Flakët që prej dy ditësh po shkrumbojnë pyjet e kullotat e Gramshit, mëngjesin e së mërkurës iu afruan Nartës, fshatit më të madh të njësisë administrative Skëndërbegas. Banorët u njoftuan të largohen me urgjencë. Shumë u strehuan në konviktin e qytetit, të tjerë në zona të sigurta pranë fshatit.
âKam punuar 70 vjet dhe i lashĂ« tĂ« gjitha atje. Ăâe desha jetĂ«n kur humba gjithçka,â thotĂ« njĂ« grua e moshuar, e tronditur, teksa largohet nga Narta e rrethuar nga tĂ« katĂ«r anĂ«t nga zjarri. NĂ« duar mban vetĂ«m njĂ« trastĂ« me rrobat e trupit. BagĂ«titĂ« dhe ushqimet e dimrit i ka lĂ«nĂ« pas.
NjĂ« tjetĂ«r grua, qĂ« ka kaluar natĂ«n nĂ« konviktin e Gramshit, rrĂ«fen se bashkĂ«shorti i saj refuzon tĂ« largohet. âĂshtĂ« ende atje, nĂ« zonĂ«n e rrezikshme. Kur pa dĂ«min, tha qĂ« nuk lĂ« shtĂ«pinĂ«. Nuk e di si do ta bindin tĂ« zbresĂ«,â thotĂ« ajo.
Nga fshati Bletas, një burrë rreth të gjashtëdhjetave tregon sesi flakët erdhën nga Kullollasi dhe u përhapën brenda minutash.
âPolicia na mori dhe ikĂ«m. BagĂ«titĂ« i lashĂ« sipĂ«r. PashĂ« shtĂ«pi tĂ« djegura rrugĂ«s. ShumĂ« lanĂ« gjithçka mbyllur nĂ« kasolle.â
Prefekti i Elbasanit, Ilir Bejtja, i pranishĂ«m nĂ« terren prej dy ditĂ«sh, e pĂ«rshkruan situatĂ«n si âshumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«â. Sipas tij, mbi 150 forca zjarrfikĂ«se, 9 mjete, mbi 100 vullnetarĂ« dhe katĂ«r helikopterĂ« po luftojnĂ« flakĂ«t qĂ«, pas shkrumbimit tĂ« Kullollasit, Bletasit, MenkollarĂ«s, Bulçarit e ShimĂ«rit, i janĂ« afruar NartĂ«s. âĂshtĂ« pyll pishe, shpĂ«rndahet mĂ« keq se baruti,â thotĂ« Bejtja.
Kryebashkiaku Besjan Ajazi konfirmon se rreth 50 banorë të Nartës janë strehuar në konvikt dhe dhjetëra familje të tjera janë zhvendosur në zona të sigurta.
Ndërkohë, një tjetër vatër është regjistruar në Kodovjat, e pavarur nga fronti kryesor i Skëndërbegasit. Në 48 orët e fundit, Gramshi është goditur nga disa zjarre: fillimisht në Sojnik, të hënën, më pas në Kullollas të martën, që u përhap në disa fshatra, dhe tani në Kodovjat.
Dëmet janë të mëdha: qindra hektarë pyje dhe kullota të djegura, katër fshatra të dëmtuar rëndë dhe dhjetëra familje të shpërngulura. Në Nartë, frika se flakët mund të rikthehen është ende e pranishme, edhe pse banorët janë përkohësisht jashtë rrezikut.
Më e rëndë situata shfaqet në njësinë administrative Skëndërbegas, ku 4 fshatra kanë pësuar dëme të konsiderueshme dhe sipërfaqja e djegur llogaritet me qindra hektarë pyje dhe kullota.
Pretendimi: Ekstremistët islamikë po shkatërrojnë objekte historike në Siri
Verdikti: E pavërtetë
Barbara Halla
NjĂ« postim nĂ« Instagram publikon njĂ« video qĂ« pretendohet se tregon radikalĂ« islamikĂ« nĂ« Siri duke shkatĂ«rruar objekte arkitekturore mijĂ«ravjeçare. Kjo llogari e paraqet videon si pjesĂ« e vandalizmit kulturor qĂ« po ndodh nĂ« kĂ«tĂ« vend tĂ« trazuar nga lufta civile dhe qĂ« sĂ« fundi Ă«shtĂ« duke u udhĂ«hequr nga Ahmed al-Sharaa, drejtuesi i forcave rebele tĂ« konsideruar mĂ« parĂ« si terroriste nga ShBA. MegjithatĂ«, kĂ«rkimet tona tregojnĂ« se kĂ«to pamje nuk vijnĂ« nga Siria, dhe pĂ«r mĂ« tepĂ«r ato nuk janĂ« filmuar kohĂ«t e fundit.Â
Videoja nĂ« fakt daton nga marsi i vitit 2015 dhe pĂ«rshkruan shkatĂ«rrimin e qytetit tĂ« lashtĂ« tĂ« HatrĂ«s nĂ« Irakun verior. NĂ« atĂ« kohĂ«, kjo zonĂ« ishte nĂ«n kontrollin e shtetit islamik tĂ« ISIS, i cili ndĂ«rmori njĂ« fushatĂ« pĂ«r tĂ« shkatĂ«rruar trashĂ«giminĂ« arkeologjike qĂ« binte ndesh me traditĂ«n islame. Ky fakt u raportua nga media si BBC dhe NBC, dhe u dĂ«nua nga UNESCO si njĂ« krim lufte. Video e publikuar nga Associated Press me date 4 prill 2015 tregon tĂ« njĂ«jtat imazhe si ato tĂ« postuara nĂ« Instagram, tĂ« publikuara nĂ« 29 korrik 2025.Â
NĂ« kĂ«to imazhe, mund tĂ« shihen militantĂ«t e ISIS duke shkatĂ«rruar skulptura tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« epokĂ«s asiriane dhe romake duke pĂ«rdorur çekiçë dhe armĂ« zjarri. Hatra, njĂ« qytet qĂ« mbrohet nga UNESCO si pjesĂ« e TrashĂ«gimisĂ« BotĂ«rore, u ndĂ«rtua nĂ« shekullin e 2-tĂ« ose tĂ« 3-tĂ« para erĂ«s sonĂ« dhe lulĂ«zoi si njĂ« qendĂ«r fetare dhe tregtare e PerandorisĂ« Parthiane. Ky Ă«shtĂ« njĂ« djetĂ«r tjetĂ«r i gabuar nĂ« postimin nĂ« Instagram qĂ« pretendon se kĂ«tu bĂ«het fjalĂ« pĂ«r objekte qĂ« ekzistojnĂ« prej 10,000 vitesh. NjĂ« pjesĂ« e skulpturave tĂ« thyera ishin restauruar nĂ« periudhĂ«n moderne pas dĂ«mtimeve tĂ« mĂ«parshme dhe kjo shpjegon pluhurin e bardhĂ« qĂ« ngrihet nĂ« video.Â
Pra shkatërrimi ka ndodhur me të vërtetë, por në vitin 2015 dhe jo në Siri, po në Irak gjatë marrjes nën kontroll të territorit nga ISIS. Për më tepër, gjuha e përdorur në postim tregon një tendencë kundër besimit musliman, duke mos bërë dallimin me faktin që pjesa dërrmuese e vendeve muslimane e konsideroi ISIS si një shtrembërim të traditës islame.
Pretendimi: Kura ndaj kancerit Ă«shtĂ« zbuluar nĂ« vitet â30-tĂ«, por nuk e lejuan tĂ« zhvillohej
Verdikti: E pavërtetë
Barbara Halla
NĂ« rrjetet sociale shqiptare po qarkullon pretendim se qĂ« prej vitit 1930, njĂ« shkencĂ«tar amerikan ka zbuluar njĂ« âmetodĂ« moderneâ pĂ«r tĂ« shĂ«ruar kancerin, duke pĂ«rdorur njĂ« mikroskop shumĂ« tĂ« avancuar. Postimi pretendon se ky mikroskop arriti tĂ« identifikonte âvibrimin e sĂ«mundjesâ dhe mĂ« pas, vetĂ«m pĂ«rmes ultratingujve arriti tĂ« shĂ«ronte 15 pacientĂ«, duke mos pĂ«rdorur ilaçe. Por ky pretendim qĂ« Ă«shtĂ« hedhur poshtĂ« nga studimi tĂ« mĂ«tejshme mbi metodĂ«n e âshpikurâ nga Royal Raymond Rife nĂ« vitet 1920.
NĂ« vitet 1920, Rife ndĂ«rtoi njĂ« mikroskop me zmadhim tĂ« lartĂ« dhe pretendonte se mund tĂ« dallonte mikroorganizma tĂ« ndryshĂ«m, madje edhe tĂ« kapte âfrekuencat vdekjeprurĂ«seâ qĂ« do tâi shkatĂ«rronin kĂ«to mikroorganizma. Sipas tij, duke aplikuar kĂ«to frekuenca elektromagnetike, patogjenĂ«t e ndryshĂ«m qĂ« gjenden nĂ« trupin njerĂ«zor, duke pĂ«rfshirĂ« ato qĂ« shkaktojnĂ« kancer, mund tĂ« eliminohen. KĂ«to pretendime tĂ« Rife mbeten spekulime pasi idetĂ« e tij nuk u pranuan nga komuniteti mjekĂ«sor dhe nuk kanĂ« arritur tĂ« provohen me metoda shkencore.Â
Institucione të besueshme si Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) dhe Shoqata Amerikane e Kancerit (ACS) kanë deklaruar se nuk ka asnjë provë se aparatet që ndjekin metodat e mikroskopit Rife mund të kurojnë kancerin. Disa kompani u përpoqën ta komercializonin këtë makineri ndër vite, derisa Shoqata Amerikane e Kancerit i hodhi poshtë pretendimet e tyre në vitet 1994.
NĂ« fakt, raste tĂ« dokumentuara tregojnĂ« se pacientĂ« qĂ« kanĂ« braktisur trajtimet mjekĂ«sore tradicionale (si kimioterapia) pĂ«r tâiu drejtuar metodave tĂ« tilla alternative, shpesh janĂ« pĂ«rkeqĂ«suar duke çuar nĂ« disa raste edhe me vdekje. WebMD dhe burime tĂ« tjera mjekĂ«sore serioze theksojnĂ« se sukseset qĂ« raportohen pĂ«rmes kĂ«tyre pajisjeve bazohen nĂ« dĂ«shmi tĂ« paverifikuara dhe jo studime klinike mĂ« tĂ« gjĂ«ra.
Metoda e Rife kategorizohet nga WebMD si pseudoshkencĂ«. Ato nuk janĂ« miratuar nga asnjĂ« autoritet shĂ«ndetĂ«sor dhe nuk ekzistojnĂ« prova qĂ« tĂ« mbĂ«shtesin pretendimin se ato funksionojnĂ«. Pra, pretendimi se kanceri mund tĂ« shĂ«rohej qĂ« nĂ« vitin 1930 me ultratinguj dhe frekuenca elektromagnetike Ă«shtĂ« njĂ« mit i pabazuar.Â
Ne, Rrjeti SafeJournalists, partnerët e Reagimit të Shpejtë për Lirinë e Medias (MFRR), Reporterët pa Kufij (RSF) dhe organizatat shqiptare për lirinë e medias, shprehim shqetësimin e përbashkët mbi pengimin policor dhe ngjarjet pasuese që prekën Focus Media Group: News24, BalkanWeb, Panorama, Gazeta Shqiptare dhe media të tjera të lidhura me të.
Në orët e para të 9 gushtit, Policia e Shtetit rrethoi ndërtesën në Tiranë ku ushtrojnë veprimtarinë këto media, ndërpreu furnizimin me energji elektrike dhe pengoi qasjen për gazetarët dhe stafin. Kjo ndaloi transmetimin televiziv të News24 në kohë reale. Sipas Focus Media Group, nuk ishte dhënë asnjë paralajmërim paraprak për ndërprerjen efektive të sinjalit të transmetimit.
Veprimi i policisë buron nga një mosmarrëveshje më e gjerë pronësie midis Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI) dhe Focus Media Group mbi qiratë dhe procedurat. Megjithatë, ndërhyrja e fortë e policisë është kryer mesa duket deri tani mbi baza ligjore të paqarta dhe pa respektuar procedurën e rregullt ligjore. Në mungesë të një baze ligjore të publikuar, vendimve gjyqësorë dhe urdhrave ekzekutues, ose një afati dhe hapash të qartë për vijimin e procesit, ligjshmëria dhe proporcionaliteti i veprimit vendosen seriozisht në pikëpyetje.
Si pasojë, që nga data 9 gusht një nga transmetuesit kryesorë të lajmeve në Shqipëri në nivel kombëtar, News24, ka qenë jashtë transmetimit. Deri më 12 gusht 2025, ende nuk ka asnjë qartësi se kur do të rifillojë transmetimi, as mbi të ardhmen e gazetarëve, punonjësve të medias dhe stafit mbështetës të Focus Media Group. Kjo pasiguri minon besimin e publikut, dobëson pluralizmin dhe rrezikon të krijojë një efekt frikësues mbi lirinë e medias.
Ndikimi mbi punonjësit e medias është i menjëhershëm dhe serioz. Rreth 230 të punësuar, gazetarë, punonjës të medias dhe staf mbështetës tani përballen me rrezikun e papunësisë, ndërsa shumë prej tyre prej disa kohësh po përjetojnë vonesa në pagesat e rrogave dhe mosshlyerje të kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore. Me ndërtesën e bllokuar dhe veprimtarinë e ndërprerë, mjetet e tyre të jetesës dhe e ardhmja e tyre profesionale janë në rrezik.
Prandaj, ne u bëjmë thirrje të përbashkët autoriteteve shqiptare që të garantojnë të drejtën e gazetarëve për të punuar, sigurinë e tyre, dhe:
të ofrojnë një shpjegim të plotë dhe publik mbi bazën ligjore, domosdoshmërinë dhe urgjencën e operacionit të ndërmarrë në orët e para të së shtunës, më 9 gusht 2025, duke përfshirë kohën e zhvillimit, metodat e përdorura, proporcionalitetin dhe nëse janë marrë parasysh alternativa më pak kufizuese;
të heqin kordonin policor, të rikthejnë furnizimin me energji elektrike dhe të lejojnë hyrje të lirë dhe pa pengesa në redaksi dhe vendet e raportimit, pa frikësim ose ndërhyrje;
të mbrojnë materialet dhe infrastrukturën gazetareske, duke u përmbajtur nga çdo sekuestrim ose dëmtim dhe duke siguruar akses të sigurt në pajisje, arkiva dhe lidhjet e transmetimit;
të mbrojnë të drejtat e punës gjatë ndërprerjes, duke bashkëpunuar me Inspektoratin e Punës që pagat dhe kontributet shoqërore të shlyhen dhe të mundësohen ambiente të përkohshme dhe masa për vazhdimësinë e punës;
të ofrojnë garanci efektive ligjore duke publikuar bazën ligjore dhe urdhrat, duke përcaktuar afatin dhe kushtet për heqjen e masave, duke siguruar një mundësi të qasshme për ankim me efekt pezullues kur është e zbatueshme, si dhe duke bashkëpunuar me AMA-n duke përdorur mjetet më pak kufizuese për të ruajtur vazhdimësinë e shërbimit të lajmeve;
të hetojnë çdo pengesë ndaj gazetarëve dhe të sigurojnë llogaridhënie dhe të komunikojnë rregullisht me publikun.
Ndërkohë, ne u bëjmë thirrje pronarëve dhe drejtuesve të Focus Media Group:
të veprojnë me urgjencë për të mbrojtur mjetet e jetesës dhe të drejtat e punonjësve, të përmbushin të gjitha detyrimet ligjore dhe kontraktuale, si dhe të sigurojnë ambiente të përkohshme dhe plane vazhdimësie për të mbrojtur stafin dhe për të ruajtur aksesin e publikut në informacion;
tĂ« angazhohen nĂ« mĂ«nyrĂ« konstruktive me autoritetet pĂ«r tĂ« zgjidhur mosmarrĂ«veshjen nĂ« mĂ«nyrĂ« ligjore dhe transparente, me sa mĂ« pak ndĂ«rprerje tĂ« jetĂ« e mundur nĂ« punĂ«n gazetareske dhe nĂ« tĂ« drejtĂ«n e publikut pĂ«r tâu informuar;
të sigurojnë shlyerjen e rrogave dhe kontributeve shoqërore, aksesin e sigurt në pajisje dhe të dhëna, si dhe të mos ndërmarrin masa hakmarrëse ndaj stafit gjatë kësaj ndërprerjeje;
të ofrojnë transparencë të plotë mbi situatën ligjore dhe kontraktuale, në mënyrë që punonjësit dhe publiku të kuptojnë bazën e mosmarrëveshjes.
Kjo nuk është thjesht një mosmarrëveshje kontraktuale. Kjo situatë ngre çështje thelbësore lidhur me respektimin e procedurave të rregullta, proporcionalitetin, lirinë e medias dhe mbrojtjen e gazetarëve dhe punonjësve të medias. Të gjitha palët duhet të veprojnë shpejt, në mënyrë transparente dhe në interes të publikut për të siguruar që këto të drejta të respektohen dhe mbrohen.
NĂ«nshkruar,
Rrjeti SafeJournalists
 Shoqata e Gazetarëve të Bosnjës dhe Hercegovinës
Shoqata e Gazetarëve të Kosovës
 Shoqata e Gazetarëve të Maqedonisë
 Shoqata e Gazetarëve të Kroacisë
 Shoqata e Pavarur e Gazetarëve të Serbisë
 Sindikatë e Medias e Malit të Zi
Reporterët pa Kufij  (RSF)
Partnerët e Media Freedom Rapid Response (MFRR)
 Federata Evropiane e Gazetarëve (EFJ)
 Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias (ECPMF)
 ARTICLE 19 Europe
 Instituti Ndërkombëtar i Shtypit (IPI)
 Shtyp i Lirë Pa Kufizim (FPU)
Organizata të shoqërisë civile në Shqipëri:
Qendra për Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim (SCiDEV)
KĂ«shilli Shqiptar i Medias (KSHM)
Asociacioni e Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH)
Gruaja Shqiptare në Audiovizual (AWA)
Amfora
Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë (APJA)
Sindikata e Gazetarëve dhe Punonjësve të Medias (SGPM)
Pas bllokimit të sinjalit të televizionit News 24 nga ndërhyrja e policisë dhe forcave ushtarake, dhjetëra gazetarë protestuan duke kërkuar lirimin e ambientëve dhe funksionimin normal të medias.
Sebi Alla
Ora 07.36, dt 09.08.2025, sinjali televiziv u shkĂ«put, kur forca tĂ« shumta policore dhe ushtarake, bllokuan ambientet e televizionit News 24, agjencisĂ« sĂ« lajmeve BalkanĂ«eb, GazetĂ«s Panorama, GazetĂ«s Panorama Sport dhe Radio Rash. Mbyllja u bĂ« pas njĂ« urdhri tĂ« lĂ«shuar nga Ministria e EkonomisĂ«, KulturĂ«s dhe Invovacionit e cila sipas saj, duke iu referuar vendimeve gjyqĂ«sore, kaloi hapĂ«sirat e marra nĂ« shfrytĂ«zim nga âFocus Media Newsâ, tek Agjencia ShtetĂ«rore e Prodhimit dhe Tregtimit tĂ« ArmĂ«ve KAYO.sha. NdĂ«rsa pretendimet e palĂ«ve shtet-subjekt privat janĂ« tĂ« ndryshme, 230 punonjĂ«s tĂ« medias, gazetarĂ«, operatorĂ« dhe staf mbĂ«shtetĂ«s teknik, kanĂ« mbetur pa punĂ« prej tre ditĂ«sh dhe nuk lejohet qĂ« tĂ« futen nĂ« zyrat e tyre, duke mos kryer misionin parĂ«sor: âinformimin e publikutâ.
Protesta
DitĂ«n e sotme dhjetĂ«ra gazetarĂ« tĂ« âFocus Media Newsâ dhe shumĂ« kolegĂ« nga media tĂ« tjera protestuan me parkarta nĂ« duar ky binte nĂ« sy disa tĂ« tilla si: âMedia nuk mbyllet, por mbrohetâ; âNe sâjemi kriminelĂ« qĂ« na sillni polici dhe ushtriâ, apo âLiria e medias nuk Ă«shtĂ« negociatĂ«â. ⊠âTĂ« shtunĂ«n nĂ« mĂ«ngjes, pa paralajmĂ«rim, u ndĂ«rpre sinjali ynĂ« dhe u bllokua hyrja e gazetarĂ«ve nĂ« vendin e tyre tĂ« punĂ«s. Na u tha se ishte njĂ« çështje kontrate qiraje, por tĂ« gjithĂ« e dimĂ« se marrĂ«dhĂ«niet kontraktuale nuk mund dhe nuk duhet tĂ« shĂ«rbejnĂ« si pretekst pĂ«r tĂ« mbyllur njĂ« zĂ« tĂ« lirĂ« informimi. Konfliktet civile zgjidhen nĂ« gjykata, jo duke fikur ekranin e njĂ« televizioni qĂ« i shĂ«rben publikutâ-tha drejtoresha e informacionit nĂ« News 24, Anila Jole. NdĂ«rsa shtoi se ââŠkjo qĂ« ndodhi nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« çështje e News24, Ă«shtĂ« çështje qĂ« prek çdo media dhe çdo gazetar nĂ« ShqipĂ«ri, pasi sot Ă«shtĂ« News24, nesĂ«r mund tĂ« jetĂ« çdo zĂ« tjetĂ«r kritikâ.
