Login
Ăka janĂ« stuhitĂ« e thata â fenomeni i rrezikshĂ«m natyror qĂ« shkakton zjarre
Stuhitë e thata janë një fenomen meteorologjik. Qielli errësohet dhe bubullima dëgjohet, por nuk duket se bie shi.
Imagjino njĂ« stuhi qĂ« gjĂ«mon me bubullima tĂ« forta dhe rrufe tĂ« ndritshme qĂ« âçajnĂ«â qiellin, por çuditĂ«risht, nuk bie asnjĂ« pikĂ« shiu.
Retë e zeza mbulojnë një peizazh tashmë të djegur nga ditët e nxehtësisë ekstreme, ndërsa rrufetë kalojnë nëpër qiell pa u shoqëruar me shi.
Ky nuk është skenari i një filmi fantastiko-shkencor, por realiteti i stuhive të thata, një nga fenomenet më të rrezikshme dhe më të keqkuptuara të motit në kohën tonë, raporton euronews.
Këto ngjarje, që mund të duken të padëmshme për shkak të mungesës së shiut, janë në fakt një nga shkaqet kryesore natyrore të zjarreve në pyje.
Natyra e tyre mashtruese fsheh një zinxhir të ndërlikuar procesesh atmosferike që, të kombinuara me valët e të nxehtit gjithnjë e më të shpeshta dhe më intensive të shkaktuara nga ndryshimet klimatike, po e shndërrojnë një pjesë të madhe të planetit në fuçi baruti që pret vetëm një shkëndijë.
ĂfarĂ« janĂ« stuhitĂ« e thata? Paradoksi i âqiellit elektrikâ
Një stuhi e thatë është një fenomen meteorologjik i karakterizuar nga prania e aktivitetit të fortë elektrik, i shoqëruar me pak ose aspak reshje që arrijnë tokën.
Ky pĂ«rkufizim pĂ«rmban njĂ« paradoks thelbĂ«sor: termi âi thatĂ«â pĂ«rshkruan vetĂ«m rezultatin nĂ« sipĂ«rfaqen e TokĂ«s, jo procesin qĂ« ndodh brenda resĂ« sĂ« stuhisĂ« me bubullima.
Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i fizikĂ«s atmosferike, tĂ« gjitha stuhitĂ« fillimisht janĂ« fenomene âtĂ« lagĂ«shtaâ. Ato formohen nga kondensimi i avullit dhe gjenerojnĂ« reshje brenda tyre, ashtu si çdo stuhi konvencionale me bubullima. Dallimi thelbĂ«sor qĂ«ndron nĂ« atĂ« qĂ« ndodh me atĂ« shi ndĂ«rsa bie drejt tokĂ«s, transmeton Telegrafi.
Në një stuhi të thatë, reshjet që formohen në shtresat e sipërme përballen, gjatë rrugës së tyre drejt tokës, me një shtresë ajri jashtëzakonisht të thatë dhe të ngrohtë në nivelet e poshtme dhe të mesme.
Kjo âbarrierĂ« e padukshmeâ bĂ«n qĂ« pikat e shiut ose kristalet e breshrit tĂ« avullojnĂ« plotĂ«sisht para se tĂ« arrijnĂ« nĂ« tokĂ«.
Tipari mĂ« dallues vizual Ă«shtĂ« âvirgaâ â fije ose perde reshjesh qĂ« varen nĂ« bazĂ«n e reve, por zhduken nĂ« ajĂ«r pĂ«rpara se tĂ« arrijnĂ« nĂ« tokĂ«.
Ky fenomen, i njohur nĂ« gjuhĂ«n e pĂ«rditshme si âshiu fantazmĂ«â, Ă«shtĂ« njĂ« dĂ«shmi e dukshme e njĂ« stuhie potencialisht shumĂ« tĂ« rrezikshme.
KĂ«to stuhi karakterizohen nga vetĂ«tima dhe bubullima tĂ« fuqishme, pak ose aspak reshje nĂ« sipĂ«rfaqe, prania e virgĂ«s dhe shpĂ«rthime tĂ« dhunshme ere tĂ« njohura si ârrĂ«zime ereâ, tĂ« cilat mund tĂ« kapĂ«rcejnĂ« shpejtĂ«sinĂ« prej 100 km/h.
