Shumica e botĂ«s u gjend e mbyllur nĂ« shtĂ«pitĂ« e tyre nĂ« muajin mars tĂ« vitit 2020, ndĂ«rsa COVID-19 pĂ«rhapej me njĂ« ritĂ«m tĂ« frikshĂ«m. Disa vende nuk vendosĂ«n asnjĂ« kufizim bllokues â a ishte vendimi i tyre i duhuri?
Në mars të vitit 2020, miliarda njerëz vështronin nga dritaret e tyre një botë që nuk e njihnin më. Të kufizuar papritur brenda katër mureve dhe para ekraneve të kompjuterëve, jeta e tyre ndryshoi në mënyrë drastike, shkruan bbc.
NĂ« mbarĂ« botĂ«n, liderĂ«t kombĂ«tarĂ« dolĂ«n nĂ« televizion dhe u kĂ«rkuan njerĂ«zve tĂ« qĂ«ndronin nĂ« shtĂ«pi â tĂ« dilnin vetĂ«m pĂ«r tĂ« blerĂ« gjĂ«ra tĂ« domosdoshme ose pĂ«r ndonjĂ« ushtrim tĂ« pĂ«rditshĂ«m, ndoshta. Ishte njĂ« pĂ«rpjekje e fundit pĂ«r tĂ« frenuar pĂ«rhapjen e njĂ« virusi tĂ« tmerrshĂ«m qĂ« kishte marrĂ« tashmĂ« mijĂ«ra jetĂ« nĂ« mbarĂ« botĂ«n.
Në Londër, punonjësi i teatrit Tony Beckingham dhe partneri vendosën të përdornin kohën e ushtrimit për të bërë një xhiro me biçikletë në qendër të qytetit.
âMenduam se do tĂ« ishte argĂ«tuese tĂ« shihnim qytetin boshâ, thotĂ« ai dhe shtoi se ânuk ishte. Vendet qĂ« njihnin mirĂ«, si Piccadilly Circus dhe Leicester Square, zakonisht tĂ« mbushur me njerĂ«z, ishin shqetĂ«suese tĂ« heshtura. Ishte menjĂ«herĂ« tronditĂ«seâ.
Kjo zhdukje e njerëzve nga rrugët e qyteteve, vendet e argëtimit dhe bizneset fillimisht filloi në Kinë, ku u shfaq COVID-19. Urdhrat e karantinës u kopjuan shpejt në vende të tjera pasi Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) shpalli pandeminë më 11 mars 2020. Në asnjë moment tjetër në historinë njerëzore njerëzit nuk ishin përballur me kufizime të tilla në një shkallë kaq të gjerë.
Por, disa vende vepruan ndryshe. Suedia, Tajvani, Uruguai, Islanda dhe disa të tjera nuk vendosën kurrë një izolim me kufizime të rrepta mbi lëvizjen e njerëzve, si urdhrat detyrues për të qëndruar në shtëpi të zbatuar në pjesë të mëdha të popullsisë. Në vend të kësaj, ato vende zgjodhën masa të tjera, si kufizimet mbi grumbullimet e mëdha, testimet masive, karantinimin e të infektuarve ose kufizimet e udhëtimeve.
Pesë vite më vonë, studimet shkencore dhe të dhënat janë grumbulluar, duke ofruar një vlerësim të detajuar dhe afatgjatë për të kuptuar nëse këto vende kishin të drejtë kur refuzuan këtë masë drastike të ndërhyrjes shëndetësore publike.