Konflikti
âFocus Media Newsâ prej mĂ« shumĂ« se dy dekadash Ă«shtĂ« vendosur nĂ« godina shtetĂ«rore nĂ«pĂ«rmjet kontratave tĂ« qirasĂ« tĂ« nĂ«nshkrruara nĂ« disa vite me kohĂ« zgjatje tĂ« ndryshme shfrytĂ«zimi. NjĂ« nga godinat Ă«shtĂ« me kontratĂ« tĂ« pĂ«rfunduar qĂ« nĂ« vitin 2023, por nĂ« procese tĂ« vazhdueshme gjyqĂ«sore, ndĂ«rsa godina tjetĂ«r me kontratĂ« qiraje nĂ« fuqi deri nĂ« vitin 2033. âNĂ«se shoqĂ«ria Kayo do tĂ« kishte njĂ« vendim gjyqĂ«sor pĂ«r lirimin e godinĂ«s do tĂ« kishte njĂ« njoftim paraprak nga pĂ«rmbaruesi dhe mĂ« pas lirimin e ambienteve e bĂ«n pĂ«rmbaruesi. NĂ« kĂ«tĂ« rast nuk ka asnjĂ« vendim gjyqĂ«sor dhe asnjĂ« pĂ«rmbaruesâ, u shpreh avokati i kompanisĂ«, Erjon Kanxheri. NdĂ«rsa nĂ« pĂ«rgjigjen e saj zyrtare, Ministria e EkonomisĂ«, KulturĂ«s dhe Invovacionit thotĂ« se ka ndjekur tĂ« gjithĂ« procedurat ligjore. âPretendimi i shoqĂ«risĂ« se kontrata e saj e qirasĂ« ka afat deri nĂ« vitin 2033 lidhet me njĂ« pasuri tjetĂ«r shtetĂ«rore, e ndryshme dhe pa asnjĂ« lidhje juridike apo faktike me pasurinĂ« e kaluar shoqĂ«risĂ« shtetĂ«rore âKAYOâ sh.aâ. MĂ«sohet se IKMT ka prishur nĂ« orĂ«t e para tĂ« mĂ«ngjesit tĂ« sotĂ«m njĂ« tunel lidhĂ«s mes dy objekteve, godinĂ«s A qĂ« Ă«shtĂ« sekuestruar dhe pretendohet se i ka pĂ«rfunduar kontrata dhe godinĂ«s B e cila ka leje shfrytĂ«zimi deri nĂ« vitin 2033. âFocus Media Newsâ shprehet se gjatĂ« ndĂ«rhyrjes janĂ« dĂ«mtuar njĂ« pjesĂ« e teknikĂ«s, duke rrezikuar arkiven dhe serverat. MegjithĂ«se institucionet shtetĂ«rore nuk kanĂ« sekuestruar godinĂ«n B, sĂ«rish punonjĂ«sit nuk lejohet tĂ« futen brenda atyre ambienteve, me pretendimin se pĂ«r tĂ« shkuar deri aty âshkelin nĂ« pronĂ« shtetâ. PĂ«rvecc forcave tĂ« policisĂ« qĂ« qĂ«ndrojnĂ« nĂ« perimetrin e jashtĂ«m tĂ« objeteve, nĂ« brendĂ«si janĂ« forcat ushtarake tĂ« cilĂ«t janĂ« udhĂ«zuar pĂ«r tĂ« mos lejuar asnjĂ« punonjĂ«s tĂ« futet. Â
Reagimet
Organizatat mediatike vendase dhe tĂ« huaja reaguan me shqetĂ«sim nĂ« lidhje me bllokimin e sinjalit tĂ« transmetimit tĂ« âFocus Media Newsâ, duke e cilĂ«suar ndĂ«rhyrjen me forca policore dhe ushtarake si tĂ« papranueshme dhe cĂ«nim i lirisĂ« sĂ« medias. QĂ«ndrime pati sot edhe nga Federata Evropiane e GazetarĂ«ve (EFJ) dhe Rrjeti Global pĂ«r Mediat e Pavarura (IPI). NĂ« reagimet e tyre theksohet se nevojiten veprime tĂ« menjĂ«hershme nga autoritetet shtetĂ«rore pĂ«r rikthimin e plotĂ« tĂ« funksionimit tĂ« mediave, pĂ«rfshirĂ« sinjalin e News24, dhe pĂ«r tĂ« ofruar arsyetim ligjor pĂ«r pengimin e aksesit tĂ« publikut nĂ« pĂ«rmbajtjen mediatike. Edhe Faktoje.al bashkohet me qĂ«ndrimin se bllokimi, cĂ«nimi i lirisĂ« dhe veprimet qĂ« lĂ«nĂ« tĂ« papunĂ« dhe nĂ« pasiguri mbi 200 punonjĂ«s tĂ« medias, gazetarĂ« dhe staf mbĂ«shtetĂ«s, janĂ« tĂ« papranueshme, pavarĂ«sisht konflikteve dhe pretendimeve institucione shtetĂ«rore-subjekt privat.
Dhjetëra ankesa dhe padi në gjykatë nga 86 komisarë që fituan gradën, por u lanë në listë pritje duke u djegur karrierën një pjese të tyre. Emërime klienteliste dhe pa gradë përkatëse në poste kyçe?
Nga Sebi Alla
NjĂ« vit pritje pĂ«r tu emĂ«ruar nĂ« pozicionin e punĂ«s sikurse iu jepte kĂ«tĂ« tĂ« drejtĂ« grada e fituar me konkurs, por nĂ« fund, ajo qĂ« morĂ«n nga strukturat drejtuese tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit ishte lajmĂ«rimi qĂ« humbĂ«n jo vetĂ«m punĂ«n sipas gradĂ«s, por edhe vetĂ« gradĂ«n, duke ua hequr njĂ« yll nga supet⊠DhjetĂ«ra komisarĂ« janĂ« djegur nĂ« njĂ« proces tĂ« dyshimtĂ« emĂ«rimesh nĂ« strukturat e policisĂ«, duke i detyruar disa prej tyre qĂ« tâi drejtohen gjykatĂ«s pĂ«r rikthim tĂ« gradĂ«s sĂ« fituar dhe emĂ«rim nĂ« pozicionin e punĂ«s qĂ« i korrespondon kĂ«tij titulli. âNuk Ă«shtĂ« ndjekur procesi i rregullt i emĂ«rimeve pozicion pune-gradĂ« dhe pavarĂ«sisht se jemi renditur fitues dhe kapur mbi 70 pikĂ«, sikurse e pĂ«rcakton ligji pĂ«r PolicinĂ« e Shtetit, jemi shmangur padrejtĂ«sisht dhe nĂ« pozicione pune qĂ« i pĂ«rket gradĂ«s komisarĂ« janĂ« emĂ«ruar nĂ«nkomisarĂ«â, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al njĂ« oficer policie, i cili konfirmon se tashmĂ« ka hapur padi kundĂ«r DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« PolicisĂ« me objekt: âdetyrim tĂ« palĂ«s sĂ« paditur pĂ«r dhĂ«nien e gradĂ«s komisar dhe pozicion tĂ« punĂ«s qĂ« i korrespondon kĂ«saj gradeâ. NdĂ«rsa Drejtoria e PĂ«rgjithshme e PolicisĂ« sĂ« Shtetit, nĂ« pĂ«rgjigjen zyrtare pĂ«r Faktoje.al shprehet ndĂ«r tĂ« tjera se: ââŠdhĂ«nia e gradĂ«s punonjĂ«sve tĂ« PolicisĂ«, nĂ« listĂ« pritje, nuk lidhet drejtpĂ«rdrejt me renditjenâ. Problematikat pĂ«r emĂ«rimet e padrejta, klienteliste apo tĂ« ndikuar nga faktorĂ« tĂ« tjerĂ« janĂ« ngritur edhe nga oficerĂ« policie me gradĂ«n kryekomisarĂ«, tĂ« cilĂ«t njĂ« pjesĂ« prej tyre kanĂ« parashtruar ankesa tĂ« shumta dhe mĂ« pas si mundĂ«si tĂ« fundit shohin gjykatĂ«n.
Digj komisarin, punëso nënkomisarin
Më 26 prill 2024 pas përfundimit të procesit të konkurrimit u miratua lista e personave që fitonin gradën drejtues i parë, kryekomisar dhe komisar. Për gradën drejtues i parë nevojiteshin 12 pozicione pune, për gradën kryekomisar 200 dhe për atë komisar 320. Ndonëse në konkurs morën pjesë oficerë për fitimin e tre gradave, problematika është shfaqur kryesisht në emërime të padrejta dhe jo mbi bazën e meritokracisë për gradën kryekomisar dhe komisar. Konkretisht problem më i madh është për gradën komisar.
Sipas ligjit tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit, fitonin gradĂ« ata qĂ« merrnin mbi 70 % tĂ« pikĂ«ve. Konkretisht, nĂ« nenin 55 tĂ« ligjit pĂ«r PolicinĂ« e Shtetit nĂ« pikĂ«n 2 tĂ« saj thuhet: âShpallen fitues vetĂ«m aplikantĂ«t, tĂ« cilĂ«t kanĂ« marrĂ« njĂ« vlerĂ«sim jo mĂ« tĂ« ulĂ«t se 70% tĂ« vlerĂ«s sĂ« pĂ«rgjithshme tĂ« pikĂ«ve tĂ« testimitâ. GradĂ«n e fituan 406 oficerĂ« tĂ« cilĂ«t siguruan mbi 70 pikĂ« nga 100 tĂ« mundshmet. TĂ« 320 oficerĂ«t e renditur tĂ« parĂ«t u emĂ«ruan menjĂ«herĂ« nĂ« postet pĂ«rkatĂ«se dhe morĂ«n gradĂ«n, ndĂ«rsa pjesa tjetĂ«r prej 86 oficerĂ«ve qĂ« de facto fitonin gradĂ«n komisar kaluan nĂ« listĂ« pritjeje, deri nĂ« hapjen e pozicioneve tĂ« punĂ«s. Edhe pse rezultoi se u hapĂ«n shumĂ« pozicione punĂ« pĂ«r gradĂ«n komisar, emĂ«rimet janĂ« bĂ«rĂ« edhe me gradĂ«n nĂ«nkomisar, duke mos iu pĂ«rmbajtur kriterit tĂ« pikĂ«zimit, por edhe gradĂ«s. âDuke qenĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« tĂ« interesuar, jemi informuar se janĂ« hapur vende tĂ« lira pune qĂ« i korrespondon gradĂ«s komisar dhe nuk jemi emĂ«ruar ne qĂ« ishin nĂ« listĂ« pritje dhe me gradĂ«n pĂ«rkatĂ«se, por nĂ«nkomisarĂ«â, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, njĂ« tjetĂ«r oficer policie, i cili tashmĂ« shpresĂ«n e ka vetĂ«m nĂ« vendimin gjyqĂ«sor.
PunĂ« e âmirĂ«â pa gradĂ«âŠ.
Sipas rregullores, nĂ«se brenda harkut kohor tĂ« njĂ« viti hapen pozicione pune pĂ«r njĂ« gradĂ« pĂ«rkatĂ«se, titullari Ă«shtĂ« i detyruar tĂ« emĂ«rojĂ« kandidatin me mĂ« shumĂ« pikĂ« nĂ« listĂ«n e pritjes dhe mĂ« pas nĂ« rend zbritĂ«s deri nĂ« plotĂ«simin e vakancave tĂ« krijuara. âNĂ«se ka oficerĂ« qĂ« sâkanĂ« qenĂ« nĂ« pozicione pune ekuivalente me gradĂ«n dhe janĂ« emĂ«ruar gjatĂ« vitit tĂ« fundit dhe kanĂ« marrĂ« gradĂ«, duke anashkaluar oficerĂ«t nĂ« listĂ« pritjeje qĂ« plotĂ«sonin kriteret, atĂ«herĂ« kemi shkelje dhe shpĂ«rdorim detyreâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, Sadedin Fishta, kreu i ShoqatĂ«s sĂ« PunonjĂ«sve tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit. âProblemi mĂ« i madh Ă«shtĂ« me gradĂ«n komisar, por kemi pasur ankesa edhe nga kryekomisarĂ« me tĂ« njĂ«jtat shqetĂ«simeâ, pohon ai. Fishta shprehet pĂ«r Faktoje.al se pĂ«r kĂ«tĂ« shqetĂ«sim tĂ« ngritur nga shumĂ« oficerĂ« policie ka informuar edhe kreun e MinistrisĂ« sĂ« Brendshme Ervin Hoxha. âPas informimit presim njĂ« reagim nga ministri pasi kjo situatĂ« nuk mund tĂ« kalojĂ« lehtĂ«, pasi nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« drejtĂ«pĂ«rdrejtĂ« zhbĂ«n edhe konceptin e konkurrimitâ-thotĂ« Fishta. MegjithatĂ«, emĂ«rime janĂ« bĂ«rĂ« edhe nga lista prej 86 kandidatĂ«ve qĂ« ishin nĂ« listĂ« pritje, qĂ« kishin fituar gradĂ«n komisar, por edhe aty nuk Ă«shtĂ« ndjekur kriteri i pikĂ«zimit, pĂ«r tĂ« kaluar nga vendi 321 dhe me emĂ«rim zbritĂ«s sipas pikĂ«ve tĂ« fituara. âKandidatet e renditur poshtĂ« kuotave tĂ« shpallura tĂ« lira pĂ«r gradĂ«n pĂ«rkatĂ«se, qĂ« janĂ« vlerĂ«suar me tĂ« paktĂ«n 70% tĂ« pikĂ«ve tĂ« vlerĂ«simit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m, me urdhĂ«r tĂ« Drejtorit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit, kanĂ« qĂ«ndruar nĂ« listĂ«n e pritjes pĂ«r fitimin e gradĂ«s, pĂ«r periudhĂ«n 29.04.2024 â 28.04.2025. Referuar dispozitave ligjore nĂ« fuqi nĂ«se brenda kĂ«tij afati nuk bĂ«hej e mundur dhĂ«nia e gradĂ«s, punonjĂ«si i nĂ«nshtrohet konkurrimit tĂ« radhĂ«sâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al Policia e Shtetit. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, njĂ« pjese tĂ« madhe kandidatĂ«ve qĂ« ishin nĂ« listĂ« pritjeje u Ă«shtĂ« djegur fitimi i gradĂ«s, duke i detyruar qĂ« tĂ« rifuten nĂ« konkurrim. Fjalia ânĂ«se brenda kĂ«tij afati nuk bĂ«hej e mundur dhĂ«nia e gradĂ«s, punonjĂ«si i nĂ«nshtrohet konkurrimit tĂ« radhĂ«sâ, bien ndesh me pretendimet e ankuesve, pasi âmundĂ«sitĂ«â pĂ«r vende tĂ« lira pune qĂ« i korrespondonin gradĂ«s kanĂ« qenĂ«, por emĂ«rimet nuk janĂ« kryer sipas Ligjit pĂ«r PolicinĂ« e Shtetit dhe udhĂ«zimeve pĂ«rkatĂ«se. Me tre oficerĂ« policie qĂ« Faktoje.al komunikoi thanĂ« se disa nga emĂ«rimet me gradĂ«n nĂ«nkomisar nĂ« pozicionet e komisarit, ku pĂ«rfshihen edhe shefa krimesh shpesh nuk kanĂ« pasur certifikatĂ« sigurie, kanĂ« qenĂ« me masĂ« disiplinore dhe nuk kanĂ« konkurruar pĂ«r gradĂ« dhe gjithashtu nuk kanĂ« vite pune, qĂ« tĂ« justifikojnĂ« ligjĂ«risht pozicionin qĂ« mbajnĂ«.
Në gjyq për punë dhe gradë
Faktoje.al ka ndjekur problemin e emĂ«rimeve nĂ« polici prej disa kohĂ«sh dhe gjithashtu edhe proceset gjyqĂ«sore. NĂ« njĂ« rast ku ka âpadi kolektiveâ, gjykata administrative (shĂ«nim: Faktoje.al e disponon edhe padinĂ«, por ruan konfidencialitetin e efektivĂ«ve), i ka kĂ«rkuar disa herĂ« juristit qĂ« mbron palĂ«n e paditur âDrejtorinĂ« e PĂ«rgjithshme tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetitâ qĂ« tĂ« vendosĂ« nĂ« dispozicion tĂ« gjykatĂ«s emĂ«rimet pĂ«rkatĂ«se (tĂ« drejtorive vendore) pĂ«rgjatĂ« harkut kohor 29.04.2024-28.04.2025 pĂ«r pozicionin e punĂ«s komisar dhe gradĂ«n pĂ«rkatĂ«se tĂ« tĂ« emĂ«ruarve. PavarĂ«sisht kĂ«rkesave tĂ« vazhdueshme, as gjykatĂ«s nuk i Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion kĂ«to emĂ«rime. âGjatĂ« procesit dukshĂ«m konstatojmĂ« shkelje nĂ« emĂ«rime, por presim vendimin pĂ«rfundimtarâ, thotĂ« njĂ« nga komisarĂ«t de facto, por nĂ«nkomisar de jure pĂ«r shkak tĂ« mosemĂ«rimit sipas meritokracisĂ«. MegjithatĂ«, Policia e Shtetit nĂ« njĂ« reagim pĂ«r Faktoje.al, pavarĂ«sisht se nuk iu pĂ«rgjigj pyetjes thelbĂ«sore nĂ«se janĂ« emĂ«ruar nĂ«nkomisarĂ« nĂ« pozicione pune qĂ« i pĂ«rket gradĂ«s komisar dhe a Ă«shtĂ« zbatuar emĂ«rimi sipas pikĂ«zimit nĂ« listĂ«n e pritjes thanĂ« se: âdhĂ«nia e gradĂ«s punonjĂ«sve tĂ« PolicisĂ«, nĂ« listĂ« pritje, nuk lidhet drejtpĂ«rdrejtĂ« me renditjen. Ky proces ka synuar tĂ« sigurojĂ« njĂ« pĂ«rputhje tĂ« drejtĂ« dhe tĂ« balancuar midis kĂ«rkesave tĂ« institucionit dhe zhvillimit profesional tĂ« punonjĂ«sve, duke ruajtur gjithmonĂ« transparencĂ«n dhe objektivitetin nĂ« vlerĂ«simâ. PavarĂ«sisht kĂ«tij qĂ«ndrimi, Faktoje.al ka mĂ«suar se tĂ« 86 oficerĂ«t me gradĂ«n komisar qĂ« kaluan nĂ« listĂ« pritje pĂ«r emĂ«rim pasi dolĂ«n fitues kanĂ« ndjekur tĂ« gjithĂ« trajnimet e nevojshme post konkurrim pĂ«r tĂ« cilĂ«t janĂ« vlerĂ«suar pĂ«r profesionalizĂ«m.Â
GradĂ« e âzhgraduarâ
EmĂ«rimet pa meritĂ« nĂ« PolicinĂ« e Shtetit duket se janĂ« njĂ« fenomen i hershĂ«m, qĂ« herĂ« pas here kthehet nĂ« çështje serioze, duke anashkaluar aspektin profesional dhe vendosur atĂ« klientelist, miqĂ«sor apo deri nĂ« akuza pĂ«r âkorruptim nĂ« emĂ«rimeâ. NjĂ« fakt tĂ« tillĂ« e pranon edhe kreu i ShoqatĂ«s sĂ« PunonjĂ«sve tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit Sadedin Fishta. PikĂ«risht pĂ«r tĂ« shmangur âemĂ«rimet me taraf miqĂ«sor apo politikâ, Gjykata e LartĂ« nĂ« njĂ« vendim unifikues nĂ« gusht tĂ« vitit 2021 mori vendimin qĂ« gradat nga nĂ«nkomisar deri nĂ« nivel drejtues i parĂ« duhet tâi nĂ«nshtrohen procedurĂ«s sĂ« vlerĂ«simit konkurrues. âProcesi i fitimit tĂ« gradave policore nga niveli ânĂ«nkomisarâ deri nĂ« nivelin âDrejtues i ParĂ«â, duhet tâi nĂ«nshtrohet domosdoshmĂ«risht procedurĂ«s sĂ« vlerĂ«simit konkurrues, sipas parashikimeve tĂ« neneve 50-60 tĂ« ligjit nr. 108/2014 âPĂ«r PolicinĂ« e Shtetitâ. PlotĂ«simi i kritereve formale pĂ«r fitimin e gradĂ«s, si vjetĂ«rsia nĂ« gradĂ«n pararendĂ«se dhe/ose ushtrimi efektiv i funksionit nĂ« pĂ«rputhje me gradĂ«n e pretenduar, nuk mund tĂ« sjellin fitimin gjyqĂ«sisht tĂ« gradĂ«s policore, pa iu nĂ«nshtruar mĂ« parĂ« punonjĂ«sit e PolicisĂ« sĂ« Shtetit njĂ« procesi vlerĂ«simi konkurrues nga komisioni i gradimitâ, thuhet nĂ« vendimin e GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«. Kjo çështje u mor nĂ« shqyrtim pikĂ«risht pĂ«r tâi prerĂ« rrugĂ« emĂ«rimeve klienteliste nĂ« PolicinĂ« e Shtetit, duke e detyruar kĂ«tĂ« tĂ« fundit qĂ« emĂ«rimet tĂ« bĂ«heshin mbi bazĂ«n e gradĂ«s dhe meritokracisĂ« pas konkurrimit. Rasti i komisarĂ«ve tashmĂ« Ă«shtĂ« nĂ« duart e GjykatĂ«s Administrative, por çështja e shkeljeve ligjore mund tĂ« kalojĂ« edhe nĂ« denoncime pĂ«r ndjekje tĂ« mundshme penale pĂ«r krerĂ«t e PolicisĂ« sĂ« Shtetit pĂ«r çështjen e emĂ«rimeve pa kriter nĂ« radhĂ«t e policisĂ«.