Valët e nxehtësisë janë karburanti perfekt për stuhitë e thata
Lidhja midis stuhive të thata dhe valëve të nxehtësisë nuk është thjesht një rastësi meteorologjike, por një sinergji e rrezikshme që krijon kushtet ideale për katastrofa natyrore në shkallë të gjerë. Valët e nxehtësisë veprojnë si një katalizator në dy fronte themelore.
Nga njĂ«ra anĂ«, ato pĂ«rgatitin atmosferĂ«n: nxehtĂ«sia e fuqishme dhe e qĂ«ndrueshme krijon njĂ« paqĂ«ndrueshmĂ«ri tĂ« fortĂ« nĂ« shtresat e poshtme tĂ« atmosferĂ«s, duke gjeneruar ngritje tĂ« fuqishme tĂ« ajrit qĂ« ushqejnĂ« formimin e reve. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, temperaturat e larta krijojnĂ« atĂ« strukturĂ« vertikale tĂ« veçantĂ« me ajĂ«r shumĂ« tĂ« ngrohtĂ« nĂ« sipĂ«rfaqe dhe njĂ« shtresĂ« ajri tĂ« thatĂ« nĂ« nivelet e mesme â receta perfekte qĂ« reshjet tĂ« avullojnĂ« para se tĂ« arrijnĂ« nĂ« tokĂ«.
Ato gjithashtu e shndĂ«rrojnĂ« peizazhin nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« potencialisht vdekjeprurĂ«se. DitĂ«t apo javĂ«t me nxehtĂ«si ekstreme dhe lagĂ«shti tĂ« ulĂ«t dehidratojnĂ« bimĂ«sinĂ«, thajnĂ« tokĂ«n dhe e ulin pĂ«rmbajtjen e lagĂ«shtisĂ« nĂ« materialin djegĂ«s pyjor nĂ« nivele kritikisht tĂ« ulĂ«ta. Ky proces e shndĂ«rron territorin nĂ« njĂ« âfuçi barutiâ tĂ« vĂ«rtetĂ«, qĂ« ka nevojĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« shkĂ«ndijĂ« pĂ«r tâu ndezur.
Ndërveprimi midis këtyre fenomeneve mund të krijojë rrethe të rrezikshme të vicioze. Ndryshe nga stuhitë e lagështa, të cilat ofrojnë lehtësim termik me reshjet dhe rrymat e ftohta, stuhitë e thata nuk ndërpresin presionin e nxehtësisë.
NĂ« raste ekstreme, ato mund tĂ« shkaktojnĂ« âshpĂ«rthime nxehtĂ«sieâ ose rrjedha tĂ« fuqishme ajri qĂ« zbresin me shpejtĂ«si dhe ngrohen pĂ«r shkak tĂ« kompresimit, duke çuar nĂ« rritje tĂ« menjĂ«hershme tĂ« temperaturĂ«s me mbi 10 gradĂ« Celsius brenda pak minutash, shpesh tĂ« shoqĂ«ruara me erĂ«ra me forcĂ« uragani. Ngrohja globale po intensifikon kĂ«tĂ« sinergji tĂ« rrezikshme.
Një atmosferë më e ngrohtë mban më shumë avull uji, duke intensifikuar të gjithë ciklin hidrologjik. Kjo rezulton në reshje më të forta në disa rajone, por edhe në avullim më të shpejtë.
Në zonat e prirura ndaj thatësirës si Mesdheu, kjo çon në thatësira më të ashpra dhe peizazhe më të djegshme. Modelimet tregojnë se ndryshimi i klimës do të bëjë që valët e nxehtësisë të jenë më të shpeshta, më intensive dhe më të gjata, duke krijuar kushtet ideale që stuhitë e thata të bëhen norma e re e verës.