Qyteti suedez Goteborg Ă«shtĂ« njĂ« parajsĂ« pĂ«r adhuruesit e qenve, thotĂ« administratori i burimeve njerĂ«zore dhe blogerja Anna Mc Manus. âKemi njĂ« qytet shumĂ« miqĂ«sor pĂ«r qentĂ« kĂ«tuâ, thotĂ« ajo dhe shtoi se âkemi edhe njĂ« kinema qĂ« Ă«shtĂ« miqĂ«sore pĂ«r qentĂ«â. NdĂ«rkohĂ« qĂ« shumĂ« vende nĂ« mbarĂ« botĂ«n, pĂ«rfshirĂ« fqinjĂ«t e SuedisĂ«, NorvegjinĂ«, FinlandĂ«n dhe DanimarkĂ«n, vendosĂ«n bllokime tĂ« nivelit kombĂ«tar nĂ« mars 2020, Mc Manus e dinte qĂ« qeveria e saj kishte vendosur tĂ« shkonte kundĂ«r kĂ«tij trendi.
Ajo dĂ«gjoi si pronarĂ«t e qenve nĂ« disa shtete nuk mund tĂ« nxirrnin as kafshĂ«t e tyre pĂ«r shĂ«titje pĂ«r shkak tĂ« rregullave tĂ« bllokimit. Afrika e Jugut ishte njĂ« nga kĂ«to shtetet. Kjo i duket Mc Manus njĂ« gjĂ« e tmerrshme. NĂ« atĂ« kohĂ«, ajo shkroi njĂ« mesazh nĂ« blogun e saj ku tha se âjam e bindur qĂ« qeveria ime po vepron nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« sigurt dhe tĂ« drejtĂ«â. MegjithatĂ«, ajo shprehu gjithashtu shqetĂ«simin se shokĂ«t e saj suedezĂ« nuk po e ndiqnin gjithmonĂ« udhĂ«zimin zyrtar tĂ« shĂ«ndetit publik pĂ«r distancimin social, siç ishte kufizimi i numrit tĂ« njerĂ«zve qĂ« mund tĂ« mblidheshin nĂ« njĂ« grup.
Mc Manus kujton që bënte shëtitje të shpeshta në vendet me pamje të bukura, por gjithashtu se ajo dhe kolegët e saj mbanin vazhdimisht maska për të ndihmuar në parandalimin e transmetimit të COVID-19 në spitalin veterinar ku ajo punonte në vitin 2020. Përveç kësaj, ajo dhe partneri i saj shmangën restorantet dhe takimet me shumë njerëz të tjerë. Edhe tani, Mc Manus thotë se nuk është e sigurt se çfarë të mendojë për strategjinë zyrtare të Suedisë.
âDo tĂ« doja ta mbĂ«shtes nĂ« fakte â si sa njerĂ«z vdiqĂ«n. A mund tĂ« kishim shpĂ«tuar shumĂ« mĂ« shumĂ« njerĂ«z nĂ«se do tĂ« kishim njĂ« bllokim?â, thotĂ« ajo.
Shkencëtarët kanë provuar të përgjigjen në këtë pyetje. Ingeborg Forthun nga Instituti Norvegjez i Shëndetit Publik dhe kërkues të tjerë nga vende të ndryshme, përfshirë Suedinë, publikuan një studim në maj 2024 që krahasoi vdekjet shtesë në Suedi, Norvegji, Danimarkë dhe Finlandë gjatë viteve të para të pandemisë.
Ndërsa suedezët shmangën kontrollet e rrepta të imponuara nga qeveria, tre vendet e tjera vendosën bllokime të rrepta në fazat e para të pandemisë. Norvegjia, Finlanda dhe Danimarka mbyllën shkollat dhe shumicën e aspekteve të tjera të jetës publike, duke kërkuar gjithashtu që njerëzit të punonin nga shtëpia, por ata nuk i mbyllën njerëzit në shtëpitë e tyre në të njëjtën mënyrë siç e bënë disa vende të tjera si Britania e Madhe.
Ndoshta pa u habitur, hulumtuesit gjetën një rritje të dukshme të vdekjeve shtesë në Suedi gjatë valëve fillestare të pandemisë në pranverën dhe dimrin e vitit 2020, kur COVID-19 mund të përhapej më lirshëm se në vendet fqinje. Por, ndërsa vdekshmëria shtesë ra në tre vendet e tjera në vitin 2020, ajo u rrit krahasuar me Suedinë në vitet 2021 dhe 2022.