Pretendimi: Trump paralajmëroi se Bashkimi Europian do të zhduket për shkak të emigrantëve
Verdikti: Mungon konteksti
NjĂ« postim i shpĂ«rndarĂ« nĂ« Facebook citon presidentin amerikan Donald Trump tĂ« ketĂ« paralajmĂ«ruar se sĂ« shpejti Bashkimi Europian dhe Europa vetĂ« nuk do tĂ« ekzistojnĂ« mĂ«. MegjithatĂ«, kur shihen nga afĂ«r komentet e Trump pĂ«rgjatĂ« njĂ« udhĂ«timi tĂ« javĂ«ve tĂ« fundit nĂ« Skoci, nuk bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« paralajmĂ«rim pĂ«r BE-nĂ«, por njĂ« deklaratĂ« provokuese e Trumpit mbi situatĂ«n e emigracionit nĂ« EuropĂ«. Â
GjatĂ« njĂ« vizite nĂ« Skoci nĂ« fund tĂ« korrikut 2025, Trump deklaroi: âPĂ«rsa i pĂ«rket emigracionit, duhet tĂ« veproni shpejt. PĂ«rnryshe nuk do ta keni mĂ« EuropĂ«n.â ĂshtĂ« pikĂ«risht kjo deklaratĂ«, âNuk do ta keni mĂ« EuropĂ«nâ, qĂ« Ă«shtĂ« interpretuar nga pĂ«rdoruesit nĂ« Facebook si njĂ« paralajmĂ«rim pĂ«r diçka katastrofike nĂ« strukturĂ«n e Bashkimit Europian. MegjithatĂ«, deklarata e Trump kishte pĂ«r qĂ«llim kritikimin e politikave evropiane mbi emigracionit dhe refugjatĂ«t, njĂ« kthim favori ndaj partive tĂ« djathta nĂ« EuropĂ«, dhe nuk parashikon fundin e Bashkimit Europian. Trumpi pĂ«r mĂ« tepĂ«r vazhdoi me tĂ« njejtĂ«n retorikĂ« duke folur pĂ«r njĂ« âpushtim tĂ« tmerrshĂ«mâ dhe i vuri fajin emigracionin pĂ«r âvrasjen e EvropĂ«s.âÂ
Trump pĂ«rdor shpesh njĂ« retorikĂ« tĂ« ekzagjeruar dhe tĂ« sensacionalizuar pĂ«r tĂ« shtyrĂ« drejt kontrolleve mĂ« tĂ« rrepta ndaj imigracionit. NĂ« SHBA, ai ka nisur njĂ« politikĂ« tĂ« rreptĂ« kundĂ«r emigrantĂ«ve, duke rritur buxhetin e agjentĂ«ve tĂ« ICE (Zyra pĂ«r Zbatimin e Imigracionit dhe Doganave) me disa miliarda dollarĂ« dhe duke rritur ndjeshĂ«m deportimet.Â
FjalĂ«t e Trump i bĂ«jnĂ« po ashtu jehonĂ« asaj qĂ« njihet si teori e âZĂ«vendĂ«simit tĂ« Madh.â KĂ«tu bĂ«het fjalĂ« pĂ«r besimin e pabazuar se popullatat perĂ«ndimore po zĂ«vendĂ«sohen qĂ«llimisht nga emigrantĂ« jo-evropianĂ«.Â
Faktoje i ka hedhur poshtĂ« kĂ«to teori kur figura si Elon Musk (qĂ« deri para disa muajsh ishte mjaft i afĂ«rt me presidentin) paralajmĂ«ruan nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« ngjashme se Europa po humbet identitetin dhe popullsinĂ« nga emigracionin qĂ« vjen nga Afrika. Por kĂ«to pretendime bazohen mĂ« shumĂ« nĂ« frikĂ« sesa nĂ« fakte. PĂ«r shembull, nĂ« vitin 2023, 4.3 milion persona migruan drejt BE-sĂ« nga njĂ« vend qĂ« nuk Ă«shtĂ« pjesĂ« e Bashkimit Europian. MegjithatĂ« kjo pĂ«rfaqĂ«son njĂ« ulje prej 18% (rreth 1 milion veta mĂ« pak) nĂ« krahasim me vitin 2022.Â
NĂ« pĂ«rgjithĂ«si edhe pĂ«rse trendi ndĂ«r vite ka qĂ«nĂ« nĂ« rritje, me njĂ« rritje tĂ« fortĂ« sidomos nĂ« vitin 2021 pas shpĂ«rthimit tĂ« COVID, kĂ«to numra janĂ« stabilizuar nĂ« vitet e fundit. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, vende si Gjermania qĂ« kanĂ« njĂ« fluks tĂ« lartĂ« emigrantĂ«sh, shpesh i kĂ«rkojnĂ« vetĂ« emigrantĂ«t pĂ«r tĂ« plotĂ«suar vendet e punĂ«s tĂ« nevojshme nĂ« ekonominĂ« gjermane, siç e tregon dhe vetĂ« Deutsche Welle.Â
Edhe nĂ« rastin e SHBA-sĂ«, pĂ«rqindja e emigrantĂ«ve Ă«shtĂ« rreth 14.3% e popullsisĂ« totale. Edhe pse kjo shifĂ«r ka qĂ«nĂ« nĂ« rritje prej vitit 1970, kjo pĂ«rqindje Ă«shtĂ«Â historikisht jo mĂ« e lartĂ« se pĂ«r shembull nĂ« fund tĂ« shekullit tĂ« 19-tĂ«, kur emigrantĂ«t nga Europa lĂ«vizĂ«n pĂ«r nĂ« SHBA. Migrimi dhe refugjatĂ«t paraqesin sfida tĂ« shumta pĂ«r BE-nĂ«, por nuk ka fakte konkrete se BE-ja apo kontinenti Europian do tĂ« shfarosen pĂ«r shkakt tĂ« emigrimit.Â
Pretendimi: Një studim i fundit ka zbuluar se kimioterapia nxit përhapjen e tumoreve në trup
Verdikti: Mungon konteksti
NĂ« njĂ« postim nĂ« Facebook, po qarkullon lajmi se njĂ« studim nga njĂ« universitet kinez ka treguar se kimioterapia nxit pĂ«rhapjen e tumoreve. Postimi pĂ«r mĂ« tepĂ«r pĂ«rhap panik duke e cilĂ«suar studimin si âtronditĂ«s,â dhe duke thĂ«nĂ« se ai âvĂ« nĂ« dyshimâ metodat tradicionale pĂ«r tĂ« trajtuar kancerin. Studimi nĂ« fjalĂ« Ă«shtĂ« nxjerrĂ« jashtĂ« kontekstit, dhe pĂ«r mĂ« tepĂ«r nuk merr parasysh mĂ«nyrĂ«n sesi studimet shkencore funksionojnĂ« dhe sesi ato mund tĂ« aplikohen mĂ« gjerĂ«sisht.Â
Ky postim nĂ« shqip Ă«shtĂ« bazuar nĂ« njĂ« artikull qĂ« Ă«shtĂ« publikuar nĂ« gazetĂ«n kineze South China Morning Post. Ky artikulli raporton mbi njĂ« studim tĂ« kryer nga njĂ« skuadĂ«r shkencĂ«tarĂ«sh kinezĂ«, i publikuar nĂ« revistĂ«n mjekĂ«sore Cancer Cell me 3 korrik 2025. MegjithĂ«se synimi i kimioterapisĂ« Ă«shtĂ« tĂ« vrasĂ« qelizat kancerogjene, studimi i zhvilluar mbi minjtĂ« me kancer nĂ« gji, provoi njĂ« efekt anĂ«sor tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Kimioterapia mund po ashtu tĂ« âzgjojĂ«â qelizat kancerogjene tĂ« fshehura dhe jo-aktive nĂ« trup. Kur kĂ«to qeliza âzgjohen,â ato shumohen dhe pĂ«rhapen nĂ« pjesĂ« tĂ« reja tĂ« trupit, edhe nĂ«se tumori origjinal Ă«shtĂ« zhdukur.
Ky studim Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, por studime tĂ« ngjashme mbi mundĂ«sinĂ« qĂ« qelizat kancerogjene tĂ« pĂ«rhapen nĂ« pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« trupit kanĂ« ekzistuar dhe mĂ« pĂ«rpara. Ky ishte rasti i njĂ« studimi tĂ« publikuar nĂ« vitin 2017 nga njĂ« grup studiuesish nĂ« Shtetet e Bashkuara.Â
MegjithatĂ«, duke pĂ«rdorur njĂ« titull tĂ« sensacionalizuar siç Ă«shtĂ« âkimioterapia nxit pĂ«rhapjen e kancerit,â ky lloj postimi heq kĂ«to studime nga konteksti i tyre mĂ« i gjerĂ«. PĂ«r shembull, si nĂ« rastin e studimit tĂ« viti 2017-tĂ« dhe atij tĂ« vitit 2025, bĂ«het fjalĂ« pĂ«r studime paraprake, tĂ« cilat do tĂ« duan punĂ« tĂ« mĂ«tejshme nĂ« pacientĂ« dhe jo vetĂ«m nĂ« studime mbi kafshĂ«t. Pra do tĂ« duhen disa eksperimente nĂ« klinika me pacientĂ« tĂ« ndryshĂ«m qĂ« tĂ« shihen rezultate tĂ« plota. KĂ«to studime tregojnĂ« se disa ilaçe kimioterapie, nĂ« njĂ« mjedis eksperimental, mund tĂ« shkaktojnĂ« rritjen e qelizave joaktive te minjtĂ«. Kjo nuk do tĂ« thotĂ« qĂ« kimioterapia nĂ« thelb âshkaktonâ pĂ«rhapjen e kancerit te pacientĂ«t.Â
NjĂ« nga pasojat e njĂ« titulli tĂ« tillĂ« nĂ« mediat sociale Ă«shtĂ« ulja e besimit nĂ« pĂ«rdorimin e kimioterapisĂ« si njĂ« nga metodat e rekomanduara nga mjekĂ«t pĂ«r trajtimin e kancerit. PĂ«r shumicĂ«n e llojeve dhe fazave tĂ« kancerit, kimioterapia mbetet njĂ« trajtim i rĂ«ndĂ«sishĂ«m qĂ« zgjat mbijetesĂ«n dhe zvogĂ«lon rrezikun e metastazĂ«s.Â
Edhe nĂ« studimin e kryer nga shkencĂ«tarĂ«t kinezĂ«, ata konfirmojnĂ« se njĂ« kombinim i kimioterapisĂ« me disa trajtime specifike mund tĂ« ndalojĂ« metastazat dhe riaktivizimin e qelizave kanceroze nĂ« pjesĂ« tĂ« tjera tĂ« trupit. Pra kimioterapia vazhdon tĂ« jetĂ« njĂ« metodĂ« e rekomanduar dhe nga shkencĂ«tarĂ«t qĂ« kanĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dukje disa nga efektet anĂ«sore.  Â
Shpesh herë videot, fotografitë dhe informacionet që na sygjerohen online nuk janë ashtu siç duken. Faktoje ju vjen në ndihmë me serinë e videove tutorial, duke ju shpjeguar qartë dhe duke ju sugjeruar mjetet falas online, që mund të përdorni si një profesionist: Nga një pretendim te prova: verifikimi me Google Maps & Search, Google Lens: Syri digjital që të nxjerr gënjeshtrën zbuluar, etj.
Si ta zbulojmë të vërtetën vetëm me mendje të kthjellët
Si të verifikojmë një fotografi online
Si të verifikojmë një video online
Si të verifikojmë një vendodhje gjeografike online
Si të kuptoni pamjet e gjeneruara me Inteligjencë Artificiale
Nga Sebi Allaâ ProkurorĂ«t, avokatĂ«t dhe gjyqtarĂ«t, (tre palĂ«t nĂ« njĂ« proces penal), u vendosĂ«n para faktit tĂ« kryer me 950 nene tĂ« Kodit tĂ« ri Penal, tĂ« cilĂ«t ata i kundĂ«rshtojnĂ« nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe, por nĂ«se mazhoranca me votat e saj e miraton, njerĂ«zit e drejtĂ«sisĂ« duhet ta zbatojnĂ«.
Sapo drafti i Kodit Penal u publikua nĂ« faqen zyrtare tĂ« MinistrisĂ« sĂ« DrejtĂ«sisĂ«, njĂ«kohĂ«sisht me konferencĂ«n e mbajtur pĂ«r âarritjetâ e kĂ«tij Kodi, pati reagime tĂ« shumta.
Pak zëra që dolën në mbrojtje ishin përfaqësues të qeverisë, konkretisht Ministri i Drejtësisë dhe kryeministri, gjithashtu edhe kreu i grupit të punës, Arben Rakipi.
Konstitucionalistë të njohur, avokatë dhe drejtues të prokurorive dhe të gjyqësorit, ngritën shqetësimin se në thelb, ky Kod nuk është gjithëpërfshirës, shton masat represive të dënimit me burg për çështje që mund të ishin kundravajtje penale dhe lë mundësi interpretimesh, por edhe keqinterpretimesh.
Qeveria e merr âlehtĂ«â
Ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja, në ditën e prezantimit të Kodit të ri Penal tha se është produkt i një procesi gjithëpërfshirës dhe sipas tij për hartimin kanë kontribuuar ekspertët më të mirë.
âKodi i Ri Penal Ă«shtĂ« produkt i njĂ« procesi gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s dhe profesional, ku janĂ« angazhuar ekspertĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« sĂ« drejtĂ«s penale. Ai synon pĂ«rafrimin me konventat, direktivat dhe standardet e BE-sĂ« dhe ato ndĂ«rkombĂ«tare, rekomandimet e institucioneve kryesore tĂ« drejtĂ«sisĂ«, si dhe kontributet e partnerĂ«ve ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, akademikĂ«ve, shoqĂ«risĂ« civile dhe mediaveâ, tha Manja.
Por a Ă«shtĂ« drafti deri tani produkt i njĂ« procesi gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s, siç deklaroi ministri Manja?  Â
I pari qĂ« reagoi ishte Prokurori i PĂ«rgjithshĂ«m, Olsian Ăela.  âProkuroria e PĂ«rgjithshme nuk ka qenĂ« e pĂ«rfaqĂ«suar zyrtarisht nĂ« grupin e punĂ«s pĂ«r hartimin e njĂ« Kodi tĂ« ri Penalâ, tha ai.
Në të njëjtën ditë, përmes një takimi informal që kryetari i SPAK, Altin Dumani, zhvilloi me gazetarët, rezultoi se Prokuroria Speciale nuk ka qenë pjesë e grupit të punës për hartimin e Kodit të ri Penal. Dumani nuk komentoi draftin e ri, sa kohë që, sipas tij, paketa e propozimeve nuk kishte mbërritur ende në SPAK.
Edhe Bashkimi Evropian përmes një reagimi për Faktoje.al theksoi rëndësinë e një procesi gjithëpërfshirës dhe transparent për paketën e projekt-amendamenteve të Kodit të ri Penal duke përfshirë institucionet e drejtësisë, aktorët e sundimit të ligjit dhe shoqërinë civile.
Prezenca e OSBE-së në Shqipëri ka theksuar gjithashtu rëndësinë e Kodit Penal si një ligj themelor, që meriton kohë të mjaftueshme dhe një proces konsultimi të plotë.
Edhe kryetari i DhomĂ«s sĂ« AvokatĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, Maksim Haxhia tha nĂ« njĂ« reagim zyrtar se drafti i Kodit Penal duhet tĂ« dilte me njĂ« komunikim pĂ«r tĂ« gjithĂ« aktorĂ«t. âNuk kemi prezencĂ«n e nevojĂ«s pse duhet Kod i ri. Nuk Ă«shtĂ« si rrjedhojĂ« e nevojĂ«s sĂ« organeve tĂ« drejtĂ«sisĂ«â, tha ai
Reagimet
Edhe pse në tryezën e prezantimit të draftit për Kodin e ri Penal ishin Ministri i Drejtësisë Ulsi Manja dhe kreu i grupit të punës, hartues të Kodit, ish-kryeprokurori Arben Rakipi, i pari që hodhi dyshime mbi këtë kod aty për aty ishte kreu i Gjykatës së Lartë, Sokol Sadushi.
âTĂ« mos harrojmĂ« se ligji penal nuk Ă«shtĂ« thjesht pĂ«r juristĂ«t. Ai Ă«shtĂ« pĂ«r shoqĂ«rinĂ« dhe nĂ«se nuk kuptohet, ka gjasa tĂ« mos respektohet, por nĂ«se nuk zbatohet drejt, nuk bĂ«het as drejtĂ«siâ, tha Sadushi.
MĂ« i drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« kritika tĂ« forta u shfaq Prokurori i PĂ«rgjithshĂ«m, Olsian Ăela. âFryma e pĂ«rgjithshme nĂ« draft pĂ«r tĂ« zgjeruar rrethin e veprimeve qĂ« kategorizohen si tĂ« rrezikshme nĂ« njĂ« masĂ« tĂ« tillĂ« sa tĂ« klasifikohen si vepra penale e tĂ« dĂ«nohen me burgim, tregon njĂ« tendencĂ« represive qĂ« rrit potencialin e kriminalizimit tĂ« individit nĂ« shoqĂ«ri e qĂ« sjell pasoja tĂ« rĂ«ndĂ«sishme nĂ« jetĂ«n e qytetarĂ«veâ, tha Ăela.
Konstitucionalisti, avokati njĂ«herazi pedagogu, Jordan Daci, nĂ« njĂ« reagim pĂ«r Faktoje.al shprehet se Kodi i ri ka zgjeruar gamĂ«n e veprave penale, e ka mbingarkuar me interpretime dhe sipas tij Ă«shtĂ« thellĂ«sisht me probleme nĂ«se kalon pĂ«r miratim. âVepra tĂ« cilat mund tĂ« pĂ«rfshihen si kundravajtje penale me Kodin e Ri cilĂ«sohen vepra penale. Me kĂ«tĂ« Kod kushdo mund tĂ« shkojĂ« nĂ« burgâ, tha ai, ndĂ«rsa shton se Ă«shtĂ« njĂ« draft- kod represiv dhe ânuk duhet tĂ« arnohet, por tĂ« zhbĂ«het i gjithiâ.
Avokati Daci shkon më tej teksa shprehet se nëse miratohet ky Kod, ashtu siç është apo me disa arnime, shumë nene do të shkojnë për interpretim në Gjykatën Kushtetuese
Hartuesit e Kodit
Nisma për një Kod të ri Penal ishte politike, ku mazhoranca që në fundin e vitit 2019 bëri publike nevojën sipas saj të një Kodi të ri i përafruar me vendet e BE-së dhe ngritjen e grupit të ekspertëve.
Faktoje.al iu drejtua Ministrisë së Drejtësisë me një kërkesë për informacion mbi përbërjen e grupit të punës, por deri në publikimin e këtij shkrimi nuk pati qëndrim zyrtar.
Nga analizimi qĂ« i ka bĂ«rĂ« Kodit tĂ« ri Penal, avokat Daci thotĂ« se se mĂ« shumĂ« se punĂ« ekspertĂ«sh nĂ« kĂ«tĂ« rast kemi kopjime tĂ« kodeve nga Turqia, Franca dhe Italia qĂ« janĂ« modifikuar, çâka sipas tij, ka sjellĂ« mbingarkesĂ« dhe shpesh nene qĂ« flasin pĂ«r tĂ« njĂ«jtin fakt penal dhe bien nĂ« kundĂ«rshtim me nene tĂ« tjera, po nĂ« tĂ« njĂ«tin Kod.
âKodi i ri ka probleme tĂ« karakterit parimor dhe gjithashtu edhe tĂ« teknikĂ«s juridikeâ, thotĂ« Daci.
PĂ«rfundimi
Kodi i ri Penal ka hasur në kundërshtimin e krerëve të sistemit të drejtësisë, Dhomës së Avokatëve dhe përfaqësuesve të shoqërisë civile por edhe medias. Reagimet e menjëhershme nga organet kryesore të drejtësisë por edhe jashtë saj tregojnë se procesi (deri më tani) për hartimin e Kodit të ri Penal nuk ka qënë gjithëpërfshirës, duke e kategorizuar deklaratën e ministrit Ulsi Manja si të pavërtetë.
Nga Sebi Allaâ Dy muaj pas pĂ«rfundimit tĂ« zgjedhjeve tĂ« PĂ«rgjithshme Parlamentare dhe njĂ« morie tĂ« madhe akuzash dhe ankesash nga partitĂ« opozitare, Prokuroria Speciale SPAK vijon hetimet pĂ«r 39 procedime penale pĂ«r krime zgjedhore, ndĂ«rsa pĂ«r katĂ«r prej tyre kanĂ« pĂ«rfunduar hetimet, duke e çuar nĂ« 43 numrin total tĂ« dosjeve tĂ« hapura. SPAK tha pĂ«r Faktoje se vetĂ«m dy janĂ« procedime pĂ«r akuzĂ«n e pĂ«rdorimit tĂ« funksionit publik pĂ«r qĂ«llime politike. âNjĂ« procedim Ă«shtĂ« regjistruar sipas nenit 328/a (pĂ«rdorimi i funksionit publik pĂ«r qĂ«llime politike) dhe njĂ« procedim Ă«shtĂ« regjistruar pĂ«r tĂ« dy nenet, respektivisht nenit 328/a (pĂ«rdorimi i funksionit publik pĂ«r qĂ«llime politike dhe nenit 248 (shpĂ«rdorimi i detyrĂ«s)â thotĂ« SPAK. NdĂ«rsa nĂ« lidhje me hetimet e mundshme pas rinumĂ«rimit tĂ« kutive tĂ« votimit nĂ« Qarkun Fier, ku u konstatua devijim i konsiderueshĂ«m votash drejt kandidatĂ«ve tĂ« listave tĂ« hapura, shprehet se: âSPAK nuk ka regjistruar procedim penal kryesisht pĂ«r kĂ«tĂ« çështje deri mĂ« taniâ.
