për qeveritë që tashmë po përballen me deficite të larta dhe borxhin publik në rritje. Pritjet janë që vendet e Europës Veriore do të arrijnë objektivin e NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes prej 3.5% të PBB-së shumë përpara vitit 2035, ndërsa vendet e Europës Jugore – me përjashtim të Greqisë – ka të ngjarë të dështojnë ta përmbushin atë. Me Francën, Italinë dhe Spanjën që të gjitha shkojnë drejt zgjedhjeve deri në vitin 2027, oreksi politik për shkurtimet e shpenzimeve të nevojshme për të rritur buxhetet e mbrojtjes ka të ngjarë të mbetet i kufizuar.
Ky trend tashmë është i dukshëm në shpërndarjen e ndihmës për Ukrainën. Në katër muajt e parë të vitit 2025, vendet nordike kontribuan 6.8 miliardë dollarë, Britania e Madhe dha 5.3 miliardë dollarë dhe Gjermania siguroi 760 milionë dollarë, ndërsa Spanja dhe Italia dhanë vetëm një pjesë të këtyre shumave.
Ironia është se shtetet anëtare të BE-së të etiketuara shpesh si “koprace ” janë ato që në të vërtetë janë të gatshëm të ofrojnë fonde për të çuar përpara prioritetet e dakorduara të bllokut. Ndërkohë, vendet më pak të kursyera preferojnë të kërkojnë më shumë huamarrje, edhe pse kanë hapësirë të kufizuar për ta bërë këtë vetë.
Këto tensione tani po nxisin intensifikimin e betejës mbi financat e Europës. Ekziston një kontrast i fortë midis miratimit të shpejtë të NATO-s të premtimeve për shpenzime të mëdha dhe grindjeve të BE-së për shuma shumë më të vogla. Sido që të jetë rezultati, lufta fiskale e ardhshme do të testojë se sa të aftë dhe të gatshëm janë liderët e Europës për t’u përballur me sfidat serioze të sigurisë përpara./ProjectSyndicate
The post Lufta për para që do të vendosë të ardhmen e Europës! appeared first on Gazeta Si.