âKatĂ«r vendet kanĂ« njĂ« numĂ«r tĂ« ngjashĂ«m vdekjesh shtesĂ« kur merrni parasysh faktin qĂ« madhĂ«sitĂ« e popullsisĂ« ndryshojnĂ«â, thotĂ« Forthun. Ajo qĂ« ndikoi nĂ« bllokimet, pjesĂ«risht, ishte koha kur shpĂ«rthimet numrat e vdekjeve. PĂ«r sa i pĂ«rket qasjes sĂ« NorvegjisĂ«, Forthun shton se ândoshta kemi mbajtur disa persona tĂ« moshuar dhe tĂ« cenueshĂ«m gjallĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ«â. NdĂ«rsa autoritetet nĂ« Suedi u kritikuan nĂ« vitin 2020 pĂ«r numrat e lartĂ« tĂ« vdekjeve nĂ« shtĂ«pitĂ« e kujdesit.
Disa ekonomistë kanë kombinuar të dhëna të ngjashme me krahasime të treguesve të performancës ekonomike mes katër vendeve nordike për të argumentuar se, në përgjithësi, qasja e Suedisë ishte e justifikuar për shkak të kostove të ulëta ekonomike. Por, këto argumente janë të kontestueshme dhe mungesa e një bllokimi në Suedi mbetet një fushë për debat të ashpër mes disa individëve.
NjĂ« studim tjetĂ«r nga njĂ« grup ekonomistĂ«sh gjermanĂ« â tĂ« cilĂ«t modeluan se si njĂ« bllokim mund tĂ« kishte ndikuar nĂ« rezultatet e pandemisĂ« nĂ« Suedi â sugjeron se kufizimet vullnetare tĂ« mĂ«dha tĂ« vendosura nga njerĂ«zit nĂ« kĂ«tĂ« vend duket se kishin riprodhuar disa nga efektet e njĂ« bllokimi, megjithatĂ«.
Një epidemiologe suedeze, Nele Brusselaers, nga Instituti Karolinska, ka kritikuar strategjinë e Suedisë për COVID-19. Ajo u transferua në Belgjikë gjatë pandemisë.
âJam mjeke, prandaj natyrisht mĂ« interesojnĂ« jetĂ«t. Ne duam tĂ« shpĂ«tojmĂ« çdo jetĂ«â, thotĂ« ajo. Epidemiologia thotĂ« se shumĂ« nga suedezĂ«t e tjerĂ« janĂ« âende duke e mohuarâ COVID-19, megjithĂ«se disa kanĂ« filluar tĂ« dyshojnĂ« pĂ«r mungesĂ«n e bllokimit nĂ« vitet e fundit.
Brusselaers, e cila jetoi nĂ« Suedi nĂ« vitin 2020, vĂ«ren se mesazhet pĂ«r COVID-19 nĂ« rrjetet sociale rezultuan nĂ« reagime tĂ« forta nga disa qĂ« nuk pajtoheshin me qĂ«ndrimin pĂ«r bllokimin si njĂ« strategji tĂ« duhur. âMĂ« urrejnĂ« kaq shumĂ«. Kjo nuk Ă«shtĂ« diçka qĂ« isha mĂ«suarâ, thotĂ« ajo.
Edhe sot, disa njerëz e kanë të vështirë të kalojnë përtej armiqësisë që hasën për sa i përket temës së bllokimeve. Një kërkues universiteti, i intervistuar nga BBC-ja për këtë artikull, tha se ishte traumatizuar aq shumë nga abuzimet që mori online në vitin 2020, saqë nuk kishte ndërmend të komentonte më për masat e kontrollit të COVID-19, ose për bllokimet, publikisht.