Dy procedime pĂ«r njĂ« âmalâ problemesh
PĂ«rdorimi i administratĂ«s publike pĂ«r qĂ«llime elektorale ishte edhe njĂ« nga shqetĂ«simet kryesore qĂ« ngrihet nĂ« raportet e OSBE-ODIHR. âKeqpĂ«rdorimi i burimeve shtetĂ«rore dhe fushata brenda institucioneve publike Ă«shtĂ« i ndaluar, por shqetĂ«simet vazhdojnĂ« pĂ«r presionin ndaj nĂ«punĂ«sve civilĂ«, ndikimin e padrejtĂ« mbi votuesit dhe keqpĂ«rdorimin e aseteve publikeâ, konstatonte raporti pĂ«rgjatĂ« fushatĂ«s. NdĂ«rsa pas pĂ«rfundimit tĂ« procesit, nĂ« pĂ«rmbledhje tĂ« problematikave, OSBE-ODIHR theksoi: âPresioni ndaj nĂ«punĂ«sve civilĂ«, pĂ«rdorimi i burimeve shtetĂ«rore, falja e gjobave dhe skemat elektorale nĂ« momentet e fundit u raportuan gjerĂ«sisht nga vĂ«zhguesit dhe pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« avantazh tĂ« padrejtĂ« pĂ«r partinĂ« nĂ« pushtetâ. Po ashtu edhe partitĂ« opozitare, veçanĂ«risht PD akuzoi dhe denoncoi disa raste tĂ« pĂ«rdorimit tĂ« administratĂ«s dhe aseteve shtetĂ«rore nĂ« fushatĂ«. MegjithatĂ«, por pĂ«r kĂ«tĂ« akuzĂ« ka vetĂ«m dy procedime penale tĂ« pranuara nga Prokuroria Speciale (SPAK).
Administratë në fushatë
Hetimet nga SPAK janĂ« ende nĂ« fazĂ«n paraprake dhe nuk ka njĂ« vendimmarrje sesi do tĂ« procedohet. NĂ« nenin 328/a thuhet: âDetyrimi i shtetasve nĂ«n varĂ«si administrative, kundĂ«r vullnetit tĂ« tyre apo nĂ«n kanosjen e pĂ«rdorimit tĂ« masave administrative, pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« veprimtari zgjedhore tĂ« njĂ« subjekti zgjedhor pĂ«rbĂ«n kundĂ«rvajtje penale dhe dĂ«nohet me gjobĂ« ose me burgim gjer nĂ« gjashtĂ« muaj. Detyrimi apo organizimi pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« veprimtari elektorale tĂ« njĂ« subjekti zgjedhor i nxĂ«nĂ«sve tĂ« arsimit parauniversitar nga punonjĂ«s qĂ« kryejnĂ« njĂ« detyrĂ« shtetĂ«rore nĂ« arsimin publik, ose detyrĂ« a funksion nĂ« arsimin jopublik, pĂ«rbĂ«n kundĂ«rvajtje penale dhe dĂ«nohet me burgim nga tre muaj gjer nĂ« njĂ« vitâ.
SPAK nuk bën me dije se kush janë dy rastet specifike dhe në cilin qark të përdorimit të administratës publike përgjatë fushatës për të cilin ka ngritur edhe akuzat.
Policisë iu pranuan më shumë
âGjatĂ« periudhĂ«s sĂ« raportimit, Prokuroria e Posaçme kundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar ka administruar 193 materiale kallĂ«zuese qĂ« lidhen me dyshimet pĂ«r krime zgjedhore. 43 prej tyre janĂ« regjistruar si procedime/hetime penale, pra kanĂ« kaluar nĂ« fazĂ«n e hetimitâ, thuhet pĂ«r Faktoje.al nĂ« qĂ«ndrimin zyrtar tĂ« SPAK. Ajo qĂ« konstatohet Ă«shtĂ« se nĂ« total ka pasur 193 referime pĂ«r dyshimin e krimeve zgjedhore nĂ« SPAK, por 150 janĂ« refuzuar tĂ« regjistrohen dhe vetĂ«m 43 janĂ« pranuar dhe nisur procedimi penal. Nga 43 dosje tĂ« hapura, peshĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« denoncimeve e mban Policia e Shtetit, me 22 procedime, ndĂ«rsa 9 kanĂ« nisur kryesisht nga vetĂ« SPAK dhe pjesa tjetĂ«r Ă«shtĂ« e shpĂ«rndarĂ« nga shtetas tĂ« ndryshĂ«m ose tĂ« referuar nga prokuroritĂ« e rretheve. SPAK ka pranuar dhe nisur hetime pĂ«r vetĂ«m katĂ«r kallĂ«zime tĂ« bĂ«ra nga subjektet politike, garuese nĂ« zgjedhjet parlamentare tĂ« 11 majit. Akuza qĂ« dominon ka tĂ« bĂ«jĂ« me korrupsionin aktiv. â35 procedime janĂ« regjistruar pĂ«r veprĂ«n penale tĂ« nenit 328 (korrupsionit aktiv nĂ« zgjedhje)â, thotĂ« SPAK.
PĂ«rfundimi
VetĂ« kreu i SPAK Altin Dumani prezantoi tre muaj parĂ« zgjedhjeve âTask ForcĂ«nâ pĂ«r parandalimin dhe ndĂ«shkimin e krimeve zgjedhore. NĂ« 12 qarqe tĂ« vendit funksionoi njĂ« zyrĂ« drejtuese me prokurorĂ« tĂ« SPAK tĂ« cilĂ«t bashkĂ«rendonin punĂ«n me oficerĂ« tĂ« BKH-sĂ«. PavarĂ«sisht akuzave, denoncimeve tĂ« shumta dhe raporteve ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« monitorimit tĂ« zgjedhjeve deri mĂ« tani ka vetĂ«m katĂ«r tĂ« arrestuar dhe proceduar pĂ«r krime zgjedhore, dy nĂ« KukĂ«s, njĂ« nĂ« Fier dhe njĂ« nĂ« Lushnje. NdonĂ«se pĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« dosjeve hetimet vijojnĂ«, rezultatet mund tĂ« cilĂ«sohen tĂ« ngadalta nĂ« krahasim me pritshmĂ«ritĂ«, por edhe denoncimeve tĂ« publikuara.
Nga Mimoza Picari â NĂ« ShqipĂ«ri sĂ«mundjet jo tĂ« transmetueshme, ose siç njihen ndryshe sĂ«mundjet kronike, po njohin rritje tĂ« vazhdueshme, ndĂ«rsa ekspertĂ« tĂ« shĂ«ndetit publik konstatojnĂ« mangĂ«si nĂ« kujdesin e shĂ«ndetit parĂ«sor, hallka fillestare ku ndodh parandalimi dhe monitorimi i tyre. PĂ«rveç financimeve tĂ« ulĂ«ta, vihet re edhe njĂ« rol i dobĂ«t i mjekut tĂ« familjes nĂ« adresimin e kĂ«tyre sĂ«mundjeve, sipas specialistĂ«ve. Rritja e sĂ«mundjeve tumorale me gati 20% nĂ« dekadĂ«n e fundit, apo shtimi i rasteve me diabet me 6 mijĂ« nĂ« vit, vetĂ«m dy prej grupit tĂ« gjerĂ« tĂ« sĂ«mundjeve jo tĂ« transmetueshme, tregon sipas tyre rĂ«ndĂ«sinĂ« e rritjes sĂ« investimeve nĂ« sektorin e shĂ«ndetĂ«sisĂ«. E megjithatĂ« ISHP i konfirmoi Faktoje.al se mbajtja nĂ«n kontroll e vdekjeve tregon shtim tĂ« pĂ«rpjekjeve nĂ« trajtimin e kĂ«tyre sĂ«mundjeve.
Raportet
Në Shqipëri, sipas OBSH sëmundjet jo të transmetueshme janë shkaku i 90% të vdekjeve. Ekspertët vlerësojnë se këto sëmundje janë në rritje të vazhdueshme të nxitura nga plakja e popullsisë me ritme të shpejta, ndjekur nga mënyra e jetesës dhe dobësitë në sistemin shëndetësor.
Sipas INSTAT, mosha mesatare ka arritur në 44.3 vjeç nga 33 që ishte mbi një dekadë më parë. Disa elementë të stilit të jetesës, argumentojnë specialistët, si duhanpirja, përdorimi i alkoolit, obeziteti dhe rënia e riprodhimit po shtojnë grupe të mëdha sëmundjesh jo të transmetueshme, si ato të aparatit të qarkullimit të gjakut (sëmundjet e zemrës dhe ato të enëve të trurit) dhe ato tumorale që zënë rreth 68% të vdekjeve në vend, përkatësisht 53 dhe 15%.
Shifrat
Të dhënat që japin një pasqyrë më të saktë për rritjen e vazhdueshme të sëmundjeve jo të transmetueshme, pra jo infektive, janë ato të shtrimeve në spital. Sipas statistikave të Ministrisë së Shëndetësisë këto dy grupe sëmundjesh përbëjnë rreth 27% të gjithë shtrimeve në spitale. Në strategjitë e shëndetit vlerësohet se sëmundjet jo të transmetueshme po shtohen në mënyrë të vazhdueshme. Disa tregues janë rritja e sëmundjeve tumorale me gati 20% nga viti 2015- 2023, 6 mijë raste të reja me diabet apo dhe rritja e numrit të vizitave në shëndetin parësor sipas INSTAT me 9.6% në vitin 2023, krahasuar me vitin paraardhës.
Arsyet
Ekspertët argumentojnë se me këtë panoramë që paraqet kjo fushë e shëndetit publik nevojitet forcimi i parandalimit primar, dhe të komplikacioneve në hallkat e shëndetit parësor, përmes mjekëve të familjes atyre specialistë si porta e parë, dhe më pas forcimi i shërbimeve në spitalet rajonale dhe terciare.
âNe kemi numrin mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« mjekĂ«ve pĂ«r banorĂ«. Kjo e vendos ShqipĂ«rinĂ« nĂ« njĂ« nivel me vendet afrikane dhe ato tĂ« varfra nĂ« AzinĂ« Juglindoreâ â Erion Dasho, ekspert i shĂ«ndetit publik
âFatkeqĂ«sisht nuk e shoh kĂ«tĂ«Â tĂ« ndodhĂ« nĂ« ShqipĂ«ri. Mjeku i familjes prej vitesh Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« shkrues tĂ« thjeshtĂ« recetash. Ka gjithmonĂ«Â e mĂ« pak kohĂ« pĂ«r tâu marrĂ« me pacientin dhe nuk ka pajisjet e duhura pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« tĂ« mundur njĂ« trajtim tĂ« hershĂ«m tĂ« sĂ«mundjeve kronike dhe njĂ« parandalim tĂ« komplikacioneve. Ne kemi numrin mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« mjekĂ«ve pĂ«r banorĂ«. Kjo e vendos ShqipĂ«rinĂ« nĂ« njĂ« nivel me vendet afrikane dhe ato tĂ« varfra nĂ« AzinĂ« Juglindore. Ky Ă«shtĂ« njĂ« alarm sepse nga mungesa e burimeve njerĂ«zore nuk vuajnĂ« vetĂ«m spitalet, por nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ« vuajnĂ« qendrat shĂ«ndetĂ«sore dhe ambulancatâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al Erion Dasho, ekspert i shĂ«ndetit publik.Â
Autoritetet zyrtare kanĂ« hartuar disa strategji gjatĂ« viteve tĂ« fundit pĂ«r sĂ«mundjet jo tĂ« transmetueshme. Shefi i departamentit tĂ« sĂ«mundjeve kronike nĂ« Institutin e ShĂ«ndetit Publik Alban Ylli i tha Faktoje. al se ka njĂ« shtim tĂ« pĂ«rpjekjeve pĂ«r parandalimin e tyre, nĂ« sistemin shĂ«ndetĂ«sor parĂ«sor. Ai thotĂ« se janĂ« mbajtur nĂ«n kontroll vdekjet e standardizuara, pra duke hequr efektin e moshĂ«s, tĂ« cilat qĂ«ndrojnĂ« thuajse nĂ« shifra tĂ« njĂ«jta prej 5 vitesh.Â
âQytetarĂ«t kanĂ« filluar ta vendosin shĂ«ndetĂ«sinĂ« tek prioritetet e tyre, krahasuar me 20 apo 25 vite mĂ« parĂ«. Nga ana tjetĂ«r dhe sistemi shĂ«ndetĂ«sor ka filluar tĂ« pĂ«rmirĂ«sohet. Ka mĂ« shumĂ« se çâtĂ« ofrojĂ« si nĂ« kujdesin e shĂ«ndetit parĂ«sor, p.sh. Check-up qĂ« shpesh herĂ« e kritikojnĂ« pĂ«r arsye politike. TashmĂ« tek mjeku i familjes mund tĂ« bĂ«hen shumĂ« teste, dhe ky mjek ofron mĂ« shumĂ« se mĂ« parĂ«. Mund tĂ« ofrohen shĂ«rbime, mund tĂ« merret trajtimi aty, tĂ« mbahet pacienti nĂ«n kontroll pa shkuar nĂ« spital. Ka rezultate nĂ« kapjen e hershme tĂ« sĂ«mundjeve kronike. Pra nĂ« disa nivele tĂ« sistemit shĂ«ndetĂ«sor nga parĂ«sori deri tek terciari ofrohen mĂ« shumĂ« shĂ«rbimeâ, konfirmon Z. Ylli.Â
 Ai thotĂ« se qytetarĂ«t shqiptarĂ« duhet tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«sohen edhe pĂ«r stilin e jetesĂ«s, pasi rritja e disa sĂ«mundjeve jo tĂ« transmetueshme ndikohet nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nga duhanpirja, alkooli apo konsumimi i ushqimeve tĂ« pĂ«rpunuara. E megjithatĂ« eksperti i shĂ«ndetit publik nĂ« ISHP Alban Ylli, mendon se ka vend pĂ«r pĂ«rmirĂ«sime nĂ« sistemin shĂ«ndetĂ«sor.Â
âMendojmĂ« se kemi vizionin e duhur pĂ«r tâu marrĂ« me kĂ«to sĂ«mundje, por jo pĂ«r tĂ« gjitha gjĂ«rat bĂ«het aq sa duhet. Ka shumĂ« mungesa nĂ« sistemin shĂ«ndetĂ«sor. Sistemi shĂ«ndetĂ«sor shqiptar, nĂ« opinionin tim, ofron shĂ«rbim tĂ« mirĂ« nĂ« kushte emergjencash, por nĂ« terma sistematik ne çedojmĂ« shumĂ«â, vijon Z. Ylli.
MonitorimiÂ
âBuxheti i shĂ«ndetĂ«sisĂ« nĂ« raport me Prodhimin e BrendshĂ«m Bruto Ă«shtĂ« relativisht i ndryshueshĂ«m. Targeti Ă«shtĂ« qĂ« nĂ« 2030 tĂ« jetĂ« 5.2%â â Nevila Xhindi, eksperte
NjĂ« monitorim i strategjisĂ« kombĂ«tare tĂ« shĂ«ndetit publik 2021-2030, nga organizata joqeveritare âTogether For Liveâ nĂ« gusht tĂ« vitit 2024, me mbĂ«shtetjen e delegacionit tĂ« BE, nĂ«nvizoi disa çështje. NjĂ« prej tyre lidhet me buxhetin e alokuar pĂ«r shĂ«ndetin parĂ«sor nĂ« raport mĂ« atĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ«. Ky dokument zbulon se ai ka pĂ«suar rĂ«nie tĂ« vazhdueshme nga viti 2020 deri nĂ« vitin 2023 nga 11.4% nĂ« 9.1%, ndĂ«rsa Ă«shtĂ« rritur pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas shumĂ« vitesh nĂ« vitin 2024 nĂ« 11.8%. Por krahasuar me 4 vite mĂ« parĂ«, rritja ishte e lehtĂ« me vetĂ«m 0.4%. Ekspertja qĂ« ka kryer monitorimin e strategjisĂ« pĂ«r tre vitet e para, Nevila Xhindi konfirmoi pĂ«r Fakotje.al dhe njĂ« tjetĂ«r element.
âNĂ«se pĂ«rqindja e shpenzimeve tĂ« qeverisĂ« pĂ«r sistemin e shĂ«ndetĂ«sisĂ«Â ishte 10% si vlerĂ« bazĂ«, pra nĂ« vitin qĂ« nis monitorimi, dhe targeti i saj Ă«shtĂ« 12 % nĂ« vitin 2030, papritur nĂ« vitin 2023 bie nĂ« 9.6%. Nga ana tjetĂ«r dhe buxheti i shĂ«ndetĂ«sisĂ« nĂ« raport me Prodhimin e BrendshĂ«m Bruto Ă«shtĂ« relativisht i ndryshueshĂ«m. Targeti Ă«shtĂ« qĂ« nĂ« 2030 tĂ« jetĂ« 5.2%. ĂshtĂ« ambicioze, por aktualisht varion nga 2.8%-3% tĂ« PBBâ, thotĂ« Znj. Xhindi.
Reformat
Eksperti i Institutit të Shëndetit Publik Alban Ylli, thotë se investimet në shëndetësi duhet të rriten, ndërsa siç shprehet ai ka nevojë dhe për një riformatim të mjekëve të familjes dhe një shpërndarje më të drejtë të tyre në raport me popullsinë. Por një prej çështjeve më shqetësuese sot mbetet rritja e sëmundjeve tumorale. Kritikët shohin me skepticizëm disa çështje, sidomos kur bëhet fjalë për konceptin multidisiplinar në spitalet rajonale dhe terciare.
âTrajtimi i tĂ« sĂ«murĂ«ve me sĂ«mundje tumorale, jo vetĂ«m qĂ« nuk kryhet sipas sistemit dhe trajtimit multidisiplinar, i cili ndodh nĂ« tĂ« gjitha vendet e zhvilluara, por kemi mangĂ«si dhe defekte edhe nĂ« elementĂ« tĂ« veçantĂ« tĂ« trajtimit, qĂ« Ă«shtĂ« e paimagjinueshme. Kjo nuk duhet tĂ« ndodhĂ« nĂ« njĂ« vend europian. Pra, qĂ« tĂ« kesh mangĂ«si nĂ« kemioterapi, tĂ« kesh preparate tĂ« radioterapisĂ« qĂ« qĂ«ndrojnĂ« tĂ« prishura pĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra dhe ka raste edhe me javĂ« tĂ« tĂ«ra. Apo si ajo pajisja e brakiterapisĂ« qĂ« pĂ«r vite tĂ« tĂ«ra nuk u vendos nĂ« punĂ«. TĂ« gjitha kĂ«to tregojnĂ«, qĂ« ne nuk kemi arritur ta fusim nĂ« ShqipĂ«ri konceptin e trajtimit multidisiplinar qĂ« Ă«shtĂ« kaq i domosdoshĂ«m pĂ«r trajtimin e komplikacioneve tĂ« sĂ«mundjeve kronikeâ, argumenton Erion Dasho, ekspert i shĂ«ndetit publik.
Ndërgjegjësimi
Nga ana tjetër Z. Ylli sjell disa argumente që lidhen me mbajtjen nën kontroll të vdekjeve nga sëmundjet kronike.
ââŠSistemi duhet tĂ« vazhdojĂ« tĂ« investojĂ«, sepse ne jemi vendi me investimet me tĂ« ulĂ«ta nĂ« raport me PBB, dhe nuk mund ta zgjidhim vetĂ«m me stilin e jetesĂ«s, çështjen e sĂ«mundjeve kronikeâ â Alban Ylli, Shefi i departamentit tĂ« dĂ«mundjeve kronike nĂ« ISHP
âNjerĂ«zit do vazhdojnĂ« tĂ« ankohen. UnĂ« personalisht jam i bindur, dhe e kam vĂ«nĂ« re se ti mund tĂ« ofrosh dyfishin e parave, mund ta rrisĂ«sh financimin e medikamenteve dhe mund tĂ« kesh sĂ«rish shumĂ« ankesa, sepse kostot e trajtimit tĂ« kancereve nĂ« rastin konkret janĂ« aq tĂ« larta, sa duhet ta kuptojĂ« shoqĂ«ria shqiptare qĂ« investimi nĂ« kĂ«tĂ« fushĂ« duhet tĂ« vazhdojĂ« tĂ« jetĂ« i madh. Por duhet tĂ« merremi edhe me kontrollin e stilit tĂ« jetesĂ«s. MĂ« pak duhanpirje mĂ« pak kancere nĂ« mushkri dhe sĂ«mundje ishemike nĂ« zemĂ«r. Por sistemi duhet tĂ« vazhdojĂ« tĂ« investojĂ«, sepse ne jemi vendi me investimet me tĂ« ulĂ«ta nĂ« raport me PBB, dhe nuk mund ta zgjidhim vetĂ«m me stilin e jetesĂ«s, çështjen e sĂ«mundjeve kronike. Kemi fakte qĂ« pĂ«rmes kapjes sĂ« hershme ne mbajmĂ« nĂ«n kontroll vdekshmĂ«rinĂ«. Ne po na rriten sĂ«mundjet jo tĂ« transmetueshme, por po mbajmĂ« nĂ«n kontroll vdekjet dhe kjo tregon menaxhim mĂ« tĂ« mirĂ« nĂ« sistemin shĂ«ndetĂ«sor. Ka mĂ« shumĂ« kancere, por vdekshmĂ«ria nuk po rritet. PĂ«r sĂ«mundjet kardiovaskulare, shtrimet nĂ« spital janĂ« vendosur nĂ«n kontroll, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vdekshmĂ«ria e standardizuar, pra duke hequr efektin e moshĂ«s, po ulet pĂ«r shumicĂ«n e sĂ«mundjeve kronikeâ, argumenton Z. Ylli
Reagimi
Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj kërkesës së Faktoje.al për një intervistë në lidhje me politikat e ndjekura për sëmundjet jo të transmetueshme, buxhetet e alokuara dhe vizionin për të ardhmen, por nga ana tjetër ekspertët sugjerojnë se disa elementë duhen korrigjuar në kujdesin e shëndetit parësor, si porta ku parandalimi ka shumë rëndësi.
