Autore: Deada Hyka | Citizens.al | Tiranë
ShqipĂ«ria pĂ«rballet me njĂ« krize tĂ« thellĂ« demografike. LindshmĂ«ria Ă«shtĂ« nĂ« nivelet mĂ« tĂ« ulĂ«ta historike dhe emigracioni vijon tĂ« zbrazĂ« fshatrat dhe qytetet. NjĂ« sprovĂ« e dyfishtĂ« pĂ«r politikĂ«n: tĂ« nxiten lindjet dhe tĂ« mbahen tĂ« rinjtĂ« nĂ« vend. NĂ« kĂ«tĂ« panoramĂ« shqetĂ«suese, programi âBonusi i Bebesâ Ă«shtĂ« paraqitur si njĂ« pĂ«rgjigje e shpejtĂ«, por sa e qĂ«ndrueshme Ă«shtĂ« ajo?
Programi nuk jep ndihmë reale për familjet
NĂ« heshtjen e njĂ« pasditeje, Ina J. mendon pĂ«r kredinĂ«, ushqimet, rrobat dhe njĂ« vizitĂ« mjekĂ«sore qĂ« nuk mund ta shtyjĂ« mĂ«. Bonusi i bebeve â 40 mijĂ« lekĂ« qĂ« mori nĂ« muajin e parĂ« pas lindjes sĂ« vajzĂ«s â u shpenzua menjĂ«herĂ«. Ajo nuk e pa kurrĂ« si ndihmĂ« qĂ« do tâi ndryshonte jetĂ«n, por si detaj tĂ« vogĂ«l nĂ« njĂ« realitet tĂ« vĂ«shtirĂ« ku barra e prindĂ«rimit Ă«shtĂ« individuale dhe e vetmuar.
RĂ«nia e lindjeve nĂ« vend Ă«shtĂ« tashmĂ« strukturore. Me njĂ« normĂ« lindshmĂ«rie prej 1.2 fĂ«mijĂ« pĂ«r çdo grua â shumĂ« mĂ« poshtĂ« se norma e zĂ«vendĂ«simit 2.1 â ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« udhĂ«kryq qĂ« rrezikon zhvillimin e qĂ«ndrueshĂ«m. TĂ« dhĂ«nat e Institutit tĂ« Statistikave (INSTAT) pĂ«r vitin 2024 tregojnĂ« vetĂ«m 22,425 lindje, 5% mĂ« pak se njĂ« vit mĂ« parĂ« â niveli mĂ« i ulĂ«t qĂ« nga viti 1934.
NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« kĂ«saj krize, qeveria nisi nĂ« vitin 2019 âBonusin e Bebesâ, i cili ofron 40 mijĂ« lekĂ« pĂ«r fĂ«mijĂ«n e parĂ«, 80 mijĂ« pĂ«r tĂ« dytin dhe 120 mijĂ« pĂ«r tĂ« tretin. Por kjo Ă«shtĂ« njĂ« ndihmĂ« e pĂ«rkohshme, qĂ« nuk krijon kushte afatgjata pĂ«r tâi ndihmuar prindĂ«rit tĂ« marrin vendime pĂ«r tĂ« zgjeruar familjen.
Një ndër problemet që ka nxjerrë në pah ky program është përfitimi i gjerë i familjeve rezidente jashtë vendit. Deri në tetor 2023, rreth 46% e përfituesve ishin jashtë Shqipërisë, çka nënvizoi emigracionin masiv të të rinjve. Pas këtij fenomeni, Kuvendi miratoi një ndryshim ligjor që përjashton nga përfitimi prindërit që nuk janë rezidentë në vend.
Ekonomisti Selami Xhepa thotĂ« se kapaciteti fiskal i ShqipĂ«risĂ« Ă«shtĂ« i kufizuar pĂ«r tĂ« pasur masa mĂ« efektive se âBonusi i bebesâ. Ai Ă«shtĂ« i mendimit se duhen rishikuar politikat buxhetore dhe orientuar fondet drejt çerdheve, lejeve prindĂ«rore tĂ« paguara apo lehtĂ«simeve tatimore.
âDo tĂ« ishte mĂ« efikase qĂ« tĂ« investohej nĂ« pĂ«rmirĂ«simin e infrastrukturĂ«s sociale dhe mbĂ«shtetjen e punĂ«simit tĂ« tĂ« rinjve,â thotĂ« Xhepa. Sipas tij, vendi ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« strategji afatgjatĂ« qĂ« lidh zhvillimin ekonomik me kohezionin social.
Në këtë drejtim, Shqipëria ka për të mësuar nga modelet e vendeve të tjera.
Polonia, pĂ«r shembull, ka zbatuar programin âFamily 500+â, qĂ« jep 118 euro nĂ« muaj pĂ«r çdo fĂ«mijĂ« pas tĂ« parit, ndĂ«rsa Franca dhe Suedia ofrojnĂ« njĂ« sĂ«rĂ« shĂ«rbimesh sociale, pĂ«rfshirĂ« leje prindĂ«rore tĂ« gjata e tĂ« paguara dhe shĂ«rbime pĂ«r kujdesin e fĂ«mijĂ«ve. Ato kanĂ« krijuar njĂ« sistem gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s qĂ« u mundĂ«son çifteve tĂ« ndĂ«rtojnĂ« jetĂ«n me mĂ« shumĂ« siguri.