PĂ«r mĂ« tepĂ«r, disa njerĂ«z qĂ« jetuan nĂ« vende pa bllokime, dhe qĂ« nuk ishin dakord me qasjen e qeverisĂ« sĂ« tyre, ende po pĂ«rballen me pasojat e kĂ«saj pĂ«rvoje. Tanzania kurrĂ« nuk pati bllokime pĂ«r COVID-19. Ish-presidenti i vendit, John Magufuli, i cili e hodhi poshtĂ« bllokimin dhe ndĂ«rhyrjet e tjera tĂ« shĂ«ndetit publik, vdiq nĂ« vitin 2021. Qasja e Magufulit ndaj pandemisĂ« ishte âjo-shkencoreâ, thotĂ« lektori i historisĂ« Fadhili Mtani nĂ« Universitetin Mysliman tĂ« Morogoros nĂ« Tanzani. âAi promovoi barĂ«rat tradicionale dhe mĂ« pas refuzoi vaksinatâ, shtoi ai.
Por, Mtani kujton se vizitoi spitale ku anĂ«tarĂ« tĂ« familjes kishin vdekur nga njĂ« sĂ«mundje. âPashĂ« njerĂ«z qĂ« po mbyteshin nĂ« spitaleâ, thotĂ« ai dhe shtoi se âspitali tha se nuk duhej tĂ« thoshim qĂ« ishte COVID-19â. Shifrat zyrtare sugjerojnĂ« se rreth 840 njerĂ«z kanĂ« vdekur nga COVID-19 nĂ« Tanzani qĂ« nga fillimi i pandemisĂ«. MegjithatĂ«, Mtani thotĂ« se qeveria nuk ka bĂ«rĂ« tĂ« disponueshme statistika tĂ« sakta. NjĂ« bashkĂ«punim ndĂ«rkombĂ«tar qĂ« synon tĂ« vlerĂ«sojĂ« vdekjet shtesĂ« globale gjatĂ« dy viteve tĂ« para tĂ« pandemisĂ« ka vlerĂ«suar se numri total i vdekjeve nĂ« Tanzani Ă«shtĂ« diku mes 102-188 mijĂ«.
Mtani argumenton se Tanzania duhej tĂ« kishte zbatuar njĂ« bllokim, megjithatĂ« pa vendosur kufizime tĂ« tepĂ«rta mbi lĂ«vizjen e punĂ«torĂ«ve. âShumica e njerĂ«zve janĂ« tĂ« varfĂ«r. TĂ« mohosh lĂ«vizjen pĂ«r ta Ă«shtĂ« tĂ« mohosh ekzistencĂ«n e tyreâ, shpjegon Mtani.
Shumë shkencëtarë theksojnë se bllokimet ishin thelbësore për shpëtimin e jetëve në pjesën e hershme të pandemisë, para se vaksinat të ishin të disponueshme, dhe gjithashtu për kufizimin e presionit mbi shërbimet shëndetësore. Deri në mars 2020, ky presion ishte tashmë shumë i madh në Britaninë e Madhe, thotë Adam Kucharski, profesor i epidemiologjisë së sëmundjeve infektive në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër.
âNHS ishte mbingarkuarâ, shpjegon Kucharski, duke iu referuar dĂ«shmive emocionale tĂ« mjekĂ«ve qĂ« kanĂ« folur pĂ«r hetimin publik tĂ« BritanisĂ« mbi pĂ«rgjigjen e qeverisĂ« ndaj COVID-19. âĂshtĂ« qesharake tĂ« sugjerohet se [NHS] nuk ishte nĂ«n presion efektivisht shkatĂ«rrues deri nĂ« atĂ« momentâ, shton Kucharski.
Ky i fundit gjithashtu thotë se, për shkak të lidhjeve globale të Britanisë dhe numrit të madh të të rinjve që jetojnë së bashku ose me prindërit e tyre krahasuar me Suedinë, për shembull, mund të kishte qenë shumë më e vështirë për Britaninë të kontrollonte përhapjen e COVID-19 pa vendosur një bllokim.