âTeknologjia sot po luan njĂ« rol tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« ofrimin e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor. Aktiviteti i mjekut tĂ« familjes nĂ« gjithĂ« vendet e zhvilluara po mbĂ«shtetet nga programe, deri tek ato tĂ« inteligjencĂ«s artificiale ndĂ«rkohĂ« ka dekada qĂ« aplikacionet dixhitale janĂ« bĂ«rĂ« pjesĂ« e pĂ«rditshmĂ«risĂ« sĂ« punĂ«s sĂ« mjekut tĂ« familjes, nga kartela elektronike deri tek aplikacionet qĂ« menaxhohet dhe monitorohet nĂ« distancĂ« shĂ«ndeti i pacientit. NdĂ«rkohĂ« pĂ«r sa i takon mjekut tĂ« familjes nĂ« ShqipĂ«ri, burimet pakĂ«sohen dhe kjo Ă«shtĂ« njĂ« situatĂ« e papranueshme dhe qĂ« duhet korrigjuar sa mĂ« shpejtâ, sugjeron Z. Dasho.
Rekomandimet
 Sëmundjet jo të transmetueshme kanë një trend global rritje. Ekspertët mendojnë se sfidat për parandalimin dhe trajtimin e tyre janë të mëdha në sisteme shëndetësore si ai në Shqipëri, i cili shfaq disa dobësi në ofrimin e shërbimeve si në kujdesin parësor ashtu dhe në spitalet rajonale dhe ato terciare. Njohës të fushës së shëndetësisë nxisin një riformatim të këtij sistemi që synon uljen e numrit të sëmundjeve jo të transmetueshme ashtu dhe vdekshmërinë prej tyre.
Ky artikull u realizua me mbĂ«shtetjen e Fondacionit âFriedrich Ebertâ nĂ« TiranĂ«
Nga Sebi Alla Kodi i ri Penal tashmĂ« Ă«shtĂ« njĂ« hap larg miratimit, por mĂ« parĂ« duhet tĂ« kalojĂ« nga âparadhomaâ e Brukselit pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« miratim. Ky ka qenĂ« premtimi i Ministrit tĂ« DrejtĂ«sisĂ«, Ulsi Manja, nĂ« prezantim e Kodit tĂ« ri Penal, njĂ« Kod qĂ« nisi si ide, e madje u tha se u ngritĂ«n edhe grupe pune qĂ« nĂ« vitin 2019, por u finalizua nĂ« mesin e kĂ«saj vere. NĂ« dy pikat ku priten ndryshime thelbĂ«sore Ă«shtĂ« lirimi parakohe me kusht i tĂ« dĂ«nuarve pĂ«rjetĂ« dhe âzhvlerĂ«simiâ i nenit tĂ« âshpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«sâ, nga zyrtarĂ« publik, duke e kaluar gati si kundravajtje penale. âKodi aktual nuk i pĂ«rgjigjet mĂ« sfidave tĂ« kohĂ«s dhe zbatimi i tij paraqet vĂ«shtirĂ«si reale pĂ«r gjyqtarĂ«t, prokurorĂ«t dhe avokatĂ«t. Riformatimi konceptual dhe strukturor Ă«shtĂ« jo vetĂ«m i domosdoshĂ«m, por nĂ« rrethanat ku jemi Ă«shtĂ« edhe i pashmangshĂ«mâ, tha ministri Manja.
Ekspertët
Ai gjithashtu kĂ«tĂ« Kod tĂ« ri nuk e cilĂ«son si produkt qeverie, por nga grupe ekspertĂ«sh nĂ«n drejtimin e Arben Rakipit, aktualisht kreu i ShkollĂ«s sĂ« MagjistraturĂ«s. ââŠAutorĂ«sia do tĂ« mbetet nĂ« pronĂ«si tĂ« grupit tĂ« punĂ«s nĂ« çdo fazĂ« tĂ« konsultimit publik. MĂ« pas drafti do tĂ« marrĂ« vulĂ«n e certifikimit nĂ« Bruksel dhe vetĂ«m atĂ«herĂ« ministria e DrejtĂ«sisĂ« dhe qeveria do tĂ« vijojĂ« me procedurat e miratimit parlamentar me shumicĂ« tĂ« cilĂ«suarâ, theksoi Manja.
Ndryshimet
Por çfarë parashikon Kodi i ri Penal dhe a është si qëllim zbutja e masave të sigurisë apo dënimeve për akuzën e korrupsionit dhe shpërdorimit të detyrës dhe gjithashtu një pikë e diskutuar shumë edhe lirimi me kusht i të dënuarve me burgim të përjetshëm për krime të rënda?
Liri për të dënuarit përjetë?
Nga fundi i deklaratĂ«s sĂ« tij, Arben Rakipi, ndĂ«rsa vlerĂ«soi punĂ«n e bĂ«rĂ« dhe nevojĂ«n sipas tij tĂ« ndryshimeve nĂ« Kodin Penal, pĂ«rmendi edhe njĂ« pikĂ« e cila lĂ« shteg pĂ«r shumĂ« diskutime. âNe kemi pasur nĂ« ligj disa pengesa qĂ« lidhen me lirimin parakohe me kusht sa lidhet me burgimin e pĂ«rjetshĂ«m. Ne dolĂ«m nĂ« pĂ«rfundimin qĂ« âPoâ, mund tĂ« aplikojmĂ« lirimin parakohe me kusht pĂ«r dĂ«nimin me burgim tĂ« pĂ«rjetshĂ«m. ĂshtĂ« njĂ« propozim shumĂ« i guximshĂ«m, debati ka qenĂ« i fortĂ«â tha Rakipi. Faktoje.al duke iu referuar tĂ« dhĂ«nave zyrtare tĂ« DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« Burgjeve zbuloi se aktualisht nĂ« burgjet e vendit janĂ« 200 tĂ« dĂ«nuar pĂ«rjetĂ«, pjesa mĂ« e madhe e tyre tĂ« vendosur nĂ« Burgun e SigurisĂ« sĂ« LartĂ« nĂ« Peqin, 114 tĂ« dĂ«nuar. NĂ«se nĂ« Kodin e ri miratohet kjo nismĂ«, atĂ«herĂ« çdo tĂ« dĂ«nuari pĂ«rjetĂ« i lind e drejta qĂ« tâi drejtohet gjykatĂ«s pĂ«r lirimin e parakohshĂ«m me kusht. Edhe pse kriteret pritet tĂ« specifikohen, ideja e lirimit tĂ« tĂ« dĂ«nuarve pĂ«rjetĂ« qĂ« kanĂ« marrĂ« vendim tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« masĂ« ka hapur debate tĂ« forta. Edhe pse janĂ« 200 tĂ« dĂ«nuar me masĂ«n ekstreme qĂ« parashikon dĂ«nimi penal, disa prej tyre janĂ« emra tĂ« njohur tĂ« botĂ«s sĂ« krimit, ose bandave tĂ« konsideruara kriminale nga tĂ« gjithĂ« shkallĂ«t e gjyqĂ«sorit, madje edhe nga Gjykata e StarsburgutâŠ. âKĂ«tu mpleksen shumĂ« gjĂ«ra, njĂ« pjesĂ« sĂ« cilĂ«s janĂ« viktima, procesi i edukimit, paqja sociale, shkalla e kriminalitetit nĂ« vend. Nisur nga besimi qĂ« edhe personalisht kam, qĂ« njerĂ«zit ndryshojnĂ« pĂ«rmirĂ«sohen, nĂ«se kushtet me tĂ« cilĂ«t vendosen edhe puna me ta Ă«shtĂ« e efektshmeâ, tha Rakipi ndĂ«rsa justifikoi pĂ«rfshirjen e kĂ«tij propozimi nĂ« Kodin e ri Penal.Â
Detyra e shpërdoruar
NĂ« njĂ« reagim pĂ«r Faktoje.al, avokati Ermal Hamataj shprehet se pĂ«r ndryshimet nĂ« Kodin e Ri Penal fillimisht u thirrĂ«n grupe interesi, pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« prokurorive, dhomĂ«s sĂ« avokatĂ«ve, apo edhe tĂ« Komitetit tĂ« Helsinkit, por sipas tij jo tĂ« gjitha propozimet u morĂ«n nĂ« konsideratĂ«. NjĂ« nga pikat ku priten ndryshime nĂ« Kodin e ri Penal Ă«shtĂ« akuza e shpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«s, e referuar pĂ«rkatĂ«sisht nĂ« nenin 248 tĂ« Kodit Penal aktual. âKryerja ose moskryerja me dashje e veprimeve a mosveprimeve nĂ« kundĂ«rshtim me ligjin, qĂ« pĂ«rbĂ«n mospĂ«rmbushje tĂ« rregullt tĂ« detyrĂ«s, nga personi qĂ« ushtron funksione publike, kur i kanĂ« sjellĂ« atij ose personave tĂ« tjerĂ« pĂ«rfitime materiale ose jomateriale tĂ« padrejta a kanĂ« dĂ«mtuar interesat e ligjshĂ«m tĂ« shtetit, tĂ« shtetasve dhe tĂ« personave tĂ« tjerĂ« juridikĂ«, nĂ«se nuk pĂ«rbĂ«n vepĂ«r tjetĂ«r penale, dĂ«nohet me burgim deri nĂ« shtatĂ« vjetâ
Ndryshimet
Me ndryshimet e reja, ky nen pritet tĂ« ketĂ« ndryshime thelbĂ«sore. âNeni qĂ« i referohet shpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«s Ă«shtĂ« nĂ« pragun e kundravajtjes penale. Duke ecur me kĂ«tĂ« ndryshim, mund tĂ« shuhet si dĂ«nim penal me burgimâ, tha avokati Hamataj. NĂ« piketat e pĂ«rcaktuara pĂ«r ndĂ«rhyrjet nĂ« Kod tĂ« publikuara dje nga Ministria e DrejtĂ«sisĂ« thuhet: âShtimi i llojeve tĂ« dĂ«nimeve alternative tĂ« dĂ«nimit me burgim pĂ«r vepra penale tĂ« lehta, si dhe i dĂ«nimeve plotĂ«sueseâ. PikĂ«risht ky citim mund tĂ« kalojĂ« veprĂ«n e âshpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«sâ si vepĂ«r tĂ« lehtĂ« penale. âKemi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« tĂ« parashikuar institutin e lajthimit (gabimit) nĂ« faktin qĂ« pĂ«rbĂ«n vepĂ«r penale, si dhe listimi i pasojave tĂ« tjera qĂ« buron nga kryerja e veprĂ«s penaleâ citohet nĂ« njĂ« nga pikat e Kodit tĂ« ri. PikĂ«risht koncepti âlajthimâ mund tĂ« interpretohet pĂ«r zyrtarĂ«t e lartĂ« publik nĂ« kryerjen e njĂ« veprimi ose mosveprimi qĂ« ka sjellĂ« pĂ«r pasojĂ« shpĂ«rdorimin e detyrĂ«s.
Të miturit nevojë për Kodin e ri
NjĂ« e mirĂ« nĂ« Kodin e ri cilĂ«sohet nĂ« masĂ« Ă«shtĂ« rishikimi i dĂ«nimeve pĂ«r tĂ« miturit, duke aplikuar forma tĂ« dĂ«nimeve alternative, pa masĂ« represive siç Ă«shtĂ« burgu. âPrioritizohet rehabilitimi dhe riintegrimi i tĂ« miturve tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« krim, duke harmonizuar nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ«llimet dhe pĂ«rcaktimet me Kodin e DrejtĂ«sisĂ« Penale pĂ«r tĂ« Mitur, dhe ligjet e tjera pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« fĂ«mijĂ«sâ, thuhet nĂ« kod. Po ashtu njĂ« pikĂ« mjaft e rĂ«ndĂ«sishme e cila aktualisht mban qindra tĂ« mitur dhe tĂ« rinj nĂ« burgje lidhet edhe me trafikimin apo pĂ«rdorimin e lĂ«ndĂ«ve narkotike, duke mos bĂ«rĂ« ndarjen specifike pĂ«r sasinĂ« dhe llojin e lĂ«ndĂ«ve narkotike. âPĂ«rcaktimi i pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« penale pĂ«r mbajtjen e lĂ«ndĂ«ve narkotike sipas sasisĂ« dhe llojit tĂ« lĂ«ndĂ«sâ, citohet njĂ« tjetĂ«r pikĂ« nĂ« draftin e Kodit tĂ« ri Penal.
Kodi i ri nĂ« sesionin e riâŠ!
MĂ«dyshjet pĂ«r qĂ«llimet e ndryshimeve nĂ« Kodin Penal janĂ« ende, ndonĂ«se drafti i paraqitur ka vendosur vetĂ«m piketat ku do ndĂ«rhyhet, miratimi i tij duket mĂ« pranĂ«, pasi tĂ« kalojĂ« pĂ«r âkonsultim publikâ. PĂ«r tĂ« kryer ndryshimet nĂ« Kodin Penal ose Civil, nevojiten 84 vota. Aktualisht PS ka 83 vota, ndĂ«rsa aleatja e saj jo zyrtare PSD, e deklaruar publikisht pro nismave tĂ« qeverisĂ«, ka tre vota. Ideja pĂ«r ndryshimet nĂ« Kodin e ri Penal nisĂ«n qĂ« nĂ« vitin 2019, me tĂ« njĂ«jtĂ«t ekspertĂ«, pĂ«rfshi edhe drejtuesin Arben Rakipi, por vetĂ«m nĂ« muajt e fundit Ă«shtĂ« finalizuar. NĂ«se kodi i ri do tĂ« kalonte pĂ«r miratim nĂ« Parlament nĂ« mandatin e kaluar, ai rrezikohej qĂ« tĂ« rrĂ«zohej, pasi PS nuk kishte votat e mjaftueshme pĂ«r tĂ« kapur shumicĂ«n e cilĂ«suar (84 vota). Nevojiteshin votat e opozitĂ«s, e cila nuk kishte dhĂ«nĂ« dakordĂ«si paraprake pĂ«r kĂ«to ndryshime nĂ« Kodin Penal. TashmĂ« gjithçka Ă«shtĂ« mjaft mĂ« e lehtĂ« pĂ«r mazhorancĂ«n e cila ka votat e duhura pĂ«r tĂ« miratuar Kodin e ri Penal.
Pretendimi: Ish-presidenti Barack Obama ka pasur një listë vrasjesh
Verdikti: Mungon konteksti
NĂ« Facebook po qarkullon pretendimi se ish-Presidenti amerikan Barack Obama ka krijuar njĂ« âliste vdekjeshâ, pra njĂ« listĂ« personash, tĂ« cilĂ«t kanĂ« vdekur nĂ« mĂ«nyrĂ« misterioze ose janĂ« zhdukur pĂ«rgjatĂ« presidencĂ«s sĂ« tij. Postimi nĂ« fjalĂ« nuk mbĂ«shtetet mbi ndonjĂ« provĂ«, por bazohet nĂ« spekulime tĂ« pabaza, rastĂ«si, dhe teori konspiracioni qĂ« janĂ« hedhur poshtĂ« vazhdimisht.
Ky postim citon njĂ« listĂ« individĂ«sh qĂ« supozohet se kanĂ« vdekur nĂ« rrethana âmisteriozeâ, duke nĂ«nkuptuar ShtĂ«pia e BardhĂ« i ka eliminuar ata pĂ«r arsye politike, ose pasi kĂ«ta persona dinin informacione qĂ« nuk duhet tâi njihte publike. MegjithatĂ«, nuk ka asnjĂ« provĂ« tĂ« besueshme se Presidenti Obama ose administrata e tij kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me kĂ«to vdekje.
Së pari, vdekjet e cituara kanë shkaqe të qarta dhe të dokumentuara publikisht. Për shembull, Andrew Breitbart vdiq nga një problem kardiake në vitin 2012, gjë që u konfirmua nga një autopsi e pavarur. Tom Clancy vdiq nga problemet me zemrën në moshën 66 vjeç, dhe gjyshja e Obamës, Madelyn Payne Dunham, ndërroi jetë nga kanceri para se ai të bëhej president.
Ky pretendim imiton një teori konspiracioni shumë të famshme rreth ish-Presidentit Bill Clinton, sipas të cilës Clinton dhe gruaja e tij Hillary Clinton, kanë vrarë fshehurazi kundërshtarët e tyre politikë, shpesh të paraqitur si vetëvrasje, duke arritur në total deri në 50 ose më shumë viktima të listuara. Siç u zbulua dhe me vonë, Linda Thompson, personi që kishte përpiluar listën kundër Clinton, pranoi para Kongresit amerikan se ajo nuk kishte anjë provë kundër çiftit dhe kishte shpikur shumë prej të dhënave.
Këto lloj teorish janë përhapur nga QAnon, një lëvizje e ekstremit të djathtë që pretendon se shumë politikanë janë pjesë e një komploti për të mbuluar krimet e njëri-tjetrit. Pjesëtarët e QAnon shpesh i shënjestrojnë udhëheqësit demokratë me pretendime të pabazuara për vrasje, trafikim ose sjellje satanike, dhe Obama ka qenë prej kohësh një nga figurat qendrore të këtyre sulmeve. Këto narrativa nuk bazohen në prova, por ato nxisin mosbesim kundër institucioneve demokratike.
Pretendimi: Udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur, por është filmuar në Hollywood
Verdikti: I pavërtetë
Në Facebook qarkullojnë shpesh postime dhe video, të cilat pretendojnë se shkelja e njeriut në Hënë në 20 korrik 1969 është nje teori konspiracioni dhe nuk ka ndodhur me të vërtetë. Së fundmi, një video me titra në spanjisht është publikuar nga një faqe shqipfolëse në rrjet. Në këtë video, tregohen pamje nga një shesh xhirimi ku po montohet një skenë për mbërritjen në Hënë, e ndjekur më pas nga imazhet e dy astronautëve duke ecur në hapësirë. Postuesi i kësaj videoje pretendon se kjo tregon që udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur, po është një trillim i krijuar nga studiot e Hollywood.
Në fakt, burime të tjera kanë konfirmuar se këto klipe janë zgjedhur qëllimisht për të mashtruar publikun. Siç e tregon verifikuesja e fakteve nga Belgjika, Knack.be, kjo video ka qarkulluar fillimisht në Telegram, ku persona të ndryshëm kanë pretenduar se regjizori i famshëm Stanley Kubrick kishte marrë pjesë në inskenimit e shkeljes së njeriut në Hënë. Në fakt, siç raporton Knack, pjesa e parë e videos (deri në minutin 1:25) nuk ka të bëjë fare me udhëtimin në Hënë, po vjen nga filmi First Man i vitit 2018, siç mund të shihet nga krahasimi midis klipit në Facebook dhe videos ku tregohet sesi filmi është prodhuar.
Pamje nga Facebook
NdĂ«rkohĂ« pjesa e dytĂ« e klipit vjen nga njĂ« video e dy astronautĂ«ve amerikane pĂ«rgjatĂ« njĂ« vizite tjetĂ«r nĂ« HĂ«nĂ«, si pjesĂ« e misionit tĂ« Apollo 16, nĂ« prillin e vitit 1972. GjatĂ« kĂ«saj pjese tĂ« videos shohim fjalĂ«t âseems fakeâ (duket fallco) pasi astronautĂ«t rrĂ«zohen ndĂ«rkohĂ« qĂ« ecin. MegjithatĂ«, kjo ndodh pasi forca e gravitetit nĂ« HĂ«nĂ« Ă«shtĂ« vetĂ«m 1.625 m/sÂČ nĂ« krahasim me atĂ« nĂ« tokĂ« prej 10 m/sÂČ. KĂ«tu bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« diferencĂ« prej tetĂ« herĂ«sh me vlerĂ«n e TokĂ«s, e cila ndikon tek lĂ«vizja e trupit tĂ« astronautĂ«ve nĂ« sipĂ«rfaqen e HĂ«nĂ«s.
Ky lloj klipi është pjesë e një grupi teorish konspiracioni shumë popullore në rrjet. Një hetim i Reuters në vitin 2021 tregon sesi këto video të rreme përdorën pamje nga filmat, së bashku me pamje reale nga udhëtime hapësinore për të hutuar publikun. Në rastin e shqyrtuar nga Reuters, një video e ngjashme me të mësipërme kishte përdorur klipe nga filmi 1979 Capricorn One për të pretenduar në mënyrë të rreme se udhëtimi në Hënë nuk ka ndodhur me të vërtetë.