Siguria e rreme e një stuhi të thatë që duket e padëmshme
Mungesa e reshjeve gjatë stuhive të thata mund të krijojë një ndjenjë të rreme sigurie, e cila mund të jetë vdekjeprurëse. Pas pamjes së tyre të dukshme të padëmshme fshihet një reaksion zinxhir me rreziqe të ndërlidhura që janë shumë më serioze sesa duken.
Rreziku më i drejtpërdrejtë dhe shkatërrues është rrufeja e thatë, goditjet e rrufesë nga retë në tokë që ndodhin pa mbrojtjen natyrore të shiut. Rrufeja mund të ngrohë ajrin deri në 30 mijë gradë Celsius, dhe kur godet bimësinë e thatë më parë nga nxehtësia, ndezja ndodh pothuajse menjëherë.
Në një stuhi me shi, reshjet pasuese shpesh shuajnë këto zjarre të vogla para se të përhapen. Në një stuhi të thatë, zjarri ka lirinë të vendoset dhe të rritet. Zjarret që digjen në heshtje mund të digjen ngadalë për orë apo ditë pa flakë të dukshme, vetëm që të shpërthejnë papritur kur kushtet e motit ndryshojnë.
StuhitĂ« e thata mund tĂ« prodhojnĂ« gjithashtu erĂ«ra tĂ« forta zbritĂ«se (blowdowns), rrjedhje intensive ajri qĂ« gjenerojnĂ« erĂ«ra tĂ« drejta me shpejtĂ«si mbi 120 km/h. âBlowdownsâ tĂ« thatĂ« ndodhin kur ajri ftohet pĂ«r shkak tĂ« avullimit tĂ« virga-s, ndĂ«rsa âblowdownsâ tĂ« ngrohtĂ« ndodhin kur masat e ajrit ngrohen pĂ«r shkak tĂ«Â presionit gjatĂ« zbritjes.
Këto erëra të fuqishme mund të rrëzojnë pemë, të dëmtojnë infrastrukturën dhe, në kushte zjarri, veprojnë si fshesa të mëdha, duke nxitur shpejtësinë e përhapjes së flakëve dhe duke shkaktuar shpërthime të mëdha të zjarrit.
Rreziku i tretë kryesor është përkeqësimi i rëndë i cilësisë së ajrit. Erërat e fuqishme krijojnë sasi të madhe të pluhurit dhe rërës, duke krijuar stuhi pluhuri që zvogëlojnë dukshmërinë në zero dhe bartin grimca të rrezikshme për sistemin respirator. Zjarret e shkaktuara nga rrufeja e thatë gjithashtu prodhojnë tym me grimca shumë të rrezikshme që mund të hyjnë në qarkullimin e gjakut.
Ky tym mund të përhapet për qindra kilometra, duke ndikuar në cilësinë e ajrit në qytete shumë larg zjarrit origjinal.
Rreziku i vĂ«rtetĂ« qĂ«ndron nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si kĂ«to kĂ«rcĂ«nime janĂ« tĂ« ndĂ«rlidhura: rrufeja ndez zjarrin, erĂ«rat e forta âblowdownâ e shtojnĂ« atĂ« nĂ« njĂ« stuhi zjarri, dhe sĂ« bashku shkaktojnĂ« njĂ« krizĂ« tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit qĂ« mund tĂ« zgjasĂ« javĂ« tĂ« tĂ«ra dhe tĂ« ndikojĂ« miliona njerĂ«z.
Spanja pati një shembull të qartë të këtij fenomeni në vitin 1979, në rajonin Ayora-Enguera (Valencia). Gjatë një vale të fortë nxehtësie, një zjarr i shkaktuar nga rrufeja e thatë përfshiu rreth 44 mijë hektarë.
Kjo ngjarje mbetet një ilustrim historik i reaksionit shkatërrues në zinxhir që ndryshimi i klimës po e kthen gjithnjë e më shumë në një realitet të ri për zonat e prekshme si Mesdheu. /Telegrafi/
The post Ăka janĂ« stuhitĂ« e thata â fenomeni i rrezikshĂ«m natyror qĂ« shkakton zjarre appeared first on Telegrafi.
Ukrainian forces destroy Russian drone base in Crimea
What is Famine?