Ai gjithashtu përmend një studim të vitit 2021 që u mundua të vlerësojë efektin e ndërhyrjeve të qeverisë në përhapjen e COVID-19, duke përdorur të dhëna nga 41 vende. Ai tregon se disa aspekte të bllokimeve kombëtare mund të kenë pasur më shumë ndikim se të tjerat. Hulumtuesit gjetën, për shembull, se ndalimi i grumbullimeve me më shumë se 10 njerëz ose mbyllja e shkollave dhe universiteteve ishte veçanërisht efektive, duke e reduktuar përhapjen me më shumë se 35 për qind mesatarisht. Mbyllja e restoranteve dhe bareve duket se kishte një ndikim më të vogël në përhapjen e sëmundjes.
PĂ«r mĂ« tepĂ«r, hulumtuesit sugjerojnĂ« se shtimi i njĂ« urdhri tĂ« rreptĂ« pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« shtĂ«pi mbi kĂ«to masa âkishte njĂ« efekt tĂ« vogĂ«l shtesĂ«â nĂ« ngadalĂ«simin e COVID-19 â i vlerĂ«suar nĂ«n 17.5 pĂ«r qind mesatarisht.
Vendet qĂ« zgjedhĂ«n tĂ« mos vendosin bllokime tĂ« rrepta gjithashtu mund tĂ« kenĂ« pasur mĂ« shumĂ« kohĂ« pĂ«r tâu pĂ«rgatitur pĂ«r ardhjen e COVID-19, ose arsye sociale dhe strukturore qĂ« e bĂ«nin mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r virusin Sars-CoV-2 tĂ« pĂ«rhapej shpejt atje krahasuar me vendet e tjera. Edhe atĂ«herĂ«, ka krahasime tĂ« befasishme pĂ«r tâu bĂ«rĂ«. Merrni IslandĂ«n dhe ZelandĂ«n e Re, pĂ«r shembull. TĂ« dyja janĂ« shtete ishuj me popullsi relativisht tĂ« vogĂ«l dhe tĂ« pasura, por ndĂ«rsa ZelandĂ« e Re vendosi njĂ« bllokim tĂ« rreptĂ« mĂ« 25 mars 2020, Islanda kurrĂ« nuk e bĂ«ri kĂ«tĂ«.
â[IslandĂ«s] i kishte njĂ« strategji mĂ« shumĂ« pĂ«r lehtĂ«siminâ, thotĂ« Leah Grout, analiste e tĂ« dhĂ«nave kĂ«rkimore e specializuar nĂ« shĂ«ndetin publik nĂ« Universitetin e Shkencave tĂ« ShĂ«ndetit tĂ« KalifornisĂ« Jugore. Grout ishte autore kryesore e njĂ« punimi kĂ«rkimor pĂ«r strategjitĂ« dhe rezultatet e ndryshme tĂ« COVID-19 tĂ« kĂ«tyre dy vendeve. Islanda nisi njĂ« program testimi dhe gjurmimi, ku infeksionet dhe kontaktet midis njerĂ«zve u monitoruan qĂ« individĂ«t â nĂ« vend tĂ« popullsisĂ« sĂ« tĂ«rĂ« â tĂ« kĂ«rkoheshin tĂ« respektonin karantinĂ«n pĂ«r njĂ« kohĂ«. Ky masĂ« u pĂ«rdor gjithashtu nĂ« shumĂ« vende qĂ« vendosĂ«n bllokime, kur kĂ«to bllokime u hoqĂ«n. Islanda kishte disa kufizime pĂ«r grumbullimet sociale dhe mbylli kufijtĂ« pĂ«r disa udhĂ«tarĂ« pĂ«rkohĂ«sisht.