Ngs Sebi Alla G.T, qĂ«ndroi pĂ«r dy javĂ« nĂ« Spitalin Psikiatrik nĂ« TiranĂ« me diagnozĂ«n âTik kronikâ, e diagnostikuar qĂ« nĂ« fĂ«mijĂ«ri me kodin DSM-IV-TR (probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor, kryesisht e lindur). Trajtimi me medikamente, disa spitalore dhe tĂ« tjera tĂ« blera nĂ« farmaci, ia pĂ«rmirĂ«suan ndjeshĂ«m shĂ«ndetin. FamiljarĂ«ve iu sugjerua nga mjeku psikiatĂ«r qĂ« tĂ« merrnin ilaçet katĂ«r lloje. Ashtu u bĂ« dhe tre prej tyre ishin nĂ« listĂ«n e barnave tĂ« rimbursueshme. GjashtĂ« muaj mĂ« vonĂ«, pacienti G.T shfaqi sinptoma tĂ« ngjashme si para shtrimit nĂ« spital. Zgjidhja relative pĂ«r ta mbajtur disi tĂ« stabilizuar ishte qĂ« ilaçet e rekomanduara tĂ« bliheshin nĂ« farmaci, me njĂ« kosto qĂ« varionte deri nĂ« 8 mijĂ« lekĂ« tĂ« reja nĂ« muaj. Ky ishte vetĂ«m njĂ« rast nga mijĂ«ra pacientĂ« qĂ« vuajnĂ« nga mungesa e cilĂ«sisĂ« sĂ« ilaçeve dhe si âzgjidhje nga halliâ Ă«shtĂ« blerja e barnave nĂ« farmaci, jo pĂ«r njĂ« periudhĂ« kohe, por tĂ« pĂ«rhershme.
foto ilustruese e nje farmacie ne Tirane Foto: Atdhe Mulla
Lista e gjatë
Me njĂ« tufĂ« ilaçesh nĂ« duar, njĂ« mjek psikiatĂ«r i tha Faktoje.al se pjesa mĂ« e madhe e tyre kishin cilĂ«si tĂ« ulĂ«t dhe kur pĂ«rdoreshin pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ« (nga tĂ« sĂ«murĂ«t kronikĂ«), efektshmĂ«ria ulej. KĂ«tĂ« rrĂ«fim mjeku psikiatĂ«r qĂ« punon nĂ« njĂ« nga qendrat shĂ«ndetĂ«sore tĂ« shĂ«ndetit mendor, e bĂ«ri nĂ« kushtet e anonimatit, ndĂ«rsa pĂ«rsĂ«riti vazhdimisht se veçanĂ«risht ilaçet e rimbursueshme (13 lloje, dy prodhim serb dhe tjera vendas), janĂ« jo cilĂ«sore dhe shpesh ndodh qĂ« pacientĂ«t tĂ« diagnostikuar me probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor tĂ« pĂ«sojnĂ« kriza tĂ« theksuara, e madje deri nĂ« stadin e ndryshimit tĂ« diagnozĂ«s. NgjashĂ«m edhe me medikamentet spitalore, çâka çon nĂ« shtimin e ditĂ«ve tĂ« qĂ«ndrimeve nĂ« hospitalizim tĂ« pacientĂ«ve, por edhe njĂ« kurim mĂ« tĂ« ngadaltĂ« nĂ« protokollet mjekĂ«sore.
Rimbursim, pa cilësi?!
Janë 1366 lloje barnash të përfshira në listën e rimbursimit dhe një pjesë e tyre shkon për kategorinë e sëmundjeve të shëndetit mendor, rimbursim i plotë, ose deri në masën 50 për qind. Megjithë gamën e gjerë të listës së barnave të rimbursueshme që ka ardhur në rritje nga viti në vit, cilësia e medikamenteve mbetet në dyshim, një shqetësim që ngrihet kryesisht nga mjekë dhe të afërm të pacientëve të diagnostikuar me probleme të shëndetit mendor.
Nga analizimi i listës së barnave të rimbursueshme konstatohet se emërtimet e medikamenteve janë cilësore, por emri tregtar (kompanitë prodhuese) nuk janë prodhues me markën e vendeve të BE-së, SHBA-ve, apo Kanadasë. Pjesa më e madhe e tyre janë prodhim vendas, më pas nga Turqia dhe Serbia.
âNga viti 2013 me uljen e çmimit tĂ« medikamenteve nĂ« gati 50 %, detyrimisht u ul dhe cilĂ«sia e tyre, pasi kompani tĂ« mĂ«dha farmaceutike nuk mund tĂ« suportonin dot njĂ« ulje tĂ« tillĂ«. Medikamentet psikiatrike qĂ« ofrohen nga shteti nĂ«pĂ«rmjet skemĂ«s sĂ« rimbursimit, fatkeqĂ«sisht kanĂ« rezultuar jo efektiveâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, Dr. Taulant Pengili, Mjek psikiatĂ«r â PĂ«rgjegjĂ«s i Departamentit tĂ« AdiktologjisĂ« pranĂ« Spitalit Italian Salus, nĂ« TiranĂ«. Mjeku psikiatĂ«r dhe psikoterapist, Neli Demi, nĂ« njĂ« koment pĂ«r Faktoje.al thotĂ« gjithashtu se: âFusha e farmaceutikĂ«s, por edhe marrĂ«dhĂ«nia shtet-prodhues apo shtet-importues tĂ« medikamenteve ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« reformĂ« cilĂ«sore e cila vĂ« nĂ« qendĂ«r interesin mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« qytetarĂ«ve dhe jo tĂ« prodhuesve apo grosistĂ«ve monopol tĂ« medikamenteveâ.
Faktoje.al i drejtoi pyetje konkrete edhe Ministrisë së Shëndetësisë lidhur me efektshmërinë e ilaçeve të rimbursueshme për shëndetin mendor, por deri në publikimin e këtij lajmi nuk morëm përgjigje.
Problematika
NdĂ«rkohĂ«, çështja e shĂ«ndetit mendor nĂ« ShqipĂ«ri mbetet problem serioz, sidomos nĂ« shtimin e pacientĂ«ve. âDhe pse nuk ka njĂ« studim tĂ« mirĂ«filltĂ« nĂ« lidhje me numrin e saktĂ« tĂ« personave qĂ« vuajnĂ« nga probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor, mendohet qĂ« 1 nĂ« 5 persona kanĂ« manifestuar tĂ« paktĂ«n njĂ« herĂ« simptoma psikiatrikeâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, Dr. Taulant Pengili.
Foto ilustruese e nje prej farmacive ne Tirane Foto: Atdhe Mulla
Ankthi, problem tek moshat e reja
QĂ«ndra Together for Life ka kryer disa studime nĂ« lidhje me ankthin dhe depresionin si dy nga çrregullimet mendore mĂ« tĂ« zakonshme nĂ« komunitet dhe shpesh pĂ«rdoren si tregues pĂ«r tĂ« matur trendin dhe shpĂ«rndarjen e shĂ«ndetit mendor. âNĂ« ShqipĂ«ri ka pasur disa pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« monitoruar prevalencĂ«n e depresionit nĂ« grupe tĂ« ndryshme tĂ« popullsisĂ«. MegjithatĂ«, rezultatet e sondazheve apo anketave tĂ« ndryshme nuk janĂ« tĂ« standardizuara apo tĂ« krahasueshme, duke e bĂ«rĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« matjen e trendeve nĂ« kohĂ« apo tĂ« dallimeve ndĂ«rmjet grupmoshave tĂ« ndryshmeâ, thotĂ« raporti. NdĂ«rsa mjeku psikiatĂ«r, Taulant Pengili, çrregullimet e ankthit i rendit si patologjitĂ« mĂ« tĂ« shpeshta qĂ« trajtojnĂ« mjekĂ«t psikiatĂ«r dhe psikologĂ«t. âGrupmosha mĂ« e prekur Ă«shtĂ« ajo 15-30 vjeç por studimet e fundit tregojnĂ« pĂ«r njĂ« fillim mĂ« tĂ« hershĂ«m, nga paraadoleshenca dhe deri nĂ« moshĂ«n e tretĂ«â, thotĂ« Pengili. Sipas tij, pĂ«r shumĂ« vite kĂ«to çrregullime trajtoheshin shpesh nga mjekĂ«t e familjes, por sĂ« fundmi Ă«shtĂ« evidentuar qĂ« ankthi nĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« rasteve nuk manifestohet nĂ« formĂ«n  e tij klasike dhe trajtimi mbetet tagĂ«r i profesionistĂ«ve tĂ« shĂ«ndetit mendor.
Edhe OBSH në alarm
Në një raport të fundit të OBSH që merr në studim rajonin (Europën), theksohet se rreth 17 % e popullsisë jetojnë me një gjendje të shëndetit mendor. Edhe pse vendi ynë nuk përfshihet specifikisht në këtë studim, theksohet se në tërësi 1 në 6 persona në rajon jeton me një gjendje të shëndetit mendor; 1 në 3 persona me një gjendje të shëndetit mendor nuk merr trajtimin që u nevojitet dhe; 1 në 4 persona me psikozë nuk merr asnjë trajtim ose kujdes formal. Po sipas këtij raporti, mbi 150 000 njerëz vdesin nga vetëvrasja dhe vetëvrasja është shkaku kryesor i vdekjes tek të rinjtë e moshës 15-29 vjeç.
Shqipëria pa psikiatri rezidenciale
NĂ« formĂ«n e evidentimit, diagnostikimit dhe trajtimit tĂ« tĂ« sĂ«murĂ«ve tĂ« shĂ«ndetit mendor ShqipĂ«ria mbetet pas. Fillimisht pacientĂ«t diagnostikohen dhe nĂ« raste agresiviteti, sjellje problematike me familjarĂ« apo komunitet, mjekĂ«t pĂ«rcaktojnĂ« se njĂ« pacient e ka tĂ« nevojshĂ«m shtrimin nĂ« njĂ« spital psikiatrik. Po si trajtohet mĂ« pas ky pacient me probleme tĂ« theksuara tĂ« shĂ«ndetit mendor? âMendoj qĂ« monitorimi i gjendjes sĂ« pacientĂ«ve qĂ« lenĂ« spitalet psikiatrike duhet tĂ« realizohet nga Qendrat Komunitare tĂ« ShĂ«ndetit Mendor, ndryshe tĂ« njohura si QKSHM. ShpeshherĂ«, kjo bĂ«het e vĂ«shtirĂ« pasi pacientĂ«t nuk shkojnĂ« rregullisht nĂ« kĂ«to qendra pas daljes nga spitaliâ, konstaton mjeku psikiatĂ«r Dr Taulant Pengili. âSi zgjidhje e kĂ«tij problemi Ă«shtĂ« rritja e kapaciteteve tĂ« spitaleve psikiatrike dhe gjithashtu ngritja e disa strukturave psikiatrike rezidenciale pĂ«r trajtimin e pacientĂ«ve pas daljes nga spitali, pasi njĂ« pjesĂ« e mirĂ« e tyre nuk qĂ«ndrojnĂ« mjaftueshĂ«m nĂ« spitale pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« kapaciteteveâ, konstaton Pengili. Sistemi shĂ«ndetĂ«sor nĂ« ShqipĂ«ri ka katĂ«r spitale psikiatrike, nĂ« Elbasan, VlorĂ«, QSUNT, TiranĂ«, dhe ShkodĂ«r me 600-650 shtretĂ«r nĂ« total.
Raporti
NĂ« njĂ« raport tĂ« Avokatit tĂ« Popullit pĂ«r vitin 2024 konstatohen problematika serioze nĂ« tĂ« katĂ«r spitalet psikiatrike nĂ« vend. âKushte tĂ« papĂ«rshtatshme infrastrukturore: Spitalet psikiatrike nĂ« VlorĂ«, Elbasan, ShkodĂ«r dhe TiranĂ« vazhdojnĂ« tĂ« pĂ«rballen me mungesa tĂ« theksuara nĂ« kushtet strukturore pĂ«r trajtimin dhe rikuperimin e pacientĂ«ve. Mungesa e aktiviteteve rikuperuese: NĂ« disa institucione, si spitali âXhavit Gjataâ nĂ« TiranĂ« dhe âSadik Dinçiâ nĂ« Elbasan, mungojnĂ« ambientet pĂ«r zhvillimin e aftĂ«sive okupacionale dhe aktivitetet e rikuperimitâ, thekson raporti, i cili vĂ« nĂ« dukej gjithashtu edhe mungesĂ«n e stafit tĂ« kualifikuar mjekĂ«-infermierĂ« dhe personelit ndihmĂ«s.
Të jetosh me sëmundjen
NĂ« kategorinĂ« e diagnostikimit tĂ« pacientĂ«ve tĂ« shĂ«ndetit mendor, ndarja bĂ«het nĂ« dy grupe; tĂ« lindurit me probleme tĂ« tilla dhe pacientĂ« tĂ« tjerĂ« qĂ« kanĂ« pĂ«suar trauma tĂ« ndryshme psiko-fizike. Stigmatizimi, druajtja pĂ«r tĂ« deklaruar problemet e shĂ«ndetit mendor qĂ« nĂ« shfaqjet e para cilĂ«sohen nga specialistĂ«t si njĂ« nga problemet qĂ« duhet tĂ« adresohet jo vetĂ«m nga institucionet, por edhe vetĂ« shoqĂ«ria. âDuhet tĂ« implementohen disa politika ndĂ«rgjegjĂ«simi publik nĂ« lidhje me shĂ«ndetin mendor duke filluar nga Institucionet Arsimore dhe duke vazhduar nĂ« tĂ« gjitha ambientet e punĂ«s ku shpesh nuk ka prezencĂ« tĂ« njĂ« specialisti tĂ« shĂ«ndetit mendor, gjĂ« e cila e bĂ«n mjaft tĂ« vĂ«shtirĂ« adresimin dhe zgjidhjen e problemitâ, thekson dr Taulant Pengili.
Diagnostikim dhe kemp, asgjë më shumë
foto ilustruese
Protokolli shtetĂ«ror pĂ«r pacientĂ« tĂ« shĂ«ndetit mendor mbetet i pandryshuar pĂ«r tĂ« paktĂ«n 40 vite. Ădo pacient me probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor i kapur nĂ« fazĂ«n e parĂ« tĂ« jetĂ«s apo me kalimin e pak viteve, fillimisht kalon nga mjeku i familjes dhe nĂ«se sheh anomali rekomandon njĂ« vizitĂ« tek specialisti, mjeku psikiatĂ«r. Pas pĂ«rcaktimit tĂ« diagnozĂ«s sugjerohet qĂ« pĂ«r sĂ«mundje tĂ« ndryshme personat tĂ« kalojnĂ« nĂ« proces kempi, ku Ă«shtĂ« komisioni qĂ« pĂ«rcakton nĂ«se individi duhet tĂ« pĂ«rfitojĂ« kemp dhe nĂ«se po ka ose jo nevojĂ« qĂ« sĂ«mundshmĂ«ria dhe grada e saj nevojitet tĂ« ketĂ« ose jo kujdestar.
Mesatarisht personat në kemp për shëndetin mendor trajtohen me 10500 lekë në muaj dhe po aq edhe kujdestarët e tyre, që në këto raste janë familjarë. Trajtimi shendetësor i mëpasëm shfaq probleme për pacientët që kalojnë një kohë të caktuar të shtruar në Spitalet Psikiatrike, zakonisht deri në tre javë dhe pasi konsiderohet nga mjekët pacient i kuruar për diagnozën e shtrimit dërgohen në familje dhe u sugjerohet që të mbajnë kontakte me qendrat shtetërore të shëndetit mendor. Kjo është hallka e fundit e cila nuk duhet të ishte e tillë, pasi nëse një pacient që është shtruar në spital shfaq sërish probleme agresiviteti, ose manifestim të theksuar çrregullimesh nuk pranohet për të shtruar, kjo edhe për shkak të mungesës së kapaciteve hospitalore.
PĂ«rgjigja
 âPĂ«rgjigja mĂ« e mirĂ« ndaj njĂ« problematike tĂ« tillĂ« do tĂ« ishte plotĂ«simi i njĂ« rrjeti shĂ«rbimesh parandaluese, trajtuese (ambulatore apo spitalore), rehabilituese dhe integruese si dhe rezidenciale. Zhvillimi i njĂ« anshĂ«m i cilitdo nga kĂ«to shĂ«rbime, qofshin kĂ«to spitalore apo komunitare nuk do tĂ« ishte i mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« mbuluar nevojat dhe problematikat e ndryshme tĂ« personave me probleme kronike tĂ« shĂ«ndetit mendor dhe familjarĂ«ve tĂ« tyre. Ky rrjet shĂ«rbimesh gjithashtu duhet tĂ« jetĂ« i pĂ«rhapur nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme nĂ« raport me popullsinĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« tĂ« mundur akses tĂ« barabartĂ« tĂ« popullatĂ«s nĂ« shĂ«rbime cilĂ«soreâ, thotĂ« mjeku psikiatĂ«r dhe psikoterapist, Neli Demi.
Shko nĂ« privatâŠ!
NĂ« raste tĂ« pĂ«rparimit tĂ« sĂ«mundjes dhe veçanĂ«risht shtimit tĂ« agresivitetit bĂ«het edhe shtrimi pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« caktuar nĂ« spitalet psikiatrike. Po mĂ« pas ku shkojnĂ« pacientĂ«t? Spitalet zakonisht i mbajnĂ« tĂ« sĂ«murĂ«t nĂ« njĂ« trajtim qĂ« shkon deri nĂ« tre javĂ« dhe nĂ« raste mĂ« tĂ« rralla edhe mĂ« gjatĂ«. Pas trajtimit spitalor dĂ«rgohen pranĂ« familjes, por nĂ« periudha tĂ« ndryshme pavarĂ«sisht marrjes sĂ« ilaçeve pacientĂ«t kalojnĂ« nĂ« agresivitet ndaj tĂ« tjerĂ«ve, apo edhe nĂ« vetĂ«lĂ«ndim serioz. Spitalet psikiatrike i refuzojnĂ« rastet e shtrimit pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« kapaciteteve, por edhe faktit qĂ« njĂ« pacient qĂ« e kanĂ« kuruar pak muaj mĂ« parĂ« nuk mund ta rimarrin nĂ« trajtim. âDuhen qendra tĂ« mirĂ«fillta rezidenciale shtetĂ«rore pĂ«r trajtimin e pacientĂ«ve me probleme tĂ« theksuara tĂ« shĂ«ndetit mendor. NĂ« shtet kjo nuk ofrohetâ, thotĂ« njĂ« tjetĂ«r psikiatĂ«r nĂ« kushte anonimati pĂ«r Faktoje.al. Sipas tij, janĂ« 4-5 qendra private qĂ« ofrojnĂ« kĂ«tĂ« shĂ«rbim, por me njĂ« kosto tĂ« lartĂ« dhe e papĂ«rballueshme pĂ«r shumĂ« familje shqiptare pasi njĂ« trajtim i tillĂ« nĂ« qendĂ«r varion nĂ« kosto nga 800-1300 euro nĂ« muaj.
Ky artikull u realizua me mbĂ«shtetjen e Fondacionit âFriedrich Ebertâ nĂ« TiranĂ«
Arsyeja pĂ«r tĂ« cilĂ«n u krijua si qytet, pĂ«rfundoi qĂ« nĂ« vitin 2004, atĂ«herĂ« kur njĂ« set i vjetĂ«r makinerish kineze, prodhoi kallashnikovin e fundit shqiptar nĂ« UzinĂ«n e armĂ«ve nĂ« Ăekin. Sot, shpresa Ă«shtĂ« ringjallur me Gramshin qĂ« njĂ«rin sy e ka nga turizmi dhe tjetrin nĂ« âthepin e pushkĂ«sâ, armĂ«ve dhe e municioneve qĂ« pritet tâi prodhojnĂ« kompani nga vende aleate, tashmĂ« tĂ« bllokut perĂ«ndimor⊠âJanĂ« tĂ« paktĂ«n 15 kompani tĂ« huaja qĂ« kanĂ« shprehur interesin pĂ«r tĂ« operuar nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«, nĂ« fushĂ«n e industrisĂ« sĂ« mbrojtjes, pĂ«r tĂ« cilat kemi dijeni, duke qenĂ« se ose janĂ« drejtuar me shprehje interesi pranĂ« shoqĂ«risĂ« shtetĂ«rore âKAYOâ, ose pranĂ« MinistrisĂ« sĂ« Mbrojtjesâ, thotĂ« nĂ« pĂ«rgjigjen zyrtare pĂ«r Faktoje.al, Ministria e Mbrojtjes dhe âKAYOâ (Kompania ShtetĂ«rore pĂ«r Prodhimin dhe Tregtimin e ArmĂ«ve, Municioneve dhe Pajisjeve Ushtarake). Krahas Gramshit, edhe ish-Uzina e prodhimit tĂ« lĂ«ndĂ«ve plasĂ«se nĂ« MjekĂ«s tĂ« CĂ«rrikut dhe Fabrika e Municioneve nĂ« Poliçan mbajnĂ« shpresĂ« tĂ« afĂ«rt qĂ« industria e armatimit do tĂ« vihet nĂ« punĂ«.
ArmĂ« âmade in AlbaniaââŠ!
âKa ardhur dita pĂ«r tâi çelur dritat njĂ« industrie shqiptare tĂ« mbrojtjes. ShqipĂ«ria do prodhojĂ« armĂ«, dronĂ« inteligjentĂ«, anije dhe automjete ushtarakeâ, tha kryeministri Edi Rama, nĂ« prill tĂ« kĂ«tij viti, nĂ« njĂ« takim tĂ« zhvilluar nĂ« Rubik, edhe kjo njĂ« zonĂ« qĂ« mund tĂ« shĂ«rbejĂ« pĂ«r linja ushtarake tĂ« prodhimit tĂ« armĂ«ve.
âJam shpresĂ«plotĂ« qĂ« kontratat e para, marrĂ«veshjet e para tĂ« bashkĂ«themelimit tĂ« firmosen brenda vitit tĂ« ardhshĂ«m (2025) patjetĂ«r, ndĂ«rsa, nĂ« lidhje me prodhimin, nĂ«se linja e prodhimit investohet relativisht shpejt pas lidhjes sĂ« kontratĂ«s, mund tĂ« them se nuk Ă«shtĂ« e largĂ«t koha, kur mund tĂ« nisĂ« prodhimiâ, u shpreh ministri i Mbrojtjes, Pirro VĂ«ngu, nĂ« intervistĂ«n pĂ«r emisionin âPa CensurĂ«â, nĂ« RTSH.
Gatishmëria
Por a Ă«shtĂ« vendi ynĂ« gati pĂ«r zhvillimin e kĂ«saj industrie qĂ« kĂ«rkon teknologji tĂ« lartĂ«, investime serioze, por edhe kushte specifike sigurie? PavarĂ«sisht deklaratĂ«s dhe dĂ«shirĂ«s maksimaliste tĂ« kreut tĂ« qeverisĂ« pĂ«r zhvillimin e industrisĂ« ushtarake, deri mĂ« tani shpresat janĂ« qĂ« kompani tĂ« huaja tĂ« prodhimit tĂ« armĂ«ve dhe muncioneve ta shohin ShqipĂ«rinĂ« si vend ku mund tĂ« investohet, veçanĂ«risht nĂ« zonat ushtarake qĂ« ofrojnĂ« terren thuajse tĂ« gatshĂ«m nĂ« hapĂ«sirĂ« dhe siguri. Pjesa mĂ« e madhe e industrisĂ« ushtarake shqiptare e ngritur para viteve 90â, elementin kryesor kishte sigurinĂ«, ku objekte tĂ« klasifikuara tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« veçantĂ« vendoseshin larg zonave tĂ« banuara dhe me kushte sigurie kryesisht tĂ« terrenit tĂ« favorshme.