Efektiviteti i programit dhe sfidat
Sipas njĂ« analize tĂ« MinistrisĂ« sĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe Mbrojtjes Sociale, thuajse gjysma e pĂ«rfituesve tĂ« bonusit janĂ« familje shqiptare qĂ« jetojnĂ« jashtĂ« kufijve tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Ashtu siç thekson njĂ« raport i INSTAT, âprogramet qĂ« synojnĂ« tĂ« rrisin lindshmĂ«rinĂ« duhet tĂ« ndihmojnĂ« kryesisht popullatĂ«n brenda kufijve tĂ« venditâ.Â
Politika ka arritur tĂ« stimulojĂ« familjet qĂ« janĂ« larg ShqipĂ«risĂ«, por ka dĂ«shtuar tĂ« krijojĂ« njĂ« ndjesi tĂ« fortĂ« lidhjeje dhe mbĂ«shtetje pĂ«r ata qĂ« janĂ« brenda kufijve.Â
NjĂ« raport nga Banka BotĂ«rore, thekson se âincentivat financiare, ndonĂ«se tĂ« nevojshme, shpesh nuk janĂ« tĂ« mjaftueshme pĂ«r tĂ« ndryshuar mendĂ«sitĂ« dhe sjelljet e qytetarĂ«ve nĂ« lidhje me lindjet. Ato duhet tĂ« mbĂ«shteten nga politikat sociale tĂ« gjerĂ« dhe pĂ«rmirĂ«simi i kushteve tĂ« jetesĂ«sâ.
Një aspekt tjetër është që shpërndarja e bonusit është shpesh e përqendruar në qytetet më të mëdha dhe rajonet më të zhvilluara, duke lënë pas shumë familje që jetojnë në zona rurale, të cilat janë më të prirura të kenë nivele më të larta të varfërisë dhe do të mund të përfitonin më shumë nga një mbështetje e tillë.
Ministrja e Shëndetësisë nuk iu përgjigj kërkesës për një intervistë lidhur me këtë çështje, duke preferuar të mos japë koment mbi këtë temë. Zyra e ministres Albana Koçiu nuk komentoi për efektivitetin e bonusit të bebes dhe as masat për rritjen e lindshmërisë në vend.
Sipas të dhënave më të fundit, për programin e bonusit të bebes, në total prej vitit 2019 deri më 2023, nga ministria janë shpërndarë rreth 14,8 miliardë lekë apo rreth 148 milionë euro .
Familjet me sytë drejt emigrimit
Emigracioni ka luajtur rol kyç nĂ« ndikimin negativ mbi lindshmĂ«rinĂ« nĂ« ShqipĂ«ri. Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« INSTAT, diaspora e re, e cila pĂ«rbĂ«het nga emigrantĂ«t qĂ« kanĂ« emigruar pas viteve 1990, llogaritet tĂ« jetĂ« rreth 1.68 milionĂ« individĂ«, ose rreth 37% e shtetasve shqiptarĂ« gjithsej.Â
Ky fenomen ka krijuar edhe disbalancnĂ« nĂ« politikĂ«n e âBonusit tĂ« Bebesâ, pasi njĂ« pjesĂ« e konsiderueshme e pĂ«rfituesve tĂ« programit janĂ« emigrantĂ«t qĂ« kanĂ« ndihmĂ«n financiare tĂ« bonusit, por qĂ« nuk kontribuojnĂ« drejtpĂ«rdrejt nĂ« rritjen e lindshmĂ«risĂ« brenda shtetit shqiptar.
Sipas të dhënave të INSTAT, popullsia (rezidente) e Shqipërisë është mbi 2.8 milionë banorë. Kjo tregon se emigracioni ka kontribuar në uljen e popullsisë së vendit, duke e bërë më të vështirë arritjen e objektivave të programit për rritjen e lindshmërisë.
Në këtë kontekst, sipas sociologes Marsida Simo emigracioni masiv përbën një sfidë të madhe
âEmigracioni masiv po bĂ«n qĂ« shumĂ« tĂ« rinj dhe çifte tĂ« largohen nga vendi duke pasur synim tĂ« krijojnĂ« familje jashtĂ«â, vĂ«ren Simo.Â
Ajo thekson se ky fenomen ka pasoja të drejtpërdrejta në zbrazjen e zonave rurale dhe qyteteve të vogla, duke frenuar rritjen natyrore të vendit. Përballë këtyre sfidave, Simo mbështetet te përvoja ndërkombëtare për të sugjeruar politikat që mund të funksionojnë edhe në Shqipëri.
âInvestime nĂ« shĂ«rbime qĂ« kujdesen pĂ«r fĂ«mijĂ«t, leje prindĂ«rore tĂ« zgjatura dhe tĂ« realizueshme pĂ«r tĂ« dy sektorĂ«t, publik dhe privatâ, janĂ« disa nga propozimet e saj.
Lexoni gjithashtu:
The post Ăeku qĂ« ânuk sjellâ bebe appeared first on Citizens.al.