âZelanda e Re pati njĂ« nga normat mĂ« tĂ« ulĂ«ta tĂ« vdekjeve nĂ« nivel global me qasjen e sajâ, thotĂ« Grout dhe shtoi se âIslanda gjithashtu ia doli mjaft mirĂ«.â PĂ«r mĂ« tepĂ«r, ndikimet ekonomike nĂ« tĂ« dyja vendet ishin tĂ« kufizuara, pohoi ajo. Hulumtues tĂ« tjerĂ« kanĂ« bĂ«rĂ« gjetje tĂ« ngjashme pĂ«r ZelandĂ«n e Re dhe IslandĂ«n.
Shumë u shkrua në vitin 2020 për përpjekjet e vendeve të ndryshme për të luftuar pandeminë e COVID-19. Por, me kalimin e kohës, kjo duket shumë herët për të nxjerrë ndonjë përfundim të vërtetë. Uruguai u lavdërua në atë kohë për arritjen e dukshme për të mbajtur COVID-19 nën kontroll, megjithëse nuk vendosi asnjëherë një bllokim të rreptë. Qeveria e vendit e zbatoi disa forma distancimi social, përfshirë mbylljen e disa palestrave, dhe kufijtë e Uruguait gjithashtu u mbyllën për disa udhëtarë, për shembull. Por, portet mbetën të hapura dhe nuk kishte një urdhër për të qëndruar në shtëpi që prekte të gjithë popullatën. Një studim i botuar në vitin 2024 gjeti se, ndërsa vdekjet shtesë ishin të ulëta në Uruguai gjatë vitit 2020, ato në të vërtetë u rritën ndjeshëm në vitet 2021 dhe 2022. Vdekjet shtesë në vitin 2021, për shembull, ishin gati 19 për qind më të larta se shifra e pritur, bazuar në trendet historike. Autorët e studimit e lidhin këtë kryesisht me përhapjen e COVID-19, por shtojnë se ndikimet nga pandemia në aftësinë për të ofruar shërbime shëndetësore në mënyra të tjera gjithashtu mund të kenë luajtur një rol.
Po ashtu, Japonia arriti të mbante vdekshmërinë nga COVID-19 në një nivel relativisht të ulët në pjesën e hershme të pandemisë. Gjatë verës së vitit 2022, vdekjet nga coronavirus kishin arritur në 36200. Sot, ato janë 130 mijë.
Atëherë, çfarë ndodhi gjatë kësaj periudhe? Varianti Omicron. Forma të reja të virusit të hershëm Sars-CoV-2 që u përhapën në mbarë botën në vitet 2022 dhe 2023.
Disa kĂ«rkues argumentojnĂ« se qasja e JaponisĂ« doli tĂ« ishte e duhura nĂ« pĂ«rgjithĂ«si. âEdhe pa bllokim, kurba e epidemisĂ« ka qenĂ« kryesisht e suksesshmeâ, argumenton Hiroshi Nishiura, profesor nĂ« shkollĂ«n e pasdiplomike tĂ« mjekĂ«sisĂ« nĂ« Universitetin e Kiotos.
Megjithatë, ashtu si në vendet e tjera ku bllokimet ligjërisht të detyrueshme nuk u vendosën, ka prova që njerëzit në Japonia ndryshuan sjelljen e tyre në mënyrë të ndjeshme. Një studim i lëvizjeve të njerëzve bazuar në të dhënat e telefonave celularë sugjeron se, kur qeveria japoneze shpalli një gjendje emergjence kombëtare në prill 2020, njerëzit në Tokio reduktuan daljet nga shtëpia afërsisht aq sa njerëzit në SHBA, të cilët, përkundrazi, u ndeshën me bllokime ligjërisht të detyrueshme.