Në Gramsh një kompani nga Izraeli u interesua për prodhimin e predhave të kalibrit 155 mm. Sikurse mësojmë nuk e konsideruan të përshtatshëm zonën dhe po shohin mundësinë që fabrika e prodhimit të predhave të vendoset në një tjetër ish-zonë ushtarake në Burrel.
Nga SHBA tek ArabĂ«tâŠ
JanĂ« 15 kompani nga vende tĂ« ndryshme tĂ« botĂ«s qĂ« kanĂ« shprehur interes nĂ« ngritjen e linjĂ«s sĂ« tyre tĂ« prodhimit nĂ« ShqipĂ«ri, por nuk ka afat konkret drejt nĂ«nshkrimit tĂ« njĂ« kontrate dhe nisjes sĂ« punĂ«s edhe pse ministri VĂ«ngu Ă«shtĂ« shprehur se kontratat e para mbyllen brenda vitit. âShoqĂ«ritĂ« tregtare qĂ« kanĂ« shprehur interes pĂ«r tĂ« vepruar nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« kanĂ« qenĂ« tĂ« tĂ« gjitha pĂ«rmasave, nga SME, nĂ« shoqĂ«ri tregtare qĂ« janĂ« aktorĂ« nĂ« nivel botĂ«ror dhe kĂ«to tĂ« fundit pĂ«rbĂ«jnĂ« mbi 50% tĂ« shoqĂ«rive qĂ« kanĂ« shprehur interes. Vendet e origjinĂ«s janĂ« Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s, Izraeli, Turqia, Emiratet e Bashkuara Arabeâ, tha pĂ«r Faktoje.al, Ministria e Mbrojtjes. Po sipas burimeve zyrtare nga KAYO: ânuk janĂ« llogaritur nĂ« numĂ«r ato shoqĂ«ri tĂ« huaja qĂ« kanĂ« vendosur tĂ« operojnĂ« nĂ« bashkĂ«punim me shoqĂ«ri tregtare shqiptare, pasi nuk kemi pasur shprehje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« interesiâ.
ĂfarĂ« ofron ShqipĂ«ria?
NjĂ« vit mĂ« parĂ« nĂ« QendrĂ«n KombĂ«tare tĂ« Biznesit u regjistrua si subjekt me kapital shtetĂ«ror KAYO sh.a. âKAYO sh.a operon nĂ« industrinĂ« e mbrojtjes dhe sigurisĂ«, duke ofruar produkte dhe shĂ«rbime pĂ«r Forcat e Armatosura tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe tregjet ndĂ«rkombĂ«tare.
Kompania u themelua nĂ« vitin 2024, duke trashĂ«guar kapacitetet prodhuese tĂ« UzinĂ«s sĂ« LĂ«ndĂ«ve PlasĂ«se MjekĂ«s, UzinĂ«s Mekanike Gramsh dhe Kombinatit Mekanik Poliçanâ, thuhet nĂ« faqen zyrtare tĂ« kompanisĂ«. âNĂ« pĂ«rputhje me ligjin 87/2024, pĂ«rveç ambienteve, Republika e ShqipĂ«risĂ« ofron lehtĂ«sira fiskale dhe pĂ«r shoqĂ«ritĂ« qĂ« zgjedhin tĂ« hyjnĂ« nĂ« Joint Venture me shoqĂ«rinĂ« shtetĂ«rore âKAYOâ, ofrohen dhe mbĂ«shtetje nĂ« infrastrukturĂ«n ndihmĂ«se dhe akses nĂ« fonde pĂ«r kĂ«rkim dhe zhvillimâ, tha Ministria e Mbrojtjes.
NĂ« diskutime
Zyrtarisht, Ministria e Mbrojtjes konfirmon pĂ«r Faktoje.al se ka negociata me kompani tĂ« ndryshme pĂ«r prodhimin e armĂ«ve dhe municioneve, tokĂ«sore dhe detare. âAktualisht jemi duke negociuar me disa shoqĂ«ri pĂ«r prodhim, armĂ«sh, municionesh, sisteme armĂ«sh, mjete luftarake detare dhe tokĂ«sore, por negociatat janĂ« tĂ« mbrojtura nga klauzola konfidencialiteti. Informacioni do tĂ« bĂ«het publik nĂ« momentin qĂ« do regjistrohen shoqĂ«ritĂ« e pĂ«rbashkĂ«ta nĂ« QKBâ, tha Ministria e Mbrojtjes. Sipas tyre, âkalendari i punimeve pĂ«r secilĂ«n kontratĂ« Ă«shtĂ« gjithashtu konfidencialâ, â âpor mund tĂ« themi se brenda njĂ« horizonti kohor afatmesĂ«m, mendojmĂ« se do kemi linja teknologjike tĂ« ngritura dhe prodhim armĂ«sh dhe sistemesh nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ«â.
Ăekin 1965âŠ!
NĂ« vitin e largĂ«t 1965 nĂ« Ăekin, tre kilometra larg qytetit tĂ« Gramshit, nisi funksionimin Uzina Mekanike e ArmĂ«ve. SpecialistĂ« kinezĂ« dhe shqiptarĂ« montuan linjĂ«n e prodhimit, ndĂ«rsa punĂ«torĂ«t specialistĂ« do tĂ« gjendeshin nĂ« zonat pĂ«rreth dhe CĂ«rrik. NjĂ« prej atyre mijĂ«ra punĂ«torĂ«ve qĂ« lanĂ« mundin nĂ« qindra mijĂ«ra armĂ« âprodhim shqiptarâ, Ă«shtĂ« edhe Shefqet Kumria, tĂ« cilin Faktoje.al e intervistoi jo shumĂ« larg uzinĂ«s, tashmĂ« nĂ« shijim tĂ« pensionit.
âFillimisht prodhuam pushkĂ« dhjetĂ«she, mĂ« pas pushkĂ« njĂ«zetĂ«she, kallashnikovĂ«, pushkĂ« sportive dhe armĂ« gjahuâ, kujton Kumria.
NjĂ« punĂ« qĂ« e nisi nĂ« uzinĂ« fare i ri dhe e pĂ«rfundoi po nĂ« atĂ« uzinĂ«, prej sĂ« cilĂ«s dolĂ«n armĂ« nga pushkĂ«t sportive tek kallshnikovi. Shefqeti kujton atĂ«kohĂ« kur ajo uzinĂ«, ndĂ«r mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishmet nĂ« vend, prodhonte deri nĂ« 1200 kallshnikovĂ« nĂ« muaj. âMĂ« 16 tetor tĂ« vitit 1971 fillova punĂ« nĂ« uzinĂ« si frezator, pasi kisha kryer gjashtĂ« muaj praktikĂ«â, kujton Shefqeti. ĂshtĂ« nga ata personazhe qĂ« e njohu uzinĂ«n nĂ« kulmin e saj tĂ« prodhimit dhe e la nĂ« gjendjen e sotme. âFillimisht prodhuam pushkĂ« dhjetĂ«she, mĂ« pas pushkĂ« njĂ«zetĂ«she, kallashnikovĂ«, pushkĂ« sportive dhe armĂ« gjahuâ, kujton Kumria.
Uzina
Uzina kapi kulmin e saj nĂ« vitet 80â nĂ« prodhimin nĂ« seri tĂ« automatikut kallashnikov. âKemi arritur tĂ« prodhojmĂ« deri nĂ« 1200 kallashnikovĂ« nĂ« muajâ, thotĂ« ai, ndĂ«rsa shton se siguria nĂ« uzinĂ«, trajtimi, ndarja e reparteve dhe i gjithĂ« procesi monitoroheshin nga grupe specialistĂ«sh. âUzina kishte njĂ« cikĂ«l tĂ« mbyllur nga prodhimi, montimi dhe kalibrimi i armĂ«veâ, kujton Kumria, ndĂ«rsa herĂ« pas here shton se atĂ«kohĂ« edhe pse shumĂ« e dinin se ku punoje e pĂ«r çfarĂ« punoje, askush nuk fliste dhe nuk ishin pak por afĂ«rsisht nĂ« kulmin e prodhimit rreth 1300 punĂ«torĂ« qĂ« shĂ«rbenin me tre turne. Â
Ăekin-Gramsh 2025âŠ!
NjĂ« rrugĂ« e ngushtĂ« e asfaltuar, por e parrahur mirĂ« tĂ« fton nĂ« disa kthesa dhe pĂ«rballĂ«, mes njĂ« pylli tĂ« ngjeshur me pisha shfaqet hyrja kryesore e ish-UzinĂ«s sĂ« Prodhimit tĂ« ArmĂ«ve nĂ« Ăekin tĂ« Gramshit.
QĂ« nĂ« dukje ka njĂ« âinvestim vizivâ me njĂ« portĂ« tĂ« re, vendroje me objekt tĂ« rikonstruktuar dhe pak mĂ« lart brenda ambienteve njĂ« godinĂ« e vogĂ«l e bojatisur. âNuk lejohet tĂ« futeshâ, thotĂ« prerĂ« njĂ« ushtar i armatosur me njĂ« kallashnikov, me gjasĂ« i prodhuar po nĂ« atĂ« uzinĂ«.
Akuzat për spiunazh
Masat e sigurisë janë të larta, krahasuar me para vitit 2022, konkretisht më 20 gusht. Dy shtetas rusë, M.Z., 24 vjeç dhe S.T., 33 vjeçe, së bashku me një shtetas ukrainas, F.T., 25 vjeç, u arrestuan më 20 gusht 2022 nën dyshimet për spiunazh, pasi njëri prej tyre kishte hyrë në uzinën ushtarake në Gramsh, ka bërë disa fotografi dhe urdhrit të dy rojeve ushtarake të sigurisë për të ndaluar iu kundërpërgjigj me lëng paralizues. Të tre u arrestuan dhe kaluan në një proces gjyqësor, por pa u vërtetuar akuzat për spiunazh.
Masat
QĂ« nga ai incident i rĂ«ndĂ« masat e sigurisĂ« nĂ« ish-UzinĂ«n e Prodhimit tĂ« ArmĂ«ve nĂ« Ăekin janĂ« shtuar. MĂ«sohet se aktualisht kjo uzinĂ« shĂ«rben pĂ«r asgjesimin e armĂ«ve tĂ« kapura nga policia grupe kriminale apo individĂ«ve dhe pasi kalojnĂ« nĂ« proces gjyqĂ«sor tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ« armĂ«t e sekuestruara asgjesohen kundrejt njĂ« procesi tĂ« rregullt dhe mbatjes sĂ« procesverbaleve pĂ«rkatĂ«se nga disa institucione.
Gramshi
Ky vend i harruar sot është kthyer në shpresë për Gramshin e braktisur nga të rinjtë. Në qytet jeta duket e vakët, ndonëse një zonë e qetë, pastërti relativisht të mirë dhe me biznese të vogla që mundohen të nxjerrin diçka, sidomos nga turizmi.
âVitin e kaluar Gramshi Ă«shtĂ« vizituar nga rreth 120 mijĂ« turistĂ« tĂ« huajâ, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, nĂ«nkryetari i BashkisĂ« Gramsh, Tajar Bici. Sipas tij, zona mbahet nga bujqĂ«sia, blegtoria, fruti-kultura dhe biznesi i vogĂ«l, kryesisht nĂ« shĂ«rbime. âHidrocentrali i BajĂ«s, rruga e mirĂ« dhe natyra e gĂ«rshetuar me objekte kulturore dhe parqe natyrore i kanĂ« dhĂ«nĂ« vendit njĂ« imazh pozitivâ, thotĂ« Bici.
Braktisja
Ky qytet para viteve 90â numĂ«ronte deri nĂ« 56 mijĂ« banorĂ«, tĂ« pĂ«rqendruar kryesisht nĂ« uzinĂ«n e armĂ«ve nĂ« Ăekin dhe âuzinĂ«n 85â pĂ«r prodhimin e baterive pĂ«r makineritĂ« ushtarake, ndĂ«rsa me censusin e fundit tĂ« mbajtur nĂ« vitin 2023, Gramshi ka mbetur me 16 500 banorĂ«.
âRivĂ«nia nĂ« punĂ« e industrisĂ« ushtarake do i jepte zhvillim zonĂ«s. Ndikim tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« punĂ«sim, turizĂ«m dhe shtim tĂ« bizneseve tĂ« shĂ«rbimitâ, thotĂ« nĂ«nkryetari Bici.
Gramshi, Poliçani dhe MjekĂ«si tĂ« konsideruara si âzona strategjike ushtarakeâ janĂ« nĂ« kĂ«rkim tĂ« kompanive tĂ« huaja tĂ« prodhimit tĂ« armĂ«ve, qĂ«llimi i sĂ« cilĂ«s Ă«shtĂ« siguri dhe ekonomi.
Këtë fillim korriku, teksa fusha e mbetjeve në Elbasan digjej dhe tymi helmues u shpërnda përtej zonës urbane, vëmendja publike papritmas u devijua diku tjetër.
Kryeministri Edi Rama, nĂ« njĂ« tryezĂ« pĂ«r bujqĂ«sinĂ« dhe zhvillimin rural, lĂ«shoi njĂ« deklaratĂ« tĂ« fortĂ« kundĂ«r Autoritetit KombĂ«tar tĂ« Ushqimit (AKU), duke e quajtur njĂ« institucion qĂ« âmĂ« shumĂ« bĂ«n dĂ«m sesa mirĂ«â
Me tone ultimative, ai i kĂ«rkoi ministres sĂ« BujqĂ«sisĂ« pezullimin e plotĂ« tĂ« institucionit. âMinistre, duhet nxjerrĂ« urdhri i pezullimit tĂ« AKU-sĂ«, totalisht. Nuk duhet mĂ« tĂ« dalin dhe tĂ« shkojnĂ« askundâ, deklaroi Rama.
Kjo deklaratĂ« pati efekt tĂ« menjĂ«hershĂ«m mediatik. Brenda pak orĂ«sh, portale tĂ« shumta u mbushĂ«n me tituj bombastikĂ«: âShkrihet AKU-jaâ, âRama pezullon AKU-nĂ«â, âAKU merr fundâ.
NdĂ«rsa opinioni publik shfrytĂ«zonte rrjetet sociale pĂ«r tĂ« diskutuar mbi inspektorĂ«t e AKU-sĂ« dhe âshpĂ«rbĂ«rjenâ e autoritetit, flakĂ«t nĂ« Elbasan vazhdonin tĂ« pĂ«rhapeshin mbi njĂ« nga fushat mĂ« problematike tĂ« trajtimit tĂ« mbetjeve nĂ« vend, pa asnjĂ« reagim nga autoritetet shtetĂ«rore nĂ« terren. Â
ĂfarĂ« ndodhi me AKU-nĂ«?
PavarĂ«sisht ultimatumit tĂ« kryeministrit, Autoriteti KombĂ«tar i Ushqimit (AKU) nuk Ă«shtĂ« pezulluar, as âshkrirĂ«â, dhe as mbyllur. Ajo qĂ« ka ndodhur nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« pezullimi i inspektimeve tĂ« paplanifikuara si dhe ngritja e njĂ« komisioni vlerĂ«simi pĂ«r trupĂ«n inspektuese. Funksionet themelore tĂ« AKU-sĂ«, pĂ«rfshirĂ« inspektimet e planifikuara dhe miratuara, vijojnĂ« tĂ« ushtrohen sipas planit operacional.
Pas një kërkese për informacion nga Faktoje.al, Ministria e Bujqësisë sqaroi se ky vendim është marrë si përgjigje ndaj një rritjeje të ndjeshme të ankesave nga subjektet e inspektuara, për sjellje joetike të inspektorëve dhe mungesën e transparencës në inspektime. Paralelisht, kjo masë lidhet me përgatitjet për zbatimin e Ligjit të ri për Inspektimet (nr. 99/2024).
Ligji i ri parashikon ristrukturimin e tri institucioneve ekzistuese; AKU, Drejtoria e Shërbimeve të Peshkimit dhe Akuakulturës (DSHPA) dhe Agjencia Kombëtare e Veterinarisë dhe Mbrojtjes së Bimëve (AKVMB), duke i bashkuar funksionet e tyre inspektuese në një strukturë të vetme qendrore.
Në kuadër të kësaj reforme, është ngritur një grup pune me ekspertizë të jashtme nga Universiteti Bujqësor i Tiranës, që do të merret me vlerësimin e trupës aktuale të inspektorëve dhe përzgjedhjen e kuadrove të rinj, në përputhje me standardet profesionale dhe kërkesat e ligjit të ri.
Ekspertët
Qeveria flet pĂ«r njĂ« ândryshim rrĂ«njĂ«sorâ, por çfarĂ« thonĂ« zĂ«rat qĂ« e njohin nga brenda sistemin? Prof. Abdyl Sinani, nga Universiteti BujqĂ«sor i TiranĂ«s, nuk e fsheh zhgĂ«njimin.
âKohĂ«t e fundit ka rĂ«nĂ« si institucion. Nuk Ă«shtĂ« ndjekur si duhet. NjĂ« nga arsyet kryesore Ă«shtĂ« se i kanĂ« dhĂ«nĂ« pĂ«rparĂ«si agronomit dhe veterinerit, duke lĂ«nĂ« mĂ«njanĂ« teknologun kimistâ, argumenton ai pĂ«r Faktoje.al
Por pĂ«r Ilir Pilkun, ekspert i integrimit europian dhe politikave tĂ« bujqĂ«sisĂ«, âtronditjaâ e AKU-sĂ« Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se debat profesional, Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim institucional.
âNuk mund tĂ« mbyllet njĂ« institucion qĂ« Ă«shtĂ« pjesĂ« e Kapitullit 12 tĂ« integrimit me BE-nĂ«, kur janĂ« investuar miliona euro tĂ« taksapaguesve europianĂ«. JanĂ« zbatuar dy projekte me rreth 12 milionĂ« euro nĂ« njĂ« dekadĂ«â
Pilku rendit qartë se çfarë duhet të ndodhë, përtej fasadës së një reforme:
Shkarkim i drejtuesve jo-profesionistë në qendër dhe rrethe;
Testim i plotë profesional dhe çmontim i ndërhyrjes politike;
PĂ«rfshirje e ekspertĂ«ve realĂ« nĂ« proces â dhe kĂ«tu del nĂ« pah njĂ« tjetĂ«r boshllĂ«k qĂ« nuk mund tĂ« anashkalohet:
âSi ka mundĂ«si qĂ« nĂ« komisionin e ngritur nga Ministria e BujqĂ«sisĂ« nuk ka asnjĂ« ekspert tĂ« teknologjisĂ« ushqimore, as profesorĂ« tĂ« standardeve ushqimore, laboratorĂ«ve apo kimisĂ«? NdĂ«rkohĂ« qĂ« UBT ka Fakultetin e TeknologjisĂ« Ushqimore, me figura si Kapllan Sulaj, Anila Kopali dhe Valbona Paluka, qĂ« do ishin aset pĂ«r çdo reformĂ« seriozeâ, pyet ai.
Kritika e tretë, por jo më pak e fortë, vjen nga Esmeralda Gjollesha, eksperte me përvojë në sektorin e sigurisë ushqimore.
âPrej mĂ« shumĂ« se njĂ« dekade, AKU ka qenĂ« institucioni qĂ« duhet tĂ« garantonte sigurinĂ« ushqimore nĂ« ShqipĂ«ri. Por nĂ« vitet e fundit, ka dĂ«shtuar sistematikisht, skandalet me mish tĂ« kontaminuar, fruta me pesticide tĂ« ndaluara, ushqime me origjinĂ« tĂ« pasigurt janĂ« bĂ«rĂ« normĂ«â, vĂ« nĂ« dukje Gjollesha.
Sipas saj, ligji i miratuar në shtator të 2024 që parashikon bashkimin e tre institucioneve është reagim ndaj një situate që ka dalë jashtë kontrollit.
âReforma duhet tĂ« sjellĂ« njĂ« autoritet tĂ« pavarur, me bazĂ« shkencore, me laboratorĂ« tĂ« certifikuar dhe pa varĂ«si politike. Kontrolli i ushqimit nuk nis nĂ« doganĂ« dhe nuk mbaron nĂ« treg. Duhet tĂ« ndjekĂ«sh produktin nga ferma deri nĂ« tavolinĂ«n e konsumatoritâ, pĂ«rfundon Esmeralda Gjollesha.
Siguria ushqimore ishte njĂ« nga kapitujt me vlerĂ«simin mĂ« negative tĂ« Komisionit Evropian nĂ«Â raportin e vitit 2024 pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«. Nga progres i limituar nĂ« fushĂ«n e sigurisĂ« ushqimore vitin e kaluar vendi rezultoi se nuk ka bĂ«rĂ« âasnjĂ« progresâ nĂ« kĂ«tĂ« drejtim. NdonĂ«se qeveria vit pas viti e shpall si prioritet, buxheti dhe investimet pĂ«r sigurinĂ« ushqimore nuk arrijnĂ« tĂ« mbulojnĂ« nevojat e tregut.Â
PĂ«rfundim
Nisur nga informacionet e mbledhura, deklaratën e kryeministrit Edi Rama ndaj ministrisë së Bujqësisë për të nxjerrë urdhër pezullimi total për AKU-në, e kategorizojmë të pavërtetë.
Nga Sebi Alla- Pa njĂ«rĂ«n kĂ«mbĂ« dhe njĂ« dorĂ«, invalidi i punĂ«s Bashkim Koçeku, bĂ«ri pĂ«rpjekjen e fundit qĂ« me âforcĂ«n e tijâ aq sa ia lejonte fiziku, tĂ« ndalte fadromat e IKMT-sĂ« qĂ« mos i shkatĂ«rronin pesĂ« bujtina tĂ« vogla druri me tĂ« cilat ai dhe familja u vetĂ«punĂ«suan. Mundi shkoi mĂ« kot, pasi nĂ« kulmin e sezonit turistik veror, nĂ« zonĂ«n e Thethit pranĂ« Alpeve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, mĂ«synĂ« fadromat e Inspektoriatit KombĂ«tar tĂ« Mbrojtjes sĂ« Territorit (IKMT), me qĂ«llimin e prerĂ« pĂ«r tĂ« prishur objektet pa leje, (rreth 70 tĂ« tilla) shtĂ«piza druri, kontejnerĂ« dhe ndĂ«rtesa dy dhe tre katĂ«she karabina me kolona betoni dhe mure. PavarĂ«sisht pĂ«rplasjeve tĂ« policisĂ« dhe inspektorĂ«ve tĂ« IKMT me banorĂ«t, njĂ« javĂ« mĂ« pas, mĂ« 15 korrik u shkatĂ«rrua me eksploziv edhe objekti i fundit i planifikuar nĂ« kĂ«tĂ« operacion. BashkĂ« me ndĂ«rtesat e betonit u rrafshuan me tokĂ«n edhe strukturat e çmontueshme, kryesisht shtĂ«piza dĂ«rrase, apo kontejnerĂ«, objekte tĂ« cilat nuk klasifikohen ndĂ«rtime qĂ« dĂ«mtojnĂ« territorin. Pas kĂ«tij aksioni, nĂ« Theth dhe jo vetĂ«m, janĂ« ngritur pikĂ«pyetje tĂ« mĂ«dha mes thirrjes sĂ« vazhdueshme tĂ« kryeministrit Rama pĂ«r âinvestim nĂ« vendlindjeâ, pasigurisĂ« juridike mbi certifikimin e pronĂ«s nga Kadastrat qĂ« janĂ« kthyer nĂ« problem madhor dhe mundit tĂ« shumĂ« familjeve qĂ« lejohen tĂ« ndĂ«rtojnĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me ligjin (sipas deklarimeve duke paguar nĂ«ndorĂ« policĂ« dhe inspektorĂ«) dhe mĂ« pas me âurdhĂ«r nga lartâ u shkatĂ«rrohen objektet.
Ămontimi i strukturaveâŠ!
âLeja e dhĂ«nĂ« pĂ«r njĂ« strukturĂ« tĂ« lehtĂ« tĂ« çmontueshme tĂ« mos kthehet nĂ« beton, nuk janĂ« leje ndĂ«rtimi tĂ« pĂ«rhershme, janĂ« leje ndĂ«rtimi tĂ« pĂ«rkohĂ«shme pĂ«rgjatĂ« sezonit turistikâ. KĂ«shtu deklaroi dy vite mĂ« parĂ« Ministrja e Mjedisit dhe Turizmit, Mirela Kumbaro, por nĂ« tĂ« paktĂ«n tre raste nĂ« Theth, edhe ndĂ«rtesat e vogla prej druri u shkatĂ«rruan nĂ« kulmin e sezonit turistik.  âKisha pesĂ« shtĂ«pi druri, pa beton pa asnjĂ« gjĂ«. I kisha ndĂ«rtuar nĂ« tokĂ«n time, si kam zĂ«nĂ« tokĂ«n askujt, Ă«shtĂ« tokĂ« e trashĂ«guar nga tĂ« parĂ«t e mi. Nuk ka asnjĂ« pĂ«llĂ«mbĂ« beton, kisha vetĂ«m shtĂ«pi druri dhe ato mi prishĂ«nâ, tha mes lotĂ«sh dhe thirrjeve tĂ« vazhdueshme pĂ«r ndihmĂ« dhe âvĂ«nie dorĂ« nĂ« zemĂ«râ, invalidi Bashkim Koçeku, pasi kishte bĂ«rĂ« kundĂ«rshtitĂ« e fundit ndĂ«rsa zvarritej duke shtyrĂ« njĂ« kordon tĂ« ngjeshur policĂ«sh tĂ« FNSH-sĂ«.
PĂ«rplasja qeveri-prokurori
NĂ« ditĂ«n e parĂ« tĂ« nisjes sĂ« aksionit pĂ«r prishjen e objekteve pa leje nĂ« Theth, kryeministri Edi Rama kritikoi ashpĂ«r prokuroren e ShkodrĂ«s Elsa Gjeli, duke e akuzuar se nuk kishte nisur procedim penal pĂ«r rastet e ndĂ«rtimeve pa leje nĂ« Theth. âPo ju lexoj se si arsyeton zonja Gjeli, prokurore nga trupa e shumĂ« mirĂ«paguar me taksat e shqiptarĂ«ve, e cila presupozohet se duhet tâi mbrojĂ« pasuritĂ« e pĂ«rbashkĂ«ta tĂ« kĂ«tij populli, thesaret e kĂ«tij vendi, nga individĂ« si ai qĂ« ka plagosur Thethin, nĂ« cĂ«nim total tĂ« çdo lloj norme tĂ« bashkĂ«jetesĂ«s nĂ« kĂ«tĂ« vend dhe shkelje flagrante tĂ« njĂ« sĂ«rĂ« ligjesh pasi Ă«shtĂ« zonĂ« e mbrojturâ, tha Rama. NĂ« vijim Rama e etiketoi disa herĂ« prokuroren dhe kĂ«rkoi pĂ«rmes Ministrit tĂ« DrejtĂ«sisĂ« qĂ« tĂ« nisĂ« procedimi disiplinor nga ILD (Inspektoriati i LartĂ« i DrejtĂ«sisĂ«). NĂ« njĂ« qĂ«ndrim tĂ« mĂ«vonshĂ«m, reagoi Prokuroria e ShkodrĂ«s e cila nĂ« njĂ« arsyetim tĂ« gjatĂ« mbronte punĂ«n e prokurores dhe vinte nĂ« diskutim pikĂ«risht referimet e PolicisĂ« sĂ« ShkodrĂ«s. âVendimi i datĂ«s 30.05.2025 i prokurores zj. Elsa Gjeli Ă«shtĂ« marrĂ« nĂ« pĂ«rputhje tĂ« plotĂ« me nenin 290, pika ç, tĂ« Kodit tĂ« ProcedurĂ«s Penale, ku parashikohet se: âProcedimi penal nuk mund tĂ« fillojĂ« kur fakti nuk parashikohet nga ligji si vepĂ«r penale ose kur del qartĂ« qĂ« fakti nuk ekzistonâ-mbajti qĂ«ndrim Prokuroria e ShkodrĂ«s. Nisur nga ky rast, mĂ« tej thekson se nga vlerĂ«simi i plotĂ« i fakteve dhe akteve procedurale, u konstatua se faktet e referuar nga policia e shtetit nuk pĂ«rbĂ«jnĂ« ndĂ«rtim tĂ« paligjshĂ«m nĂ« kuptim tĂ« nenit 199/a tĂ« Kodit Penal dhe âVetĂ« Policia, nĂ« procesverbalin e kĂ«qyrjes sĂ« vendit tĂ« ngjarjes, Ă«shtĂ« shprehur se kontenjerĂ«t nuk janĂ« vendosur mbi bazamente betoni, por kanĂ« qenĂ« tĂ« vendosura mbi rrasa guri tĂ« preraâ, citohet nga Prokuroria.
Ne foto: Gjate nje aksioni te ndermarre ne Theth nga IKMT
Falja e gjobave për ndërtimet pa leje
Ajo çfarĂ« ka mbetur nĂ« Theth janĂ« grumbuj inertesh dhe pirgje dĂ«rrasash, bashkĂ« me pasigurinĂ« e banorĂ«ve dhe paqartĂ«sinĂ« sesi do tĂ« vijojĂ« çështja e ndĂ«rtimeve, nĂ« njĂ« kohĂ« kur dy premtime tĂ« kthyera nĂ« nisma ligjore janĂ« âPaketa e Maleveâ qĂ« sipas qeverisĂ« synon zhvillimin turistik nĂ« zonat malore dhe falja e gjobave pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje. Pak muaj para zgjedhjeve tĂ« pĂ«rgjithshme Parlamentare, kryeministri Edi Rama zgjodhi pikĂ«risht Thethin pĂ«r tu dhĂ«nĂ« lajmin se do tĂ« faleshin gjobat e vendosura pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje, duke u bĂ«rĂ« thirrje emigrantĂ«ve tĂ« asaj zone turistike qĂ« tĂ« vinin dhe investonin nĂ« ngritjen e bujtinave. âKĂ«tu ka njĂ« masĂ« shumĂ« tĂ« madhe gjobash tĂ« cilat janĂ« vendosur si rezultat i ndĂ«rhyrjeve apo i ndĂ«rtimeve gjithmonĂ« ku aty ku keni pasur shtĂ«pinĂ« e vjetĂ«r apo aty ku keni truallin tuaj, qĂ« janĂ« bĂ«rĂ« pĂ«r shkak tĂ« nevojĂ«s pĂ«r tĂ« krijuar ekonomi pĂ«rmes turizmit dhe qĂ« nuk janĂ« ndĂ«rtuar sipas ligjit, jo sepse nuk keni dashur tĂ« ndĂ«rtoni sipas ligjit, por sepse shtrĂ«ngimi i legjislacionit pĂ«r kĂ«tĂ« zonĂ« qĂ« figuron si zonĂ« e mbrojtur natyrore e ka bĂ«rĂ« tĂ« pamundur dhe qeveria do tâi fali tĂ« gjitha kĂ«ta gjobaâ, tha Rama. NjĂ« vit mĂ« pas situata nĂ« Theth Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ« pĂ«r shumĂ« banorĂ« tĂ« zonĂ«s qĂ« nĂ« tokat e tyre, por tĂ« papajisur me dokumenta pronĂ«sie edhe pĂ«r shkak tĂ« problemeve serioze tĂ« KadastrĂ«s qĂ« nuk i pajis me dokumentacion, kishin nisur ndĂ«rtimin e objekteve pĂ«r qĂ«llime biznesi nĂ« sektorin e shĂ«rbimeve, pjesa mĂ« e madhe biznes familjar.
Ne foto: Gjate nje aksioni te IKMT ne Theth
Paketa e Maleve
NĂ« Theth, por edhe zona tĂ« tjera turistike malore druhen se pas aksioneve pĂ«r prishjen e objekteve pa leje dhe mbajtjen peng me certifikatat e pronĂ«sisĂ«, fshihet nisma e âPaketĂ«s sĂ« Maleveâ, njĂ« projektligj i miratuar nĂ« Parlament nĂ« janar tĂ« kĂ«tij viti. âPaketa e Maleveâ do tĂ« ketĂ« brenda njĂ« sĂ«rĂ« masash qĂ« tĂ« gjithĂ« ata qĂ« i kanĂ« lĂ«nĂ« kĂ«to male nĂ« kĂ«rkim tĂ« njĂ« jete mĂ« tĂ« mirĂ«, tĂ« kthehen dhe me bukuritĂ« e kĂ«tyre maleve tĂ« bĂ«jnĂ« sukses, tĂ« bĂ«jnĂ« ekonomi, tĂ« bĂ«jnĂ« mirĂ«qenie dhe tâu lĂ«nĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« tyre trashĂ«gimi njĂ« pasuri tĂ« jashtĂ«zakonshmeâ, tha kryeministri nĂ« bisedĂ«n me banorĂ«t e Thethit mĂ« 30 qershor tĂ« vitit tĂ« kaluar. Sipas qeverisĂ«, âPaketa e Maleveâ, synon nxitjen e zhvillimit tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m ekonomik nĂ« zonat malore tĂ« vendit. Ky ligj parashikon kriteret e kalimit tĂ« pronĂ«sisĂ« shtetĂ«rore nĂ« private kundrejt blerjes me njĂ« tarifĂ« simbolike prej 1 euro, me kusht qĂ« hapĂ«sira e pĂ«rfituar tĂ« pĂ«rdoret specifikisht pĂ«r zhvillimin turistik. âLigji i miratuar parashikon mes poseduesit jo pronar dhe qeverisĂ« firmosjen e njĂ« kontrate shitjeje me kusht sipas tĂ« cilit pronari merr çertifikatĂ«n e pronĂ«sisĂ« vetĂ«m pasi realizon ndĂ«rtimin e planifikuar. âSynohet pĂ«rdorimi i tokĂ«s qoftĂ« âpyllâ, âkullotĂ«â livadh pĂ«r investime qĂ« zhvillojnĂ« zonĂ«nâ-thuhet nĂ« njĂ« nga pikat. PikĂ«risht kjo klauzolĂ« i jep mundĂ«si subjekteve tĂ« interesuara, vendase dhe tĂ« huaja, qĂ« nĂ« zona tĂ« caktuara me potencial turistik tĂ« pĂ«rfitojnĂ« kullotĂ« dhe pyje qĂ« nĂ« zĂ«rin kadastral cilĂ«sohet si âtokĂ« shtetâ. Deri mesditĂ«n e datĂ«s 16 korrik, kryeministri Edi Rama njoftoi se ishin 787 aplikime pĂ«r tĂ« pĂ«rfituar nga kjo nismĂ«. NĂ« hartĂ«n e publikuar duket qartĂ« se njĂ« pjesĂ« e konsiderueshme e aplikimeve pĂ«r âPaketĂ«n e Maleveâ pĂ«rfshin zonat bregdetare dhe kodrinore. âPaketa synon forcimin e kohezionit social, rimĂ«kĂ«mbjen ekonomike tĂ« zonave malore, rritjen e tĂ« ardhurave bashkiake, nxitjen e investimeve dhe frenimin e emigracionit. PĂ«rmes njĂ« procesi tĂ« thjeshtuar administrativeâ, thuhet nĂ« faqen zyrtare tĂ« paketaemaleve.gov,al.
PĂ«rfundimi
NdĂ«rtimet pa leje nĂ« vendin tonĂ«, veçanĂ«risht nĂ« zonat turistike, kryesisht nĂ« vijĂ«n bregdetare dhe nĂ« disa zona tĂ« turizmit malor cilĂ«sohen si problem i pazgjidhur, pavarĂ«sisht premtimeve pĂ«r legalizime, apo pajisje me certifikata pronĂ«sie dhe leje ndĂ«rtimi tĂ« rregullt nga njĂ«sitĂ« vendore. NĂ« periudhĂ« fushatash zgjedhore, falja e gjobave pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje, apo edhe lĂ«nia e lirĂ« e qytetarĂ«ve pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar, u kthyen nĂ« dĂ«m serioz pas zgjedhjeve duke shkatĂ«rruar dhjetĂ«ra objekte dhe kursimet e shumĂ« qytetarĂ«ve njĂ« pjesĂ« e tĂ« cilĂ«ve u kthyen nga emigracioni pĂ«r tĂ« investuar nĂ« vendlindje, Nisur nga problematika, deklaratĂ«n konkrete tĂ« ministres Kumbaro pĂ«r leje ndĂ«rtimi tĂ« pĂ«rkohshme pĂ«r strukturat e çmontueshme pĂ«rgjatĂ« sezonit turistik do ta kategorizojmĂ« tĂ« pambajtur  Â
Nga Sebi Alla- Muçi zbarkoi nĂ« tregun e fruta-perimeve nĂ« SarandĂ« dhe me njĂ« dokument identifikues rreth qafĂ«s qĂ« vĂ«rtetonte se ishte punonjĂ«s i shtetit i mori mbarĂ« gjithĂ« tregtarĂ«t ambulantĂ«, duke u kĂ«rkuar faturĂ« tatimore pĂ«r rigonin, çajin e malit, erĂ«zat e fushĂ«s apo shalqirin. âVajta i mblodha nĂ« mal, çfarĂ« flet mo Muçi im. O tu bĂ«ftĂ« Bardha kurban, ato janĂ« gjĂ«ra tĂ« natyrĂ«s. Ato dihet se sâmund tĂ« jenĂ« gjĂ« tjetĂ«râ, iu kthye Muçit njĂ« nga tregtaret.
Pas tyre, ai (Muçi) zbriti nĂ« bregdet ku kĂ«rkoi kupon edhe pĂ«r sardelet e detit qĂ« kishte kapur nĂ« mĂ«ngjes herĂ«t njĂ« peshkatar. âSot po vij kĂ«shtu, nesĂ«r ka tjetĂ«r mĂ«nyrĂ«â, sugjeroi Mustafa Lama, i njohur gjerĂ«sisht nga tregtarĂ«t ambulantĂ« me shkurtimin e emrit si Muçi, qĂ« rezulton tĂ« jetĂ« drejtues nĂ« DrejtorinĂ« e BujqĂ«sisĂ«, VeterinarisĂ«, Pyjeve dhe Kullotave nĂ« BashkinĂ« SarandĂ«. KĂ«to episode nĂ« dukje rutinĂ« pĂ«r tĂ« âfiskalizuarâ deri edhe prodhimet e kopshtit tĂ« bahçes u kthyen nĂ« shqetĂ«sim nĂ« mbarĂ« vendin, sidomos nga fermerĂ«t e vegjĂ«l dhe tregtarĂ«t ambulantĂ«, problematikĂ« qĂ« u trajtua pĂ«rmes njĂ« artikulli mĂ« herĂ«t nga Faktoje.al
Problematika
Faktoje citonte se sipas ligjit nr. 92/2014 âPĂ«r Tatimin mbi VlerĂ«n e Shtuarâ, fermerĂ«t qĂ« shesin produkte bujqĂ«sore nuk janĂ« tĂ« detyruar tĂ« lĂ«shojnĂ« faturĂ« tatimore. Ata regjistrohen vetĂ«m pranĂ« tatimeve, pa qenĂ« tĂ« detyruar tĂ« regjistrohen si biznese nĂ« QKB, tĂ« mbajnĂ« kontabilitet apo tĂ« lĂ«shojnĂ« faturĂ«.
Ky pĂ«rjashtim Ă«shtĂ« konfirmuar edhe nĂ« ligjin nr. 87/2019 âPĂ«r faturĂ«n dhe sistemin e monitorimit tĂ« qarkullimitâ, ku pĂ«rcaktohet se detyrimin pĂ«r lĂ«shimin e faturĂ«s e ka blerĂ«si i produktit qĂ« zakonisht Ă«shtĂ« grumbulluesi, baxhoja ose pĂ«rpunuesi.Â
Ku të gjejmë faturën? Kush e pret faturën? Ku të regjistrohemi e si të regjistrohemi për tu njohur me faturë? Pyetjet që prekën prodhuesin dhe tregtarin e vogël, morën një përgjigje zyrtare nga Administrata e Tatimeve, dy ditë pasi kontrollet e tatimorëve u shtrinë në të gjithë vendin.
Paqartësi
âAdministrata Tatimore informon opinionin publik dhe individĂ«t e regjistruar si âtregtarĂ« ambulantĂ«â se, bazuar nĂ« legjislacionin tatimor nĂ« fuqi, nuk kanĂ« detyrim pĂ«r tĂ« lĂ«shuar faturĂ« tatimore dhe as pĂ«r tĂ« mbajtur dokumentacion tatimor pĂ«r mallrat apo shĂ«rbimet qĂ« tregtojnĂ«â, thuhet nĂ« njoftimin e DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« Tatimeve. Por mĂ« herĂ«t njĂ« tjetĂ«r njoftim ishte shpĂ«rndarĂ« nga ministria e BujqĂ«sisĂ«.
âKa hyrĂ« nĂ« fuqi detyrimi pĂ«r lĂ«shimin e faturĂ«s tatimore pĂ«r çdo shitje tĂ« produkteve ushqimore, pĂ«rfshirĂ« ato bujqĂ«sore dhe blegtorale, edhe nga fermerĂ«tâ, lajmĂ«ronte ministria e BujqĂ«sisĂ« dhe Zhvillimit Rural.Â
Të gjithë me kupon
Deklarata e kryeministrit Edi Rama se nuk do të kishte më tregtim të qumështit dhe nënprodukteve të tij pa kupom tatimor, duke lënë një afat deri më 14 korrik u përkthye në lëvizje masive të zellshme jo vetëm të administratës lokale tatimore por edhe drejtorëve të bashkive (të shigjetuar po nga Rama me largim nga puna).
âDrejtoria e PĂ«rgjithshme e Tatimeve Ă«shtĂ« angazhuar pĂ«r tĂ« sensibilizuar tĂ« gjithĂ« ata qĂ« tregtojnĂ« qumĂ«sht e bulmet pa faturĂ«, qĂ« mos ta bĂ«jnĂ« mĂ« kĂ«tĂ« gjĂ«. Nga java e ardhshme, (shĂ«nim: 14 korrik) do tĂ« konfiskohet çdo shishe qumĂ«shti pa faturĂ« dhe çdo lloj bulmeti produkt pa faturĂ«â, deklaroi kryeministri Rama.
PĂ«rfundimi
Deklaratat e kreut tĂ« qeverisĂ« pĂ«r tu dorĂ«hequr masivisht drejtues lokal nga nĂ«nkryetarĂ« bashkisĂ«, drejtues njĂ«sish vendore dhe drejtorĂ«sh nĂ« bashki, Ă«shtĂ« shoqĂ«ruar paralelisht (po me urdhĂ«r tĂ« tij) me âkontrolle tĂ« vazhdueshmeâ nga tatimet, policia bashkiake, policia e shtetit nĂ« lirimin e hapĂ«sirave publike dhe sĂ« fundmi edhe nga agjentĂ«t tatimorĂ«.
Në paqartësi të plotë mbi kompetencat, udhëzimet dhe ligjet, fenomeni i kontrolleve në gjithë Shqipërinë po tregon më së paku një keqpërdorim të situatës nga funksionarët lokalë, dhe më së shumti veprime në terren pa udhëzime të qarta, mos njohje të ligjeve ekzistuese, si dhe përplasje qëndrimesh mes vetë institucioneve.
Login