PavarĂ«sisht kĂ«saj, Yasuharu Tokuda, epidemiolog klinik dhe drejtor i QendrĂ«s Muribushi Okinawa pĂ«r Spitalet MĂ«simore nĂ« Okinawa, Japoni, argumenton se njĂ« qasje mĂ« e ashpĂ«r mund tĂ« kishte qenĂ« e dobishme. âDisa pacientĂ« nuk mund tĂ« pranoheshin nĂ« spital pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« shtretĂ«rve tĂ« disponueshĂ«mâ, thotĂ« ai. âNĂ«se kemi njĂ« pandemisĂ« virale tĂ« fortĂ«, atĂ«herĂ« duhet tĂ« kemi njĂ« bllokim mĂ« tĂ« rreptĂ« nĂ« Japoni.â Hulumtimet sugjerojnĂ« se mund tĂ« ketĂ« njĂ« kundĂ«rshtim ndaj njĂ« ideje tĂ« tillĂ« mes anĂ«tarĂ«ve tĂ« publikut nĂ« Japoni, megjithatĂ«.
ĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« reflektojmĂ« mbi sa drastike Ă«shtĂ« masa e bllokimit. Kucharski, pĂ«r shembull, e quan atĂ« njĂ« âmjet tĂ« shurdhĂ«râ.
âNe kurrĂ« nuk duhej tĂ« arrinim deri nĂ« atĂ« pikĂ« ku ishim kaq nĂ« vĂ«shtirĂ«si, me kaq pak dukshmĂ«ri se çfarĂ« po bĂ«nte pandemiaâ, thotĂ« ai. Kjo ndodhi pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« sigurisĂ« mbi atĂ« se çfarĂ« do tĂ« ndodhte mĂ« pas dhe mungesĂ«s sĂ« ndĂ«rhyrjeve tĂ« tjera nĂ« tryezĂ«, qĂ« e detyruan MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar tĂ« vendoste bllokim, sugjeron ai.
ShumĂ« njerĂ«z ende nuk kanĂ« kaluar pĂ«rtej pasojave tĂ« bllokimit. NĂ« mars tĂ« vitit 2020, Bill Allison, njĂ« ish-punonjĂ«s civil nĂ« Skoci, ishte nĂ« tĂ« 60-at e tij. Ai kishte shumĂ« plane pĂ«r pensionimin e tij â dĂ«shironte tĂ« shihte botĂ«n. AtĂ«herĂ«, Allison ishte gjithashtu njĂ« dashamirĂ«s i bareve, i cili takonte shpesh miqtĂ« pĂ«r njĂ« gotĂ« birrĂ«. Bllokimi e ndali atĂ« nĂ« vend. Ai thotĂ« se ndiqte rregullat gjithmonĂ«, por kjo e la tĂ« ndihej njĂ« ndjenjĂ« tĂ« thellĂ« vetmie dhe izolimi.
âGrumbullova tĂ« gjitha copat e drurit qĂ« kisha dhe vendosa tĂ« shoh nĂ«se mund tâi bĂ«ja ato nĂ« njĂ« kitarĂ« elektrike. Do tĂ« punoja deri vonĂ« natĂ«n. Nuk kishte asgjĂ« tjetĂ«r pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«, vĂ«rtet. Ai gjeti njĂ« grup online pĂ«r ndĂ«rtimin e kitareve, pĂ«rmes tĂ« cilit takoi njerĂ«z me interesa tĂ« ngjashme. BĂ«ra shumĂ« miq tĂ« rinjâ, thotĂ« ai.
Por kur bota filloi të hapet ngadalë sërish, Allison u godit nga një ndjenjë e fortë e asaj që kishte humbur dhe që ishte e vështirë të rimerrte.
âPubi afĂ«r meje, nuk Ă«shtĂ« aspak kaq i zĂ«nĂ« sa ishte para COVID-it. U bĂ«ra mjaft introvert dhe tani e gjej veten se nuk dua tĂ« ndĂ«rveprojĂ« me njerĂ«z aq shumĂ« sa bĂ«ja mĂ« parĂ«. Po e diskutoja kĂ«tĂ« me disa nga miqtĂ« e mi. [âŠ] TĂ« gjithĂ« ndiejmĂ« shumĂ« pakĂ«naqĂ«siâ, thotĂ« ai.
ShumĂ« shpejt do tĂ« mbushĂ« 72 vjeç, Allison thotĂ« se planet pĂ«r udhĂ«timet para pandemisĂ« mbeten tĂ« pezulluara. âPo arrij nĂ« njĂ« moshĂ« ku nuk dua vĂ«rtet tĂ« bĂ«j njĂ« fluturim 9-orĂ«sh nĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« botĂ«s mĂ«. ĂshtĂ« si tĂ« mĂ« ketĂ« kthyer prapaâ, thotĂ« ajo.
Në thelb, Tajvani (dhe më vonë Koreja e Jugut, e cila deri diku pasoi qasjen e Tajvanit) e shmangu bllokimin përmes monitorimit dhe kontrollit të hollësishëm të një popullate të tërë. Megjithatë, edhe në Tajvan, shpërthimet e COVID-19 shkaktuan probleme. Fillimisht, në gjysmën e parë të vitit 2021 dhe më pas përsëri në vitin 2022, rastet u rritën pasi disa masa parandaluese në vend dhe popullata vetë filluan të relaksoheshin. Hulumtuesit vërejnë, megjithatë, se vdekjet nga COVID-19 u bënë më të pakta me kalimin e kohës, pasi autoritetet shëndetësore të Tajvanit shpërndanë vaksina për popullatën.
Ndërsa këto studime rastesh nga vende të ndryshme tregojnë se ishte padyshim e mundur të përballohej pandemia e COVID-19 pa përdorur bllokime kombëtare, rezultatet përfundimtare duket se varen nga karakteristikat e vendeve specifike, popullatave të tyre dhe sistemeve të tyre shëndetësore.
Në fund, shumica dërrmuese e vendeve vendosën bllokime në një moment gjatë vitit 2020 ose 2021 dhe do të ishte e vështirë të sugjerohet që ato janë ndikuar ndjeshëm negativisht për shkak të kësaj ndërhyrjeje, konkretisht.
Ende, pesë vjet më vonë, ashpërsia e bllokimeve dhe efektet e tyre mbi miliona nëse jo miliarda njerëz janë bërë më të qarta. Madje edhe disa hulumtues që kanë gjetur prova se bllokimet shpëtuan jetë kanë paralajmëruar kundër përdorimit të kësaj mase në mënyrë të nxituar në të ardhmen. Efektet afatgjata mbi fëmijët, arsimin dhe ekonomitë ende po zhvillohen dhe ka të ngjarë që ato të kuptohen plotësisht vetëm pas shumë vitesh.
ĂfarĂ«do qĂ« qeveritĂ« tĂ« vendosin tĂ« bĂ«jnĂ«, tĂ« kenĂ« njĂ« plan qĂ« ata ta komunikojnĂ« pĂ«rpara çdo pandemie tĂ« re do tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« pranimin dhe pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« e publikut me çdo masĂ« tĂ« rreptĂ«, thotĂ« Grout.
âDuhet tĂ« jetĂ« shumĂ« e qartĂ«â, kjo do tĂ« thotĂ« se tĂ« gjithĂ« mund tĂ« dinĂ« pĂ«rpara kohe se cilat kushte do tĂ« shkaktonin njĂ« bllokim.
Në Gothenburg, Mc Manus kujton debatet që ajo pati dikur me bashkëqytetarët suedezë për të kuptuar nëse vendlindja po bënte gjënë e duhur në vitin 2020. Dhe si disa njerëz dukeshin të papërgjegjshëm ose të painteresuar për të respektuar udhëzimet për distancim shoqëror në atë kohë.
âMadje nuk flitet mĂ« pĂ«r kĂ«tĂ«. Duke menduar mbrapa, ndjej se, si shoqĂ«ri, vallĂ« a mĂ«suam vĂ«rtet ndonjĂ« gjĂ« nga kjo?â, thotĂ« ajo. /Telegrafi/
The post Bota u mbyll, ata jo â si janĂ« pesĂ« vjet mĂ« vonĂ« ata qĂ« nuk iu frikĂ«suan COVID-19 appeared first on Telegrafi.
Login
